(Microsoft PowerPoint - Dilek Seymen Dis Ticaret Politikas\375 2014

Dış Ticaret Politikası:
Amaç ve Araçları
Doç. Dr. Dilek Seymen
http://kisi.deu.edu.tr/dilek.seymen
Uluslararasi Đktisat
International Economics
Uluslararası Ticaret
Teorisi International trade
Uluslararasi Ticaret
Politikası Theory of
theory
International trade policy
Pür, Reel,
Soyut Dış
Ticaret
Teorisi
Moneter Dış
Ticaret
Teorisi
Öd. Blançosu
Pozitif
Normatif
Döviz
Piyasasi
Milli gelirgelir-dış
ticaret
Diş Ticaret
Politikasi
Araçlari ve
Etkileri
Uluslararasi
Ekonomik
Kuruluşlar ve
Etkileri
Uluslararasi
Ekonomik
Bütünleşme
Uluslararası Đktisat
Uluslararası Para (Finans)
Uluslararası Ticaret
Açık Ekonomi Mikro Đktisadı
(Ödemeler Bilançosu, Döviz
Piyasası vb.)
Uluslararası Ticaret
Politikası
Uluslararası Ticaret
Teorisi
(Reel, Pür, Soyut)
Pozitif
Normatif
(Dış ticaret politikasının
amaç ve araçları,
uluslararası ekonomik
kuruluşlar, uluslararası
ekonomik entegrasyon
ve etkileri vb.)
Uluslararası Parasal Teori
Açık Ekonomi Makro
Đktisadı
Uluslararası Parasal
Politika
Uluslararası Makro
Đktisat Politikası
Dış Ticaret Politikası
• Ekonominin Karar organları tarafından belirlenmiş olan
amaçlara ulaşmak üzere, alınan önlemler ve seçilen
araçların tümü…
• Pozitif Đktisat-normatif iktisat
• Đktisat politikasının teorisi-uygulamada iktisat politikasıiktisatçı-politikacı
• Amaçlar
– Ekonomik Amaçlar (iç ve dış dengenin sağlanması,
istihdamın artırılması gibi),
– Meta-Ekonomik Amaçlar (genel sağlık, güvenlik,çevre
gibi) ve
– Sosyo-Ekonomik Amaçlar (gelir dağılımı gibi) olarak
sınıflandırılabilir.
• Araçlar
– Tarifeler
– Tarife Dışı Önlemler
4
Dış Ticaret Politikası
• Genel Ekonomi Politikası
• Dış Ticaret Politikası
• Klasik teorinin varsayımları
• Ekonominin
temel
verilerindeki
değişmelerin göz önüne alınarak, statik
varsayımların değiştirilme zorunluluğu…
• Bireysel maliyetlerle toplumsal maliyetlerin örtüşmemesi gibi
• Dışsal ekonomilerin varlığı gibi..
• Tam rekabetin gerçekleşmemesi gibi…
5
Dış Ticaret PolitikasıPolitikasıDış Ticarete Müdahale
• Merkantilizm-teori öncesi politika dönemi
• Klasikler• A.Smith: “Bir ülkenin gümrük vergilerini kaldırmasını, diğer
ülkelerin de kaldırmasına” bağlar.
• J.S.Mill: “ekonomi politikası ilkelerine dayanarak koruyucu
gümrük tarifelerinin savunulabileceği tek hal, geçici olarak o
ülkenin koşullarına tamamıyla uyan yeni bir sanayinin
yerleşmesi için konuldukları haldir.”
• A.Hamilton(1757-1804): Đmalat Üzerine Rapor, 1790.
