ekonomđ notları

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Sayı: 2011-7 / 13 Nisan 2011
EKONOMĐ NOTLARI
Türkiye’nin Đhracatı Đçin Alternatif Dış Talep Göstergeleri
Uğur Çıplak
Okan Eren
Ferya Öğünç
Mesut Saygılı
The studies on export dynamics in Turkey usually relies on macroeconomic
Abstract:
aggregates of broadly defined country groups, such as OECD and EU
countries, as a foreign demand indicator. However, by construction, these measures
disregards the country shares in Turkish exports as well as the changes in foreign trade
decomposition that Turkey experienced in recent years. Utilizing the intensity of Turkish
goods and service exports, this study aims at constructing alternative indicators that may
serve as a proxy for potential foreign demand. The indicators calculated in this study point to
a faster external demand growth during 2000-2008 period than implied by the OECD and
Euro area economic activity growth.
Özet:
Türkiye’de ihracat dinamiklerini açıklamak için yapılan çalışmalarda, genelde dış
talep göstergesi olarak, OECD ve AB ülkeleri gibi genel tanımlı ülke gruplarına
ilişkin makroekonomik büyüklükler kullanılmaktadır. Ancak tanım gereği bu göstergeler,
ülkelerin ihracat içindeki paylarını ve son yıllarda Türkiye’nin ülke ticaret kompozisyonundaki
değişimi dikkate almamaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin mal ve hizmet ihracatı
yoğunluğuna göre potansiyel dış talep gelişmelerini yansıtan alternatif göstergeler
oluşturmaktır. Hesaplanan göstergeler, 2000-2008 döneminde, OECD ve Euro Bölgesi
iktisadi faaliyetinin ima ettiğine göre daha hızlı bir dış talep artışına işaret etmektedir.
1. Giriş:
Türkiye gibi gelişmekte olan ekonomilerde dış ticaret gelişmeleri ekonomik büyümede
önemli rol oynamaktadır. 1994 ve 2001 krizleri gibi yurt içi talebin daraldığı dönemlerde
ihracat, kriz sonrası toparlanma sürecini desteklemiştir. 2001 krizi sonrası hızlı ekonomik
toparlanmanın yaşandığı 2001-2007 döneminde Türkiye’nin altın hariç reel ihracatı, büyüme
hızının çok üzerinde artmıştır. Öte yandan, ihracat kanalı, 2008 yılının sonlarına doğru ortaya
Ekonomi Notları
1
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Sayı: 2011-7 / 13 Nisan 2011
çıkan küresel krizde, yurt dışı şokların Türkiye ekonomisini olumsuz etkilediği kanallardan biri
olarak ortaya çıkmıştır. 2001-2007 döneminde yıllık ortalama yüzde 13,8 olan ihracat
büyüme oranı, 2008 ve 2009 yıllarında sırasıyla yüzde 4,9 ve yüzde -7,7 olarak
gerçekleşmiştir. 2010 yılında ise, küresel ekonominin toparlanmaya başlamasıyla, reel
ihracatta yüzde 8,2 oranında bir artış gözlenmiştir. Bu bağlamda Türkiye’nin büyüme
dinamiklerinin doğru analiz edilebilmesi ve geleceğe yönelik sağlıklı tespitler yapılabilmesi
için ihracatın yakından takip edilmesi gerekmektedir.
