LİPİTLER

LİPİTLER
(Yağlar)
 CANLILAR
 1.NÖTRAL
İÇİN ÖNEMLİ LİPİTLER:
YAĞLAR (TRİGLİSERİTLER)
 2.STEROİTLER
 3.FOSFOLİPİTLER
 1.NÖTRAL
YAĞLAR
(TRİGLİSERİTLER)
 Bitkisel
ve hayvansal yağların en büyük
kısmını teşkil eder.
 Temel
atomları C, H, O ‘dir. Bazılarında
N (azot) ve P (fosfor) da bulunabilir.
 Suda
çözünmezler.(çok az)
 Çünkü polar- (kutuplu) yapıya sahip
değillerdir.
 Ancak alkol, eter, kloroform gibi
organik çözücülerde çözünebilirler.
 Yapıya
katılırlar. Enerji verirler.
*
En fazla enerjiyi yağlar verir.
 Çünkü:
 İçerdiği Oksijen atomu az, C ve H
atomu çoktur.
 Buna
rağmen vücutta 2. sırada kullanılır.
 Çünkü:
 Yağlar az oksijen içerdiğinden yıkılması
için çok oksijene ihtiyaç vardır. Yıkılması
zordur.
 Yağların
vücutta yakılmasıyla
metabolik su da açığa çıkar.
 Kış uykusuna yatan hayvanlar,
 Göçmen kuşlar ve
 Çöl hayvanları
su ihtiyaçlarını bu yolla giderirler.
 Yağlar hafiftir ve az yer kaplar. Bu
yüzden depolamada avantajlıdır.
 *Yağların
yapıtaşları:
 Yağ asitleri ve Gliserol dür.
 Bağının
adı ise ESTER bağıdır.
 Karbonhidratların
fazlası karaciğerde
yağlara dönüştürülür.

3 Yağ asiti + Gliserol
Nötral Yağ + 3 Su
ÖRNEK: 3 molekül yağ oluşması için;
A) Kaç molekül Yağ asiti kullanılmalıdır?
B) Bunun sonucunda kaç molekül su açığa çıkar
 Yağ
asitleri uzun C zincirlerinden oluşur.
 Bunların bazıları insan vücudunda
sentezlenemez. Dışarıdan besinlerle hazır
alınırlar. Böyle yağ asitlerine esansiyel
(zorunlu) yağ asiti denir.
 ÖRNEK:
 Omega yağ asitleri / ceviz ve balıkta
çoktur.
 Doymuş
yağ asiti: Bütün C atomları H ile
doymuş haldedir. Bağları tekli (-) bağdır.
 CH3 – CH2- CH2-……….CH2- COOH
 Doymamış
yağ asiti: H eksiği olan yağ
asitleridir. Çiftli (=) bağ içerir.
 CH3 – CH2- CH=CH……….CH2- COOH
 Nötral
 1.Doymuş
yağların çeşitleri:
yağlar
 Doymuş yağ asiti
taşırlar.
 Hayvansal yağlardır
 Oda sıcaklığında
katıdırlar
 ÖR: Tereyağ,
İç yağ, kuyruk yağı
2. Doymamış yağlar
Doymamış yağ asiti
taşırlar.
Bitkisel yağlardır.
Oda sıcaklığında
sıvıdırlar.
ÖR: Ayçiçek, zeytin,
fındık, pamuk, soya yağ
 Hangisi
 NOT:
daha sağlıklıdır?
Doymamış yağlar H ile doyurularak
margarinler elde edilir.
 Yağların
 1.
görevleri:
Enerji verirler
 2. Yapıya katılırlar (hücre zarı…)
 3. Deri altında depolanarak ısı yalıtımı
sağlarlar, organları darbelerden korurlar.
 4. Göçmen kuşların, kış uykusuna yatan
hayvanların ve çöl hayvanlarının su
ihtiyacını karşılarlar.
 5. Yağda eriyen vitaminlerin kana
karışmasını sağlarlar.
 Yağ
bakımından zengin besinler.
 Bitkisel:
Hayvansal:
 Zeytin
Et
 Ayçiçeği
Süt
 Susam
Peynir
 Fındık-Ceviz
Kaymak
 Fıstık
Yumurta sarısı
 Pamuk
Tereyağ
 Soya
Balık
 2.
FOSFOLİPİTLER:
 Fosfor içeren yağlardır.
 Hücre zarının yapısına katılırlar.
3. STEROİDLER:
 Metabolik
faaliyetlelerde görev yapan
lipidlerdir.
 ÖRNEK: D vitamini, kolesterol, eşey
hormonları steroid yapıdadır.
 Kolesterol Hücre zarının geçirgenliğini
artırır, sinirlerde yalıtım görevi görür,
dayanıklılığı sağlar.
 Fazlası kalp ve damar hastalıklarına
neden olur.
Kolesterol damarları daraltır,
kalp krizi riski artar.
Trans yağ nedir?
 Bu
yağlar doğal olarak oluşmaz.
 Sıvı bitkisel yağları katı yağ yapabilmek için,
onlara Hidrojen eklenerek sentetik olarak
yapılan yağlardır.
 Margarinler bu gruptandır.
 (! Paketinde “Hidrojene edilmiş nebati yağ”
ibaresi yazan margarinleri kullanmayın ! )
 Bu
yağlar vücut için gerekli / faydalı değildir.
 Kalp damar hastalıkları riskini artırır.
 LDL (Kötü) kolesterol seviyesini artırır.
HDL (iyi) kolesterol seviyesini düşürür.
 * Kızartmalarda defalarca kullanılan normal
sıvı yağlar da “trans yağ”a dönüşür.
 O halde gıda firmaları neden kullanıyor?
 Üretimi ucuz, kullanımı kolay, uzun süre
dayanıyor ve gıdaya tat veriyor . Bu yüzden..
Obezite (şişmanlık)
 Vücutta
sağlığı tehlikeye sokacak ölçüde yağ
oranının artmasına obezite denir.
 Çağın hastalığıdır. Ölümlere neden olmaktadır
 Günlük yağ ihtiyacımız, 4 çorba kaşığı sıvı
yağdır.
Yağ ve diğer organik besinlerin fazlası yağ olarak
vücutta depo edilir.
 Hareketsiz yaşam, kalıtım,
Dengesiz beslenme nedenidir.
 Daha çok sıvı yağlar ve
omega yağ asitleri tercih etmeliyiz.

