yeni zelanda
advertisement
YENİ ZELANDA TEMEL SOSYAL VE EKONOMIK GÖSTERGELER Resmi Adı Yönetim Biçimi Nüfus Yüzölçümü Etnik Yapı Başkent Başlıca şehirleri ve nüfusu Dil Doğal Kaynaklar Başlıca tarım ürünleri Başlıca sanayi ürünleri GSYİH (milyar $) (2003) Kişi başına milli gelir 2003 GSYİH sektörel dağılımı (2003) GSYİH Büyüme Oranı % Enflasyon (%) (2003) Dış Borç( 2003) İşsizlik Oranı (2003) Dış Ticaret Hacmi İhracat 2003 İthalat 2003 Para birimi Efektif Döviz Kuru Döviz Kuru Üyesi olduğu uluslararası kuruluşlar Yeni Zelanda Parlamenter Monarşi 4.061.400 kişi (2004 yılı Haziran sonu tahmini) 270.534 km2 Avrupa kökenliler, Maoriler, Asya kökenliler Wellington Mart 2001 tarihi itibarıyla, 1000 kişi Auckland 1.075, Wellington 340, Christchurch 334, Hamilton 116, Dunedin 107, Tauranga 96. İngilizce (resmi), Mauri dili Kömür, doğal gaz, demir oksitli kum, kireçtaşı, altın. Et (sığır eti, koyun eti, kuzu eti,), süt ürünleri, (süt, peynir, süt tozu, tereyağı), yün, arpa, buğday, patates, bezelye, meyve, kivi, balık. Gıda işleme, kağıt-kağıt hamuru, çelik, aluminyum, kimyasal ürünler. 78,4 milyar $ 23.500 $ Tarım ve ormancılık (%8), İmalat sanayi (%15,5), Madencilik (%3), Hizmetler % 54,6. % 3,3 (2003) % 1,8 38,1 milyar $ % 4,7 34 milyar $ 16.8 milyar $ 17,2 milyar $ Yeni Zelanda Doları (NZ$) 1$= 1.43 NZ$ 20.Ocak.2005 tarihi itibarıyla 1$= 1,51 NZ$ ortalama 2004 yılı ANZUS, APEC, AsDB, Australia Group, C, CCC, CP, EBRD, ESCAP, FAO, IAEA, IBRD, ICAO, ICFTU, ICRM, IDA, IEA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, Inmarsat, Intelsat, Interpol, IOC, IOM (gözlemci), ISO, ITU, MONUA, MTCR, NAM (konuk), NSG, OECD, OPCW, PCA, Sparteca, SPC, SPF, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UNMOP, UNOMSIL, UNPREDEP, UNTSO, UPU, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 GENEL KONOMİK DURUM Yeni Zelanda küçük bir ekonomiye sahip olup, ekonomi büyük oranda tarım, balıkçılık ve orman ürünlerine bağımlı durumdadır. Bu sektörler GSYİH’nın %8' ini oluşturmasına rağmen, ihracat gelirleri içerisinde önemli bir paya sahiptir. Bu bağımlılık, küçük ve açık ekonomiyi bu malların fiyatlarındaki dalgalanmalara duyarlı hale getirmektedir. Ayrıca, hava koşulları da tarımsal üretim için önemli hale gelmektedir. Fiyat dalgalanmaları karşısında son yıllarda katma değeri yüksek işlenmiş ürünlere doğru yönelim olmuştur. İmalat sanayi ise 1980’lerin ortalarına kadar ithalat korumaları yoluyla iç piyasa için üretim yapar haldeyken, giderek artan ölçüde ihracata yönelmiştir. Sektörler İtibarı ile GSYİH (%) Tarım, ormancılık, balıkçılık İmalat Sanayi Madencilik Hizmetler 8 15,5 3 54,6 Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Report January 2005. Ekonomik politika 1994 yılında çıkarılan mali sorumluluk yasası bazı prensipler getirmiştir. Bu çerçevede, bütçe fazlası verilmek suretiyle toplam kamu borçlarının makul seviyelere kadar azaltılması ve bu seviyelerde muhafaza edilmesi, makul ve önceden tahmin edilebilir vergi politikalarının takip edilmesi amaçlanmaktadır. Yasa, bu ilkelere uzun dönem içerisinde uyulmaması halinde hükümetten detaylı ve şeffaf açıklama yapması ilkesini getirmektedir. Üç yıllık öngörüler içeren detaylı ekonomik ve mali raporlar belirli aralıklarla Hazine tarafından yayınlanmaktadır. Tüm bu raporlar parlamento tetkikine açıktır. Bu yasanın etkisi ve ekonomideki gelişme ile birlikte kamu gelirlerindeki artış sonucunda, kullanıma hazır fazla 2003-2004 döneminde GSYİH’nın %5.3’üne ulaşmıştır. Yeni Zelanda mevcut mali durumu ile OECD ülkeleri içerisinde üst sıralarda yer almaktadır. Bütçe fazlaları son dönemde emeklilik sisteminin desteklenmesi ile sağlık, eğitim ve ulaşım altyapısının geliştirilmesi amacıyla hükümetin sermaye yatırım programlarına yönlendirilmektedir. Bütçenin orta vadede fazla vermesi beklenmektedir. Fazla ile emeklilik programının finanse edilmesi düşünülmektedir. Programın amacı ise giderek yaşlanan nüfusun gelecekteki maaşlarını kısmen desteklemeyi öngörmektedir. Bu konudaki fon tahsisi parlamentoda 2001 yılı Ekim ayında kabul edilmiştir. Hükümet 65 yaşı üzerindeki kişilere maaşının %65’ini garanti etmeyi hedeflemektedir. Hükümet fazlanın GSYİH’nın %1.8 ine kadar olan kısmını 2010 yılına kadar bütçeden fona tahsis edecektir. 1990'ların sonundan beri kamu varlıklarının satışından gelen gelir azalmıştır. Mevcut hükümet sosyal politikalar nedeniyle daha fazla sayıda kamu işletmelerinin satışı konusunda istekli görülmemektedir. Merkez Bankası 1989 yılında çıkan yasa ile hükümetten bağımsızdır. Yasa bankanın ana amacını ekonomideki fiyat istikrarını sağlamak şeklinde tanımlamaktadır. Fiyat istikrarı hükümetle merkez bankası arasında imzalanan anlaşmada ortaya konmaktadır. 2002 yılı Kasım ayında imzalanan anlaşmaya göre enflasyon oranı %1-3 arasında öngörülmüştür. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Üretim, faiz oranları ve döviz kurlarındaki gereksiz istikrarsızlıktan kaçınılması hususu ise önemli unsur olarak ortaya konmuştur. Merkez Bankası resmi nakit miktarını (OCR) etkilemek suretiyle bankaların borçlanma ve gecelik faiz oranlarını etkilemektedir. OCR kısa dönem faiz oranları üzerinde temel etkiye sahiptir. Bu miktar altı haftalık aralıklarla Merkez Bankası tarafından yeniden gözden geçirilmektedir. 2004-2005 bütçe döneminde döviz rezervlerinin arttırılması amacıyla 1.9 milyar Yeni Zelanda Doları tahsisi, Merkez Bankasına döviz piyasalarına müdahale yönünde daha geniş bir imkan sağlamıştır. Yeni Zelanda Doları önemli ticari ilişkiye sahip bulunulan ülke para birimleri karşısında değer kazanmakla birlikte, Merkez Bankasının piyasalara müdahalesinin genellikle sınırlı ve muhtemelen geçici olacağı belirtilmektedir. Hükümet toplu iş sözleşmesi, işçi sendikalarına daha fazla rol ve toplu pazarlığa yönelik iş yasasını Ekim 2000 tarihinde yürürlüğe koymuştur. Yasada 2004 yılı Aralık ayında değişiklikler yapılmış olup, yeni değişiklikler işletmenin satılması sırasında işçinin haklarını korumaya ve toplu pazarlık sistemini güçlendirmeye yöneliktir. Ekonomik Projeksiyon (% Değişme) Reel GSYİH artış oranı İşsizlik Oranı Tüketici fiyatları enflasyonu Cari İşlemler Dengesi (GSYİH içindeki payı %) ( ) 2000 3,6 2001 2,9 2002 4,6 2003 3,3 2004 * 4,8 6,0 2,6 6,5 5,3 2,6 4,1 5,2 2,7 2,1 4,7 1,8 4,3 3,8 2,3 5,3 (*)Tahmini Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Report January 2005. Ekonomik performans: 1998 yılındaki durgunluktan sonra izlenen sıkı para politikalarından ayrılınması ve ihracataki artış neticesinde ekonomide canlanma başlamıştır. İhracattaki artış iklim koşullarının iyi gitmesi sonucu üretimdeki artıştan, uluslararası piyasalardaki yüksek temel mal fiyatları ve rekabetçi döviz kurundan kaynaklanmıştır. Özellikle süt ürünleri ihracatı 2000 ve 2001 yıllarında önemli artış göstermesine rağmen, uluslararası fiyat düşüşlerinden 2002 yılında olumsuz etkilenmiştir. 2002 yılında önemli ihracat artışı ile birlikte ithalatta da önemli artışlar görülmüştür. Faiz oranları ekonomik performansı etkileyen en önemli unsurlardan biridir. 2002 yılındaki düşük faiz oranları, ülkeye mevcut göçler ve yükselen konut fiyatları tüketim harcamalarını ve konut yapımında artışa yol açmıştır. Bu eğilim, 2003 ve 2004 yıllarında da devam etmiştir. Bunun sonucunda 2003 yılında iç talep %5.5, GSYİH ise %3.3 oranında artmıştır. 2004 yılı GSYİH’daki artış oranı ise %4.8’dir. GSYİH ve Büyüme Oranlarının Yıllar İtibarı ile Görünümü 2000 2001 GSYİH (milyar $) 51,5 51,3 GSYİH Büyüme Hızı 3,6 2,9 2002 59,2 4,6 *: Tahmini Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Report January 2005. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 2003 78,4 3,3 2004* 95,6 4,8 İşsizlik oranında ise azalış eğilimi sürmektedir. 1992 yılının ilk çeyreğinde %11.1 olan işsizlik oranı 2003 yılında %4.7’ye düşmüştür. Ekonomik büyüme nedeniyle 2004 yılı üçüncü çeyreğinde ise bu oran %3.8 olmuştur. Bu oran 1986 yılı baz alındığında en düşük oran olup, OECD üyesi ülkeler içinde en düşük ikinci orandır. Tüketici fiyat enflasyonu 1990’lı yılların başından beri düşüktür. Yüksek iç talep, inşaat sektöründe yükselen fiyatlar ve işgücü piyasasındaki durum enflasyonu yükseltmiş olup, 2002 yılında bu oran 1995 yılından sonraki en yüksek oran olan %2.7’ye çıkmıştır. 2003 yılında ise enflasyon oranı yıllık ortalama %1.8 olmuştur. Yükselen petrol fiyatları ve iç talepteki artışa bağlı olarak enflasyon tekrar 2004 yılında %2.3’e yükselmiştir. Döviz kuru ve rezervler Yeni Zelanda Doları 1985 yılında dalgalanmaya bırakıldıktan sonra ülke ihraç kalemleri içerisinde önemli yer tutan malların uluslararası piyasalardaki fiyatlarına bağlı olarak değişim göstermiştir. 1997 yılında Yeni Zelanda Dolarının değer kaybı sözkonusu malların fiyatlarındaki düşüşle yakından bağlantılıdır. 1999 yılında cari işlemler açığıda değer kaybında etkili olmuştur. Bu dönemde uluslararası yatırımcılarda ABD piyasalarına yönelmiştir. Ancak, 2001 yılında ABD ekonomisindeki yavaşlamayla birlikte Yeni Zelanda Doları değer kazanmaya başlamıştır. Bu gelişmede ABD ile olan reel faiz farklılığı da önemli rol oynamıştır. Parite 2002’de 1.90 NZ$ 1 ABD Doları iken iki ülke arasındaki faiz farklılığının artmasıyla 2004 Şubat ayında 1.41 NZ$ 1 ABD $ olmuştur. 