1 TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİSİ KULLANIMI DERS

TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİSİ KULLANIMI DERS İÇERİĞİ
1. BİLGİ TEKNOLOJİLERİ KAVRAMLARI
1.1.
Genel Kavramlar
1.1.1.
Bilgisayar, Donanım, Yazılım ve Bilgi Teknolojisi
Bilgisayarlar, kullanıcılar tarafından aldığı ham verileri, kendi ana yapısı
altında belirlenen bir programa göre işleyebilen, bunlar üzerinde çok fazla sayıda
sayısal veya mantıksal işlemler yaparak; yaptığı işlemlerin sonucunu saklayabilen,
paylaşabilen ve istenildiğinde kullanıcılara oluşturduğu kullanılabilir bilgiyi
sunabilen elektronik bir makinedir.
ABAKÜS (Sayı Boncuğu) hesap makinesi ve bilgisayar gibi aletlerin atası olarak
kabul edilir.
1945 yılında yapılan ENİAC isimli makine ilk bilgisayar olarak kabul edilir.
ENİAC çok büyük boyutlarda idi. 167 m² çok fazla ısı ve manyetik alan yayıyordu.
1955 yılından itibaren boyutlarında yaşanan küçülme 1990’lı yılların sonunda mikro
çiplerin keşfiyle hızla gelişmiştir.
Ülkemizin İlk Bilgisayarı
1960 yılında Devlet karayolları genel müdürlüğünde kullanılmıştır.
 Bilgisayarlar çok hızlı çalışırlar.
 Girilmeyen veriyi bilemezler.
 Giriş  İşlem  Çıkış birimlerinden oluşur.
Bilgisayar insanın yapmadığı hiçbir şeyi yapmaz. Onun neyi, nasıl yapacağını
insanoğlu belirler.
1
Günümüzde bilgisayarın kullanılmadığı yer hemen hemen yok denilecek kadar
azdır.
Bilgisayar
kullanım
alanları,
özellikle
80’li
yıllardan
sonra
hızla
yaygınlaşmıştır.
Bilgisayarlar Nerelerde Kullanılır?
Bilimsel araştırmalar, Tıp, Mimari çizimler, Eğitim hizmetleri, Mühendislik
çalışmaları, Satış analizi ve grafikleme, raporlama, Havayolları iniş kalkış
programları, rezervasyon, İletişim hizmetleri, Trafik akış kontrol sistemlerinde,
Kütüphaneler, Güvenlik sektörü
Kullanıcı
Ham
Veri
İşlenmiş
Veri
Kullanıcı
Bilgisayarlar donanım ve yazılım olmak üzere iki ana bölümden oluşur.
BİLGİSAYAR
DONANIM
YAZILIM
Bilgisayar sistemi donanım ve yazılımıyla birlikte bir anlam ifade eder.
Donanım
bilgisayar
sistemini
oluşturan
fiziksel
ve
elektronik
bileşenlerin en genel ismidir. Yani bir bilgisayarda görebildiğimiz ya da
dokunabildiğimiz parçalar donanım birimlerini oluşturmaktadır. Bilgisayar kasası,
2
ekran klavye, fare, yazıcı, tarayıcı, hoparlör, mikrofon vb. birimler donanım
bileşenleridir.
Yazılım ise bilgisayarın kullandığı programların genel adıdır. Bunları
göremez ve dokunamayız. Temelde yazılımlar işletim sistemi ve uygulama
programları olmak üzere iki kısımda incelenir.
1.1.2.
Kişisel Bilgisayarın Donanım Elemanları
Bir bilgisayarın donanım yapısı bilgisayarın büyüklüğü ve kapasitesine göre dört
ana bölümden oluşur.
1- Giriş Birimi: Kullanıcıdan bilgisayara ham verinin gönderilmesini
sağlayan birim. (Klavye, mouse, mikrofon vb)
2- Merkezi İşlem Birimi (MIB) : Ham veri üzerinde tüm işlemleri yapan
birim.