Yurt dışı talep, gerek teorik gerek ampirik açıdan, ihracatın en temel belirleyicisi olarak
öne çıkmaktadır. Dış talep değişiminin ihracat artışları üzerindeki önemi, Türkiye üzerine
yapılan ampirik çalışmalarda da vurgulanmaktadır.1 Ancak, yapılan analizler genelde dış
talep göstergesi olarak, OECD ve AB ülkeleri gibi genel tanımlı ülke gruplarına veya belirli bir
büyüklüğe sahip ekonomilere ilişkin makroekonomik büyüklükleri kullanmaktadır. Öte
yandan, son yıllarda Türkiye’nin ülke ticaret kompozisyonu yeni ihraç pazarlarının önem
kazanması ile birlikte hızlı bir biçimde değişim göstermiştir. Bu durum, ihracat dinamiklerinin
daha iyi anlaşılması bakımından, AB ve OECD ülkelerinin yanı sıra diğer ihraç pazarlarının
da dahil edildiği alternatif göstergelerin önemini artırmaktadır. Ayrıca, AB ve OECD ülkeleri
iktisadi faaliyeti gibi genel tanımlı istatistikler, ticaret ortaklarının dış ticaret içerisindeki göreli
öneminden ziyade toplam büyüklüklerini yansıtmaları nedeniyle dış talep gelişmelerine ilişkin
eksik bilgi sunmaktadır.
Buna istinaden, çalışmanın amacı, Türkiye’nin mal ve hizmet ihracatı yoğunluğuna göre
dış talep gelişmelerini yansıtabilecek dört alternatif gösterge oluşturmaktır.
2. Alternatif Dış Talep Gösterge Tanımları
Bu çalışmada hesaplanan dış talep göstergeleri, Türkiye’nin ürettiği mal ve hizmetlere
olan yurt dışı talepteki reel değişimi ülkelere göre ağırlıklandırarak ölçmeyi amaçlamaktadır:
N
Tt = ∑ wi * yt ,i
i =1
(1)
Bu denklemde Tt t zamanında gerçekleşen reel dış talep artış oranını, wi , i ülkesinin
Türkiye’nin ihracatındaki payını, yt ,i i ülkesinin t zamanında gerçekleşen reel milli gelir
büyümesini temsil etmektedir.2 N ise analize dahil edilen ülke sayısıdır. Çalışmada
oluşturulan göstergeleri dört gruba ayırmak mümkündür:
1
2
Daha geniş bilgi için bakınız Şahinbeyoğlu ve Ulaşan (1999), Aydın ve diğerleri (2004), Sarıkaya (2004) ve Aydın ve diğerleri (2007).
Türkiye’nin bu ülkelerdeki pazar payının dönemler arası değişmediği varsayılmış ve pazar payı büyümesi hesaplamalara dahil edilmemiştir.
Ekonomi Notları
2
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Sayı: 2011-7 / 13 Nisan 2011
1. Đhracat payı ağırlıklı ve yurt dışı milli gelir büyüme hızı bazlı göstergeler.
2. Đhracat ve turizm ağırlıklı ve yurt dışı milli gelir büyüme hızı bazlı göstergeler.
3. Đhracat ve turizm ağırlıklı ve yurt dışı ithalat büyüme hızı bazlı göstergeler.
4. Đhracat payı ağırlıklı ve yurt dışı çeyreklik milli gelir büyüme hızı bazlı göstergeler.
Đlk göstergede, ülkelerin milli gelir büyüme hızları ve ülkelerin Türkiye ihracatındaki payları
kullanılmaktadır. Đkinci gösterge, ülke ağırlıklarının hesaplanmasında ülkelerin Türkiye’nin
ihracatındaki payına ek olarak Türkiye’ye gelen turistlerin ülke kompozisyonunu da göz
önüne almaktadır. Üçüncü gösterge grubunda, ikinci göstergeden farklı olarak y değişkeni
için ülkelerin milli gelir büyüme hızları yerine toplam reel ithalat artış oranlarını
kullanmaktadır. Son göstergede, ilk göstergede olduğu gibi, ülkelerin Türkiye’nin ihracatında
payları kullanılmakta fakat çeyreklik milli gelir büyüme hızı verilerinden faydalanılmaktadır.