 Sorular:
Boşlukları doldur.
 Yağların
yapıtaşları:………… ve ………….
 Doymamış
yağlar oda sıcaklığında ………….
 Önemli
lipitler: 1…..……..…, 2…….………,
3……….
 Vücutta
sentezlenmeyip dışarıdan hazır
alınan yağ asitlerine……………yağ asitleri
denir. ÖRNEK:………………….
 Doymamış
yağlar H ile doyurularak
……………….. elde edilir.
 Tereyağ
………………..yağdır.
 Yağların
temel atomları ………- ……-…….
 Hidrojen
eksiği olmayan yağ asitlerine
………………yağ asitleri denir.
 Yağlar
enerji vermede vücutta ……sırada
kullanılırlar. Çünkü………………………...
 Fosfor
3
içeren lipitlere …………….denir.
yağ asiti + …….
 Yağları
Yağ + 3……..
oluşturan bağın adı…………….
 Karbonhidratların fazlası
……………….organında ……………….
dönüştürülür.
 Vücutta
sağlığı tehlikeye sokacak ölçüde
yağ oranının artmasına …………… denir.
 D-
Y soruları
 Bitkisel yağlar genelde doymuş yağlardır (….)
 Yağlar
enerji vermede vücutta 1. sırada
kullanılırlar (….)
 Yağlar
suda çok iyi çözünür (….)
 Fosfolipitler
hücre zarı yapısına katılırlar (….)
 Esansiyel
yağ asitleri vücutta
sentezlenemez (….)
 Doymuş
yağlar daha sağlıklıdır (….)
 Zeytinyağı
 Yağ
doymamış yağdır. (….)
asitleri uzun C (karbon) zincirlerinden
oluşur. (….)
 Alkol
yağı çözer (….)
 Yağlar
vücutta depolanamazlar (….)
 Yağ
asiti ve gliserol glikozit bağı ile
bağlanır. (….)
 En
fazla enerjiyi yağlar verir. (….)
 Trans
yağlar faydalı yağlardır (….)
 Göçmen
kuşlar su ihtiyacını nasıl karşılar?
 Yağlar
enerji vermede neden 2. sırada
kullanırlar.?
 Neden
en fazla enerjiyi yağlar verir?
 Yağların
 Kutup
zararları neler olabilir?
hayvanları neden üşümez/donmaz?
 Son.