3- Çıkış Birimi: İşlenmiş olan veriyi kullanıcıya sonuç olarak veren birim.
(Monitör, yazıcı, hoparlör)
4- Saklama Birimi: MIB tarafından yapılan işlemlerin sonuçlarının
kaydedildiği yer.
GİRDİ
BİRİMİ
MERKEZİ
İŞLEM BİRİMİ
ÇIKTI
BİRİMİ
BELLEK BİRİMİ
Kasa: Girdi ve çıktı birimleri dışındaki tüm donanım elemanlarını bünyesinde
barındıran birimdir.
3
Güç Kaynağı: Bilgisayarın çalışması için gerekli olan elektrik enerjisini üretir.
Anakart: Üzerindeki veri yolları sayesinde bilgisayar kasası içerisinde bulunan
tüm donanımların haberleşmesini sağlayan karttır.
İşlemci: İşlemci, bilgisayarın birimlerinin çalışmasını ve bu birimler arasındaki
veri (data) akışını kontrol eden, veri işleme (verileri değerlendirip yeni veriler
üretme)
görevlerini
yerine
getiren
elektronik
aygıttır.
İşlemci=Mikroişlemci=MİB=CPU
Ekran Kartı: Monitöre görüntü gitmesini sağlayan karttır.
Ses Kartı: Hoparlörden ses çıkmasını sağlayan karttır.
Bellek:
Bellek bir bilgisayardaki her türlü verinin ilerleyen zamanlarda
kullanılmak
üzere
saklanmasını
sağlayan
ortamlardır.
Bilgisayarda
bellek
büyüklüğü byte ile ölçülür.
4
Sabit Disk: Sabit disk, bilgisayarlarda bilgi depolamak için kullanılan en temel ve
kapasitesi en yüksek birimdir. Sabit disk kasa içersinde bulunur. Sabit disk
bilgisayarlarda C harfi ile gösterilir.
Disket Sürücü: Disketler üzerine veri yazabilen, bunlardan veriyi okuyabilen ve
silebilen birimdir. Disketlerin taşınması ve kullanımı kolaydır. Veri taşımada ve
yedeklemede
kullanılır.
Disketlerdeki
verinin
bozulmaması
için;
manyetik
ortamdan, sıcaktan, soğuktan, nemden ve güneş ışınlarından uzak tutmak gerekir.
CD-ROM ve DVD-ROM Sürücü: Bunlar da disk ve disketlerde olduğu gibi veri
depolamak için kullanılır. CD ve DVD’ lerin içersinde bulunan bilgilerin okunması
CD-ROM veya DVD-ROM sürücüler yardımıyla olur. Tıpkı disketlerin disket
sürücülere takılarak okunması gibi düşünülebilir. CD veya DVD lere veri
yazabilmek için ilgili sürücülerin yazdırılabilir özelliklerinin olması gerekir.
Ekran (Monitör): Giriş birimlerinden gelen verilerin sonuçlarını görüntüleyerek
bilgisayarla kullanıcı arasındaki veri iletişimi sağlar. Ekran pixellerden (noktalar)
oluşur. Her nokta içersine bir renk düşer. Renklerin bir araya gelmesiyle görüntü
oluşur. Bir ekranın görüntüleyebileceği pixel sayısı ne kadar çoksa ekranın
görüntü kalitesi o kadar artar.
5
.
Klavye: Üzerinde harfler, sayılar, işaretler ve bazı özel işlevler taşıyan tuşlar
bulunur.
Q
klavye
ve
F
klavye
olmak
üzere
sınıflandırılabilir.
Mouse: Ekranda gözüken imleç yardımıyla veri girişi yapmaya yarar. Hareket
ettirilmesiyle imleç ekranda yer değiştirir. Fare kullanılarak işaretleme,
sürükleme, tıklama işlemleri yapılır.
1.1.3.