2004 sonu itibarıyla parite 1.39 NZ$ = 1 ABD$’ı seviyesindedir. Ülkenin altın rezervleri bulunmamaktadır. Döviz kurunun dalgalanmaya bırakıldığı 1985 yılından beri ülkenin resmi döviz rezervleri önemli seviyede değildir. Cari işlemler hesabı Cari işlemler hesabı hizmetler ve gelir kalemlerindeki açıklar nedeniyle genel olarak açık vermektedir. Cari işlemler hesabı 2003/2004 (Milyon NZ$) Dış ticaret dengesi Görünmeyen Kalemler dengesi -Hizmetler dengesi -Net yatırım geliri Net Transferler Cari İşlemler Dengesi -597 -5.292 1.190 -6.482 190 -5.700 Dış ticaret açığı da cari işlemler üzerinde etkili olan diğer bir kalemdir. Değerlenmiş Yeni Zelanda Doları, uluslararası piyasalardaki düşük mal fiyatları ve güçlü ithal talebi neticesinde, 2002 yılında cari işlemler açığı GSYİH’nın %3.6’sına ulaşmıştır. 2004 yılının üçüncü çeyreğinde ise bu oran GSYİH’nın % 5.8’i olmuştur. Yatırım gelirlerindeki açık cari işlemler açığının ana nedenidir. Yatırım gelirleri açığı, Yeni Zelanda’da yatırım yapan yabancılara faiz, kar ve kar payı olarak ödenen gelirin, Yeni Zelandalıların yurtdışında yapmış oldukları yatırımlardan elde ettikleri gelirlerden fazla olduğunu göstermektedir. 1990’lı yılların başından beri yabancıların doğrudan ve portföy yatırımları neticesinde, bu açık büyümüştür. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları dış © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 yükümlülükleri artırmaktadır. 1980’lerin ortalarından itibaren hükümetler sermaye hareketleri üzerindeki kısıtlamaları kaldırarak, kamu ticaret şirketlerini özelleştirerek ve yabancı yatırımcı lehine reformlar yaparak yabancı yatırımı özendirmişlerdir. 2003 yılındaki doğrudan yabancı sermaye girişi 2.4 milyar $’dır. Yeni Zelanda kronik cari işlemler açığının kapatılması, yabancı sermaye girişlerine bağımlıdır. Toplam dış borç oranı Mart 2004 itibarıyla GSYİH’nın %104’ü seviyesindedir. Söz konusu borç oranı genel olarak finans kuruluşlarının olmak üzere özel firmaların borçlanmasından kaynaklanmaktadır. Konut alımı için hane halkının kredi talebi yerel bankaları dış piyasalardan finansman sağlamaya yönlendirmiştir. Hane halkının tasarruflarının harcanabilir gelire olan oranı 1998 yılından beri negatif olup, bu oran 2004 yılı için -%9.5’dir. Kamu sektörünün dış borcu ise toplam borç içerisinde azalmaktadır. Kamu sektörünün GSYİH’ya oranı 1993 yılında % 31 iken, 2004 yılı Mart ayında %13.3’e düşmüştür. Bölgesel eğilimler Geleneksel olarak entansif tarım için uygun olmayan iklim koşullarına ve toprak yapısına bağımlı bölgelerde yüksek işsizlik ve ekonomik durgunluk hüküm sürmüştür. Bu husus Northland ve North Island East Cape bölgeleri ile South Island batı sahilleri için geçerlidir. Ülke boyunca yer alan birçok küçük kırsal kasaba bir veya iki ürünü işleyen işleme sanayine bağımlıdır. 1980’lerin ortalarından itibaren uygulanan ekonomik reformlar ve sübvansiyonların yürürlükten kaldırılması bu kasabaları önemli ölçüde etkilemiş olup, ekonomik olmayan işletmeler kapanmıştır. Southland, Hawke’s Bay ve Taranaki bölgeleri tarıma dayalı ihracat endüstrilerine bağımlı olup, bu bölgeler 1990’lı yıllarda uluslararası fiyatlardaki düşüşler ve kuraklıktan olumsuz yönde etkilenmişlerdir. Ancak, 1998-2002 döneminde şartlar tersine dönmüş ve tarımsal üretime dayalı bu bölgelerde hızlı ekonomik büyüme görülmüştür. Fakat, 2003 ve 2004 yıllarında yüksek dış piyasa fiyatları neticesinde üreticinin sağlamış olduğu fayda bir ölçüde Yeni Zelanda Dolar'ındaki değerlenme ile dengelenmiştir. Auckland bölgesi ise endüstriyel ve ticari merkez niteliğinde olup, ulusal işgücünün üçte birini barındırmaktadır. GSYİH’nın ise yine üçte birini oluşturmaktadır. Nüfus Son Tahminlere göre, Yeni Zelanda'nın nüfusu 2004 yılı Haziran sonunda 4.061.400'dür. İhracatı içinde tarım ürünlerinin payının yüksek olması, tarıma dayalı bir toplum imajı yaratmasına rağmen, Yeni Zelanda nüfusu şehirlerde toplanmıştır. Nüfusun %88'inden fazlası bin ve daha fazla kişinin yaşadığı yerleşim birimlerinde, nüfusun yarısı ise, Auckland, Wellington, Christchurch ve Hamilton adlı dört şehirde yaşamaktadır. Toplam nüfus içerisinde Avrupa kökenli olanların sayısı 1996 yılında %83 'ün üzerinde iken , 2000 yılında bu oran %80 olmuştur. İkinci en büyük etnik grup, toplam nüfusun %14,7'sini oluşturan Maorilerdir. Üçüncü etnik grup ise Asya kökenlilerdir. Yeni Zelanda nüfusu giderek yaşlanan bir nüfusa sahip olup, 65 ve üzerindeki yaş grubu 1916'da 430 bin kişi iken, 2031'de bu sayının 981 olması beklenmektedir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Eğitim Yeni Zelanda'da eğitim, 6-16 yaşları arasında zorunludur. 1985-1995 yılları arasında resmi eğitim proğramlarına kayıtlı 17 yaşında olanların oranı % 35 den %75'e çıkmıştır. Bunun altında yatan nedenler, işe almada daha yüksek nitelikli kişilere ihtiyaç duyulması, 1980'li yılların ortalarında ekonominin yeniden yapılanmasının başlamasından beri, emek piyasasında bir daralmanın yaşanması, 1993 yılında okuldan ayrılma yaşının 15'den 16'ya çıkarılması, son sınıf öğrencilerinin ortaokulda daha çok mesleki kurslara girmesidir. Hükümetin 2004/2005 yılı bütçesine göre, eğitim harcamaları için ayrılan para 142 milyon NZ$ artarak, 8,7 milyar NZ$ olmuştur. 365 milyon NZ$'ı okul öncesi eğitimin geliştirilmesi amacıyla dört yıl içinde harcanacaktır. Sağlık Şimdiki hükümet sağlık sektörüne ayrılan fonu artırmayı öncelikli bir politika olarak hedeflemiştir. Hükümetin, aynı zamanda sağlık sisteminde rolü önemlidir. Tüm sağlık harcamalarının 3/4'ünden fazlasını karşılamaktadır. Sağlık harcamalarına 2004/2005 yılında yaklaşık 10 milyar NZ$' ı bütçeden ayrılmıştır. Bu yaklaşık hükümetin toplam harcamalarının yaklaşık %20'si kadardır. Doğal Kaynaklar Yeni Zelanda iki ana adadan (North ve South Island) ve daha küçük ve uzakta Pasifik Okyanusunun güney batısında yer alan, komşusu Avusturalya'nın güney batısında yaklaşık 1600 km uzakta bulunan adalardan oluşmaktadır. Kuzey ve güney adalar 270.354 km2 olan toplam kara parçasının %98,7'sini ve aynı zamanda Yeni Zelanda'nın doğal kaynaklarının büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. Yeni Zelanda'nın ılıman bir iklimi vardır. Bundan dolayı, mera tarımcılığına ve bahçeciliğe çok uygundur. Toplam kara parçalarının yarısından fazlası tarım için ayrılmış olup, %27,4'ü ise ormanlarla kaplıdır. Ovalar ve dağlar arasındaki seviye farkına rağmen, büyük derece farklılıklarına yol açmaz. Hükümet kuruluşları, doğal kaynakları ve çevreyi doğrudan korumakla sorumludurlar. Koruma Bölümü Yeni Zelanda'nın doğal ve tarihi miraslarını korumak ve kara parçalarının 1/3'ünü kontrol etmekle yükümlüdür. Yeni Zelanda'da önemli bir çevresel problem, orman ve su alanlarında azalmanın sonucu olarak, hayat çeşitliliğinin azalmasıdır. Bu durum, tahmini 1000 kadar doğal bitki ve hayvan türlerinin ve alt türlerini tehtid etmektedir. Başlıca hayat çeşitliliğini zenginleştirme proğramı finansmanını artırmak suretiyle, 2000 yılında uygulamaya konmuştur. Bu stratejinin amacı, kontrol etmek yada zararlı maddeleri ve yabani otları tamamen ortadan kaldırmayı ve Yeni Zelanda'nın tehlikede olan türleri ve tüm canlı topluluğunu korumayı teşvik etmektir. 1991 yılında doğal kaynakların korunması için bir yasa çıkarılmıştır. Yasa, çevreyi ve doğal kaynakları gelecek nesiller için korumak, tüm canlı topluluğunu ( hava, toprak, su) korumak, çevresel tahribatlardan sakınma ve onarılması gibi üç ana fikri vurgulamaktadır Ulaşım ve Haberleşme Hava ulaşım sektörü geçen bir kaç sene zarfında önemli değişikliklere uğramıştır. Hükümet mali yönden iflas eden ulusal havayolu şirketi Air New Zeland’ı tekrar © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 millileştirmiş olup, şirketin %82 oranında hissesine sahip bulunmaktadır. Şirket sahibi olan Avustralya şirketi Ansett Avustralia’nın 2001 yılında mali yönden çökmesi üzerine zor duruma düşmüştür. Ansett Avustralia’nın iflası Air New Zeland’ı dünyanın 20. büyük havayolu şirketi konumundan çıkarmıştır. Air New Zeland Avustralya şirketi Quantas ile rekabet halinde bulunmaktadır. Quantas 2001 yılında Yeni Zelanda iç piyasasına girmiştir. Hükümet 2002 yılında Air New Zeland’ın uzun vadeli rekabet edebilirliği açısından Quantas ile stratejik ortaklığa girmesini ve Quantas’ın Air New Zeland’ın %22.5 oranında hissesini almasını onaylamıştır. Ancak, bu yöndeki planlar 2004 Eylül ayında yüksek mahkeme kararı ile yürürlükten kalkmıştır. Hava trafiği devlet kuruluşu olan Airways Corporation tarafından idare edilmektedir. Yeni Zelanda’daki 32 adet hava limanı kamu şirketinden çok özel firma gibi çalışmaktadır. Yeni Zelanda uluslararası ticaretini denizyolları ile sağlamaktadır. Değer olarak ihracat ve ithalatın %90’ından fazlası, miktar olarak ise yaklaşık %99’u deniz yoluyla taşınmaktadır. Yeni Zelanda gemi işleticisinden ziyade mevcut hatları kullanan bir ülke konumundadır. Hükümet, devlet kuruluşu gemi işleticisi denizcilik şirketini 1990 yılında özelleştirmiştir. 1994 tarihli deniz taşımacılığı yasasıda kıyı taşımacılığını serbestleştirmiş ve yabancı gemilerin dahili kargoyu da taşımaları imkanını sağlamıştır. Yeni Zelanda’nın 13 limanı 1998 yılında birleştirilmiş olup, yerel hükümet idaresi altındadır. Ancak bunlardan dört adedi kısmen özelleştirilmiştir. Liman faaliyetleri ihracatla bağlantılı olarak yükseltilmektedir. 