laboratuvar analiz sonuçlarını etkileyen faktörler - E

LABORATUVAR ANALİZ
SONUÇLARINI ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
Yrd. Doç. Dr. Funda BULMUŞ
Fırat Üniversitesi SHMYO
A-KONTROL EDİLEBİLEN
FAKTÖRLER
1-POSTÜR
- Dik pozisyondaki kan hacmi yatar vaziyete göre
600-700 ml daha düşüktür. Yani daha konsantre
bir plazma söz konusudur. Dolayısıyla dik
oturma durumunda kan proteinleri, protein
yapısındaki analitler (enzim, hormon) ve
proteinlere bağlı analitler (biluribin, albumin gibi)
yaklaşık %10 daha yüksek çıkar.
2-HASTANEYE YATMA VE HAREKETSİZLİK
- 4 Günlük yatak istirahatinden sonra hematokrit
değeri %10 daha yüksek çıkar.
- Total protein 0,5 g/dl, albumin 0,3 g/dl azalır.
3-EGZERSİZ
- Hafif egzersizde kan şekeri artar ve bu da insülin
salgısını arttırır.ayrıca pH ve CO2 düşer.Serum
kolesterol ve trigliserit seviyeleri artar.
4-FİZİKSEL AKTİVİTE
- Örneğin serum üre, kreatinin ve tiroksin seviyeleri
diğer insanlara göre daha yüksek; kolesterol
seviyesi düşük HDL ise yüksektir.
5-DİYET VE YENİLEN ŞEYLERİN ETKİSİ
- Rutin analizler için standart açlık süresi 10-12
saatlik gece açlığıdır.
- Örneğin akşam proteince zengin bir yemek
yedikten 12 saat sonra bile serum üre ve fosfor
düzeyi önemli oranda etkilenir.
6-SİGARA
- Sigara OGTT ni bozar. Serum lipit düzeylerini
yükseltir.Sigara içenlerde kan eritrosit düzeyi
yüksektir. Bir tek sigara içiminden sonra kan
şekeri 10 mg/dl kadar artabilir.
7-ALKOL
- Alkolün kan şekeri üzerine olan asıl etkisi
hipoglisemidir.
- Alkol içenlerde hipertrigliseridemi çok belirgindir .
7-İLAÇ TÜKETİMİ
8-SİRKADİYEN DEĞİŞİKLİKLER
Menstrüel siklusta FSH, LH ve prolaktin etkilenirken;
sabaha karşı kan kortizol düzeyinde artış görülür. Serum
demiri sabah saatlerinde öğlene göre belirgin derecede
yüksektir.
9-ATEŞ, ŞOK VE TRAVMA
Ateşte glikojenoliz ve lipit metabolizması hızlanır, negatif
azot dengesi gözlenir.hiperventilasyona bağlı respiratuvar
alkaloz gelişir.
10-TRANSFÜZYON VE İNFÜZYON
- Hastada infüzyonla verilen maddenin tayini
gerekiyorsa mutlaka infüzyon durdurulduktan
sonra numune alınmalıdır.
-
Kan
kaybını
karşılamak
için
yapılan
transfüzyonlarda Na, K ve demir gibi birçok
analitin plazma düzeyleri etkilenir.
B-KONTROL EDİLEMEYEN
FAKTÖRLER
1-YAŞ
-
Değerlendirme yaparken her analitin yaşa göre
referans değerleri mutlaka bilinmelidir.
2-CİNSİYET
- Bazı analitlerin kan seviyeleri kadın ve erkek
arasında farklılık gösterir. Hormonlarda bu
farklılık çok belirgindir.
3-IRK
C-DİĞER FAKTÖRLER
1-ÇEVRE ŞARTLARI VE MEVSİMSEL
DEĞİŞİMLER
- Yüksek yerler ile deniz kenarında yaşamanın
analitlerin kan seviyeleri üzerine önemli etkileri
vardır.ör:Htc
- Güneş ışığına uzun süre maruz kalmak serum
Ca ve D vitamini düzeylerini etkiler.
- Sert suların tüketildiği bölgelerde plazma
kolesterol, trigliserit ve Mg düzeyleri önemli
oranda yüksektir.
2-ŞİŞMANLIK
-
Şişmanlarda glukoz tolerans testi bozuktur ve
OGTT nde diabetik tipte eğri elde edilir.
-
Obezlerde serum kolesterol ve trigliserit
seviyeleri vücut ağırlığı ile pozitif korelasyon
gösterir. Ayrıca obezlerde kortizol üretimi daha
fazladır.