3. Veriler
Bu çalışmanın bir başka amacı, uluslararası kuruluşlar tarafından yapılan büyüme
projeksiyonlarının toplulaştırılması suretiyle, Türkiye’nin ihraç mallarına yönelik kısa-orta
vadeli dış talep görünümünü yansıtacak bir endeks oluşturulmasıdır. Bu nedenle analize
uluslararası kuruluşların reel milli gelir ve ithalat büyümeleri tahminleri sunduğu ülkeler dahil
edilmiştir. Çalışmada hem yıllık hem de çeyreklik veriler kullanılmaktadır. Türkiye’nin dış
ticaret ve turizm verileri TÜĐK’ten, analize dahil edilen ülkelerin yıllık milli gelir ve ithalat
büyüme oranları IMF ve Economist Intelligence Unit (EIU) Viewswire veri tabanlarından
alınmıştır. Çeyreklik milli gelir verileri için ise, gerçekleşmiş veriler Bloomberg’den, tahminler
Consensus Forecasts’tan alınmıştır.
Đhracat ağırlıklı dış talep göstergeleri, Türkiye’nin ihracatının yaklaşık yüzde 80’ini temsil
eden, ihracatta en yüksek paya sahip ilk 35 ülkenin verileri kullanılarak hesaplanmıştır.
Đhracat ağırlıkları hesaplanırken, bu ülkelerin Türkiye'nin 2005-2009 dönemi ihracatındaki
payları kullanılmıştır.3 Ancak, 2011-2014 dönemine ilişkin reel ithalat artış tahminleri verisinin
her bir ülke için mevcut olmaması nedeniyle, ithalat artış hızı bazlı göstergenin
hesaplanmasında sadece 22 ülkenin verileri kullanılmıştır.4 Çeyreklik verilerle hesaplanan
göstergede ise, Türkiye ihracatında en fazla paya sahip ve verisi mevcut olan 58 ülke dahil
edilmiştir.5 Reel ihracat büyüme oranı Türkiye’nin altın hariç ihracat miktar endeksindeki
yüzdelik değişimi temsil etmektedir.
3
Milli gelir bazlı analize dahil edilen ülkeler: Almanya, Đngiltere, Đtalya, Fransa, ABD, Rusya, Đspanya, BAE, Romanya, Hollanda, Yunanistan, Đsviçre, Bulgaristan, Belçika,
Đsrail, Đran, S.Arabistan, Ukrayna, Cezayir, Mısır, Polonya, Azerbaycan, Çin, Suriye, Libya, Danimarka, Avusturya, Đsveç, Kazakistan, Güney Afrika, Fas, Gürcistan, Tunus,
Türkmenistan, Lübnan.
4
Đthalat bazlı analize dahil edilen ülkeler: Almanya, Đngiltere, Đtalya, Fransa, ABD, Rusya, Đspanya, Romanya, Hollanda, Yunanistan, Đsviçre, Bulgaristan, Belçika, Đsrail,
Đran, Cezayir, Polonya, Çin, Danimarka, Avusturya, Đsveç, Güney Afrika.
5
Çeyreklik gösterge, veri kısıtı nedeniyle yıllık endekslere dahil edilen Türkiye’nin önemli ticaret ortaklarından bazılarını kapsamamaktadır. Bu göstergenin temsil gücünü
artırabilmek için hesaplamalara dahil edilen ülke sayısı artırılmıstır. Tüm bunlar değerlendirildiğinde yıllık ve çeyreklik göstergeler 2010 yılında ihracat içerisinde sırasıyla
yaklaşık yüzde 80 ve yüzde 73 temsil gücüne sahiptirler.