1993 yılında devlet kuruluşu olan NZ Rail; Amerikan demiryolu şirketi, Wisconsin Central Transportation, yerli ticari banka Faye Richwhite ve Boston yatırım şirketi Berkshire Partners’dan oluşan konsorsiyuma satılmıştır. Mal taşımacılığı ağırlıklı faaliyet gösteren şirket Tranz Rail adını almıştır. Şirketin karlı olan uzun mesafeli yolcu taşımacılığı kısmı ise 2001 yılında Avustralya şirketi olan Western Railways’e satılmıştır. Ancak, 2004 yılında mevcut demiryolu ağı hükümet tarafından satın alınmıştır. Hükümet hatları iyileştirmeye çalışmaktadır. Yeni Zelanda’da 92.000 km yol ağı, 2.8 milyon motorlu araç bulunmaktadır. Karayolu taşımacılığı 1980’li yıllarda yeniden düzenlenmiş olup, rekabete dayalıdır. Altyapının iyileştirilmesi için kaynakların yetersiz kalması hükümetin yeni bir taşımacılık stratejisine yönelmesini gerekli kılmıştır. 2010 yılına kadar olan dönemde hükümetin temel amacı entegre olmuş bir taşımacılık sisteminin kurulmasıdır. Kamu projelerinin yanısıra, bölgesel konseylere de kamu taşıma altyapısını ve hizmetlerini finanse etme, sahip olma ve işletme hakkı verilmektedir. Yeni düzenleme ile taşımacılık projelerinin finansmanında yeni mekanizmalar getirilmekte olup, 35 yıl süreli kamu özel sektör ortaklığı uygulamaya konmaktadır. Yeni düzenleme ile kamu, trafiğin belli bir seviyenin altına düşmesi halinde özel sektörün kaybını tazmin edebilecektir. Telekomünikasyon: 1980’lerin sonundaki liberalizasyon ve yeniden düzenleme sonucunda Yeni Zelanda’da rekabete dayalı bir telekomünikasyon sektörü oluşmuştur. Eskiden devlet kuruluşu olan Yeni Zelanda posta idaresine bağlı Telecom şirketi 1987 yılında kurumsal yapıya © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 kavuşturulmuş ve 1990 yılında ABD ile yerel girişimcilere satılmıştır. Ancak, halen kamunun, şirkete ilişkin bazı düzenlemeleri devam etmektedir. Bu çerçevede, ücretsiz yerel konuşmalar, kırsal kesimle şehirdeki aboneler arasında fiyat farkının olmaması, telefon kiralama maliyet artışlarının enflasyon veya altında belirlenmesi kuralları yürürlükte bulunmaktadır. Telecom’un bu sektördeki en önemli rakibi %4.7 oranındaki pazar payı ile Telstra Clear şirketidir. Telecom’un pazar payı ise %76’dır. Telstra Clear firması 2001 yılında Yeni Zelanda’nın ikinci ve üçüncü en büyük telekomünikasyon şirketleri olan Clear Communication ve Telstra Saturn’ün birleşmesi sonucu oluşmuştur. Sektörde uluslararası firmalarda faaliyet göstermektedir. Mobil telefon piyasasında Telecom ve Telstra Clear şirketleri Vodafone şirketi ile rekabet etmektedir. Hükümet 2001 yılında Telekomünikasyon Yasasını yürürlüğe koymuş olup, yasa telekom komisyon üyeleri öngörmüştür. Komisyon üyelerinin rolü diğer uzlaşma prosedürlerinin yetersiz kaldığı durumlarda anlaşmazlıkları çözmek olarak tanımlanmıştır. Uluslararası Telekomünikasyon Birliğine göre, 2003 yılı verileri itibarıyla 100 kişiye düşen bilgisayar sayısı 41.4, internet kullanıcısı ise 52.6’dır. Enerji Yeni Zelanda enerji bakımından %70 oranında kendi kendine yeterlidir. Kömür ve elektrikte ise kendi kendine yeterlilik oranı %100’dür. Ancak, Yeni Zelanda net petrol ithalatçısı konumundadır. Yeni Zelanda’nın doğal gaz ve petrol rezervlerini kullanması BM Deniz Hukuku Konvansiyonunun 1994 yılında değiştirilmesi ile daha kolay hale gelmiş, ülke deniz sınırlarını 500.000 km2’ye çıkarmıştır. Elektriğin %60-70’i hidroelektirik santrallerden, %6’sı jeotermal kaynaklardan kalanı ise gaz ve kömür kullanılan santrallardan elde edilmektedir. Hidroelektriğin üçte ikisi South Island’dan sağlanmaktadır. Jeotermal kaynaklar ise North Island’da bulunmaktadır. Elektrik sektöründe rekabeti arttırmak, tüketici tercihlerini genişletmek, fiyatları düşürmek ve çevreden maksimum faydayı sağlamak amacıyla, 1988 yılında geniş bir reform yapılmıştır. Elektrik enerjisi üretiminin %85’i dört işletme tarafından kontrol edilmektedir. En büyük şirket olan Meridian Energy South Island’daki hidroelektrik kaynaklarından sağlanan ulusal enerjinin %28’ini üretmektedir. Mighty River Power şirketi ise North Island’daki Waikato nehri boyunca yer alan tüm elektrik santrallarını kontrol etmekte ve ulusal kapasitenin %13’ünü üretmektedir. Genesis Power toplam kapasitenin %19’una sahip olup, üretiminin üçte ikisini North Island’daki jeotermal kaynaklardan sağlamaktadır. Sektördeki dördüncü şirket ise 1995 yılında Yeni Zelanda Elektrik şirketinin bölünmesi ile ortaya çıkan ve 1999 yılında özelleştirilen Contact Energy’dir. Elektrik sektöründe ortaya konan önemli bir reform ise rekabeti arttırmak ve yerel monopolleri kaldırmak amacıyla, dağıtım ile tüketiciye satış faaliyetlerindeki sahipliğin birbirinden ayrılmasıdır. Bu oluşum beklenenin tersine tüketici elektrik fiyatlarının yükselmesine yol açmıştır. 2003 yılında elektrik spot fiyatlarındaki istikrarsızlık ve üretim azlığı nedeniyle Elektrik Komisyonu kurulmuştur. Bu komisyon 2004 yılı Mart ayında faaliyete geçmiş olup, görevi kurak geçen yıllarda piyasada teklif fiyatını belirlemektir. Yeni Zelanda’daki hidrolektik kaynaklardan sağlanan elektrikteki en büyük risk kuraklık nedeniyle eletrik arzının düşmesidir. Bu durum fiyatlarda artışa neden olmakta ve üretim © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 tesisleri de üretimlerine ara vermektedirler. En son kriz 2003 yılı ortasında oluşmuştur. Yeni Zelanda 1980’lerin ortasından beri nükleer kaynaklara dayalı olmayan bir strateji izlemekte olup, bu durum nükleer enerjiye dayalı santrallerin yapılmasına engeldir. Yeni Zelanda, North Island’ın Taranaki bölgesinde altı adet doğal gaz üretim sahasına sahiptir. Maui alanı Yeni Zelanda’nın doğal gaz üretiminin %75’ini sağlamaktadır. Hükümet bu alanın 2006 yılında tükeneceğini tahmin etmektedir. Ancak yeni alanlar New Plymouth bölgesinde bulunmuş olup, 2006’da üretime geçilmesi beklenilmektedir. Yeni Zelanda petrol alanında %20 oranında kendi kendine yeterlidir. İthalat son yıllarda yükselen taleple birlikte artmıştır. Taranaki’deki sentetik benzin ünitesi ülke petrol ürünleri ihtiyacının üçte birini karşılamaktadır. North Island’daki rafineri ile birlikte bu iki tesis ülke petrol ürünleri ihtiyacının %90’ını karşılamaktadır. Petrol fiyatlarında 1987’de hükümet kontrolu kaldırılmış olup, dahili üretim ithalatla fiyat yönünden rekabet halindedir. Yeni Zelanda 8.6 milyar ton kömür rezervine sahiptir. Bu miktarın %82’sini linyit oluşturmaktadır. Linyit toplam kömür üretiminin %6’sını meydana getirmektedir. Yüksek değerli hidrokarbonaların oluşturduğu kömür ise toplam rezervlerin %4’ünü, toplam üretimin yaklaşık üçte birini oluşturmaktadır. Yüksek değerli hidrokarbonların oluşturduğu kömür rezervleri South Island’ın batı sahillerinde yoğunlaşmıştır. Düşük değerli hidrokarbonların oluşturduğu kömür ise toplam rezervlerin %14’ünü, toplam üretimin ise %62’sini meydana getirmektedir. Bu tür kömür endüstride kullanılmaktadır. Devlet şirketi Solid Energy 4 milyon tonluk yıllık üretimi ile ülke üretiminin %80’ini karşılamaktadır. Kalan üretim özel firmalarca yapılmaktadır. Solid Energy Çin, Hindistan ve Japonya’ya ihracat yapmaktadır. Ekonomik Sektörler Tarım Tarım, GSYİH'nın sadece %8'ini oluşturmaktadır. Ancak, döviz gelirlerinde anahtar rolü oynaması ve aynı zamanda işleme sektörlerine girdi sağlaması nedeniyle, tarımın ekonomideki yeri daha büyüktür. Otlaklara dayalı tarımsal üretim Yeni Zelanda'da tarım sisteminin temelini oluşturur. Toplam arazinin yarısı mera tarımda kullanılır. Verimli topraklar, araştırma, ileri teknoloji ve bütün yıl otlak tarımını mümkün kılan iklim gibi unsurlar, uzaklık dez avantajını ortadan kaldırdığı gibi, dünya pazarlarına başarıyla girilmesini sağlamaktadır. Yeni Zelanda ekonomisi hala büyük ölçüde dünya et, süt ve yün fiyatlarına bağlıdır. 1980'li yılların ikinci yarısında yapılan ekonomik reformlarla, tarım sektöründeki sübvansiyonlar ve doğrudan yardım biçimleri büyük ölçüde kaldırılmıştır. Yeni Zelanda çiftçileri şimdi merkezi hükümetten herhangi bir destek yada müdahale olmaksızın dünya pazarlarında rekabet etmektedirler. Sübvansiyonların kaldırılması, çiftçilerin uluslararası mal fiyat trendlerine ve tüketim modellerine daha uygun üretim yapmalarını sağlamıştır. Üretimin çeşitlendirilmesi, en önemli eğilimlerden biri olmuştur. İhracat gelirleri hala çok az olmasına rağmen, geyik ve keçi çifttçiliği gibi geleneksel olmayan meracılık faaliyetlerinin bazıları hızla yayılmıştır. 1980'li yılların başlarında en yüksek noktaya ulaşan koyun sayısı ise, yün miktarına göre, çifttçilere hükümetin doğrudan ödeme yapması sebebiyle giderek azalmıştır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Et, Yeni Zelanda'nın sütten sonra ikinci en büyük ihracat gelirini sağlamaktadır. 2003-2004 mali yılında (Haziran-Temmuz) et ihracatından elde edilen gelir 4,5 milyar NZ$' rıdır. (2,8 milyar $) Bunun %90'ı kuzu eti, yaklaşık %80'i sığır eti, %75'i koyun eti olarak ihraç edilmektedir. Kuzu etinin geleneksel pazarı İngiltere'dir. Diğer AB ülkeleri ile Ortadoğu ülkeleri son zamanlarda önemli pazarlar haline gelmişlerdir. Koyun eti ise özellikle Japonya'ya ve İngiltere'ye ihraç edilmektedir. Yeni Zelanda, dünya koyun eti ihracatının yaklaşık %40'ını oluşturur. A.B.D. tarafından bazı yıllar ihtiyari olarak sığır eti ithalatına kota konulmasına rağmen, Kuzey Amerika sığır etinde Yeni Zelanda'nın en büyük alıcısıdır. 1990'lı yıllarda Kuzey Asya ülkeleri önemli bir pazar olmuşlardır. Üretimin büyük çoğunluğu, bireysel olarak yada et işleme firmaları tarafından pazarlanmaktadır. 2004 yılının ortalarına kadar Et Yeni Zelanda (resmi olarak Yeni Zelanda Et İşleme Kurulu) ihracat lisansları, pazar araştırmaları, pazara giriş ve teşvik gibi sanayinin genel denetiminden sorumluydu. 