Birinci Plânın ilk dört yılında para arzı yılda ortalama ^üzde 15,9

— 27 —
Birinci Plânın ilk dört yılında para arzı yılda ortalama ^üzde 15,9 artarak 1962 de 10,9 milyar
liradan 1966 da 19,7 milyar liraya yükselmiştir. (Tablo 19) Aynı dönemde tedavül hacmmda yıl­
lık ortalama artış yüzde 12,1 kaydi para hacmmdaki artış yüzde 13,1 ve vadesiz tasarruf mevduatmdaki artış ise yüzde 20,2 çevreslndedir. Gayrisâfi millî hâsılada yıllık ortalama yüzde 6,5 artış olmuş,
fiyatlar genel seviyesi ise yılda ortalama yüzde 4,2 ye yükselmiştir. Bu dönemde para arzmdaki ar­
tışların bir kısmının para kullanımının yayılması ile ilgili olduğu var sayılsa da para arzı genişle­
mesinin gayrisâfi millî hâsıladaki artışlardan daha hızlı olmasının fiyat artışlarına yol açtığı görül­
mektedir. 1963 ve 1964 yılının ilk yarısında plânın getirdiği ilkelere uyulmuş, para arzındaki artış
millî gelirdeki artışa paralel olmuştur. Ancak 1964 ün ortalarında ekonomide deflâsyonist eğilimle­
rin belirmesi para politikasında genişletici tedbirlerin alınmasını gerektirmiştir. Bu tedbirlerin et­
kisiyle 1964 yılı sonunda para arzmdaki artış, genellikle Merkez Bankası kanalı ile gerçekleşmiştir.
1965 yılında halkın likidite tercihinin azalması ile para arzmdaki artış hızlanmıştır. Ancak bu artı­
şın önemli kısmı mevduat hacmmdaki yükselişle ilgilidir. Yıl sonunda bu hızlı artışın önlenmesi için
kısıtlayıcı tedbirler alınması gerekmiştir. Net altın ve döviz rezervlerindeki azalmaya rağmen mev­
duattaki artış büyük olmuş ve para arzmdaki artış 1966 yılında da devam etmiştir.
Tablo 19 : Para arzı (Aralık sonu itibariyle)
Bankmot
Bankmot
Ufak para
Kaydî para
Yâdesiz ticari mevduat
Merkez Bankası
Vadesiz tasarruf mevduatı
Para arzı
(Milyon Tl.)
•
Yıllık
1962 -1966 ortalama
c
/o artış
%
1962
1963
1964
1965
1966 (1)
(D
(2)
(3)
(4)
(5)
4 527
4 368
159
1 950
1 747
203
4 487
4 926
4 772
154
1 999
1 805
194
5 242
5 835
5 664
171
2 230
2 207
23
5 934
6 326
6 174
152
2 580
2 555
25
7 528
7 148
6 975
173
3 203
3 178
25 —
9 409
10 964
12 167
13 999
16 434
19 760
(7)
(6)
57,9
59,7
8,8
64,3
81,9
12 0
109,7
12,1
12,4
2,0
131
16,0
—
20,2
80,2
15,9
Kaynak : T.C. Merkez Bankası
(1) 1966 yıl sonu rakamları geçicidir
b. Kredi alanındaki gelişmeler :
Birinci Plânla kredi politikasının para politikası ile olan yakın ilişkisi ve ekonomik istikrar açısın­
dan önemi dikkate alınmış ve enflâsyona yol vermiyecek bir kredi politikasının izlenmesi öngörülmüş­
tür. Ayrıca kredilerin vâdeleri, yeterlikleri ve üretim sektörleri arasındaki optimum dağılımları ko­
nusunda da, plânın genel ekonomik hedeflerine uygun, tedbir ve tavsiyelerde bulunulmuştur.
Birinci Plânın uygulama sonucu bilinen yıllarında banka kredi hacmi yılda ortalama yüzde 19,5
çevresinde artmış ve 1962 de (11,2) milyar liradan 1965 yılında (19,1) milyar liraya çıkmıştır. (Tab­
lo 20) Buna rağmen Birinci Beş Yıllık Plânda özel teşebbüsün geliştirilmesi amaciyle öngörülen
kredi tedbirleri gerçekleştirilememiş bu konuda gerekli teşkilâtlanma sağlanamamıştır.