Ekonomi Notları
3
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Sayı: 2011-7 / 13 Nisan 2011
4. Bulgular
Bu bölümde, oluşturulan dış talep göstergelerinin ima ettiği ihracat dinamikleri
incelenmektedir. Grafik 1’te, ihracat payı ağırlıklı büyüme göstergesi ile OECD ve AB
büyüme oranlarının, analiz döneminde benzer eğilimler sergilediği gözlenmektedir. Ancak,
2000-2001 dönemi sonrasında, ihracat payı ağırlıklı küresel büyüme göstergesinin OECD ve
AB büyüme oranından belirgin bir şekilde ayrıştığı görülmektedir. Hesaplanan ihracat payı
ağırlıklı göstergenin 2000’li yıllar boyunca OECD ve AB büyüme oranlarının üzerinde
seyretmesi, Türkiye’nin ihracatını artırdığı yeni piyasaların büyüme hızlarının göreli olarak
OECD ve AB genelinden yüksek olmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca, 2001 krizinin
ardından Türkiye yeni ihraç pazarlarına yönelmiş, buna istinaden, 1999 yılında yüzde 69,9
olan OECD ülkelerinin toplam ihracatımızdaki payı 2009 yılında yüzde 53,1’e gerilemiştir.
Buna karşın bu dönemde Afrika ülkelerinin payı yüzde 6,2’den yüzde 10’a, Yakın ve Orta
Doğu ülkelerinin payı da yüzde 9,7’den yüzde 18,8’e yükselmiştir.
Grafik 1. Đhracat Ağırlıklı Küresel Büyüme ve Reel Đhracat Büyüme Oranları
12
20
9
15
6
10
3
5
0
0
-3
-5
Đhracat Ağırlıklı Küresel Büyüme
-6
-10
OECD
Euro Bölgesi
-9
-15
Reel Đhracat (sağ eksen)
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
-20
1997
-12
Grafik 1’de dikkat çeken bir diğer nokta, ihracat artış oranlarının analiz döneminde dış
talep göstergelerinden daha dalgalı bir seyir izlemesidir. 2001-2003 döneminde, önemli bir
dış talep artışı olmamasına karşın, yurt içi talep daralması ve kur hareketleri sonucunda
ihracatın yüksek oranda büyüdüğü görülmüştür. Öte yandan bu dönem dışında, bu
göstergelerin ihracat artışı ile paralel hareket ettiği gözlenmektedir.
IMF veri tabanı kullanılarak dış talep göstergelerinin 2011-2014 döneminde ima ettiği talep
artışı patikası Grafik 1’de mavi bölgede gösterilmiştir. Her bir gösterge, 2011 yılı ve
sonrasında istikrarlı bir dış talep toparlanmasına işaret etmektedir. Bununla birlikte, OECD ve
Ekonomi Notları
4
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Sayı: 2011-7 / 13 Nisan 2011
Euro Bölgesi ülkelerine ilişkin göstergeler dış talepte nispeten yavaş bir toparlanma
öngörürken, ihracat ağırlıklı küresel büyüme göstergesi daha yüksek oranlı bir talep artışına
işaret etmektedir.6
Alternatif olarak, dış talep göstergelerini, ülkelerin Türkiye’nin ihracatındaki payına dayalı
ağırlıklar yerine, turizm gelirlerini de içeren mal ve hizmet gelirleri bazlı ağırlıklar da
hesaplamak mümkündür. Grafik 2’de, ihracat ağırlıklı seri ile turizm gelirlerinin ülke
kompozisyonunu
da
göz
önüne
alan
serinin
oldukça
benzer
sonuçlar
verdiği
7
gözlenmektedir.
Dış talep göstergelerinin hesaplanmasında alternatif bir uygulama, dönem boyunca sabit
ülke ağırlıkları yerine yıldan yıla değişen ülke ağırlıklarının kullanılmasıdır. Türkiye ihracatının
ülke kompozisyonunun zamanla değişmesi nedeniyle sabit bir döneme ilişkin ağırlıkların
kullanılması yanıltıcı sonuçlara yol açabilmektedir. Nitekim, Grafik 2’den de anlaşılacağı
üzere, değişken ağırlıklı seri sabit ağırlıklıya göre dönem dönem farklılıklar göstermektedir.