1997 yılının sonlarında kanundaki değişiklikler Kurulun kanuna bağlı olan yetkilerini azaltmıştır. Ancak, Kurul işlerini finanse edebilmek için üreticilerden zorunlu olarak vergileri artırma yetkisini sürdürmektedir. Et Yeni Zelanda 2004 yılı Haziran ayında Et ve Yün Yeni Zelanda olarak tek bir sanayi kuruluşuna dönüştürülmüştür. Sözkonusu Kurul, ülkedeki tüm kesilen sığır, koyun ve keçi üzerine konulan vergiler yoluyla, canlı hayvan üreticeleri tarafından finanse edilmektedir. Başlıca ihracat gelirini ve üretimini sağlayan yün de, et gibi önemli ölçüde deniz aşırı pazarlara yönlendirilmiştir. Dünyanın en büyük dördüncü koyun sürüsü olan Yeni Zelanda, toplam dünya yün üretiminin yaklaşık %30'unu oluşturmaktadır. Yeni Zelanda dünyanın en büyük melez yün üreticisi olup, bu tip yünde dünya ticaretinin %60'ını elinde bulundurmaktadır. İşlenmemiş yün halılar için uygun olup, son zamanlarda, deniz aşırı pazarlara yönelik olarak halı ve paspas üretimi için düzenli bir eğilim olmuştur. Halıya dayalı üretim, toplam yün üretimi ihracat gelirlerinin %50'sinden fazlasını oluşturmaktadır. İşlenmiş yün, Yeni Zelanda'nın yün ihracatının yalnızca %10'unu oluşturur. Sözkonusu ülkenin yün üretiminin geriye kalan %90'ı ise temizlenmiş olarak ihraç edilir. Yün, açık artırma şeklinde satılır. Dünya ticareti sınırlamaya tabi olmayıp, fiyatlar dünya arz ve talebine göre dalgalanır. Yünde başlıca ihracat pazarları Çin, Hong Kong, İngiltere, Japonya, Avusturalya, Nepal ve Belçika'dır. Yeni Zelanda'nın yün sektörü bir kaç yıl içinde yeniden yapılanmıştır. 2003 yılı Temmuz ayında parlementodan geçirilen Yün Sanayi Yeniden yapılandırma Kanunu ile, Yün Kurulu, resmi kuruluş olmaktan çıkarılarak, bir limited şirket haline getirilmiştir. (DisCo) Süt ürünleri son yıllarda hem ürün çeşidi hem de pazar olarak hızla çeşitlendirilmiştir. Belli başlı ürünleri peynir, kaymaksız süt, süt tozu, krema ve süttür. Toplam süt ürünleri ihracatının yaklaşık yarısı Asya ve Avusturalya bölgesine gerçekleştirilmektedir. Geri kalan ihracat ise Avrupa, Ortadoğu, Rusya Federasyonu, Hindistan ve Latin Amerika ülkelerine yapılmaktadır. Yerli süt ürünleri sanayinin %95'i Fonterra Kooperatif Grubu tarafından kontrol edilmektedir. Fonterra 2001 yılı Ekim ayında Yeni Zelanda'nın en büyük iki kooperatif süt firmalarının birleşmesini muktedir kılan yasanın parlamentodan geçmesini takiben kurulmuştur. Fonterra dünyanın dokuzuncu süt ürünleri şirketi olup, dünyanın en büyük süt ürünleri ihracatçısıdır. Ürettiği ürünlerin %95'i ihraç edilmektedir. Kurulduğundan beri, Nestle ve Amerikan kökenli süt pazarlama firmaları gibi, dünyanın en büyük gıda firmaları ile pazarlama anlaşmaları dahil olmak üzere, uluslararası ortak girişimleri araştırmaktadır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Başlıca Tarım Ürünleri a Yün (1000ton temizlenmiş) Süt Ürünlerib Süt (milyon ton) Peynir (bin ton) Tereyağı (bin ton) Süt tozu (bin ton) Kesime giden hayvanc Sığır (milyon baş) Koyun (milyon baş) Kuzu (milyon baş) 2000 193 2001 183 2002 173 2003 173 2004 165 12,2 297 344 629 13,2 289 391 749 13,9 312 398 828 14,4 266 444 966 15,1 - 2,2 4,6 26 2,2 5,5 26,3 2,2 4,7 25,7 2,5 4,9 25,1 2,7 4,4 23,8 Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005 a: Yıl sonu 30 Haziran'dır. b: Yıl sonu 31 Mayıs'tır. c: Yıl sonu 30 Eylül'dür. Buğday, arpa ve bezelye başlıca ekilebilir ürünlerinden olup, Canterbury bölgesinde yetiştirilmektedir. Arpa ekilebilir alanların %40'ını oluşturmaktadır. Buğday bu alanların 1/3'ünü oluşturur ve iç tüketimde kullanılır. Buğday ekili alanlar son zamanlarda ucuz Avustralya buğdayı ithalatı nedeniyle azalmıştır. Ekili alanlarda son yıllarda bahçe tarımında bir artış görülmektedir. Meyva ihracatı önemli bir ihraç kalemidir. Bu çerçevede Yeni Zelanda dünya kivi üretiminin 1/4'ünü üretmektedir. Yeni Zelenda şarabın özellikle Chardoonny ve Sauvingon gibi beyaz şarabın en önemli üreticilerindendir. Aynı zamanda, Pinot Noir ve Cabernet Sauvignon markalı kırmızı şarapların da uluslararası ismi giderek büyümektedir. Sözkonusu ülkenin şarapta, başlıca ihraç pazarları İngiltere ve Avusturalya'dır. Yeni Zelanda'nın iklimi orman alanları için son derece uygundur. Ormanlar 8,1 milyon hektarı kaplamaktadır. Bu da toplam kara parçasının yaklaşık %30'unu oluşturmaktadır. 4,2 milyon m3 olan kereste üretiminin %99'u doğal orman alanlarından değil, yetiştirilmiş orman alanlarından sağlanır. Kağıt hamuru ve kağıt endüstrisi North Island plantasyonlarından elde edilmektedir. Orman Ürünleri Üretimi 1000 Ton 2000 Toplam Kereste üretimi (1000 kübik metre) Doğal orman Ekilmiş orman üretimi Kağıt hamuru ve kağıt ürünleri Odun hamuru (1000 ton) Kağıt ürünleri (1000 ton) 2001 2002 2003 2004 3.806 30 3.776 3.848 28 3.820 3.865 29 3.836 4.436 19 4.417 4.212 16 4.196 1.528 830 1.572 872 1.524 847 1.513 852 1.462 844 Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005 Not: Aksi belirtilmedikçe, yıl sonu 31 Mart'tır. Orman Ürünleri İhracatı Milyon NZ$ 2000 Ağaç ve ağaç ürünleri 2.023 Odun hamuru 636 Kağıt ve kağıt ürünleri 632 Toplam 3.291 2001 2.191 643 696 3.530 2002 2.377 548 685 3.609 Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005 Not: Aksi belirtilmedikçe, yıl sonu 31 Mart'tır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 2003 2.385 461 363 3.208 2004 2.068 507 368 2.944 Yeni Zelanda'nın 361 km'lik Ekonomik Alanı (EEZ), dünyada dördüncü en büyük balıkçılık alanıdır. Bu alan Yeni Zelanda'nın fiziki kara alanının 15 katının üzerindedir. Bu alan çok derin sularıda kapsadığı için büyüklüğü ile karşılaştırıldığında, yakalanan balık miktarı düşüktür. EEZ, balıkçılık düzeyininin muhafaza edilmesini sağlamak amacıyla hükümet tarafından yönetilir. Kota yönetim sistemi kullanılır. Her bir balık çeşidinin yakalanma sınırlarını ortaya koyan kota yönetim sistemi yürürlüktedir. Balıkçılık, Yeni Zelanda da yabancı yatırımlara ağır kısıtllamaların getirildiği bir sektördür. Ticari kotalar yalnızca Yeni Zelanda vatandaşlarına yada şirketlerine tahsis edilir. Yabancı mülkiyetli balık şirketlerine verilen kotalar sınırlı olup, en büyük hisse % 24,9'dur. Balıkçılık başlıca ihracat sanayilerinden biridir. 2003/2004 yıllarında ihracat geliri 1,1 milyar NZ$ olup, toplam ihracat değerinin %3,7'sidir. Başlıca ihraç pazarları ise A.B.D., Japonya, Avusturalya'dır. Diğer Asya ülkelerinden özellikle Hong Kong ve Tayvan balık ve ıstakoz için büyümekte olan pazarlardır. Tarım ve Balıkçılık Ürünleri İhracatı (1000 Ton) 2000 Tarım Yün 183 Tereyağı 334 Peynir 251 Peynir özü 102 Sığır eti ve dana eti 317 Kuzu eti ve koyun eti 345 BahçeÜrünleri Elma 330 Kivi 193 Su Ürünleri Balık (taze, dondurulmuş) 192 Kabuklular 3 2001 2002 2003 2004 179 325 262 108 327 365 164 333 278 109 332 341 149 364 284 134 354 350 153 387 296 118 414 360 282 243 315 254 312 237 367 271 184 3 195 3 199 3 185 3 Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005 Not: Yıl sonu 30 Haziran'dır Madenler Yeni Zelanda madenler bakımından zengin değildir. Kömür dışında başlıca madenleri demir cevheri, kireç taşı ve yol ve bina yapımında kullanılan kum ve çakıldır. Demir cevheri üretimi son yıllarda düşmektedir. 2003 yılında 1,9 milyon ton, 33,6 milyon NZ$ değerinde demir cevheri üretimi mevcuttur. 2003 yılında altın üretimi 9,3 ton, 186 milyon NZ$ değerindedir. Ticari potansiyel içeren diğer maden yatakları ise titanyum, sülfür ve demirli silisyumdur. İmalat Yeni Zelanda'nın sanayi sektörü, ekonominin yeniden yapılanması ve hükümet politikasındaki temel değişikliklerin sonucu olarak, son on yıl içinde önemli değişikliklere uğramıştır. 1980'lerin ortalarına kadar imalat, ithalatın lisansa tabi olması, doğrudan kontrol ve tarifeler suretiyle, uluslararası rekabetten uzak olup, büyük ölçüde koruma altında tutulmaktaydı. 1984 yılından beri hükümet politikaları, imalat sanayinde uluslararası rekabetin gelişmesini amaçlamaktadır. 1980'li yılların sonlarına doğru ithalat © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 lisansları kaldırılmış olup, tarife miktarlarında tedrici ve geniş kapsamlı indirimler yapılmıştır. 1990'lı yılların başlarında imalatın büyümesi güç olmuştur. Ancak, 1996 yılında Yeni Zelanda Doları'nın düzenli olarak değer kazanmasının ters etkisi yüzünden, sözkonusu ilerleme giderek azalmıştır. Özellikle Asya'dan düşük talep ve kuraklık 1997/1998 (MartNisan) ile 1998/1999 yılları arasında imalat sektörünün gelişmesini önlemiştir. Üretim 1999/2000 yılları arasında yeniden düzelmiş olup, gıda işleme sektöründe ise üretim çok artmıştır. İmalat sektöründeki büyüme 2003/2004 yılında %1,8 olmuştur. Gıda işleme sektörü, kağıt ve kağıt hamuru, çelik ve alümünyum gibi temel metaller ve doğal gaza dayalı kimyasallar dışında, imalat sektörü genel olarak küçük çaplıdır. Gıda işleme, hem üretim hem de istihdam itibarıyla, Yeni Zelanda'nın en büyük imalat sanayidir. Aynı zamanda başlıca ihracat gelir kaynağıdır. Üretimlerinin çoğu et ve süt ürünlerinin işlemesine dayalıdır. 2004 yılı Haziran ayında et ve süt ihracatından elde edilen gelir 9,6 milyar NZ$'dır. Kağıt hamuru ve kağıt 1970'li yıllardan beri, önemli sanayilerden biri haline gelmiş olup, aynı zamanda başlıca ihracat gelir kaynağıdır. Dört adet kağıt hamuru ve kağıt şirketi ile, sekiz tane fabrika mevcuttur. Bu fabrikalardan yedi tanesi North Island da bulunmaktadır. Alümünyum, Bluff'taki, Avusturalya'nın Comalco Sanayine ait olan ve Yeni Zelanda'nın Alümünyum Tasfiyehanesi tarafından üretilir. Alümünyum üretimi 1971 yılında 74 bin ton kapasite ile üretime başlamıştır. Alümünyumun yaklaşık %90'ı başlıca Japonya ve diğer Asya ülkelerine ihraç edilmektedir. 