Bilgisayarın Verimini Etkileyen Unsurların Bilinmesi
Bilgisayarların performansını etkileyen faktörler; kullanılan işlemcinin hızı ve ön
bellek miktarı, ana kart hızı, RAM bellek türü ve büyüklüğü, sabit disk kapasitesi
ve hızı ile ekran kartı türü ve büyüklüğü gibi değişkenlerdir.
Bu bileşenlerin seçimi performansı önemli ölçüde etkilemektedir. Bu nedenle bir
bilgisayar alırken özelliklerini belirlemede kullanacağımız en önemli faktör
kullanıcın ihtiyaçları olmalıdır.
Bilgisayar alırken bakacağımız kriterler:
1. Amaç: Dizüstü bilgisayarı hangi amaç için alıyorum? Bu sorunun cevabı
bilgisayarımızın özelliklerini belirlemede yardımcı olacaktır. Örneğin bilgisayar
oyunu oynamayan birinin sadece office programları ve internet için kullanacağı bir
bilgisayarda çok aşırı özelliklere gerek yok. Fakat hepsi olsun, olmuşken en iyisi
olsun diyorsak maliyet artar.
2. Bütçe: Alacağımız dizüstünün bize maliyeti ne olacak ve bizim ne kadar bütçemiz
var?
6
3. Teknik kriterler:
a. İşlemci: İşlemci olarak bilindiği gibi Intel ve AMD markaları
arasında bir seçim yapacağız. Intel piyasanın %80-90'ına neredeyse
hakim ve AMD 'ye göre daha sağlamdır. Intel 'in işlemcileri ucuzdan
pahalıya celeron, core 2 duo, i3, i5 ve i7 dir. Örneğin Core i5 4210U
1.7GHz 3MB cache gibi bir ifade görürsek bu intel i5 1.7 Ghz hızında
ve önbelleği (cache) 3 mb olan bir işlemcidir.
b. Ekran kartı: Ekran kartında da yine iki marka vardır. 1. si AMD,
diğeri Nvdia’dır. AMD genelde 4 haneli modeller kullanırken, Nvdia 3
haneli rakamlar kullanıyor. AMD de sondan ikinci hanedeki rakam
(örneğin; 7670 bi de sonunda harf olabilir. Buradaki 7 onun hangi
puanda old. gösterir), Nvdia ‘da ise ortadaki rakam (örneğin; 630
yani puanı 3) ekran kartının kalitesini gösterir. Bu firmanın kendi
puanlama sistemini gösterir. Bütçemize göre performans testlerine
bakarak anlayabiliriz.
c. Ram: Ram de iki rakam karşımıza çıkar. Bunların 1.si kapasite, diğeri
de işlem hızıdır. Burada önemli olan ne kadar fazla ise o kadar iyidir.
d. Hard disk: Min 500 GB işimizi görür. Yine bütçemize göre fazla
olanına da bakabiliriz. SSD ler yeni nesil hard disklerdir. Bunlar
darbeye karşı daha dayanıklıdır. İşlem hızları daha hızlıdır.
e. Tasarım: Genel olarak kendi zevkimize kalmış bi durumdur. Yine
klavye kullanımına dikkat edebiliriz.
1.1.4.
Yazılım
Bilgisayarı çalışabilir ve üzerinde işlemler yapılabilmesini sağlayan fiziksel yapısı
dışında kalan her şeye yazılım adı verilir. Yazılım ve donanım birbirini tamamlayan
iki kavramdır. Yani donanım olmazsa yazılım bir işe yaramadığı gibi yazılım
olmazsa donanım da bir işe yaramaz.
7
1.1.5.
Yazılım Türleri
Bir bilgisayar üzerinde bulunan yazılımlar işletim sistemi ve uygulama yazılımı
olarak iki ana kategoride incelenir. Yazılımlar donanıma uyumlu olarak çalışır.
Benzer şekilde yazılımlar işletim sistemi ile de uyumlu olarak çalışması gerekir.
a. İşletim Sistemi Yazılımı
İşletim sistemi, bilgisayarın açılmasından kapatılmasına kadar geçen sürede
çalışır. İşletim sistemi olmaksızın bir bilgisayarın çalışabilmesi mümkün değildir.