2007 yılı öncesinde değişken ağırlıklı seri sabit ağırlıklı serinin altında kalırken, 2007 yılından
itibaren bu durumun tersi gerçekleşmiştir. Bu gelişme, ağırlığı artan ülkelerin, ağırlığı
azalanlara nazaran daha hızlı büyüdüğünü göstermektedir.
Grafik 2. Đhracat ve Turizm Dahil Dış Talep Göstergeleri (yüzde değişim, 1997-2014)
6
5
4
3
2
1
0
-1
Đhracat Ağırlıklı (Sabit)
-2
Đhracat ve Turizm Ağırlıklı (Sabit)
Đhracat ve Turizm Ağırlıklı (Değişken)
-3
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
-4
Bir başka alternatif dış talep göstergesinde, (1) numaralı denklemde yer alan y değişkeni
için Türkiye’nin ticaret ortaklarının milli gelir büyüme hızları yerine ülkelerin toplam reel ithalat
büyüme oranları kullanılmıştır. Grafik 3’ten de anlaşılacağı üzere ithalat büyüme oranlarını ve
6
2011-2014 döneminde OECD ve Euro Bölgesi ülkelerinde yıllık ortalama büyümenin sırasıyla yüzde 2.1 ve yüzde 1,7, ihracat ağırlıklı küresel büyümenin ise yüzde 2,9
olacağı öngörülmektedir.
Mal ve hizmet toplam talebine yönelik ağırlıklar, ülkelerin Türkiye ihracat ve turizm gelirlerindeki ağırlıkları birlikte dikkate alınarak yeniden hesaplanmıştır.
7
Ekonomi Notları
5
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Sayı: 2011-7 / 13 Nisan 2011
değişken ihracat ve turizm paylarını kullanan bu gösterge, ticaret hacmi değişimlerini daha
doğrudan ölçtüğünden dolayı, büyüme bazlı göstergeye kıyasla gerçekleşen reel ihracat
artışlarını daha yakından takip etmektedir. Ancak, veri kısıtı nedeniyle analize dahil
edilemeyen ülkelerden dolayı, söz konusu gösterge 2000-2007 döneminde ihracat artışlarını
gerçekleşmeden daha düşük tahmin etmiştir.
Grafik 3. Đhracat Ağırlıklı Küresel Büyüme ve Küresel Đthalat Talebi
(yüzde değişim, 1997-2014)
19
14
9
4
-1
-6
Đhracat Ağırlıklı Küresel Büyüme
Đhracat Ağırlıklı Küresel Đthalat Talebi
-11
Reel Đhracat
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
-16
Büyüme bazlı gösterge, 2011 yılından itibaren kriz öncesi ortalama dış talep artış hızına
yaklaşılacağını öngörürken, ithalat bazlı gösterge bu dönemde küresel kriz öncesi
ortalamanın çok altında kalınacağını tahmin etmektedir. 2011-2014 döneminde milli gelir
büyüme hızı bazlı göstergenin yıllık ortalama yüzde 3,1 büyüyeceği öngörülürken, ithalat
büyüme hızı bazlı göstergenin yıllık ortalama yüzde 3,7 oranında artacağı tahmin edilmektdir.
Ancak burada unutulmaması gereken bir nokta ithalat büyüme tahminlerini kullanan
göstergenin toplam 22 ülke verisi ile elde edildiği ve Türkiye’nin pazar payını artırdığı bazı
önemli ülkeleri veri yetersizliği nedeniyle içermediğidir.8
Dış talep gelişmelerini daha yüksek bir frekansta takip edebilmek amacıyla, Türkiye’nin
ihracat yaptığı ülkelerin çeyreklik reel büyüme oranları ve Türkiye’nin toplam ihracatı içindeki
payları kullanılarak alternatif bir gösterge oluşturulmuştur. Ülkelerin büyüme oranları
çeyreklik reel Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzdelik
değişiminden elde edilmiş, hesaplamada kullanılan ağırlıkların çeyreklik dönemler itibarıyla
değişmesine izin verilmiştir. Hesaplamaya, 2010 yılı ilk çeyreği itibarıyla, Türkiye’nin
ihracatındaki toplam payı yaklaşık yüzde 73 olan toplam 58 ülke dahil edilmiştir. Ancak bu
sayı, bazı ülke verilerinin başlangıç yılı olarak seçilen 1998’den sonra başlaması nedeniyle
8
Đki dış talep göstergesinin farklı tahminde bulunmalarının muhtemel bir sebebi de milli gelir ve ithalat büyüme tahminlerinin farklı veri kaynaklarından alınıyor olmasıdır.