2003/2004 yıllarında alümünyum ve alümünyum ürünleri ihracatı yaklaşık 1 milyar NZ$'dır. Bu miktar, toplam ihracatın yaklaşık %3,4'üne eşittir. Çelik, Yeni Zelanda'nın küçük bir sanayidir. Endüstri hammadde olarak hurda metal ve yerli demir cevherini kullanır. Son yıllarda bazı küçük endüstriler piyasaların belirli bir kesimine hizmet etmek suretiyle önemli bir rekabetçi üstünlük sağlamıştır. Bu tür endüstriler gıda işleme teknolojisi, kamp teçhizatı ve tekne yapım endüstrileridir. İnşaat İnşaat sektörü 1990'lı yılların ortalarında önemli bir artış göstermiştir. Büyük ölçüde nüfüs artışındaki tahminlerde sözkonusu artışı hızlandırmıştır. 1995 ve 1997 yılları arasında mülk fiyatlarında özellikle Auckland da büyük bir artış olmuştur. Ancak, üretim 1998 yılında ekonominin durgunluğa girmesinden dolayı azalmıştır. 2002 yılında, düşük faiz oranları, artan mülk fiyatları ve iç göç, inşaat sektörünün hareketlenmesine katkıda bulunmuştur. Üretimde de %19,8 oranında artış olmuştur. 2003 yılında da yeni ev yapımında artış devam etmiştir. 2004 yılında faiz oranlarındaki yükselişle beraber, ev talebinde azalma olmuştur. Finansal hizmetler Finansal hizmetler sektöründe ticari bankalar ağırlıklı olarak yer almakta olup, banka dışı finans şirketleri ile tasarruf kuruluşlarının sitemdeki rolü sınırlıdır. Bu durumun oluşması 1984 yılındaki bankacılık düzenlemelerinin bir sonucudur. Banka olabilmek için mali kurumun Merkez Bankasına kayıt olması ve minimum sermaye miktarı, mali aracılık © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 konusunda tecrübe, mali sistemdeki istikrara uyum gibi yeterlilik koşullarını yerine getirmesi gerekmektedir. Mal, hizmetler içerisinde rekabetin en yaygın olduğu piyasa uzun vadeli ipotek piyasasıdır. (Mortgage lendig market) Bu piyasa 2003 yılında, toplam ödünç verilen miktarın yarısından fazlasını, bankacılık aktiflerinin ise üçte birinden fazlasını oluşturmaktadır. 1990’lı yılların ortalarından beri sisteme yeni katılan aracılar olmakla birlikte, halen sistem içinde bankalar önemli bir yer tutmaktadır. Sistem ile kişiler kira yerine kendi evlerini satın almaktadır. 2004 yıl sonu itibarıyla kayıtlı 16 banka bulunmaktadır. Bunlardan 9 tanesi yabancı sermayelidir. Toplam bankacılık aktifleri içerisinde Avustralya bankalarının payı %87’dir. Yeni Zelanda’nın en büyük bankacılık grubu National Bank of New Zeland bankasının ANZ Banka satışı sonucu oluşmuştur. ANZ National Bank kurumsal bankacılığın %75’ini kontrol etmektedir. İki banka arasındaki birleşmenin 2005 yıl sonunda tamamıyla gerçekleşmesi beklenmektedir. Mali hizmetler sektöründe yaşanan yoğun rekabet banka faiz marjlarının düzenli olarak azalması neticesini doğurmuştur. Merkez Bankasına kayıtlı bankaların ortalama faiz marjları 1990’ların ortalarında %3’ün üzerinde iken, bu oran 2002 yılında %2.56 olmuştur. Bankalar elektronik bankacılık sistemine ağırlık vermekte olup, Yeni Zelanda nakit dışı ödeme sistemi olan EFTPOS (Elektronic Fund Transfer at the Point of Sale) sisteminde dünyada lider durumdadır. Bankacılık sektörü Merkez Bankasının gözetimi altındadır. 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren, yeni kamuya açıklama getirme uygulamasına geçilmiştir. Bu uygulamaya göre, bankalar üçer aylık dönemler itibarıyla pazar riski ve kredi durumlarına, sermaye yeterliliklerine, bankanın uluslararası dereceleme kuruluşlarınca değerlendirilmesine, garanti düzenlemelerine ve bankanın mali durumuna ilişkin açıklamada bulunma durumundadırlar. DIŞ TİCARET Yeni Zelanda'nın Dış Ticareti (Milyon$) 2000 2001 İhracat 13.529 13.921 İthalat 12.850 12.449 Hacim 26.379 26.370 Denge 679 1.472 2002 14.518 14.014 28.532 504 2003 16.835 17.227 34.062 -392 2004 19.583 20.820 40.403 -1.237 Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Report January 2005. Yeni Zelanda’nın mal dış ticareti genel olarak fazla vermekle birlikte, Yeni Zelanda Doları'nın aşırı değerlenmesi ve ithal talebindeki artış neticesinde 1999 yılının yanısıra 2003 yılında da dış ticaret açığı vermiştir. Global ekonomideki iyileşme ve uluslararası piyasalarda temel mallardaki fiyat artışları sonucunda, ihracattaki artışa rağmen 2004 yılında ticaret açığı devam etmiştir. 2003/2004 dönemi dış ticaret (milyon Yeni Zelanda Doları) İthalat 29.706 İhracat 29.109 Dış Ticaret açığı 597 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Geçmişteki dış ticaret açığı yaşanan dönemler ise petrol krizinin yaşandığı 1974-77 dönemi ile yüksek iç talep neticesi ithalat patlamasının olduğu 1985-86 dönemidir. Yeni Zelanda ekonomisi geniş ölçüde işlenmemiş temel tarım ürünleri ihracatı ile sanayi malları ithalatına bağımlıdır. Koloniyel dönemden 1960’lı yılların sonuna kadar Yeni Zelanda İngiltere’nin tarım ürünleri tedarikçisi olup, Yeni Zelanda ihracatının üçte ikisini İngiltere’ye satılan et ve süt ürünleri oluşturmaktaydı. Tarımsal ürün fiyatlarındaki düşüş ve İngiltere’nin AB’ne üyeliği neticesinde, ihracat ürünlerinin çeşitliliğinin arttırılması zarureti doğmuştur. 1960’lardan sonra bu çeşitlilik sağlanmakla birlikte uluslararası mal fiyatlarındaki dalgalanmaların etkisi devam etmektedir. 2003/2004 döneminde süt ürünleri, et ve yün ihracatı toplam ihracatın %34.5’ini oluşturmaktadır. Son yıllarda orman ürünleri ve imalat sanayi ürünleri ihracatında hızlı artış görülmektedir. Orman ürünleri 2003/2004 döneminde ihracatın %9.9’unu oluşturmuştur. Yeni Zelanda'nın İhraç Ettiği Belli Başlı Ürünler (milyon NZ$) 2000 Süt Ürünleri 3.854 Et ve et ürünleri 3.379 Orman Ürünleri 3.291 Balık ve diğer su ürünleri 1.214 Taze meyve 863 Alüminyum ve alüminyum ürünler 1.114 Yün 802 Toplam 26.111 2001 5.736 4.182 3.530 1.353 936 1.293 886 32.000 2002 5.839 4.429 3.609 1.387 1.039 1.175 824 32.332 2003 4.652 4.111 3.208 1.203 931 978 801 29.291 2004 5.071 4.479 2.944 1.099 1.144 1.066 740 29.864 Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Profile 2005. İthalat içerisinde ise sermaye malları, endüstriyel malzeme ve endüstriyel tüketim malları ağırlıklı olarak yer almaktadır. 2003-2004 döneminde elektrikli ve mekanik makina, araç ve plastik mallar ithalatın %40.3’ünü oluşturmuştur. 1980’lerin ortalarına kadar yerli endüstrinin korunması amacıyla ithalat kontrolleri uygulanmıştır. Ancak, daha sonra tarife korumasına dönülmüştür. 1997 yılı ortasında tarifelerin azaltılması uygulamasına geçilmiş olup, 1999 yılı ortasına kadar birçok gümrük tarife oranının %0 ile %5 seviyesine düşürülmesi amaçlanmıştır. Ancak, program 2000 yılında askıya alınmış ve mevcut hükümet tarifeleri mevcut seviyelerinde dondurmuştur. Yeni Zelanda’nın İthal Ettiği Belli Başlı Ürünler (milyon NZ$) 2000 Otomotiv ve otomotiv yan sanayi 3.292 Makinalar ve mekanik aletler 3.651 Mineral yakıtlar, yağlar 2.169 Elektrikli makinalar ve teçhizat 2.834 Plastik ve plastikten mamül eşya 1.093 Toplam 29.193 2001 3.384 3.936 3.263 3.273 1.227 31.927 2002 4.041 4.184 2.670 2.711 208 31.811 Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 2003 4.613 4.149 2.912 2.603 1.181 32.161 2004 4.965 4.339 2.872 3.009 1.138 33.378 Yeni Zelanda’nın belli başlı ticari ortakları Avustralya, ABD ve Japonya’dır. Avustralya ile ticari ilişkiler özellikle imalat sanayi ürünlerinde Yakın Ekonomik İşbirliği Anlaşması sayesinde gelişmiştir. Et, orman ve kağıt ürünleri Avustralya’ya ihraç edilen diğer önemli kalemlerdir. Balık ve meyva gibi temel ürünler ABD ve Japonya’ya ihraç edilmektedir. Alümünyum ise Japonya’ya ihraç edilen diğer önemli bir üründür. Asya ülkeleri de son yıllarda önemli pazar niteliği kazanmıştır. Japonya dışında Asya ülkelerinin toplam ihracat içerisindeki payı 1985 yılında %12 iken 2004 yılında % 33 olmuştur. İngiltere’nin payı ise giderek azalmakta olup, bu oran 2003/2004 döneminde % 4.9 olmuştur. Ancak, hala et ve süt ürünleri ihracatı için İngiltere’nin önemi devam etmektedir. Yeni Zelanda'nın Ülkeler İtibarıyla İhracatı (milyon NZ$) 2000 2001 Avusturalya 5.528 6.083 A.B.D 3.733 4.651 Japonya 3.382 4.314 AB(İngiltere hariç) 2.715 3.291 a Çin ve Tayvan 2.141 2.704 İngiltere 1.542 1.538 Diğer Asya Ülkeleri 7.046 9.043 Okyanusya 787 863 Orta Doğu 582 822 2002 6.326 4.922 3.732 3.310 2.843 1.580 8.384 968 779 2003 6.050 4.366 3.354 3.299 2.706 1.361 7.224 978 704 2004 6.332 4.297 3.283 3.439 2.834 1.449 7.036 1.057 828 2002 6.808 4.536 3.326 3.013 2003 6.904 3.852 3.558 3.144 2004 6.999 3.720 3.523 3.601 2.978 1.479 1.133 6.670 1.394 3.322 1.622 1.053 7.298 1.192 3.727 1.648 1.027 7.479 1.106 Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005 a: Hong Kong dahil Yeni Zelanda'nın Ülkeler İtibarıyla İthalatı (milyon NZ$) 2000 2001 Avusturalya 6.543 6.660 A.B.D 4.885 5.026 Japonya 3.190 3.170 AB (İngiltere ve 2.676 2.787 Almanya hariç) Çin ve Tayvana 2.281 2.822 Almanya 1.115 1.329 Ingiltere 1.091 1.115 Diğer Asya Ülkeleri 6.054 6.513 Orta Doğu 1.051 1.733 Kaynak:The Economist Intelligence Unit Country Profile 2005 a: Hong Kong dahil Ekonomik Entegrasyonlara Üyelik Yeni Zelanda dış politikasında 1935 yılından itibaren bağımsız hareket etmektedir. İngiltere ile olan ilişkileri daha az önem taşımaktadır. Bunun yerine, Avusturalya ve Pasifik Adaları Forumuna üye olan devletlerle ilişkilerine son yıllarda daha çok önem vermektedir. Yeni Zelanda Birleşmiş Milletler, Commenwealth ve OECD üyesidir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Yeni Zelanda'nın en yakın diplomatik ve ekonomik ikili ilişkisi Avusturalya ile olup, bu durumu resmi olarak 1983 yılında Yakın Ekonomik İşbirliği Anlaşması ile desteklemiştir. Trans Tasman Seyahat Anlaşması Yeni Zelanda ve Avusturalya vatandaşlarına iki ülkede yaşama, çalışma ve seyahat etme imkanı sağlamaktadır. 