Slayt 1 - KLU - TBMYO Elektrik

OSİLOSKOP
1
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
• Osiloskop veya diğer adıyla salınımölçer, elektriksel ölçü ve gözlem aracıdır.
• Gerilim ve akım değerlerinin değişimleri ile genliğini zamana bağlı olarak grafik halinde
gösterir. Bu grafiklerden sinyalin darbe ve boşluk süreleri, genliği, frekansı ve periyodu
elde edilebilir.
• Elektrik devrelerinden çok, elektronik devrelerdeki ölçümlerde kullanılır. Kare veya
sinüsoidal girişli devrelerin çıkışlarını ve karakteristiklerini belirlemek üzere
tasarlanmışlardır.
• Osiloskop ile doğru ve güvenli ölçüm yapabilmek için komütatör, anahtar ve prob bağlantı
şekillerinin tam olarak bilinmesi gereklidir.
Analog Osiloskop
2
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Çeşitleri
Analog Osiloskop
Dijital Osiloskop
3
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Osiloskopta yapılan bazı ölçümler ve
bilgisayar ortamına aktarılmış hali
4
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Kullanım Şekilleri
Osiloskop ile aşağıdaki değerler ölçülebilir.
• AC ve DC gerilim değerleri
• Değişen elektriksel büyüklüklerin dalga şekilleri
• Devreden geçen akım
• Faz farkı
• Frekans
• Diyot, transistör gibi yarı iletken elemanların karakteristikleri
• Kondansatörün şarj ve deşarj eğrileri
• Histerisiz eğrileri
5
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Osiloskop Yapısı ve Çalışma Şekli
Osilaskobun yapısı
Osiloskop olarak kullanılan katot ışınlı tüp.
Resimde gösterilen sayılar:
1. Saptırıcı gerilim elektrodu;
2. Elektron tabancası;
3. Elektron demeti;
4. Odaklama bobini;
5. Ekranın fosfor kaplı iç tarafı
Bu aygıt katot ışınlı tüp (ekran, CRT), dikey saptırma, yatay saptırma ve hızlandırma
devresinden oluşmuştur.
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
6
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Osiloskop Yapısı ve Çalışma Şekli
Instek 20MHz Analog
Osiloskop
EZ 150MHz Dijital
Osiloskop
7
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Osiloskop Kullanımı
Instek 20MHz Analog Osiloskop Kullanımı
8
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Osiloskop Kullanımı
Osiloskop üzerindeki anahtar ve düğmelerin başlangıç konumları
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
9
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Osiloskop Kullanımı
Osiloskobun ön panelindeki komütatör, pot ve anahtarların işlevleri
Power (on-off) anahtarı: Aygıtı çalıştırıp durdurmaya yarar.
Intensity: Ekranda oluşan görüntünün (çizginin) parlaklığını (şiddetini) ayarlar.
Focus: Ekranda oluşan ışıklı çizginin netliğini ayarlar.
X-position: Işıklı çizginin sağa sola kaydırılmasını sağlar.
Y-position: Işıklı çizginin yukarı aşağı kaydırılmasını sağlar.
AC: Alternatif akım sinyallerini ölçer.
DC: Doğru akım sinyallerini ölçer.
AC-GND-DC: Osilaskobun girişine uygulanan sinyalin cinsine göre üç kademeli
komütatör ayarlanır.
CH1 ve CH2: Osilaskobun giriş uçlarıdır. Scalcillum (illum): Ekranın aydınlatılmasını
sağlayan lâmbanın ışık şiddetini ayarlayan pottur.
10
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Osiloskop Kullanımı
Osiloskop ekranında yatayda 8 ve dikeyde 10 adet kare bulunur. Her kare kendi
içinde 5 eşit küçük parçaya bölümlenmiştir. Dikeydeki her bir kare Volts/div kademesinin
değerine göre Gerilimi, yataydaki her bir kare Time/div kademesinin değerine göre Zamanı
belirtir.
Örneğin kademeleri;
Gerilim için
Volts/div: 2V/div
Zaman için
Time/div: 5ms olan bir osiloskopta her dikey kare 2V ve
her yatay kare 5ms’dir.
0.2
0.1
0.5
ms
50
1
0.5 0.2 0.1
50
2
1
20
2
10
20
5
10
10
5
2
20
V
5
5
mV
Volts/div
s
50
1
Time/div
Osiloskopta Volts/Div ve Time/Div komitatörleri
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
11
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Osiloskop Kullanımı
Volts/Div: Ekrandaki ışının dikey düzlemde bir kare mesafe için kaç voltu
belirteceğini ayarlamamızı sağlar.
Örneğin sinüsoidal sinyal dikeyde 2 karelik bir alanı kaplarken Volts/Div komütatörü
2V kademesinde ise, ekranda oluşan sinyalin tepeden tepeye gerilim değeri 4V olarak
okunur.
Time/Div: Ekrandaki ışının yatay düzlemde bir kare mesafe için kaç saniyeyi
belirteceğini ayarlamamızı sağlar.
Örneğin sinüsoidal sinyal yatayda 4 karelik bir alanı kaplarken Time/Div komütatörü
2ms kademesinde ise ekranda oluşan sinyalin periyot değeri 8ms olarak bulunur. 𝟖𝒎𝒔 =
𝟎, 𝟎𝟎𝟖𝒔 olduğuna göre ekrandaki sinyalin frekansı;
𝒇 =
𝟏
𝑻
=
𝟏
𝟎,𝟎𝟎𝟖
= 𝟏𝟐𝟓𝑯𝒛’𝒅𝒊𝒓 .
12
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Osiloskop Kullanımı
Prob (Probe): İncelenecek işaretlerin osiloskop cihazına aktarılması için kullanılan
bir çeşit kablodur. Bir ucu osiloskoba bağlanırken sivri olan diğer ucu devredeki incelenecek
işaretin bulunduğu düğüme temas ettirilerek kullanılır. Probun bu ucunda genellikle krokodil
konnektörü şeklinde bir de toprak bağlantısı bulunur. Osiloskop probları x1 ve x10 şeklinde
ayarlanabilirler:
 x1: izlenen sinyali bozmadan ve değiştirmeden osiloskoba ulaştırır.
 x10: izlenen sinyal onda birine zayıflatılarak osiloskoba ulaştırılır. Bu takdirde,
sinyalin gerçek genlik değeri ekranda görünen değerlerin 10 katıdır.
13
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Osiloskop Kullanımı
14
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Analog Osiloskop Kullanımı
Power (on-off) anahtarı (6): Aygıtı çalıştırıp durdurmaya yarar.
Test sinyali noktası (cal.) (1): Ön panelde cal 2Vpp ibaresinin bulunduğu yerdir.
Çoğunlukla 1kHz çıkışlı ve 0,5V gerilimli olur. Bu nokta kullanılarak osilaskobun doğru ölçüm
yapmasını sağlamak için gerekli ayarlama işlemi yapılabilir.
Intensity (Parlaklık) (2): Bu düğme ile ekrandaki çizginin parlaklığı ayarlanır.