Büyüme tahminleri Consensus Forecasts ithalat tahminleri EIU veri kaynaklarından alınmaktadır.
Ekonomi Notları
6
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Sayı: 2011-7 / 13 Nisan 2011
yıllara göre değişim göstermektedir. Gösterge, hem geçmiş dönem gerçekleşmelerinden
hem de 2010 ve 2011 yıllarına ait Consensus Forecast büyüme tahminlerinden
faydalanmaktadır.
Grafik 4’te de görüleceği üzere, dış talep büyümesi ile reel ihracat büyümesi, 2001-2004
dönemi dışında, genelde benzer eğilim sergilemektedir. Bu gösterge, dış talep büyümesinin
2011 yılı sonuna kadar artmaya devam edeceğine fakat yine de krizden önceki seviyesinin
altında seyredeceğine işaret etmektedir.
Grafik 4. Đhracat Ağırlıklı Küresel Büyüme ve Reel Đhracat Büyümesi
(yıllık yüzde değişim, 1998-2011)
9
30
6
20
3
10
0
0
-3
-10
Đhracat Ağ ırlıklı Küre sel Bü yüme
-6
-20
Reel Đh racat (sağ eksen )
201 1
201 0
200 9
200 8
200 7
200 6
200 5
200 4
200 3
200 2
200 1
200 0
199 9
-30
199 8
-9
Son olarak, çalışmada oluşturulan milli gelir büyüme hızı ve ithalat büyüme hızı bazlı
göstergeler ve EIU Viewswire veri tabanından elde edilen ülke milli gelir ve ithalat büyüme
hızı tahminleri kullanılarak 2011-2014 dönemi reel ihracat artış oranları tahmin edilmektedir.
Bu tahminler oluşturulurken, 2011-2014 döneminde reel ihracat büyümesinin dış talep
göstergesine oranının, 2004-2010 dönemi ortalamasına eşit olacağı varsayılmıştır.9 Bu basit
hesaplamaya göre 2012-2014 döneminde, milli gelir büyüme hızı bazlı gösterge ortalama
yüzde 10,2, ithalat büyüme hızı bazlı gösterge ortalama yüzde 5,6 reel ihracat artışı tahmin
etmektedir (Tablo 1). Bu tahminler, 2004-2007 döneminde yüzde 11,8 olarak gerçekleşen
yıllık ortalama reel ihracat artışının gerisinde kalmaktadır.
9
Bu hesaplamada ihracat artışı fonksiyonunda olabilecek sabit katsayı ve kurlardan kaynaklanabilecek etkiler göz ardı edilmiştir.
Ekonomi Notları
7
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Sayı: 2011-7 / 13 Nisan 2011
Tablo 1. Đhracat Büyüme Tahminleri (yıllık yüzde değişim, 2011-2014)*
Gösterge
2011
2012
2013
2014
2012-2014
Ortalama
Küresel büyüme bazlı
Đthalat büyümesi bazlı
9,0
10,0
10,0
10,4
10,2
5,8
6,0
5,2
5,7
5,6
* Tüm göstergelerde değişken ülke ağırlıkları kullanılmıştır.