Amerikan sanayinin, Đngiliz sanayi karşısında korunması,
sadece refah değil güvenlik açısından da önemli…
• H.Carey(1793-1879): tarım ve sanayide sürekli koruma…
• S.N.Patten: 20.yüzyıl başları, Himayeciliğin Ekonomik
Esasları, serbest ticaret ve ücretlerin eşitlenmesi…
6
Dış Ticaret PolitikasıPolitikasıDış Ticarete Müdahale
• F.List(1789-1846) ve Alman Tarihçi Okul:
sanayide geçici koruma,”Bebek Endüstri
Tezi”.
• Stolper-Samuelson: serbest dış ticaret
yoluyla faktör fiyatlarının eşitlenmesi…
• J.M
Keynes:gümrükler
yoluyla
ithal
mallarına
talebin
daralması,
yerli
mallarının tüketimindeki artış çarpanın
büyüklüğüne bağlı olarak mili gelir ve
istihdamı artırır…
7
Dış Ticaret PolitikasıPolitikasıDış Ticarete Müdahale
• Gelişmekte olan ülkelerde Korumacılık:
• Đşbölümü
ve
uzmanlaşmaya
dayalı
karşılaştırmalı
üstünlüklerin gelişmekte olan ülkeler açısından olumsuz
etkileri
• G.Myrdal, GOÜ ihracat yapısı, ilksel mal ticareti ve dış
ticaret
hadleri,
sanayileşebilmek
için
korumacılığın
gerekliliği.
• Singer-Prebish Tezi, hammadde üretiminde uzmanlaşmanın
GOÜ ler üzerindeki olumsuz etkisi. Teknolojik gelişmenin
gelir arttırıcı etkisinden yararlanamamaları. GOÜ’lerde ihraç
mallarının gelir-fiyat elastikiyetleri..
• R.Nurkse, dış ticaret GOÜ’lerin tüketim kalıplarını olumsuz
etkiler. Lüks mallar ithalatı arttıkça tasarruflar azalır,
hammadde ilkel mallar ihracatı, lüks mallar, AR-GE malları
ithalatı… Dengeli kalkınma için ithal ikamesine yönelik
sanayileşme stratejisi
8
Đkinci En Đyi Teorisi
• J. Viner, J. Meade, R. Lipsey,K. Lancester,
H. G. Johnson…
• Đkinci En Đyi, iktisat politikasının, birinci en
iyiyi gerçekleştirmek mümkün değilse,
ondan sonra gelen en iyiye yani ikinci en
iyiye razı olunur, şeklinde özetlenebilecek
kuralıdır.
9
Ekonomide Optimum Şartı
MRS XY =
MRTXY
MU x ∆Y
=
MU Y ∆X
MC x ∆Y
=
=
MCY ∆X
MRS XY = MRTXY
PX
=
PY
10
• X malı tekel şartlarında üretilirse;
MRS XY = MRTXY
MC X PX
<
MCY
PY
PX > MCX
PX
<
PY
Nasıl müdahale edilmeli?
Gümrük Vergisi?
Sübvansiyon?
Dolaylı Vergi?
PY < MCY
11
• Đlke
olarak,
ekonomi
Pareto
Optimumundan uzaklaştığında;
– Uzaklaşma
iç
piyasa
şartlarından
kaynaklanmışsa iç müdahale araçlarıyla
(vergi ve sübvansiyon gibi),
– Uzaklaşma
dış
piyasadan
kaynaklanmışsa dış politika araçlarıyla
(tarife
ve
kota
gibi)
müdahale
edilmelidir.