Bilgisayarın donanım ve uygulama yazılımlarını kontrol eden ve düzenleyen bir
yazılımdır. Günümüzde Windows işletim sistemi bilgisayar kullanıcılarının tercih
ettiği işletim sistemi olarak görülür. Bundan başka Linux, Unix işletim sistemleri
de kullanılabilir.
b. Uygulama Yazılımı
Uygulama yazılımları belli bir amacı gerçekleştirmek üzere üretilmiş yazılımladır.
Örneğin, bilgisayarda yazı yazmak, oyun oynamak, internete girmek bilgisayar
tarafından yapılmasını istediğimiz bir iş ise, bu işin yapılması uygulama yazılımları
ile olur. Çok kullanılan uygulama yazılımlarına örnek vermek gerekirse; word (yazı
yazma), Excel (hesap yapma), internet Explorer (internete girme), winamp (müzik
dinleme), media player (film izleme) sayılabilir.
8
1.2.
Bilgisayar Çeşitleri
Günümüz teknolojisindeki hızlı gelişmelerden dolayı bilgisayarlar kesin hatlarla
birbirinden ayrılamasa da kullanım amaçları ve kapasiteleri açısından aşağıdaki
gibi sınıflandırılabilir.
a. Ana bilgisayar
Ana bilgisayarlar birçok işlevi yerine getirebilen, güçlü grafik ve matematik
uygulamalarını destekleyen bilgisayarlardır. Bu bilgisayarlar dev bellek ve çok
hızlı işlem gücüyle aynı anda yüzlerce hatta binlerce kullanıcıya erişim olanağı
sağlar. Bilimsel ve askeri uygulamalar gibi bir bilgisayarın çok sayıda veriyi yüksek
hızlarda işlemenin gerekli olduğu alanlarda da güvenle kullanılır.
b. Mini bilgisayar
Mini bilgisayarlar şirketlerde, büyük işletmelerde, okullarda, fabrika vb.
işyerlerinde kullanılan, pek çok kullanıcının aynı anda başlanmasını sağlayan
bilgisayarlardır.
Yüksek hızlı işlemci, yüksek RAM ve yüksek sabit disk kapasitesine sahiptir.
c. Ağ (network) bilgisayarı
Birden çok bilgisayarın birbirine bağlı olarak kullanılmasıyla oluşturulan çalışma
ortamına bilgisayar ağı (computer network) denir. Bir bilgisayar ağında çok sayıda
bilgisayar yer alır. Bunlar yan yana duran iki bilgisayar olabileceği gibi tüm
dünyaya yayılmış binlerce bilgisayar da olabilir. Ağ içindeki bilgisayarlar belli bir
biçimde dizilirler.
Bilgisayarlar arasında genellikle kablo ile bağlantı sağlanır. Kablo bağlantısının
kurulamadığı durumlarda, mikro dalgalar ve uydular aracılığıyla da ağ içindeki
iletişim sağlanır.
9
ç. Kişisel bilgisayar (PC)
Kişisel bilgisayarlar (Personal Computer) genellikle evlerde ve iş yerlerinde tek
kişi tarafından kullanılan bilgisayarlardır. Bu nedenle bu bilgisayarlara kişisel
bilgisayar adı verilir. Kişisel bilgisayarlar 1970’li yıllardan sonra yaygınlaşmış ve
birçok kullanım alanı bulmuştur. İşletmelerde ana bilgisayara bağlı terminal
olarak da kullanılabilmektedir.
d. Diz üstü bilgisayar
Taşınabilir bilgisayarlar olarak sınıflandırılan bu bilgisayarlar Laptop, Notebook
gibi de adlandırılır. Donanım olarak kişisel bir bilgisayardaki bütün öğelere sahip
olabilmektedirler.