Ekranın (CRT) uzun ömürlü olması için parlaklığın, görüntünün görülebildiği en düşük ayara
getirilmesi gereklidir.
Focus (Odaklama) (3): Ekrandaki benek veya çizginin, uygun netlikte olmasını
sağlar.
Trace rotation (Yatay eğim): Ekrandaki çizginin yatay eksene olan açısını ayarlar.
15
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Analog Osiloskop Kullanımı
İllum (Aydınlatma): Ekran zemininin aydınlatılmasını sağlar.
Screen (Ekran) (33): Yatay ve dikey çizgilerle bölünmüş bir koordinat sistemine
sahip osiloskop ekranıdır. İncelenen işaretler buradan izlenir.
16
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Analog Osiloskop Kullanımı
VOLTS/DIV (Genlik) (7-22): Bu düğme ile dikey saptırma çarpanı seçimi yani dikey
eksenin ölçeklendirilmesi yapılır. Bu sayede ekrandaki yatay çizgilerin arasının kaç voltluk
gerilime karşılık düşeceği ayarlanır.
Var (Değişken Ayar) (9-21): Volts/Div komitatörünün ortasında bulunan bu düğme
ile düşey saptırma çarpanı hassas olarak arttırılarak yüksek genliklere sahip işaretlerin
incelenmesi sağlanır. Bu düğme tamamen sağa çevrilip kilitlenirse Volts/div değeri aynen
alınır. Bu düğme tamamen sola çevrilirse Volts/div değeri 2,5 katsayısı ile çarpılmalıdır.
17
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Analog Osiloskop Kullanımı
Input Coupling Selector (Giriş Kuplaj Seçici) (10-18): Her kanal için bir tane
bulunur. Düşey kuvvetlendirici girişine uygulanacak işaretin kuplajı seçilir.
 AC: Giriş sinyali, düşey kuvvetlendiriciye bir kapasite üzerinden uygulanır. Bu
kapasite, işaretin DC bileşenini bloke eder ve sinyalin sadece AC bileşeninin
görüntülenmesini sağlar.
18
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Analog Osiloskop Kullanımı
 GND: Bu konumda düşey kuvvetlendirici girişi topraklanır. Bu takdirde ekrandaki
çizginin bulunduğu yer toprak (referans, GND) seviyesini gösterir.
 DC: Bu konumda düşey kuvvetlendiriciye işaretin tüm bileşenleri uygulanır. Eğer
bir işaretin tüm bileşenleri görülmek isteniyorsa, anahtar bu konumda olmalıdır.
Düşük frekanslı işaretler bu seçenekte incelenmelidir.
19
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Analog Osiloskop Kullanımı
Channel 1 [X girişi] (Kanal 1) (8)
Channel 2 [Y girişi] (Kanal 2) (20)
Bir dış sinyalin düşey sapma sistemine uygulandığı iki adet BNC tipi konnektör
bulunur. Giriş direnci 1MΩ değerindedir. Bu girişe uygulanabilecek en yüksek gerilim
seviyesi kanal girişinde yazılıdır (genellikle 400 Volt).
Position (Pozisyon ↕) (11-19): Ekrandaki görüntü düşey olarak hareket ettirilebilir.
20
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Analog Osiloskop Kullanımı
Vertical Mode (Düşey Mod) (14): Kanal 1 ve 2’nin işlem modlarının seçimini sağlar.
 CH1: Yalnızca CH1 (X girişi) girişine uygulanan sinyal ekranda görüntülenir.
(X-Y modunda bir çalışma oluyorsa bu mod seçilmelidir.)
 CH2: Yalnızca CH2 (Y girişi) girişine uygulanan sinyal ekranda görüntülenir.
 ADD: CH1 ve CH2’den uygulanmış iki işaretin toplamını gösterir.
21
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Analog Osiloskop Kullanımı
 DUAL (14): İki kanalı birden izlemeyi sağlar. Bazı osiloskop modellerinde bu
mod ikiye ayrılmıştır:
 ALT (alternate) (12): Yüksek frekanslı (T<1ms) iki işaretin aynı anda
görüntülenmesi için;
 CHOP (12): Düşük frekanslı işaretlerin (T>1ms) aynı anda incelenmesi için
kullanılır.
22
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Analog Osiloskop Kullanımı
Level (Seviye) (28): Tetiklemenin arzulanan bir noktadan başlamasını sağlayan bir
düğmedir. Ekrandaki ışıklı sinyalin durdurulmasını sağlar.
External Trigger (EXT girişi):Bu girişe dışarıdan bir tetikleme sinyali uygulanabilir.
Uygulanabilecek gerilim seviyeleri girişin hemen altında yazılıdır.
Slope (Eğim) (26):Tetiklemenin pozitif/negatif eğimle yapılmasını sağlayan bir
anahtardır.
23
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Analog Osiloskop Kullanımı
Coupling (Kuplaj):Tetikleme kaynağı ile tetikleme devresi arası kuplaj seçilir.
 AC: AC kuplaj
 HF REF: AC kuplaj türü. 50kHz’den yüksek frekanslı işaretler kabul edilmez.
 DC: DC kuplaj
 TV: Televizyon işaretlerinin incelenmesinde kullanılır. Bu amaçla tetikleyici
devre, televizyonun senkronizasyon ayırıcı devresi ile birleştirilir.
24
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Analog Osiloskop Kullanımı
Triggering Source (Tetikleme Kaynağı) (23): Tetikleme kaynağının seçimi yapılır:
 CH1: Birinci kanaldan uygulanan sinyali tetikleme sinyali olarak kabul eder.
 CH2: İkinci kanaldan uygulanan sinyali tetikleme sinyali olarak kabul eder.
 LINE: Şebeke frekansını tetikleme sinyali olarak kabul eder.
 EXT: Dışarıdan (EXT girişi) uygulanan bir sinyali tetikleme sinyali olarak
kabul eder. Kararlı bir görüntü için dış tetikleme sinyali ile ekranda
görüntülenmesi istenen sinyal arasında bir bağıntı olmalıdır.
25
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Analog Osiloskop Kullanımı
Triggering or Sweep Mode (Tetikleme veya Süpürme modu) (25)
 AUTO: Ekrandaki görüntüyü 20Hz’lik bir tetikleme sinyali ile tetikler. Tetikleme
seviyesi level düğmesi ile ayarlanır.
 NORM: Ekrandaki görüntüyü tetikleme sinyali olarak kabul eder.
 SINGLE: Tekil tarama (süpürme) işleminde kullanılır.
26
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Analog Osiloskop Kullanımı
TIME/DIV (Zaman ayarı) (29): Bu komütatör ile yatay tarama değerleri seçilerek
yatay eksenin (zaman ekseni) ölçeklendirilmesi yapılır. Ayar değeri periyot ölçümünde
kullanılır.
SWP VAR. (30): Tarama zamanı ölçeği. Saat yönünde tam çevrili olmalıdır.
x10 MAG (31): Ekranda taranan görüntünün yatay pozisyonunu ayarlar. Bu
düğmeye basıldığında ekranda taranan dalganın uzunluğu 10 kat genişler.