12
Dış Ticarette Korumacılığın
Teorik Gerekçeleri/
Dış Ticaret Politikasının Amaçları
• Ekonomik olmayan gerekçeler (Sosyal, siyasal, askeri
nedenler, çevrenin korunması)
• Ekonomik Gerekçeler
• Yurt içi Piyasalarda Sapmalar: Optimum Koşulların
Bozulması
• Ekonomik Kalkınma: Liberal ekonomi-otarşi
• Bebek Sanayilerin Korunması-dış rekabetten korunma
• Đç Ekonomik Đstikrar:Đstihdamın Artırılması, Büyüme, Fiyat
Đstikrarı
• Devlete Gelir Sağlama
• Damping ve Sübvansiyona Karşı Korunma
• Ödemeler
BilançosuDış
Ticaret
Dengesizliklerinin
Giderilmesi
• Ülkeler Arasındaki Ücret Farklılıkları
• Üretim Maliyetlerinin Eşitlenmesi:Bilimsel Tarife Görüşü
• Dış Ticaret Hadlerinin Đyileştirilmesi: Optimum Tarife
Görüşü
13
• Dış Piyasaya Açılırken Devlet Desteği ile Monopoleşme:
Stratejik Dış Ticaret Politikası
Piyasada Optimum Şartlarının
Bozulması
Tarım
Pd
Pf
Ps
T
α
P’
P, C
C’
I
I’
0
T
Sanayi
14
Optimum Şartlarının Bozulduğu Bir Piyasada
Tarifeler ve Sübvansiyonların Etkileri
Tarım
Pf
Pf’
Pf’’
Pt
T
C’’
P
Pt
C
0
C’
P’’
Sanayi
T
15
Bebek Sanayilerin Tarifeler
Yoluyla Korunması
Sanayi
Pf’
C’’
T’
Pf
C
P’’
Pt
T
P’, C’
P
0
T
Tarım
16
Dış Ticaret Hadlerinin
Đyileştirilmesi: Optimum Tarife
Kumaş
A a1
A1
a2
K0
K1
P1
b1
P
B
K2
0
B1
B0
Buğday
17
Damping
P
MC
Pd
H
G
Pm
ATC
Pf
E’
F
Df=MRf
AVC
r
Pa
0
E
A
MRd
qd qm
qf
Đhracatçı Ülke
Dd=AR
q
18
Tablo
Tabl
o 1: Đki Firmalı Rekabet
Kaynak: Krugman, Obstfeld ve Melitz, 2012.
19
Tablo
Tabl
o 2: Sübvansiyonun Airbus’a Etkisi
Kaynak: Krugman, Obstfeld ve Melitz, 2012.
20
Dış Ticaret Politikası
Araçları;
• Tarifeler (tariffs)
• Tarife Dışı Önlemler (non-tariff
measures)
21
Tarifeler (tariffs)
• Gümrük vergisi/tarife
• Spesifik/advalorem/karma vergi
• Sözleşmeli/otonom vergi
• Neden gümrük vergisi uygulanır?
• Gümrük vergisinin ekonomik
etkileri
• WTO ve tarifeler
• AB, GB ve tarifeler
22
Tam Rekabet Şartlarında
Tarifelerin Etkileri
P
Sd
E
(1+t’)p
C
(1+t)p
A
p
St
D
B
F
Sw
G
Dd
0
Q
qA
qC
qE
qD
qB
23
Nominal ve Efektif Tarifeler
S’d
P
Sd
E’d
Ed
(1+t)p
H
I
C
D
St
J
K
p
A
F
Sw
G
B
D
0
Q
qA q’C qC qE
qD
qB
24
Efektif Koruma Oranı
V ' X − VX
g=
VX
X malının iç piyasa fiyatı 1 TL’dır. Bu malın üretiminde kullanılan
tüm girdiler ithaldir.
VX + ∑ ai = 1
veya
VX = 1 − ∑ ai
X malının ithalatına %tx kadar gümrük vergisi uygulanırsa;
V ' X + ∑ ai = 1 + t x
Girdilere de %ti kadar gümrük vergisi uygulanırsa;
V ' X + ∑ ai (1 + ti ) = 1 + t x
V ' X = 1 + t X − ∑ ai (1 + ti )
V ' X = 1 + t X − ∑ ai − ∑ aiti
1 + t X − ∑ ai − ∑ aiti − 1 + ∑ ai
g=
1 − ∑ ai
veya
t X − ∑ aiti
g=
1 − ∑ ai
25
Tarife Dışı Önlemler
• Neden Tarife Dışı Önlem?