2001 yılında iki ülke arasında yeni bir sosyal güvenlik anlaşması imzalanmıştır. Yeni Zelanda ile Tayland arasında Aralık 2004 yılında Yakın Ekonomik Ortaklık Anlaşması imzalanmıştır. Diğer taraftan, Yeni Zelanda, Şili ve Singapur arasında 2005 yılında Serbest Ticaret Anlaşması yapılması beklenmektedir. Çin ile Serbest Ticaret Anlaşması görüşmeleri başlamıştır. Yeni Zelanda ve Avusturalya'nın ileride ASEAN ülkeleri ile Serbest Ticaret Anlaşması gerçekleştirmesi amacıyla, ASEAN'a girişleri, ASEAN ülkelerince kabul görmüştür. Asya-pasifik Ekonomik İşbirliği Forumu (APEC) Sözkonusu forum; Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN)’nin altı üyesi olan Brunei, Endonezya, Malezya, Filipinler, Tayland ve Singapur ile Avustralya, Kanada, Japonya, Yeni Zelanda, Güney Kore ve ABD arasında resmi olmayan görüşmelerin yapıldığı bir forum olarak ortaya çıkmıştır. 1991 yılında Çin, Hong Kong ve Tayvan, 1993 yılında Meksika ve Papua Yeni Gine, 1994’de Şili, 1998’de ise Rusya Federasyonu, Peru ve Vietnam foruma üye olmuşlardır. APEC kendini bölgede serbest ticareti ve pratik ekonomik işbirliğini teşvik eden bir kuruluş olarak tanımlamaktadır. APEC 1992 yılından beri sürekli bir sekretaryaya sahip bulunmaktadır. Bütçe ve idari işler, ticaret ve yatırım, ekonomik gelişmeler ve ekonomik ve teknik işbirliği olmak üzere dört sürekli komitesi bulunmaktadır. Ayrıca, tarımsal teknik işbirliği, enerji, balıkçılık, insan kaynakları, endüstriyel bilim ve teknoloji, denizcilik kaynakları işbirliği, küçük ve orta ölçekli işletmeler, telekomünikasyon, turizm, ticareti geliştirme ve nakliye konularında onbir adet çalışma komitesi bulunmaktadır. Ayrıca her ülkeden üç özel sektör temsilcisinin yer aldığı İş Danışma Konseyi (ABAC) kurulmuştur. APEC’in genel merkezi Singapur’da, ABAC ise Filipinlerde bulunmaktadır. APEC’in esas görevi üye ülke dış işleri ve ekonomiden sorumlu bakanlarının yer aldığı yıllık toplantılarda belirlenir. APEC başkanlığı üye ülkeler arasında her yıl değişmektedir. Bakan düzeyindeki diğer toplantılar ise Güneydoğu Asya ülkelerinde yapılmaktadır. APEC 1994 yılında bölgedeki ticareti belirli bir takvime göre serbestleştirme yönünde karar almış ve tüm ticari engelleri 2020 yılında ortadan kaldırmayı hedeflemiştir. Ancak, bölgedeki mali kriz nedeniyle 1997 ve 1998 yıllarında yapılan toplantılar neticesinde bu hedeften uzaklaşılmıştır. 2003 yılında Bangkok’ta yapılan toplantıda, çoktaraflı ticaretin geliştirilmesi, yatırımların serbestleştirilmesi ve bölgesel güvenlik düzenlemelerinin teşvik edilmesi konularında gelişme kaydetmesine rağmen forum, bugün ilk kuruluş yıllarında olduğu gibi resmi olmayan görüşmelerin yapıldığı bir ortam olarak nitelenmektedir. Ticaret Düzenlemeleri Yeni Zelanda dışında üretilen ve yerel imalatçı ve çiftçilerce talep edilen makina ve materyallerin ithal vergisi genel olarak sıfırdır. Ticaret Bakanlığı yerli imalatçılarca üretilmeyen mallar için tarife indirimleri öngörmektedir. Yeni Zelanda DTÖ üyesi olup, son on yılda ithal vergilerini düzenli indirmektedir. En son olarak, çoğu ithal vergileri 0 ile %14 arasında değişmektedir. Mayıs 1998 tarihinde binek arabalarında vergi sıfırlanmış olup, hemen hemen tüm bilgisayar ve yazılımları gümrük vergisiz ithal edilmektedir. En yüksek © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 vergiler ise ayakkabı, giyim ve tekstil ürünlerindedir. Alkollü içecekler, tütün mamulleri ve bazı petrol ürünleri özel tüketim vergisine tabidir. İthal malların tamamı %12,5 oranında mal ve hizmet vergisine tabidir. Vergi malın gümrük değeri, gümrük vergisi tutarı ve navlun ve sigorta masrafları toplamı üzerinden hesaplanmaktadır. Ayrıca, hükümet 50 Yeni Zelanda Doları üzerindeki ticari malların ithalatından ithal işlem masrafı olarak 18 NZ$ tahsil etmektedir. İthal vergileri genel olarak F.O.B maliyetin belirli bir yüzdesi olarak hesaplanmaktadır. Bazı ürünlerde spesifik vergi, bazı ürünlerde ad valorem ve spesifik vergi birlikte uygulanmaktadır. Gümrük vergileri harmonize sistemle uyumlu Yeni Zelanda Tarife cetvelindeki sınıflama esas alınarak saptanmaktadır. Malların yeterli tanımının yapılması durumunda Wellington’daki gümrük idaresi yüklenecek mallara ilişkin (talep olması ve numune gönderilmesi durumunda) ön bir karar verebilmektedir. Yeni Zelanda tarafından herhangi bir ticari engel uygulanmamaktadır. İthalat ve ihracatta birkaç belge istenmekte olup, koşullar Yeni Zelanda Gümrük web sitesinden (http://www.customs.govt.nz) öğrenilebilir. Tarım Bakanlığı ise ahşap ambalajda gelen mallar için ihracatçıdan ambalajın her türlü böcekten ari olduğuna ve yüklemeden önce kontrol edildiğine dair belge talep etmektedir. Deklarasyon konşimento ve diğer yükleme belgeleriyle ibraz edilmelidir. Meyveler bitkiler ve tohumlar için orijin ülkenin ilgili otoritelerinden gerekli belgeler alınmalıdır. Karantina bilgileri aşağıdaki web sitesinden temin edilebilir. (http://www.quarantine.govt.nz) Tüm ithal lisansı uygulaması 1 Temmuz 1992 tarihinde kaldırılmıştır. Geçici kabul, ticari değeri olmayan örnekler için mümkündür. Ticari değeri olan örnekler teminat yatırmak suretiyle geçici olarak ithal edilebilir. Ancak, normal gümrük prosedürü ve vergilerine tabidir. Etiket ve markalama koşulları: Yeni Zelanda sahte ve aldatıcı markalar ile mal ithalatını yasaklamıştır. Ayrıca, Yeni Zelanda üreticisi ve tacirinin ticari markası ve adı ile Yeni Zelanda’daki bir yerin ve malın adını içeren yabancı menşeli malların ithali yasaktır. İthal mallarda orijin belirtilmesine ilişkin genel kural yoktur. Ancak, menşe ülkenin ayakkabı, giyim ve kuru pillerde belirtilmesi gerekmektedir. Gıda mallarının etiketlenmesinde detaylı kurallar uygulanmaktadır. Kurşun ihtiva eden boyalar, yün ürünleri, elektrikli aletler ve teçhizat, ayakkabı, ilaçlar, tuvalet müztahzarları ve gıda ürünleri özel etiket kurallarına tabidir. Net ağırlık ve içerdiği ürünlerin miktarları metrik ölçülerle belirtilmelidir. Genetik olarak değiştirilmiş ürünler için etiketleme standardı bulunmaktadır. Etiket gıda bileşenlerini içermeli ve ‘genetik olarak değiştirilmiştir’ ifadesini taşımalıdır. Sorumluluk üretici, paketleyici, ithalatçı ve bazı durumlarda parekendecinindir. İthal lisansı kalkmakla birlikte ateşli silahlar, diğer silahlar, patlayıcılar, kontrol edilen ilaçlar, atıklar, radyoaktif maddeler, zirai ilaç, bitki, hayvan, hayvansal ve bitkisel ürünlerde ithal kontrolleri muhafaza edilmektedir. Yayınlar, filmler, ses kayıtları ve bilgisayar disklerinde sınırlamalar mevcuttur. Tarımsal ürünler bitki sağlığı yönüyle sınırlamalara tabidir. Yeni Zelanda BM‘in yaptırım uyguladığı ülkelerden ithalata da sınırlama getirmiştir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Yeni Zelanda ve Avustralya serbest ticaret alanı kapsamında ticaret yapmaktadır. En az %50’si bu ülke menşeli olmak ve son imalat aşaması Yeni Zelanda’da yapılması kaydıyla Yeni Zelanda malları vergisiz Avustralya’ya girebilmektedir. Yeni Zelanda’nın Singapur’la serbest ticaret anlaşması olup Tayland’la olan anlaşması sonuçlanmıştır. Çin ve ASEAN ülkeleri ile görüşmeler yapılmaktadır. Standartlar Standartlar dizayn, güvenlik, performans özellikleri, kalite gibi çok değişik konuları kapsamaktadır. Standartlar genel olarak ihtiyaridir. Standartlara uygunluk satışlarda önemli bir faktördür. Yeni Zelanda standatları NZS şeklinde tanımlanmaktadır. Ülke temel ticari ortaklığı bulunan ülkelerle ilişkilerinde karşılıklılık esasına göre standartları tanımaktadır. Avustralya ile yapılan anlaşma gereğince standartların entegrasyonu alanında işbirliği bulunmaktadır. Bir ülkede satılan mal diğer ülkede de satılmaktadır. Avrupa Birliği ile de CE işareti konusunda anlaşma bulunmaktadır. Anlaşma iki ülkenin standartlarını eşit görmemekle birlikte her ülkedeki sertifikasyon kuruluşlarına diğer tarafın standardına uygunluk vermede yetkili kılmaktadır. Standarts New Zeland ulusal standart kuruluşu olup, ülkeyi uluslararası ISO (International Organization for Standardization) ve IEC (Electrotechnical Commission) kuruluşları ile temsil etmektedir. Avustralya ve Yeni Zelanda aralarındaki yakın ilişki dolayısıyla uluslararası stndartlara dayalı ortak standart (ASNZS) geliştirmek amacıyla Standarts New Zeland, Standarts Australia yoluyla işbirliği yapmaktadır. Düzenlemelerde, aksi belirtilmedikçe sözkonusu standartlar ihtiyaridir. Yeni Zelanda Uluslararası Akreditasyon (IANZ) Kuruluşu ise ulusal kuruluş olup, teknik hizmetlerde akreditasyonu sağlamaktadır. Ana amacı test ve kalibrasyon labarotuvarları ile gözetim kuruluşlarının akreditasyonunu sağlamaktır. Tarım sektöründe ise AgriQuality New Zeland organik ürün sertifikası vermektedir. Şirket çiftlikler, gıda, ormancılık ve bitkisel ürünlerde kalite güvence sistemleri, bağımsız analiz ve test hizmeti vermektedir. AgriQuality Organik Standardı uluslararası Codex Alinorm 99/22 ve AB düzenlemelerine dayalıdır. BIO-GRO adlı kuruluşun adı bir ticari marka olup kendi organik tarımsal üretim standartlarını geliştirmektedir. Kuruluş IFOAM’ın akredite üyesidir. Tüketici İlişkileri Bakanlığı’nın bir bölümü olan Enerji Güvenlik Hizmetleri (ESS) ise elektrikli aletler ve gaz güvenliği açısından uluslararası standartları uygulamakta ve geliştirmektedir. Yeni Zelanda Sağlık Hizmetleri Konseyi ise sağlık alanındaki standartları belirlemektedir. Yukarıda belirtilen uygulamalara ilişkin web siteleri aşağıda gösterilmektedir. http://www.standards.co.nz http://www.bio-gro.co.nz http://www.agriquality.co.nz http://www.ess.govt.nz http://www.qualityhealth.org.nz http://www.ianz.govt.nz © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Yatırım Ortamı Yabancı doğrudan yatırımlar için ayırımcı politikalar izlenmemektedir. Ancak, değeri 50 milyon NZ$ üzerindeki iş veya emlağın %25 veya fazlasını kontrol eden yabancı yatırımlar için Denizaşırı Yatırım komisyonu (OIC)’ndan izin almak gerekmektedir. İzin alma belirli büyüklükteki arazi alımlarında da bulunmaktadır. Değeri 10 milyon NZ$’dan fazla olan araziler, 5 hektardan büyük araziler, ada üzerindeki araziler, kıyılarda 0,2 hektar üzerindeki araziler ile hassas sayılan bölgelerdeki 0,4 hektarın üzerindeki araziler için satın almada izin alınma zorunluluğu vardır. Su rezerv alanları, tarihi ve kültürel yerler, göl yakını gibi yerler hassas alan sayılmaktadır. Ticari balıkçılık endüstrisindeki yatırımlarda da izin prosedürü bulunmaktadır. Yabancı doğrudan yatırımlar için OIC öngörmeden performans kriteri getirilmemektedir. OIC onay sonrası yabancı yatırımı izlemekte olup, yatırımcının onay müracatında yanıltıcı bilgi verdiği anlaşılırsa yüksek mahkeme tarafından faaliyeti durdurulmaktadır. 