Position (Pozisyon ↔ ) (32): Bu düğme ile ekrandaki görüntü yatay olarak hareket
ettirilir.
27
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
Dijital Osiloskop Kullanımı
EKRAN TANITIMI
1. TETİKLEME MODU
(AUTO)
2. TETİKLEME KAYNAĞI
(CH1)
3. TETİKLEME EĞİMİ
4. TETİKLEME COUPLING MODU
(DC)
5. RUN / STOP
6. CH VOLTS/DIV
(CH1-2V)
7. TIME/DIV
(50µs)
8. DİKEY POZİSYON ÖLÇEĞİ
(CH2:-4.080V)
9. TETİKLEME SEVİYE ÖLÇEĞİ
(TRG:+4.000V)
10. CH1 / CH2 POZİYON İMLECİ
11. TETİKLEME SEVİYE İMLECİ
12. YATAY TETİKLEME POZİSYONU
28
13. GİRİŞ KUPLAJ MODU
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
DİKEY EKRAN AYARLARI
VOLTS/DIV (CH1, CH 2): Ekrandaki dalga biçiminin dikey ölçeğini
ayarlar.
CH 1, CH 2 MENU: Kanal fonksiyonunu ve kana dalga formunu ekranda
gösterir yada göstermez.
MATH MENU: Matematiksel işlemler işlevi gösterir.
CH 1, 2 POSITION. Ekrandaki dalga biçiminin yatay pozisyonunu
ayarlar.
DİKEY EKRAN AYARLARI
TIME/DIV: Ekrandaki dalga biçiminin yatay ölçeğini ayarlar.
HORIZONTAL MENU: Yatay işlevi gösterir.
POSITION: Ekran pozisyonunun eksenini yatay hareket ettirir.
29
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
TRIGGER (TETİKLEME)
TRIGGER MENU: Tetikleme modunu ayarlar.
TRIGGER SOURCE: Tetikleme sinyal kaynağı seçer.
SET LEVEL TO 50%: Tetikleme seviyesini ekran dalga şeklinin ortasına ayarlar.
TRIGGER LEVEL: Tetiklenen sinyalin başlama noktasını seçer.
MENUS
(MENÜLER)
MEASURE: Ölçüm işlev kontrolleri
SAVE/RECALL: Kaydetme/Tekrar çağırma işlev
kontrolleri
ACQUIRE: Kazanç modu kontrolleri
CURSORS: İmleç işlev kontrolleri
UTILITY: Yardımcı işlev ayarları.
DISPLAY: Ekran modunu ayarlar.
AUTOSET: Giriş sinyallerini en uygun dalga şekline göre otomatik olarak görüntüler.
HARDCOPY: Dalga şekillerinin çıktısını alır.
RUN/STOP: Dalga şekli kazanç kontrolleri.
SINGLE: Periyodik olmayan ve uzun periyotlu sinyalleri yakalar.
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
30
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
KONNEKTÖRLER
PROBE ADJ: Probe kompanzasyonu için kare dalga
(1V, 1 kHz) çıkışıdır.
CH 1, CH 2: Kanal dikey yükselticisi için giriş sinyali
konnektörleridir.
EXT TRIG: Tetikleme devresi için harici tetikleme sinyal
konnektörüdür.
AUTOSET (OTO AYAR)
Ön panel ayarını giriş sinyalini arka arkaya değiştirerek,
görüntülemeyi en uygun dalga şekline uygun şekilde otomatik
olarak yapar. Bu işlevle aşağıdaki öğeler giriş sinyalinin
karakteristiğine göre otomatik olarak ayarlanabilir.
31
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
VERTICAL (DİKEY): Anahtarla ile ilgili aşağıdaki açıklamalar
hem CH1 hem de CH2 içinde eşit derecede uygulanabilir.
VOLTS/DIV: Dikey eksen duyarlılığı CH1 ve CH2 Volts/Div
anahtarı ile ayarlanabilir.
MENU (MENÜ)
Her bir kanal için ayrı dikey menü vardır. Her öğe
her bir kanal için ayrı bir şekilde ayarlanır.
32
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
1)Display. (On/Off) : Bu düğmeye basarak CH1 veya CH2
seçilir ve görüntülenir, her iki kanal aynı anda seçilebilir ve
görüntülenebilir. Bu düğmeye her bastığınızda, kanal
görüntüleme işlevi tekrar tekrar çalıştırılır.
2)Coupling. (AC/DC/Ground): Üç giriş kuplaj modu
mevcuttur. DC/ AC/GND anahtarıyla istediğiniz kuplaj
modunu seçin. Seçilen kuplaj modu, ekranın sol alt
köşesinde görüntülenir. Düğmeye her bastığınızda, giriş
sinyalinin kuplajı AC, DC ve GND sırasıyla işletilir.
 AC: Ekranda AC şeklinde görüntülenir. Bir giriş sinyali bir kondansatör vasıtasıyla amplifikatöre
bağlanır. DC bileşeni kesilir ve yalnızca AC bileşeni görüntülenir.
 DC: Ekranda DC şeklinde görüntülenir. Bir giriş doğrudan amplifikatöre bağlanır ve bir DC
bileşenini içeren sinyal görüntülenir.
 Ground: Ekranda Toprak şeklinde görüntülenir. Bir giriş sinyali ayrılır ve dikey amplifikatör girişi
topraklanır.
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
33
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
3) Probe . (X1 / x10 / x100 / x1000) : Dikey ölçekli okumayı
doğru yapmak için bunu prob zayıflama faktörünüzle
eşleşecek şekilde ayarlayın.
 x1: prob 1:1 olarak kullanıldığında veya sinyal
koaksiyel kabloya doğrudan bağlıysa, x1 seçilmelidir.
 x10: prob 10:1 olarak kullanıldığında, x10
seçilmelidir.
 x100: prob 100:1 olarak kullanıldığında, x100
seçilmelidir.
 X1000: prob 1000:1 olarak kullanıldığında, x1000
seçilmelidir.
4) Position Set To 0 (Konumu 0’a ayarlamak): Ofseti 0V
olarak ayarlayın. Ofset, dikey konum düğmesiyle benzer bir
işleve karşı gelir.
34
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
POSITION (POZİSYON-KONUM)
Ekranda görüntülenen dalga şekli, Position (konum) düğmesi ile yukarı ve
aşağı hareket ettirilebilir. Düğme sağa çevrildiğinde dalga biçimi aşağıya doğru
hareket ederken düğme sola doğru çevrildiğinde dalga formu yükselir.
MATH (HESAPLA)
Bu düğmeye basıldığında, aritmetik
ve gelişmiş işlevi görüntülenir.
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
35
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
HORIZONTAL (YATAY)
TIME/DIV. (Zaman-Yatay Eksen Zaman Ayarı)
Zaman ekseni aralığı TIME/DIV düğmesi ile ayarlanabilir. Düğme 5s’ye
getirildiğinde TIME/DIV yavaş ve 2ns’ye getirildiğinde TIME/DIV
hızlıdır.
