İçindekiler TEŞEKKÜR...........................................................................................................................................V ÖNSÖZ...............................................................................................................................................Vli İÇİNDEKİLER....................................................................................................................................IX KISALTMALAR................................................................................................................................XV G İR İŞ......................................................................................................................................................1 BİRİNCİ BÖLÜM ULUSLARARASI HAVA HUKUKU 1. HAVA...........................................................................................................................................5 2. HAVA HUKUKUNUN GELİŞİMİ....................................................................................... 7 3. HAVA KAMU HUKUKU................................................................................................... 16 4. HAVA KAMU HUKUKU İLE İLGİLİ ULUSLARARASI HAVACILIK SÖZLEŞMELERİ....................................................................................................................19 5. a. Paris Havacılık Sözleşmesi................................................................................... 20 b. Madrid Sözleşmesi (1926)................................................................................... 21 c. Havana Sözleşmesi (1928)................................................................................... 22 d. Şikago Sözleşmesi.....................................................................................................22 e. Tokyo Sözleşmesi...................................................................................................... 26 f. Lahey Sözleşmesi...................................................................................................... 27 g. Montreal Sözleşmesi.............................................................................................. 27 HAVA ÖZEL HUKUKU........................................................................................................28 a. Hava Aracı Kavramı.................................................................................................. 28 b. Hava Araçlarının Tasnifi......................................................................................... 28 c. Guadalajara Sözleşmesi......................................................................................... 56 d. Montreal Protokolü (1978).................................................................................. 57 e. Montreal Sözleşmesi (1991)................................................................................57 f- Roma Sözleşmesi........................................................................................................57 7. g. Genova Sözleşmesi.................................................................................................. 58 h. Avrupa Dahili Tarifesiz Hava Servislerinin Ticari Hakları Mevzuunda Çok Taraflı Anlaşma (1956)....................................................... 58 ı. Açık Semalar Anlaşm ası.........................................................................................59 HAVA SAHASININ HUKUSAL STATÜSÜ................................................................... 63 a. Ulusal Hava Sahasının Hukuksal Statüsü...................................................... 63 b. Uluslararası Hava Sahasının Hukuksal Statüsü..........................................67 c. Devletin Hava Sahasındaki Hakimiyetinin Sınırları..................................68 (1) Paris Sözleşmesi................................................................................................68 (2) Şikago Sözleşmesi.............................................................................................69 d. Devlet Hava Araçlarının Hukuksal Statüsü.................................................. 70 İKİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE'DE VE AVRUPA'DA HAVA HUKUKU'NUN GELİŞİMİ 1. TÜRK HAVA HUKUKU...................................................................................................... 77 a. Osmanlı Dönemi........................................................................................................77 b. Sevr Dönem i................................................................................................................80 2. c. Milli Mücadele Dönem i.........................................................................................81 d. Lozan Dönemi............................................................................................................. 83 e. Montrö Dönemi......................................................................................................... 84 TÜRK HAVA MEVZUATI.................................................................................................. 86 a. G e n e l...............................................................................................................................86 b. Türk Sivil Havacılık Kanunu.................................................................................. 86 c- Aeronautical Information Publications T u rk e y .........................................88 c. Hava Aracının Hukuki M ahiyeti.......................................................................... 30 d. Hava Aracının Tescili (Aerial Vehicle Reg istry)...........................................30 e. Hava Aracının Terkini (Aerial Vehicle C ancellation)................................32 f. Hava Aracının ipoteği (Aerial Vehicle M ortgage)..................................... 33 (1) Hava Aracı Üzerinde İpotek Tesis Edilmesi...........................................34 (2) ipotek Sözleşmesinin Yapılması.................................................................. 34 (3) Hakkın Uçak Siciline Tescil Edilm esi.........................................................35 Hava Taşıma Sözleşmesi (Air W ayb ill).............................................................36 g. (1) Hava Taşıma Sözleşmesinin U nsurları.................................................... 37 (a) Taşıma Taahhüdü.......................................................................................37 (b) Hava Aracı İle T aşım a .............................................................................. 38 (c) Eşyanın Taşıyıcının Zilyetliğine G irm esi..........................................39 (d) Ücret..................................................................................................................39 (2) Hava Taşıma Sözleşmesinin V asfı.............................................................. 40 (3) Hava Taşıma Belgeleri..................................................................................... 41 (a) Yolcu Bileti..................................................................................................... 41 (b) Bagaj Kuponu...............................................................................................41 (c) Hava Yük Senedi......................................................................................... 42 (4) Taşıyıcının Sorumluluğu...................................................................................43 (5) Havayolu Taşıyıcısının Sorumluluk Halleri............................................ 44 (a) Havayolu Taşıyıcısının Kazadan Doğan Sorum luluğu............ 44 (b) Havayolu Taşıyıcısının Gecikmeden Doğan Sorumluluğu................................................................................................. 