2003 yılında yabancılar tarafından gerçekleştirilen net yatırım tutarı 1,6 milyar NZ$’dır. 2003 yılında Yeni Zelanda’da Avustralya 3,6 milyar NZ$ ile en büyük yatrımcı ülke olup, onu ABD (1,953 milyar NZ$) ve Avusturya (254 milyon NZ$) izlemektedir. Avustralya dışındaki ülkelerin doğrudan yatırımları 1990’ların sonundan itibaren düşme eğilimine girmiştir. Özelleştirme için çok az sayıda kamu işletmesi kalmıştır. Hükümet yatırımlar için teşvik uygulamamaktadır. Sürekli düşük enflasyon, maliyet düşürücü kaliteli işçilik en önemli yatırımı teşvik unsurları olarak görülmektedir. 2004 yılı Mart sonu itibarıyla yabancı doğrudan yatırımların toplamı 64,3 milyar NZ$’ dır. Bu miktar Yeni Zelanda GSYİH’nın %46,8’ine tekabül etmektedir. Yeni Zelanda’nın ülke dışındaki yatırım tutarı ise 13,4 milyar NZ$’dır. Sermaye kazanç vergisi yoktur. 24 ülke ile imzalanmış çifte verginin önlenmesi anlaşması vardır. Kurumlar vergisi yabancı ve yerli firmalar için % 33’dür. Şahsi gelir vergisi oranı yabancı yatırımcılar için yine %33’dür. Yeni Zelanda’da serbest bölge ve liman bulunmamaktadır. OIC ve yatırımlara ilişkin web siteleri ; www.oic.govt.nz www.investnewzealand.govt.nz Kar ve sermaye akışları bankacılık kanalıyla serbestçe yapılmaktadır. Kamulaştırma yapılmamaktadır. Yatırımlar konusunda önemli bir anlaşmazlık olması son derece nadir bir olgudur. Anlaşmazlıklar yargı sistemi içerisinde çözülmektedir. Yeni Zelanda Dünya Fikri Mülkiyet Hakları Organizasyonu, Bern Konvansiyonu, Paris Konvansiyonu ve Evrensel Telif Konvansiyonu üyesidir. TRIPS anlaşmasından doğan yükümlülüklerini yasal düzenlemeler yoluyla yerine getirmiş bulunmaktadır. WIPO Telif Anlaşmasını imzalamış ve onaylamıştır. Ticaret komisyonu 1986 tarihli ticaret yasasına istinaden ticareti kısıtlayıcı uygulamaları denetlemektedir. Genel olarak piyasada rekabeti azaltmak amacıyla kontrat yapılması, sabit fiyat uygulaması yasaklanmıştır. Komisyon aynı zamanda piyasada hakim konuma geçmek amacıyla yapılan şirket birleşmelerini de önleyebilmektedir. Telekominikasyon, elektrik gibi doğal tekellerde hükümet gözetim uygulamaktadır. Bu amaçla elektrik sektöründe Elektrik Komisyonu kurulmuştur. Telekominikasyon sektöründe ticari anlaşmazlıklar için komisyoner atanmış olup, sektörde düzenleyici yasalar yapılmıştır. Yeni Zelanda şeffaf, rekabetçi ve düzensizliklerin olmadığı kamu çalışma sistemine sahiptir. Ülke batı tipi demokrasiye sahip olup, politik çatışmalar 1880’lerin ortasındaki © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Maori savaşlarından beri mevcut değildir. Eylül 2004 tarihi itibarıyla işsizlik oranı %3.8’dir. Kalifiye işçi açığı bulunmaktadır. Açık; düşük ücret, eğitim eksikliği ve göçlerin azalmasından kaynaklanmaktadır. İşçilerin %21’i sendika üyesidir. 2000 yılında eski yasayı değiştiren iş yasası, (ERA) toplu pazarlığı teşvik etmekte, sendikaları güçlendirmekte ve adil pazarlığa önem vermektedir. İş ilişkileri kontrata dayalıdır. İşçi toplu veya bireysel olarak kontrat yapabilmektedir. Bir yıllık çalışmadan sonra üç hafta ücretli izin hakkı bulunmaktadır. Nisan 2007 tarihinden itibaren süre dört hafta olacaktır. 1980’lerin ortalarında mali sektör kontrollerinin kaldırılması sonucunda özellikle döviz ticareti ve hükümet menkul kıymetlerine ait ikinci piyasa olmak üzere para piyasası faaliyetleri artmıştır. Bankacılık sisteminde 16 kayıtlı banka olup, aktiflerinin %90’ına yabancı bankalar sahiptir. Hisse senetleri Komisyonu 1978 sayılı yasaya istinaden hisse senedi çıkarılmasını düzenlemektedir. Listelenmiş senetler Yeni Zelanda dışında Avustralya ve ABD’de de işlem görmektedir. Mali muhasebe standartları bağımsız bir organ olan ve 1993 tarihli yasa ile oluşturulan Accounting Standards Review Board tarafından yayınlanmaktadır. Uluslararası standartlarla uyumlu olan standartlar kayıtlı firmalar ve borsada listelenmiş firmalar için zorunludur. Borsada kayıtlı firmaların yıllık mali raporun yanısıra altı aylık kısaltılmış rapor yayınlaması gerekmektedir. TÜRKİYE-YENİ ZELANDA İKİLİ İLİŞKİLERİ Anlaşma ve Protokoller Anlaşma Adı Ticari ve Ekonomik İşbirliğinin Geliştirilmesini Öngören Mektup Teatisi Ekonomik ve Teknik İşbirliği Karma Komisyonu Kurulmasını Öngören Mektup Teatisi V. Dönem KEK Top.Mutabakat Zaptı VI. Dönem KEK Top.Mutabakat Zaptı İmza Tarihi ve Yeri 22.02.1990 RG Tarih ve No 17.7.1990 15.11.1990, 20696 25.10.2000, Ankara 23.09.2004, Wellington 19.12.2000, 24265 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı, Anlaşmalar Genel Müdürlüğü. Yıllara Göre Dış Ticaret Rakamları (1.000 Dolar) YILLAR 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2004 (0cak-Temmuz) 2005 (0cak-Temmuz) İHRACAT 10.685 11.088 12.868 13.311 12.476 16.327 20.682 34.889 18.065 25.116 İTHALAT 102.043 36.600 15.193 22.454 15.537 17.642 17.392 18.001 10.801 11.547 DENGE -91.358 -25.512 -2.325 -9.143 -3.061 -1.315 3.290 16.888 7.264 13.569 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtları © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 HACIM 112.728 47.688 28.061 35.765 28.013 33.969 38.074 52.890 28.866 36.663 Yeni Zelanda ile ülkemiz arasındaki dış ticaret dengesi 2003 ve 2004 yılları hariç hep ülkemiz aleyhine açık vermiştir. İhracat Anılan ülkeye olan ihracatımız yıllar itibarıyla sürekli bir artış göstermektedir.Yeni Zelanda’ya 2002 yılında 16,3 milyon $ olan ihracatımız, 2003 yılında % 26,6 oranında artarak 20,6 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılında ise ihracatımız bir önceki yıla göre % 68,9 oranında artarak 34,8 milyon $’ a ulaşmıştır. 2005 yılı Ocak-Temmuz döneminde ise ihracatımız 25,1 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Yeni Zelanda’ya ihraç edilen belli başlı ürünler, dizel-yarı dizel motorlu taşıtlar, üzüm (kurutulmuş), kayısı (kurutulmuş), traktörler, seramikten musluk taşı, lavoba ve ayakları vb, diğer sebzeler, sebze karışımları (kurutulmuş), dokunmuş tırtıl mensucat, makas tipi kesme makinaları'dır. Başlıca Maddeler İtibarıyla İhracatımız ($) 2001 870421 DİZELL/YARI DİZELL MOTORLU TAŞITLAR 080620 ÜZÜM (KURUTULMUŞ) 081310 KAYISI (ZERDALİ DAHİL)KURUTULMUŞ 870190 DİĞER TRAKTÖRLER 691090 SERAMİKTEN MUSLUK TAŞI, LAVABO VE AYAKLARI, KÜVET, VB. 071290 DİĞER SEBZELER; SEBZE KARIŞIMLARI (KURUTULMUŞ) 580136 DOKUNMUŞ TIRTIL MENSUCAT (SENTETİK/SUNİ LİFTEN) 846239 MAKAS TİPİ KESME MAKİNALARI (PRESLER DAHİL)-DİĞER 846229 DİĞER RULO HALİNE GETİRME, KAVİSLENDİRME,MAKİNALARI 401120 OTOBÜS-KAMYON DIŞ LASTİĞİ; YENİ 842211 EVLERDE KULLANILAN BULAŞIK YIKAMA MAKİNALARI 732181 DEMİR/ÇELİKTEN DİĞER CİHAZLAR 680291 MERMER, TRAVERTEN VE SU MERMERİ 170490 KAKAO İÇERMEYEN DİĞER ŞEKER MAMULLERİ 852812 RENKLİ TELEVİZYON ALICILARI 200290 DİĞER ŞEKİLDE DOMATES 690890 SIRLI SERAMİKTEN DİĞER DÖŞEME, KALDIRIM TAŞI VB 940540 DİĞER ELEKTRİK LAMBALARI, AYDINLATMA CİHAZLARI 741300 BAKIRDAN İNCE, KALIN, ÖRME VB. HALATLAR 200819 DİĞER SERT KABUKLU MEYVA VE KARIŞIMLARININ KONSERVELERİ 2002 2003 2004 8.467.059 2.737.925 2.524.865 3.322.122 5.203.486 1.323.699 1.809.134 2.505.367 3.338.540 393.744 115.232 1.396.017 1.211.403 377.602 679.454 817.767 307.034 150.519 407.837 588.112 45.521 974.570 1.114.480 572.285 95.290 106.850 120.992 539.507 319.806 245.517 277.421 487.163 525.221 1.030.054 1.027.048 408.963 435 75.248 395.387 39.524 1.106 229.176 291.103 227.150 391.693 321.341 205.416 220.390 344.283 302.475 208.613 129.290 168.254 742.259 263.367 193.967 33.776 300.626 266.061 298.284 285.238 273.456 50.679 116.796 146.233 268.989 75.841 126.450 305.277 252.295 142.175 192.673 235.897 248.097 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtları. İthalat 2002 yılında Yeni Zelanda’dan 17,6 milyon $ olan ithalatımız, 2003 yılında %1 oranında azalarak 17,3 milyon $ olmuştur. 2004 yılında ithalatımız bir önceki yıla göre % 3 oranında artarak 18,1 milyon $ seviyesine ulaşmıştır. 