MENU
Yatay menü ayarı
Zaman Referansı (Orta / Sağ / Sol)
Yatay tetikleyicinin kontrol pozisyonu.
Merkez: Yatay tetikleyici konumunu ekranın
merkezine ayarlar.
Sağ: Yatay tetikleyici konumunu ekranın
sağında ayarlar.
Sol: Yatay tetikleyici konumunu ekranın
solunda ayarlar.
36
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
POSITION (POZİSYON)
Görüntülenen dalga şeklini sağa
sola hareket ettirir.
MEASURE(ÖLÇME): MEASUE butonuna basarak otomatik ölçme özelliklerine erişilebilir.
 Otomatik ölçüm özelliklerine erişmek için Measure (Ölçüm) düğmesine basınız.
 Aynı anda beş parametre görüntüleme olanağı vardır.
 NONE, Pk-Pk (Tepeden tepeye), RMS (Etkin Değer), Mean (Ortalama, Frequency (Frekans),
Rising Time (Yükselme Zamanı), Falling (Düşme Zamanı), Period (Periyot), + Width, -Width ve
Duty alt menüleri görüntülenir.
NONE : This cancels the measuring functions of parameter.
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
37
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
Pk-Pk (Tepeden tepeye): Görüntülenen kanalların
dalga formlarının Maksimum-Pik değerini görüntüler. Yani,
maksimum ve minimum genlik arasındaki fark voltla
görüntülenir.
RMS (Etkin Değer) : Görüntülenen kanalların
dalga formlarının bir saykıllık etkin değerini görüntüler. Giriş
sinyali aralığı ADC giriş aralığının dışındaysa, tepeden
tepesine değeri 2 bölmeden düşük veya Bir saykıl genişliği
ekranda 0.4 bölmeden düşük ise "?" Görüntülenir. Bir
saykıllık sinyal yakalanmadığında, "Geçersiz" görüntülenir.
Mean: Görüntülenen dalga formlarının ortalama değerini görüntüler. Giriş sinyali aralığı ADC
giriş aralığının dışındaysa, tepeden tepesine değer 2 bölmeden düşük veya saykıl genişliği ekranda 0.4
bölmeden düşük ise "?" görüntülenir. Bir saykıl yakalanmadığında, "Geçersiz" görüntülenir.
Frequency: Görüntülenen dalga formlarının bir saykıl frekans değerini görüntüler. ADC giriş
aralığının dışındaysa, tepeden tepesine değeri 2 bölmeden düşük veya Bir saykıl genişliği ekranda 0.4
bölmeden düşük ise "?" Görüntülenir. Bir saykıllık sinyal yakalanmadığında, "Geçersiz" görüntülenir.
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
38
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
• Rising Time : Görüntülenen dalga formlarının yükselen
zamanını görüntüler. ADC giriş aralığının dışındaysa,
tepeden tepesine değeri iki bölmeden düşük veya Bir saykıl
genişliği ekranda 0.4 bölmeden düşük ise "?" Görüntülenir.
Bir
saykıllık
sinyal
yakalanmadığında,
"Geçersiz"
görüntülenir.
• Falling Time : Görüntülenen dalga formlarının düşen
zamanını gösterir. ADC giriş aralığının dışındaysa, tepeden
tepesine değeri iki bölmeden düşük veya Bir saykıl genişliği
ekranda 0.4 bölmeden düşük ise "?" Görüntülenir. Bir
saykıllık sinyal yakalanmadığında, "Geçersiz" görüntülenir.
• Period : Görüntülenen dalga formlarının bir saykıllık periyodunu görüntüler. ADC giriş aralığının
dışındaysa, tepeden tepesine değeri iki bölmeden düşük veya Bir saykıl genişliği ekranda 0.4
bölmeden düşük ise "?" Görüntülenir. Bir saykıllık sinyal yakalanmadığında, "Geçersiz" görüntülenir.
39
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
• + Width : Görüntülenen dalga formlarının bir saykılının
pozitif genişliğini görüntüler. ADC giriş aralığının
dışındaysa, tepeden tepesine değeri iki bölmeden düşük
veya Bir saykıl genişliği ekranda 0.4 bölmeden düşük ise
"?" Görüntülenir. Bir saykıllık sinyal yakalanmadığında,
"Geçersiz" görüntülenir.
• - Width : Görüntülenen dalga formlarının bir saykılının
negatif genişliğini görüntüler. ADC giriş aralığının
dışındaysa, tepeden tepesine değeri iki bölmeden düşük
veya Bir saykıl genişliği ekranda 0.4 bölmeden düşük ise
"?" Görüntülenir. Bir saykıllık sinyal yakalanmadığında,
"Geçersiz" görüntülenir.
• Duty : Görüntülenen dalga formlarının bir saykılının görev oranını görüntüler. ADC giriş aralığının
dışındaysa, tepeden tepesine değeri iki bölmeden düşük veya Bir saykıl genişliği ekranda 0.4
bölmeden düşük ise "?" Görüntülenir. Bir saykıllık sinyal yakalanmadığında, "Geçersiz" görüntülenir.
40
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Dijital Osiloskop Kullanımı
Kalibrasyon (Cal.) İşlemi
Osiloskobun kalibrasyon işlemi ön panelde cal 2Vp-p ibaresinin bulunduğu yerden
yapılır. Çoğunlukla 1kHz çıkışlı ve 2Vp-p gerilimli olur. Time/div komütatörü 0,5mS, volts/div.
komütatörü ise 1V ve prob x1 konumuna alındıktan sonra cal. noktasından yapılan ölçümde
ekranda oluşan görüntünün yatayda 2 ve dikeyde 1 karelik bir yer kaplaması gerekir.
Kademe anahtarları ve osiloskop ekran görüntüsü aşağıdaki gibi olmalıdır.
2 Tam kare
0.2
0.1
0.5
ms
50
1
0.5 0.2 0.1
50
2
1
20
2
10
20
5
10
10
5
5
5
mV
1 Tam
kare
2
20
V
s
50
Volts/div
2Vp-p ve
1kHz
Kalibrasyon
Sinyali
1
Time/div
Kalibrasyon için komitatör ve kalibrasyon sinyali ekran görüntüsü
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
41
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Osiloskop Kullanımı
Osiloskopun Ölçüme Hazırlanması
Osiloskop ile doğru ölçüm yapabilmek için aygıtın tüm ayarlarının doğru yapılmış
olması gerekir. Osiloskop kullanılacağı zaman şu hazırlıklar yapılmalıdır:
1. Cihazın beslemesi topraklı prizden yapılmalıdır.
2. Toz ve nemin olmadığı bir ortamda kullanılmalı ve muhafaza edilmelidir.
3. Kullanılacak osilaskobun tüm özellikleri bilinmelidir.
4. AC-GND-DC komütatörü uygulanan sinyale göre ayarlanmalıdır.
5. Ekranda yatay çizgi yoksa, parlaklık düğmesi en yüksek değere getirilmelidir.
6. Volts/div. komütatörü en yüksek voltaj kademesine alınarak ölçüme başlanmalıdır.
8. Senkronizasyon anahtarı dahili (int.) konumuna getirilmelidir.
9. Işını düşey ve yatay kaydırmada kullanılan potlar orta değere getirilmelidir.
10. Focus (odaklama) potuyla çizgi netleştirilmelidir.
11. Osiloskop uzun süre kullanılmamışsa prob cal noktasına bağlanarak hassasiyet
ayarı (calibration, kalibrasyon) yapılmalıdır.