Diz üstü bilgisayarlar enerji kaynağı olarak doğrudan adaptör yardımıyla şebeke
gerilimi kullanabildikleri gibi, şarj edilebilir pil bataryaları da kullanırlar. Uzun
süre enerji desteği sağlayabilen bu bilgisayarlar özellikle sık sık seyahat eden ve
bilgisayara çok gereksinim duyan kişiler için idealdir.
1.3. GÜVENLİK
1.3.1. Bilgi Güvenliği
Teknoloji ilerledikçe ve her eve girdikçe yanında kendisine özgü problemleri de
beraber getiriyor. Bugün birçok insanın evinde bilgisayar, karşısında en çok vakit
geçirilen makine durumundadır. Öyle ki, insanlar televizyon dahil olmak üzere
birçok elektronik aletin yerine sadece bilgisayar ile işlerini görebiliyorlar.
Buda yanında özel hayatın gitgide bilgisayar ortamına taşınması demek oluyor.
Artık insanlar arkadaşlarıyla çevrimiçi olarak her gün beraber olup muhabbet
edebiliyor ve yeni arkadaşlar edinebiliyorlar. Doğal olarak ta insan özel hayatını
artık internet ortamında yaşamaya başlıyor. Günlüğü bile bilgisayar içinde tutup,
telefon yerine chat programları ya da sesli chat araçlarıyla iletişim kuruyor.
10
Özel hayatın bu kadar çok içinde olduğu bir makineyi kimse tanımadığı biriyle
paylaşmak veya tüm konuştuğu insanları kaybetmek, sahip olduğu sitenin, mailin ve
bilumum özel adresin elinden alınmasını istemez.
Bu durumda ortaya bilgisayar güvenliği denilen, herkesin es geçtiği ama aslında
herkesi en yakından ilgilendiren konu karşımıza çıkıyor. Bu konuda öyle bir
konudur ki her tür önlemi ezbere alsanız bile bir şekilde yine savunmasız kalır ve
bir saldırıya uğraşabilirsiniz.
Bilgisayar üzerindeki dosyalarınızı korumak için;
Veri ve yazılımlarınızın zarar görmesi riskine karşı verilerinizin ve yazılımlarınızın
düzenli olarak yedeklerini almanız önemli veri ve yazılımlarınızı korumanızı sağlar.
Böylece sizin için önemli olan dosyaları güven altına alabilirsiniz. Dosyalarınızın
yedeğini alın ve bilgisayarınızdan ayrı bir yerde saklayın. Sık sık yedek almanın
yararı vardır. Yanlışlıkla bir dosyanın silinmesine, donanım hatalarına, bilgisayar
saldırganlarının ve bazı zararlı programların etkilerine karşı korunma sağlar.
Verilerinizin haftada bir yedeğini alırsanız, önemli dosyalarınızı, sevdiklerinizin
önemli olayların fotoğrafları gibi bir daha bulamayacağınız önemli sayısal
ortamlarınızı ve bilgisayar ayarlarınızı kaybetmenizin önüne geçmiş olursunuz.
Özet olarak;
1- Gizli olan bilgilerimiz güvenli ortamda tutulmalıdır. Çünkü kaybolabilir.
2- Yedekleme yapmamız gerekir. Bilgilerimizi yedeklemeliyiz.
3- Şifremizi korumalıyız, kolay tahmin edilebilen şifreler kullanmamalıyız.
4- Bilgisayarımızı korumalıyız. Antivirüs gibi güvenlik çözümleri kullanmalıyız.
Güvenlik duvarı kurmalı ve açık şekilde kullanmalıyız.
5- Kişisel bilgilerimizi dünyaya açmamalıyız.
6- Erişimimizi sınırlandırmalıyız. Bunun için örneğin bilgisayara şifre
koymalıyız.
7- Bilinmeyen şeylerin kötü olacağını aklımızdan çıkarmamalıyız. Bilinmeyen
kişilerden gelen e-postalar alınmamalıdır.
11
8- Takip edilme ya da izlenme durumuna göre tedbirli olmalıyız. İnternet
ortamında bilgi takip edilebilir.
9- Bilgi güvenliği nasıl sağlanır gibi konularda bilgilerimizi artırmalıyız.