5. Sonuç ve Değerlendirme
Bu çalışmada Türkiye için farklı dış talep göstergeleri oluşturulmuştur. Göstergelerin ortak
özelliği,
ülkelerin
Türkiye’nin
ihracat
ve
turizm
gelirlerinde
aldığı
paylara
göre
ağırlıklandırılmasıdır. Çalışmanın bulguları, sadece ülke ihracat paylarının kullanıldığı
göstergeler ile ihracat ve turizm gelirlerini baz alan göstergelerin çok benzer sonuçlar verdiği
şeklindedir. Ancak, ülke ağırlıklarının sabit bir döneme ilişkin paylarını kullanmak yerine her
dönem değişen paylara göre yeniden hesaplanmasının, sonuçları sınırlı bir şekilde
farklılaştırdığı
gözlenmektedir.
Bunun
temel
sebebi,
Türkiye
ihracatının
ülke
kompozisyonunun son dönemlerde hızla değişmesidir. Özellikle dış ticarette önemli paya
sahip olan OECD ülkelerinin 1990’lardan 2000’lere payının gerilediğini, bu ülkelerin yerini
Afrika ve Yakın-Orta Doğu ülkelerinin aldığı görülmektedir. Ülke yoğunlaşma oranının
gerilediği bu dönemde ihracat ağırlıklı küresel büyüme, OECD ve Euro Bölgesi gibi göreli
olarak dar tanımlı dış talep göstergelerinden daha hızlı artmıştır.
Uluslararası kuruluşların ülke milli gelir ve ithalat büyüme hızları tahminleri kullanılarak
hesaplanan göstergelerin 2010-2014 dönemine ilişkin ima ettiği dış talep artışı da çalışmada
sunulmuştur. Milli gelir büyüme hızı bazlı göstergelere göre, 2012-2014 döneminde ihracatın
2004-2007 dönemi ortalamasının sınırlı ölçüde altında kalacağı öngörülmektedir. Đthalat
büyüme hızı bazlı gösterge ise, yurt dışı talebin artış hızının uzun yıllar boyunca kriz öncesi
seviyelerinin gerisinde kalacağına işaret etmektedir.
Ekonomi Notları
8
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Sayı: 2011-7 / 13 Nisan 2011
Kaynakça
Aydın, F., Çıplak, U. and Yücel, E. (2004), “Export supply and import demand models for the
Turkish economy,” The Central Bank of Republic of Turkey Working Paper No. 04/09.
Aydın, F., H. Saygılı ve M. Saygılı (2007), “Empircal analysis of structural change in Turkish
exports”, CBRT Working Paper Series, WP No: 07/08.
Sarıkaya, Ç. (2004), “Export dynamics in Turkey,” Central Bank Review, 2, 41-64.
Şahinbeyoğlu, G. and Ulaşan, B. (1999), “An empirical examination of the structural stability
of export function,” Central Bank of Turkey Discussion Paper No. 9907.
Ekonomi Notları, ekonomik gelişmelere dair tartışmalara zamanlı bir katkıda bulunmak ve TCMB bünyesinde Türkiye
ekonomisi ve para politikası üzerine yapılan çalışmaların sonuçlarını kamuoyuyla paylaşmak amacıyla hazırlanan bir
yayındır. Burada sunulan görüşler tamamıyla yazarlara aittir, dolayısıyla TCMB’nin ya da çalışanlarının görüşlerini temsil
etmeyebilir. Bu seri Yusuf Soner Başkaya’nın editörlüğünde yayımlanmaktadır. Burada yer alan metnin tamamının başka bir
yerde yayımlanabilmesi için TCMB’den yazılı izin alınması gerekmektedir. Görüş ve öneriler için:
Editör, Ekonomi Notları, TCMB Đdare Merkezi, Đstiklal Cad, No: 10, Kat:15, 06100, Ulus/Ankara/Türkiye.
E-mail: ekonomi.notlari@tcmb.gov.tr
Ekonomi Notları
9