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
42
OSİLOSKOP – Genel Kavramlar
Osiloskop Kullanımı
Protek Fonksiyon Jeneratörü
43
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Osiloskop ile Ölçüm Yapmak
Osiloskop ile ölçüm yapmaya geçmeden önce, osiloskopu ölçmeye hazırlamak
gerekir. Bunun için:
• Osiloskop besleme kablosu uygun gerilime bağlanır.
• POWER on/off düğmesine basılarak osiloskop açılır.
• INTEN düğmesi ile ekrandaki işaretin parlaklığı ayarlanır.
• FOCUS düğmesi ile ekrandaki işaretin netliği ayarlanır.
• Eğer ekrandaki işaret sağa veya sola kaymışsa X-POS düğmesi ile işaret ekranı
ortalayacak şekilde ayarlanır.
• Eğer ekrandaki işaret aşağı veya yukarı kaymış ise Y-POS düğmesi ile işaret
akranı ortalayacak şekilde ayarlanır.
44
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Osiloskop ekranında yatayda 8 ve dikeyde 10 adet kare bulunur. Her kare kendi
içinde 5 eşit küçük parçaya bölümlenmiştir. Dikeydeki her bir kare Volts/div kademesinin
değerine göre Gerilimi, yataydaki her bir kare Time/div kademesinin değerine göre Zamanı
belirtir.
Örneğin kademeleri;
Gerilim için
Volts/div: 2V/div
Zaman için
Time/div: 5ms olan bir osiloskopta her dikey kare 2V ve
her yatay kare 5ms’dir.
0.2
0.1
0.5
ms
50
1
0.5 0.2 0.1
50
2
1
20
2
10
20
5
10
10
5
2
20
V
5
5
mV
Volts/div
s
50
1
Time/div
Osiloskopta Volts/Div ve Time/Div komitatörleri
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
45
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Frekans Ölçümü
•
•
•
•
Osiloskop İle Frekans Ölçmek
Genelde gözlenen işaretlerin çoğu periyodik olarak tekrarlanan süreçler sahiptir.
Saniyedeki periyot sayısı frekansı verir.
Frekansın değeri TIME/DIV komütatörü ile ayarlanır. Anahtar üzerinde zaman
katsayısı ms/div ve μs/div olarak belirtilmiştir.
Ekranda görülen sinyalin frekansı bulunurken sinyalin başlangıç noktası ile bitiş
noktası arasındaki mesafe ile TIME/DIV komütatörünün değeri çarpılıp tersi
alınmalıdır.
Her osiloskopun bir frekans ölçme sınırı vardır. Yüksek frekanslar ölçülürken bu
sınıra dikkat edilmelidir.
46
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Frekans Ölçümü
1.
2.
3.
4.
5.
Osiloskop İle Frekans Ölçümü İşlem Sırası
Ölçülecek frekans değerine uygun osiloskop seçildikten sonra frekans ölçülecek
noktaya osiloskop bağlantısı yapılır.
Ekrandaki frekans genliği rahat okunana kadar TIME/DIV kademesi küçültülür veya
büyültülür.
Ekrandaki sinyal hareketli ise TIME/DIV anahtarı ile uygun kademe seçilerek yada
LEVEL düğmesi ile sinyal sabitlenir.
Ekrandaki bir periyodun boyu (L), ekrandaki karelerden faydalanılarak tespit edilir.
TIME/DIV anahtarının seçilmiş olan değeri (Tc) s/div, ms/div veya μs/div cinsinden
tespit edilir. Bu değerler vasıtası ile ölçülen frekans değeri aşağıdaki gibi tespit edilir.
Sinyalin periyodu
𝑻 = 𝑳 𝒚𝒂𝒕𝒂𝒚 𝒌𝒂𝒓𝒆 𝒔𝒂𝒚ı𝒔ı . 𝑻𝒄 (𝒕𝒊𝒎𝒆/𝒅𝒊𝒗) (𝒔𝒂𝒏𝒊𝒚𝒆)
Sinyalin frekansı
𝒇=
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
𝟏
𝑻
(𝑯𝒛)
47
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Frekans Ölçümü – Örnek 1
Örnek: TIME/DIV 1ms’yi gösteriyorsa ve bir periyotluk şeklin X ekseni üzerinde
kapladığı alan 4 karelik bir zaman dilimi ise frekans hesabını şöyle yapabiliriz.
Time/Div kademesinin 1ms/div’de olması her yatay karenin 1ms olması demektir.
Gerilim sinyal şeklinde bir saykıl 4 tam karelik yatay uzunluğa geldiği görülür. Her küçük
çizginin değeri time/div kademesinin 5’te 1’idir. Buna göre yatay her küçük çizgi 0,2ms olur.
4 Tam karede
sinyal oluşuyor
ms
1
0.5 0.2 0.1
Gerilim
Sinyali
50
2
20
5
10
10
5
s
2
20
50
1
48
Time/div
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Frekans Ölçümü – Örnek 1
Time/div kademesinin değeri
𝑻𝒄 = 𝟏𝒎𝒔/𝒅𝒊𝒗
Ekranda görülen sinyal uzunluğu
𝑳 = 𝟒 𝒕𝒂𝒎 𝒌𝒂𝒓𝒆
Buna göre saykıl 4 karede oluşmaktadır.
Sinyalin periyodu;
𝑻 = 𝑳 𝒚𝒂𝒕𝒂𝒚 𝒌𝒂𝒓𝒆 𝒔𝒂𝒚ı𝒔ı . 𝑻𝒄 (𝒕𝒊𝒎𝒆/𝒅𝒊𝒗) 𝒔𝒂𝒏𝒊𝒚𝒆
𝑻 = 𝑳. 𝑻𝒄
𝑻 = 𝟒. 𝟏𝒎𝒔 = 𝟒. 𝟏𝟎−𝟑 𝒔
Sinyalin frekansı;
𝒇=
𝟏
𝑻
=
𝟏
𝟒.𝟏𝟎−𝟑
=
𝟏𝟎𝟎𝟎
𝟒
= 𝟐𝟓𝟎𝑯𝒛
49
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim Ölçümü
•
•
•
•
•
Gerilim Ölçmek
Elektrik ve elektronikte AC gerilim değerini ifade etmek için genellikle etkin değer (rms
değeri) kullanılır. Osiloskop ölçmelerinde ise işaret büyüklükleri için tepeden tepeye
gerilim (Vtt - Vpp) değeri kullanılır.
Osiloskop ekranında görülen dalganın efektif yani etkin değeri bulunmak isteniyorsa
tepeden tepeye ölçtüğümüz gerilim değerini 2√2 ile bölmek gerekir.