45 (c) Havayolu Taşıyıcısının Sınırlı Sorumluluğu...................................52 (d) Havayolu Taşıyıcısının Sınırsız Sorumluluğu................................53 6. HAVA ÖZEL HUKUKU İLE İLGİLİ ULUSLAR ARASI HAVACILIK SÖZLEŞMELERİ......................................................................................................................53 a. Varşova Sözleşmesi (1929).................................................................................... 53 b. Lahey Protokolü........................................................................................................... 56 (1) Yunanistan'ın Yaklaşımı.............................................................................. 150 (2) Türkiye'nin Yaklaşımı................................................................................... 151 b. Uluslararası Doktrinde Arama-Kurtarma (SAR) Sorumluluğu..........152 6. TERMİNAL KONTROL SAHASI SORUNLARI:....................................................... 153 7. HAVA KORİDORLARI SORUNLARI........................................................................... 155 8. ULUSLARARASI HAVA SAHASINDA KOMUTA KONTROL SORUNU........ 156 9. KIBRIS HAVA SAHASI, FIR VE A/K SORUMLULUK SAHASI SORUNLARI........................................................................................................................159 a. Kıbrıs FIR Sorunu.....................................................................................................164 b. Kıbrıs Arama-Kurtarma Sorumluluk Sahası Sorunu..............................166 c. Kıbrıs Hava Sahası Sorunu.................................................................................167 10. TÜRKİYE-SURİYE HAVA SAHASI SORUNU........................................................... 168 a. Angajman Kuralları (Rules of Engagement).............................................. 169 (1) Kara Angajman Kuralları.............................................................................173 (2) Deniz Angajman Kuralları.......................................................................... 173 (3) Hava Angajman Kuralları........................................................................... 174 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM UZAY HUKUKU 1. GİRİŞ.......................................................................................................................................179 2. UZAY..................................................................................................................................... 182 3. DÜNYA'DA UZAY FAALİYETLERİ.............................................................................. 188 4. TÜRKİYE'DE UZAY FAALİYETLERİ.............................................................................192 a. Türk Uzay Kurumu (Turkish Space Associatıon-TUSA)....................... 198 5. UZAYIN ÖZELLİKLERİ.....................................................................................................200 6. UZAYIN KULLANIM ALANLARI.................................................................................. 201 7. UZAYIN HUKUKSAL STATÜSÜ....................................................................................202 8. UZAY HUKUKUNUN İLKELERİ....................................................................................214 3. d. Hudut Bölgeleri Uçuş Yönetmeliği.....................................................................88 e. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü......................................................................... 89 e. Havayolu İle Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik......................................................................................................................93 AVRUPA BİRLİĞİ HAVA MEVZUATI............................................................................. 95 a. Eurocontrol (Avrupa Hava Seyrüseferi Güvenliği Teşkilâtı).................95 b. Tek Avrupa Hava Sahası (TAHS)-Sıngle European Sky (SES)............... 97 Birleşik Havacılık Otoriteleri (JAA- Joint Aviation A uthorities)............... 101 a. Avrupa Hava Güvenlik Kurumu-EASA .......................................................... 108 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRKİYE'NİN ULUSLARARASI HAVA SAHALARIYLA İLGİLİ DIŞ SORUNLARI 1. HAVA SAHASI SORUNU................................................................................................. 111 a. Türkiye ve Yunanistan'ın Konuya Yaklaşım ları........................................ 115 (1) Yunanistan'ın Yaklaşımı................................................................................115 (2) Türkiye'nin Yaklaşımı..................................................................................... 118 b. Uluslararası Doktrine Göre Hava Sahası...................................................... 123 2. FIR SORUNU.........................................................................................................................125 a. Yunanistan ve Türkiye'nin Yaklaşım ları....................................................... 134 (1) Yunanistan'ın Yaklaşım ı................................................................................135 (2) Türkiye'nin Yaklaşımı..................................................................................... 136 3. NOTAM SORUNU..............................................................................................................139 a. Yunanistan ve Türkiye'nin Yaklaşımları............................................................142 (1) Yunanistan'ın Yaklaşım ı................................................................................ 142 (2) Türkiye'nin Yaklaşımı..................................................................................... 142 4. UÇUŞ PLANI SORUNU.....................................................................................................143 5. ARAMA - KURTARMA SORUMLULUK SAHASI SORUNU...............................146 a. Türkiye ve Yunanistan'ın Yaklaşım ları...........................................................149 9. UZAY HUKUKUNUN KAYNAKLARI............................................................................ 214 10. ULUSLARARASI UZAY HUKUKU ANLAŞMALARI............................................... 215 a. Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşma (Uzay Anlaşması)............................................................. 215 b. Astronotların Kurtarılması, Astronotların ve Uzaya Fırlatılmış Olan Araçların Geri Verilmeleri Hakkında Anlaşma (Kurtarma Anlaşm ası)...................................................................................................................217 c. Uzay Cisimlerinin Verdiği Zarardan Dolayı Uluslararası Sorumluluk Hakkında Sözleşme (Sorumluluk Sözleşm esi)................219 d. Uzaya Fırlatılan Cisimlerin Tescili Sözleşmesi (Tescil Sözleşmesi)................................................................................................................. 220 e. Devletlerin Ay'da ve Diğer Gök Cisimlerindeki Faaliyetlerini Düzenleyen Anlaşma (Ay A nlaşm ası)............................................................222 TÜRK SİVİL HAVACILIK KANUNU............................................................................. 225 HAVAYOLU İLE SEYAHAT EDEN YOLCULARIN HAKLARINA DAİR YÖNETMELİK (SHY-YOLCU) ...................................................................................... 259 MİLLETLERARASI SİVİL HAVACILIK ANLAŞMASI (ŞİKAGO SÖ ZLEŞM ESİ)......269 KAYNAKÇA...................................................................................................................... 297 İnternet Siteleri..................................................................................................................301 Resmi Belgeler................................................................................................................... 303 ŞEKİLLER..........................................................................................................................305