• Tarifelerden farkı
• Tarife dışı önlemlerin ekonomik
etkileri
• WTO ve tarife dışı önlemler
26
Tarife Dışı Önlemler
(non--tariff measures)
(non
• Miktar Kısıtlamaları
• Mali Nitelikli Tarife Dışı Önlemler
• Ticarette Đdari ve Teknik Engeller
27
Miktar Kısıtlamaları
• Đthalat Yasakları(import
prohibitions)
• Ambargo (embargo)
• Kota (quotas)
• Tarife Kotaları (tariff quotas)
• Gönüllü Đhracat Kısıtlamaları
(valuntary export restrictions)
• Pazar Payını Düzenleme
anlaşmaları(orderly marketing
agreements)
28
Mali Nitelikli Önlemler
• Üretim Sübvansiyonları (production
subsidies)
• Đhracat Sübvansiyonları (export subsidies)
• Anti-damping Vergisi (anti-dumping duties)
• Telafi Edici Vergiler (countervailing duties)
• Değişken Nitelikli Vergiler (veriable tax)
• Ayırımcı Devlet Satın Alımları
(discriminatory government procurement)
29
Đdari ve Teknik Engeller
• Đdari Nitelikli Engeller (Administrative
Barriers to Trade)
*
Gümrüklerdeki
değerleme
prosedürleri
(custom
valuation
procedure)
*
Đthalatın
gözetimi
(import
surveillance)
* Đthalat lisansı (import license)
* Menşe kuralları (rule of origins)
* Sevk öncesi inceleme (pre-shipment
inspection)
30
Đdari ve Teknik Engeller
• Teknik engeller
* teknik düzenlemeler
(regulations)
* standartlar (standarts)
31
Diğer Ticaret Politikası
Araçları
• Bağlı Ticaret Yöntemleri
• Serbest Bölgeler
• Dış Ticaret Sermaye
Şirketleri/Sektörel Dış Ticaret
Şirketleri
• Yabancı Sermaye
• Döviz Kuru Politikası
32
WTO Đlkeleri
• Ticarette ayırım gözetmeme
• Ticarette haksız rekabetin
önlenmesi
• Tarifelerin bağlayıcılığı ilkesi
• Şeffaflık
33
Tarife Dışı Önlemler ve WTO
(Korunma ÖnlemleriÖnlemleriEscape Clouses)
• Genel
Nitelikli
Đstisnalar:
Sosyal,
kültürel ve ulusal güvenlik amaçlı
korunma: (Md.XX-Md.XXI)
• Haksız Ticari Uygulamalara Yönelik
Önlemler (Md.VI)
• Ulusal Sanayinin “Acil Durumlarda”
Korunması (Md.XIX-Safeguard)
• Bebek
Sanayilerin
Korunması
(Md.XVIII.a-c)
• Ödemeler
Dengesi
Açıklarının
34
Giderilmesi (Md.XII –Md.XVIII.b)
Kaynakça
• Acar, Sadık, (2004), Uluslararası Reel Ticaret: Teori,
Politika, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, Đzmir.
• Hoekman, Bernard ve Michel Kostecki, (1995), The
Political Economy of the World Trading System, From
GATT to WTO, Oxford University Press.
• Krugman, Paul, Maurice Obstfeld ve Marc Melitz, (2012),
International Economics: Theory and Policy , 9/E, Pearson.
• Seymen, Dilek, (2002), “Dış Ticarette Yeni Korumacı
Eğilimler ve Türk Dış Ticareti Açısından Değerlendirilmesi”,
(Dan. Prof. Dr. Sadık Acar), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 4, Yıl: Ekim-Aralık
2002.
• Dünya
Ticaret
www.wto.org
Örgütü’nün
Resmi
Đnternet
Sitesi:
35