Uygulanan gerilimin büyüklüğü seçilen kademe
(Volts/div) ile ekrandaki görüntünün boyunun çarpımı
ile bulunur.
Eğer X10’ luk bir alçaltıcı prob kullanılmışsa doğru
değer için 10 ile çarpmak gerekir.
Osiloskop ile alternatif akım doğru, akım ve yüksek
frekanslı sinyaller maksimum 400V’a kadar ölçülebilir.
50
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim Ölçümü
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Osiloskop İle Gerilim Ölçümü İşlem Sırası
Osiloskop ile gerilim ölçme işleminde VOLTS/DIV anahtarı ölçülecek gerilime uygun
konuma getirilir.
Hangi girişten ölçüm yapılacaksa o giriş için AC-DC seçimi yapılır.
Osiloskop uçları gerilim ölçülecek uçlara bağlanır.
Ekrandaki gerilimin genliği rahat okunabileceği değere kadar VOLTS/ DIV kademesi
ayarlanır.
Ekrandaki görüntü hareketli, yani kayıyor ise TIME/DIV anahtarı ile ekrandaki
görüntü sabitlenir. Bu işlemler yapıldıktan sonra gerilimin osiloskopta meydana
getirdiği sinyalin yüksekliği (H) tespit edilir.
VOLTS/DIV anahtarının gösterdiği değer (D) V/div veya mV/div cinsinden okunur.
51
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim Ölçümü
Ölçülen gerilimin değeri aşağıdaki gibi hesaplanır.
Tepeden tepeye değer 𝑽𝒑𝒑 = 𝑯 𝒅𝒊𝒌𝒆𝒚 𝒌𝒂𝒓𝒆 𝒔𝒂𝒚ı𝒔ı . 𝑫(𝑽𝒐𝒍𝒕𝒔/𝒅𝒊𝒗) (𝑽𝒐𝒍𝒕)
𝑽𝒑𝒑
Tepe (Maksimum) değer
𝑽𝒑 = 𝑽𝒎 =
Gerilimin Etkin değeri
𝑽 = 𝟎, 𝟕𝟎𝟕. 𝑽𝒎 (𝑽)
𝟐
(𝑽)
Önemli Not: AC gerilim ölçülüyor ise osiloskop ile
maksimum değer ölçümü yapıldığı unutulmamalıdır.
52
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim Ölçümü – Örnek 1
Örnek: Yapılan DC ölçümde osiloskop ekranında aşağıdaki gibi bir görüntü
oluşmuştur. VOLTS/DIV komütatörü 5V/cm kademesinde iken ölçülen gerilimin tepe değeri
nedir?
Volts/Div kademesinin 5V/div ’de olması her dikey karenin 5V olması demektir.
Gerilim sinyal şeklinde 2 tam kare ve 3 küçük çizgiye denk bir yüksekliğe geldiği görülür. Her
küçük çizginin değeri volts/div kademesinin 5’te 1’idir. Buna göre dikey her küçük çizgi 1V
olur.
Gerilim
Sinyali
0.2
0.1
0.5
V
50
1
20
2
10
5
5
2 Tam kare
ve 3 küçük
çizgi
mV
53
Volts/div
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim Ölçümü – Örnek 1
Gerilim
Sinyali
0.2
0.1
0.5
V
50
1
20
2
10
5
5
2 Tam kare
ve 3 küçük
çizgi
mV
Volts/div
Volts/div kademesinin değeri,
Ekranda görülen yükseklik
𝑫 = 𝟐𝑽/𝒄𝒎
𝑯 = 𝟐 𝒕𝒂𝒎 𝒌𝒂𝒓𝒆 𝒗𝒆 𝟑 𝒌üçü𝒌 ç𝒊𝒛𝒈𝒊
Yukarıdaki ifadeden sinyal yüksekliği 2,6kare yapar. Bu değerlere karşılık gelen
DC gerilimin değeri
𝑽 = 𝑽𝒐𝒍𝒕𝒔/𝒅𝒊𝒗 𝒌𝒂𝒅𝒆𝒎𝒆𝒔𝒊. 𝑺𝒊𝒏𝒚𝒂𝒍𝒚ü𝒌𝒔𝒆𝒌𝒍𝒊ğ𝒊
𝑽 = 𝟐. 𝟐, 𝟔 = 𝟓, 𝟐𝑽
olur.
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
54
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim Ölçümü – Örnek 2
Örnek: Şekildeki gibi bir ekran görüntüsüne sahip bir osiloskop ile ölçülen gerilimi bulunuz.
Zaman komitatörü
Time/div = 0,1 ms
Genlik komitatörü
Volts/div = 50mV
×1 probu için:
𝑽 = 𝟒, 𝟐 𝑫𝑰𝑽 . (𝟓𝟎𝒎𝑽/𝑫𝑰𝑽)
𝑽 = 𝟐𝟏𝟎𝒎𝑽 = 𝟎, 𝟐𝟏𝑽
×10 probu için:
𝑽 = 𝟏𝟎 . 𝟒, 𝟐 𝑫𝑰𝑽 . (𝟓𝟎𝒎𝑽/𝑫𝑰𝑽)
𝑽 = 𝟐𝟏𝟎𝟎 𝒎𝑽 = 𝟐, 𝟏𝑽 ’tur.
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
DC Gerilim Ölçümü
55
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim Ölçümü – Örnek 3
Örnek: Aşağıda sinyal şekli verilen sinüsoidal dalganın VOLTS/DIV komütatörü
2V/div kademesinde iken tepe (maksimum) değerini ve etkin değerini bulunuz.
Volts/Div kademesinin 2V/div ’de olması her dikey karenin 2V olması demektir.
Gerilim sinyal şeklinde 4 tam kareye denk bir yüksekliğe geldiği görülür. Her küçük çizginin
değeri volts/div kademesinin 5’te 1’idir. Buna göre dikey her küçük çizgi 0,4V olur.
Gerilim
Sinyali
0.2
0.5
V
4 Tam
kare
0.1
50
1
20
2
10
5
5
mV
56
Volts/div
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim Ölçümü – Örnek 3
Volts/div kademesinin değeri
𝑫 = 𝟐𝑽/𝒅𝒊𝒗
Ekranda görülen yükseklik
𝑯 = 𝟒 𝒕𝒂𝒎 𝒌𝒂𝒓𝒆
Yukarıdaki ifadeden sinyal yüksekliği 4 kare yapar.
𝑽𝒑 = 𝑽𝒐𝒍𝒕𝒔/𝒅𝒊𝒗 𝒌𝒂𝒅𝒆𝒎𝒆𝒔𝒊. 𝑺𝒊𝒏𝒚𝒂𝒍𝒚ü𝒌𝒔𝒆𝒌𝒍𝒊ğ𝒊
𝑽𝒑 = 𝟐. 𝟒 = 𝟖𝑽
NOT: Bu örnekte bulunan gerilim değeri gerilimin maksimum(tepe-peak) değeridir.
Gerilimin etkin değerini bulabilmek için bulunan değer √2 ile bölünmeli yada 0,707 ile
çarpılmalıdır.