10-Kendi bilgilerimizi vermemeli ve başkalarının verilerine de ulaşmaya
çalışmamalıyız.
1.3.2. Bilgisayar Virüsleri
Bilgisayar virüsleri çalıştığında bilgisayarınıza değişik şekillerde zarar verebilen
bilgisayar programlarıdır.
Virüsler bilgisayarlara disket, cd, internet, e-posta gibi yolları kullanarak
bulaşabilirler.
Bilgisayar
Virüslerinden
Korunmak
için;
mutlaka
bir
anti-virüs
programı
yüklemelisiniz ve kurduğunuz anti-virüs programını sık sık güncelleştirmelisiniz.
Ayrıca Önemli bilgi ve belgelerinizin yedeklerini mutlaka bulundurmalısınız çünkü
anti-virüs programları kimi zaman sadece virüsü temizleyememektedir.
1.4. BİLGİSAYAR VE SAĞLIK
Sağlık açısından bilgisayar kullanımına dikkat edilmesi gerekir. Hatalı kullanıma
bağlı olarak meydana gelen başlıca problemler şunlardır:
a. Tekrarlayıcı Harekete Bağlı Bozukluklar
Bilgisayarın yoğun bir şekilde ve hatalı kullanımı sonucu ortaya çıkan el
bileği sendromu; elde uyuşukluk ve ağrı, baş parmak hareketlerinde ve el
sıkma gücünde azalma meydana getirir, el becerisi bozulur, incelik
gerektiren el işleri yapmak zorlaşır.
12
b. Boyun Kaslarında Ağrı ve Tutulma
Belli bir duruşta uzun süre kalmakla boyun kasları tutulur. Bu durum
boyunda, bazen boyunla beraber başın arka kısımlarında ağrı, sertlik ve
uyuşukluğa yol açar. Çalışırken kişinin gergin olması, ekranın baş hizasından
yukarıda olması, aynı baş duruşu değiştirmeksizin uzun süre sürdürmek
boyun tutulmasını kolaylaştırır.
c. Gözlerde Yorulma
Sabit bir noktaya sürekli bakmak gözleri yorar. Değişik yönlere ve
uzaklıklara bakmak ile değişik göz kasları çalıştığından göz yorulmaz. Sabit
bir noktaya sürekli bakmak ise gözleri yorar. Ayrıca ekrandaki görüntü ve
ışık ayarının iyi yapılmamış olması, ekran ışığının titreşimli olması da göz
yorgunluğunda etkili olur. Bunlara uykusuzluk da eklenebilir ve böylece uzun
süre bilgisayar kullanan kişilerin gözlerinde yorgunluk hissi, kızarıklık ve
yanma ortaya çıkar. Bu nedenle; göz sağlığı açısından kullanılan ekranların
yüksek çözünürlüğü ve düşük parlaklık özelliği olmalıdır, büyük ve daha
gelişmiş teknoloji ürünü ekranlar (LCD ekranlar) kullanılmalıdır.
Bilgisayar kullanırken gözlerin kurumasını önlemek için, göz kırpma sayısını
bilinçli olarak arttırmak, belirli aralıklarla uzağa bakarak göz kırpma
refleksini normale döndürmek alınacak önlemler arasındadır. Ekranı göz
hizasının altına yerleştirmek gerekir, bunun ayarı ekranın üst kenarının göz
seviyesinin biraz altında kalmasını sağlayarak yapılabilir.
13
d. Duruş Bozuklukları
Bilgisayarın yoğun kullanımı sonucu kas, kemik, sinir ve damarların aşırı
gerilmesi ve uygun olmayan duruş biçimlerine bağlı olarak şekil bozuklukları
baş, bel ve boyun ağrılarına yol açar. Bu tip ağrılarla karşılaşmamak için
bilgisayar karşısında dik oturmak gerekir.
Gerekli önlemler alınmaması durumunda şiddetli ağrılar ile kendini gösteren
çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabilmektedir.
14