Gerilimin Etkin değeri
𝑽 = 𝟎, 𝟕𝟎𝟕. 𝑽𝒎 = 𝟎, 𝟕𝟎𝟕. 𝟖
𝑽 = 𝟓, 𝟔𝟓𝟔𝑽
NOT: Gerilimin tepeden tepeye değeri tepe değerin iki katıdır.
Gerilimin tepeden tepeye değeri
𝑽𝒑𝒑 = 𝑽𝒑 . 𝟐 = 𝟖. 𝟐
𝑽𝒑𝒑 = 𝟏𝟔𝑽
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
57
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim Ölçümü – Örnek 4
Örnek: Şekildeki gibi bir ekran görüntüsüne sahip bir osiloskop ile ölçülen gerilimi ve frekansı
bulunuz.
Zaman komitatörü
Time/div = 0,1 ms
Genlik komitatörü
Volts/div = 1 V
×1 probu için:
𝑽𝒕𝒕 = 𝑽𝒑𝒑 = 𝟓 𝑫𝑰𝑽 . (𝟏𝑽/𝑫𝑰𝑽)
𝑽𝒕𝒕 = 𝑽𝒑𝒑 = 𝟓𝑽
×10 probu için:
𝑽𝒕𝒕 = 𝑽𝒑𝒑 = 𝟏𝟎 . 𝟓 𝑫𝑰𝑽 . (𝟏𝑽/𝑫𝑰𝑽)
𝑽𝒕𝒕 = 𝑽𝒑𝒑 = 𝟓𝟎𝑽 ’tur.
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
AC Gerilim Ölçümü
58
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim Ölçümü – Örnek 5
Örnek: Şekilde görüldüğü gibi osiloskopta ölçülmek istenen gerilimin tepeden tepeye
yüksekliği H=6,8kare, VOLTS/DIV anahtarının konumu D=0,5V/div ’dir.
Volts/Div kademesinin 0,5V/div’de olması her dikey karenin 0,5V olması demektir.
Gerilim sinyal şeklinde 3 tam kare ve 3 küçük çizgiye denk bir yüksekliğe geldiği görülür. Her
küçük çizginin değeri volts/div kademesinin 5’te 1’idir. Buna göre dikey her küçük çizgi 0,1V
olur.
Gerilim
Sinyali
0.2
0.1
0.5
V
50
1
20
2
10
5
Volts/div
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
5
6 Tam kare
ve 4 küçük
çizgi
59
mV
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim Ölçümü – Örnek 5
Volts/div kademesinin değeri
Ekranda görülen tepeden tepeye yükseklik
𝑫 = 𝟎, 𝟓𝑽/𝒅𝒊𝒗
𝑯 = 𝟔 𝒕𝒂𝒎 𝒌𝒂𝒓𝒆 𝒗𝒆 𝟒 𝒌üçü𝒌 ç𝒊𝒛𝒈𝒊
Yukarıdaki ifadeden tepeden tepeye sinyal yüksekliği 6,8 kare yapar.
Ölçülen gerilimin tepeden tepeye değeri
𝑽𝒕𝒕 = 𝑯 𝒅𝒊𝒌𝒆𝒚 𝒌𝒂𝒓𝒆 𝒔𝒂𝒚ı𝒔ı . 𝑫 (𝑽𝒐𝒍𝒕𝒔/𝒄𝒎)
𝑽𝒕𝒕 = 𝟔, 𝟖 . 𝟎, 𝟓 = 𝟑, 𝟒𝑽
Gerilimin tepe (maksimum) değeri
Gerilimin etkin değeri
𝑽𝒎 = 𝑽𝒑 = 𝑽𝒕𝒕 /𝟐 = 𝟑, 𝟒/𝟐 = 𝟏, 𝟕 𝑽
𝑽 = 𝟎, 𝟕𝟎𝟕. 𝑽𝒎 = 𝟎, 𝟕𝟎𝟕. 𝟏, 𝟕 = 𝟏, 𝟐𝟎𝟏𝟗𝑽
60
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim ve Frekans Ölçümü – Örnek 6
Zaman komitatörü
Genlik komitatörü
Time/div = 0,1ms
Volts/div = 1V
Zaman komitatörü
Genlik komitatörü
Frekans Ölçümü
Frekans Ölçümü
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Time/div = 0,1ms
Volts/div = 1V
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
61
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim ve Frekans Ölçümü – Örnek 7
Örnek: Resimde görüldüğü gibi ölçülen gerilimin ekrandaki bir periyodunun boyu
L=2,4 kare’dir. TIME/DIV anahtarı da Tc= 50μs/div konumundadır.
Time/Div kademesinin 50μs/div’de olması her yatay karenin 50μs olması demektir.
Gerilim sinyal şeklinde bir saykıl 2 tam kare ve 2 küçük çizgilik yatay uzunluğa geldiği
görülür. Her küçük çizginin değeri time/div kademesinin 5’te 1’idir. Buna göre yatay her
küçük çizgi 10μs olur.
2 Tam karede ve 2 küçük
çizgide sinyal oluşuyor
ms
1
0.5 0.2 0.1
50
2
20
5
10
10
5
s
Gerilim
Sinyali
2
20
50
1
62
Time/div
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim ve Frekans Ölçümü – Örnek 7
Time/div kademesinin değeri
𝑻𝒄 = 𝟓𝟎𝝁𝒔/𝒅𝒊𝒗
Ekranda görülen sinyal uzunluğu
𝑳 = 𝟐 𝒕𝒂𝒎 𝒌𝒂𝒓𝒆 𝟐 𝒌üçü𝒌 ç𝒊𝒛𝒈𝒊
Buna göre saykıl 2,4 karede oluşmaktadır.
Gerilimin periyodu;
𝑻 = 𝑳 𝒚𝒂𝒕𝒂𝒚 𝒌𝒂𝒓𝒆 𝒔𝒂𝒚ı𝒔ı . 𝑻𝒄 (𝒕𝒊𝒎𝒆/𝒅𝒊𝒗) 𝒔𝒂𝒏𝒊𝒚𝒆
𝑻 = 𝟐, 𝟒. 𝟓𝟎 = 𝟏𝟐𝟎𝝁𝒔 = 𝟏𝟐𝟎. 𝟏𝟎−𝟔 𝒔
Gerilimin frekansı;
𝒇=
𝟏
𝑻
=
𝟏
𝟏𝟐𝟎.𝟏𝟎−𝟔
= 𝟖𝟑𝟑𝟑, 𝟑𝟑𝟑𝑯𝒛 = 𝟖, 𝟑𝟑𝟑𝒌𝑯𝒛
63
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim ve Frekans Ölçümü – Örnek 8
Örnek: Resimde görüldüğü gibi osiloskopta ölçülmek istenen gerilimin tepeden
tepeye yüksekliği H=5,6kare, VOLTS/DIV anahtarının konumu D=1Volt/div ’dir.
a) Gerilimin tepe (maksimum) değeri Prob x1 konumunda iken değerini bulunuz.
b) Time/Div 2ms kademesinde ve yatayda 3,2karede bir saykıl oluşuyorsa gerilimin
periyodunu bulunuz.
c) Sinyalin ölçü aleti ile ölçüldüğünde ölçü aletinden okunacak değeri bulunuz.
3 Tam kare ve 1 küçük
çizgide sinyal oluşuyor
0.2
0.1
0.5
ms
50
1
0.5 0.2 0.1
50
2
1
20
2
10
20
5
10
10
5
2
20
V
5
5
mV
Volts/div
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
50
1
s
5 tam kare
ve 3 küçük
çizgi
Gerilim
Sinyali
64
Time/div
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim ve Frekans Ölçümü – Örnek 8
Volts/Div kademesinin 1V/div ’de olması her dikey karenin 1V olması demektir.
Gerilim sinyal şeklinde tepeden tepeye 5 tam kare ve 3 küçük çizgiye denk bir yüksekliğe
geldiği görülür. Her küçük çizginin değeri volts/div kademesinin 5’te 1’idir. Buna göre dikey
her küçük çizgi 0,2V olur. Prob x1 konumunda olduğundan elde edilen sonuç aynı kalır.
Volts/div kademesinin değeri
𝑫 = 𝟏𝑽/𝒅𝒊𝒗
Ekranda görülen tepeden tepeye yükseklik
𝑯 = 𝟓 𝒕𝒂𝒎 𝒌𝒂𝒓𝒆 𝒗𝒆 𝟑 𝒌üçü𝒌 ç𝒊𝒛𝒈𝒊
Yukarıdaki ifadeden tepeden tepeye sinyal yüksekliği 5,6 kare yapar.
3 Tam kare ve 1 küçük
çizgide sinyal oluşuyor
0.2
0.1
0.5
ms
50
1
0.5 0.2 0.1
50
2
1
20
2
10
20
5
10
10
5
2
20
V
5
5
mV
Volts/div
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
50
1
s
5 tam kare
ve 3 küçük
çizgi
Gerilim
Sinyali
65
Time/div
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim ve Frekans Ölçümü – Örnek 8
Ölçülen gerilimin tepeden tepeye değeri:
𝑽𝒕𝒕 = 𝑽𝒑𝒑 = 𝑯 𝒅𝒊𝒌𝒆𝒚 𝒌𝒂𝒓𝒆 𝒔𝒂𝒚ı𝒔ı . 𝑫 (𝑽𝒐𝒍𝒕𝒔/𝒄𝒎)
𝑽𝒕𝒕 = 𝟓, 𝟔 . 𝟏 = 𝟓, 𝟔 𝑽
Gerilimin tepe (maksimum-peak) değeri;
Gerilimin etkin değeri
𝑽𝒎 = 𝑽𝒑 =
𝑽𝒕𝒕
𝟐
=
𝟓,𝟔
𝟐
= 𝟐, 𝟖 𝑽
𝑽 = 𝟎, 𝟕𝟎𝟕. 𝑽𝒎 = 𝟎, 𝟕𝟎𝟕. 𝟐, 𝟖 = 𝟏, 𝟗𝟖𝑽
3 Tam kare ve 1 küçük
çizgide sinyal oluşuyor
0.2
0.1
0.5
ms
50
1
0.5 0.2 0.1
50
2
1
20
2
10
20
5
10
10
5
2
20
V
5
5
mV
Volts/div
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
50
s
5 tam kare
ve 3 küçük
çizgi
Gerilim
Sinyali
1
Time/div
66
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim ve Frekans Ölçümü – Örnek 8
Time/Div kademesinin 2ms/div ’de olması her yatay karenin 2ms olması demektir.
Gerilim sinyal şeklinde bir saykıl 3 tam kare ve 1 küçük çizgilik yatay uzunluğa geldiği
görülür. Her küçük çizginin değeri time/div kademesinin 5’te 1’idir. Buna göre yatay her
küçük çizgi 0,4ms olur.
Time/div kademesinin değeri
Ekranda görülen sinyal uzunluğu
Buna göre saykılın oluştuğu yatay kare sayısı
𝑻𝒄 = 𝟐𝒎𝒔/𝒅𝒊𝒗
𝑳 = 𝟑 𝒕𝒂𝒎 𝒌𝒂𝒓𝒆 𝟏 𝒌üçü𝒌 ç𝒊𝒛𝒈𝒊
𝑳 = 𝟑, 𝟐 𝒕𝒂𝒎 𝒌𝒂𝒓𝒆
3 Tam kare ve 1 küçük
çizgide sinyal oluşuyor
0.2
0.1
0.5
ms
50
1
0.5 0.2 0.1
50
2
1
20
2
10
20
5
10
10
5
2
20
V
5
5
mV
50
Volts/div
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
1
s
5 tam kare
ve 3 küçük
çizgi
Gerilim
Sinyali
67
Time/div
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
OSİLOSKOP – Osiloskop İle Ölçüm Yapmak
Gerilim ve Frekans Ölçümü – Örnek 8
Gerilimin periyodu
𝑻 = 𝑳 𝒚𝒂𝒕𝒂𝒚 𝒌𝒂𝒓𝒆 𝒔𝒂𝒚ı𝒔ı . 𝑻𝒄 (𝒕𝒊𝒎𝒆/𝒅𝒊𝒗) 𝒔𝒂𝒏𝒊𝒚𝒆
𝑻 = 𝟑, 𝟐. 𝟐 = 𝟔, 𝟒𝒎𝒔 = 𝟔, 𝟒. 𝟏𝟎−𝟑 𝒔 ‘dir.
Gerilimin frekansı;
𝒇=
𝟏
𝑻
=
𝟏
𝟔,𝟒.𝟏𝟎−𝟑
= 𝟏𝟓𝟔, 𝟐𝟓𝑯𝒛
olarak bulunur.
Eğer ölçümler prob X10 kademesinde iken yapılsaydı;
Gerilimin tepe değeri
𝑽𝒑 = 𝟓, 𝟔. 𝟏𝟎 = 𝟓𝟔𝑽
Gerilimin tepe (maksimum) değeri;
Gerilimin etkin değeri;
𝑽𝒎 = 𝑽𝒑 = 𝒕𝒕 =
= 𝟐𝟖 𝑽
𝟐
𝟐
𝑽 = 𝟎, 𝟕𝟎𝟕. 𝑽𝒎 = 𝟎, 𝟕𝟎𝟕. 𝟐𝟖 = 𝟏𝟗, 𝟕𝟗𝟔𝑽
𝑽
𝟓𝟔
68
ELP-13103 Elektrik Ölçme Tekniği
Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR
KAYNAKLAR
1. NACAR, A. Mahmut; Elektrik-Elektronik Ölçmeleri ve İş Güvenliği
2. ANASIZ, Kadir; Elektrik Ölçü Aletleri ve Elektriksel Ölçmeler; MEB Yayınları
3. MEGEP; Fiziksel Büyüklüklerin Ölçülmesi; Ankara 2011
4. MEGEP; Elektriksel Büyüklüklerin Ölçülmesi; Ankara 2011
5. www.transcat.com
New International Safety Standards for Digital Multimeters
6. www.wikipedia.org
7. http://320volt.com/
69