2005 yılı Ocak-Temmuz döneminde ise ithalatımız 11,5 milyon $ olarak gerçekleşmiştir Yeni Zelanda’dan ithalatımızda önem arz eden ürünler kırkma yapağı, koyun ve kuzuların pikle derileri; yünü alınmış, karde edilmiş yünler, demir/çelikten diğer inşaat-aksamı, kuş ve kümes hayvanlarının kabuklu yumurtaları, diğer yünler'dir. 2004 yılında, anılan ülkeden ithalatımızda kırkma yapağı ithalatının payı %60,7’dir. Başlıca Maddeler İtibarıyla İthalatımız ($) 2001 2002 2003 2004 5.668.285 9.519.839 10.674.677 10.937.878 510121 KIRKMA YAPAĞI (YIKANMIŞ) 410221 KOYUN VE KUZULARIN 2.193.770 3.265.288 PİKLE DERİLERİ; YÜNÜ ALINMIŞ 510510 KARDE EDİLMİŞ YÜNLER 48.402 325.172 730890 DEMİR/ÇELİKTEN DİĞER 119.184 71.943 İNŞAAT-AKSAMI 040700 KUŞ VE KÜMES HAYVANLARININ KABUKLU YUMURTALARI 510111 KIRKMA YAPAĞI 2.584.848 715.875 510129 DİĞER YÜNLER (YIKANMIŞ) 188.463 450.737 901890 TABABETLE İLGİLİ DİĞER 69.321 39.386 ALET VE CİHAZLAR 846229 DİĞER RULO HALİNE 6.100 GETİRME, KAVİSLENDİRME, KATLAMA MAKİNALARI 350300 JELATİN, JELATİN TÜREVLERİ, BALIK TUTKALI 411200 KOYUN VE KUZULARIN 105.724 1.278.131 DİĞER DERİ VE KÖSELELERİ 901920 OZONOTERAPİ, 134.519 152.299 OKSİJENOTERAPİ, /DİĞER TERAPİK CİHAZLARI 230910 KEDİ/KÖPEK MAMASI (PERAKENDE) 392690 PLASTİKTEN DİĞER EŞYA 99.719 74.512 391732 TÜPLER, BORULAR, HORTUMLARKaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtları. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 1.412.070 1.420.088 338.715 142.461 832.934 361.943 456.684 361.448 390.453 233.830 217.665 341.366 301.937 283.823 267.642 6.734 237.349 881.090 211.663 119.680 189.086 179.476 67.640 159.996 151.287 149.014 Ortak Yatırımlar 01.08.2004 tarihi itibarıyla, ülkemizde sadece 3 adet Yeni Zelanda sermayesine sahip firma bulunmakta olup, bu firmaların tamamı hizmetler sektöründe faaliyet göstermektedir. Sözkonusu firmalar yoluyla ülkemize giren yabancı sermaye 177 bin ABD Doları tutarındadır. Ekonomik İşbirliği Komitesi İki ülke arasında İş Konseyi’ne geçiş kurumu olarak TOBB ve Yeni Zelanda Ticareti Geliştirme Kuruluşu arasında kurulması öngörülen “Ekonomik İşbirliği Komitesi”nin Türkiye kanadı için yeterli sayıda Türk firmasından olumlu cevap alınmış, ancak, Yeni Zelanda kanadı için yeterli üye sayısının sağlanamaması nedeniyle sözkonusu “Ekonomik İşbirliği Komitesi” kurulamamıştır. Öte yandan, Yeni Zelanda Başbakanı Helen Clark’ın 2000 yılı Nisan ayında ülkemizi ziyareti sonrasında, “Türkiye-Yeni Zelanda İş Konseyi”nin Yeni Zelanda kanadı gayri resmi olarak oluşturulmuştur. Ancak, DEİK’in yaptığı araştırmalar neticesinde, Türk tarafında söz konusu İş Konseyi’nin kurulması ve düzenli olarak etkinlik gösterebilmesi için gerekli olan ilgi düzeyinin şimdilik mevcut olmadığı sonucuna varılmıştır. Tarım ve Hayvancılık Alanında İşbirliği Yeni Zelanda ile ülkemiz arasında, “Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık Alanlarında Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Mutabakat Zaptı” 26 Nisan 1990 tarihinde Wellington’da imzalanmıştır. Yeni Zelanda'dan bazı yem bitkileri tohumları temin edilerek araştırma enstitülerimizde denemeye alınmış ve sonuç raporları 1994 yılında Yeni Zelanda tarafına iletilmiştir. Öte yandan, 2004 yılı Eylül ayında yapılan 6. Dönem KEK Toplantısı’nda, iki ülke ilgili kuruluşları ve firmaları arasında tarım ve hayvancılık alanında işbirliğinin geliştirilmesi konuları görüşülmüştür. Ulaştırma ve Haberleşme Hava Ulaştırması Dışişleri Bakan'ımızın 28 Şubat-2 Mart 1994 tarihleri arasında Yeni Zelanda'ya yaptığı ziyaret sırasında iki ülke arasında doğrudan hava ulaşımının sağlanması amacıyla bir “Hava Ulaştırma Anlaşması” akdedilmesi hususunda görüş birliğine varılmıştır. Yeni Zelanda tarafınca bir anlaşma taslağı hazırlanarak Ulaştırma Bakanlığımıza iletilmiştir. Bununla birlikte, Ulaştırma Bakanlığı Yeni Zelanda ile yapılacak müzakerelerde Türk tarafınca hazırlanan taslak metnin esas alınmasının uygun olacağına karar vermiş ve bu yöndeki görüşünü Dışişleri Bakanlığı kanalıyla Yeni Zelanda tarafına iletmiştir. Bu konuda henüz bir gelişme kaydedilmemiştir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Telekomünikasyon Ülkemiz ile Yeni Zelanda arasındaki telefon haberleşmesi İngiltere (BT) üzerinden otomatik transit olarak gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, iki ülke arasında, Intelsat uydusu üzerinden direkt devre kurulması hususunda Yeni Zelanda tarafına teklifte bulunulmuş, ancak, henüz bir cevap alınamamıştır. Türkiye ile Yeni Zelanda arasındaki teleks haberleşmesi İngiltere üzerinden otomatik transit olarak temin edilmektedir. İki ülke arasında, paket anahtarlamalı data hizmeti mevcuttur. Posta Haziran 1995’te Yeni Zelanda Posta Limited Şirketi Yönetim Kurulu Başkanı PTT Genel Müdürlüğü’ne bir çalışma ziyaretinde bulunmuş olup, iki ülke Posta İdaresi arasında bir “İyi Niyet Anlaşması” imzalanmıştır. Yeni Zelanda Posta Limited Şirketi’nden uzmanlar söz konusu anlaşma uyarınca 30 Kasım-10 Aralık 1995 arasında Ankara’daki PTT Genel Müdürlüğü’nün bağlı işyerlerinde incelemelerde bulunmuştur. Diğer taraftan, Yeni Zelanda Posta Limited Şirketi’nin daveti üzerine, PTT Genel Müdürlüğü’nden 3 kişilik bir heyet 13-23 Haziran 1996 tarihleri arasında Yeni Zelanda’ya çalışma ziyaretinde bulunmuştur. “İyi Niyet Anlaşması”nı takiben 16 Ekim 1996 tarihinde de bir İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır. Yeni Zelanda Posta Limited Şirketi ile PTT Genel Müdürlüğü arasında 13 Kasım 1997 tarihinde imzalanan başka bir anlaşma gereğince Çanakkale Savaşları’nın 83. Yıldönümü anısına 18 Mart 1998’de ortak pul çıkarılmıştır. Öte yandan, posta ilişkilerimizin Dünya Posta Birliği (UPU) ve Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) Kararları çerçevesinde sürdürüldüğü, Yeni Zelanda ile mektup ve koli postası gönderileri Acele Posta Servisi (APS), bürofaks ve telgraf haberleşmesi hizmetleri karşılıklı olarak sorunsuz şekilde yürütülmektedir. Deprem Mühendisliği ve Afet Yönetimi İki ülke arasındaki en önemli işbirliği alanlarından bir tanesi olan deprem mühendisliği ve afet yönetimi konusunda, 24-25 Ekim 2000 tarihlerinde Ankara’da ve 21-23 Eylül 2004 tarihlerinde Wellington’da yapılan V. Dönem ve VI. Dönem KEK Toplantıları’nda, taraflar, deprem mühendisliği ve afet yönetimi konularında işbirliği yapılması hususunda anlaşmışlardır. Başbakanlık Türkiye Acil Durumu Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından, 11-14 Kasım 2002 tarihinde, Ankara’da “Uluslararası Acil Durum Yönetimi Sempozyumu” düzenlenmiş ve sözkonusu sempozyumda, Yeni Zelanda Acil Durum Yönetimi’nin deneyim ve bilgilerinden yararlanmak amacıyla, Yeni Zelandalı uzmanlar tarafından “2002 yılı Yeni Zelanda Sivil Savunma ve Acil Durum Yönetimi Düzenlemelerine Bakış”, “Yeni Zelanda’nın Doğal Tehlikeleri ve Riskleri”, “Yeni Zelanda Afet Sigorta Sistemi” ve “Yeni Zelanda Acil Durumu Yönetimindeki Mevcut Uygulamalar” konularında sunuş yapılmıştır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Ormancılık Alanında İşbirliği Ormancılık alanında, Türkiye ile Yeni Zelanda arasında yapılacak işbirliği esasları ile ilgili çalışmalar 1991 yılından beri sürdürülmektedir. Bu çerçevede, Orman Bakanlığından iki yetkili Yeni Zelanda Hükümetinin davetlisi olarak 7 hafta süreyle anılan ülkede incelemelerde bulunmuştur. Ayrıca, Doğu Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi çerçevesinde, Orman Bakanlığı elemanları Yeni Zelanda’da incelemeler yapmışlardır. Kasım 1994‘de Gelibolu Yarımadasındaki yangında zarar gören arazinin yeniden ağaçlandırılması amacıyla Yeni Zelanda makamları 45.000 Yeni Zelanda Doları tutarında bir yardımı Orman Bakanlığına göndermişlerdir. Aralık 1998 ve Ağustos 1999 tarihlerinde, Yeni Zelanda Ormancılık Araştırma Enstitüsü tarafından yapılan araştırmalara ilişkin yayınlar ile Yeni Zelanda Orman Bakanlığı tarafından yayınlanan bilgi kitapçığı ve bilgi dergisi Orman Bakanlığı’na gönderilmiştir. 1999 yılı içerisinde, Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı içinde yer alan Anzak Şafak Töreni Alanının genişletilmesi amacıyla Avustralya ve Yeni Zelanda tarafından ortak bir taslak proje hazırlanmış ve Avustralya yetkilileri, Yeni Zelanda yetkilileri ile beraber geliştirdikleri proje konusunda bilgi vermek amacıyla 22 Haziran 1999 tarihinde Orman Bakanlığı’nı ziyaret etmişlerdir. Anılan proje ODTÜ Planlama ve Danışma Ofisi tarafından değerlendirmeye alınarak onaylanmıştır. Projenin uygulanabilmesi amacıyla Kültür Bakanlığı, Edirne Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’ndan izin alınmış ve projenin uygulama çalışmaları 25 Nisan 2000 tarihinde gerçekleştirilen Anzak Şafak Töreni’nden önce tamamlanmıştır. Eğitim Alanında İşbirliği YÖK Yürütme Kurulu’nun 19.03.2001 tarihli onayı ile, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü ile Yeni Zelanda Jeolojik ve Nükleer Bilimler Enstitüsü, 11.05.2004 tarihli onayı ile, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ile “The University of Waikato”, 29.06.2004 tarihli onayı ile, Bilkent Üniversitesi ile yine “The University of Waikato” arasında işbirliği yapılmaktadır. Ayrıca, 2547 sayılı Kanun’un 34. Maddesi uyarınca, üniversitelerimizde, 8 (4’ü Bilkent Üniversitesi’nde, diğerleri ise, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İTÜ ve Işık Üniversiteleri) Yeni Zelandalı öğretim üyesi görev yapmakta ve bir Yeni Zelandalı öğrenci üniversitemizde öğrenim görmektedir. İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Yeni Zelanda’daki iş ve ticaret dünyasının gelenekleri, Avrupa ve Amerika’da olanlardan çok farklı değildir. İş günü sabah 9.00’da başlar ve akşam 18.00-19.00’da sona erer. Öğle arası 1 saat sürmektedir. İş görüşmelerinin, öngörüldüğü zaman başladığı söylenebilir. Dakiklik söz konusudur. Vize Yeni Zelanda'ya Resmi ve Umuma Mahsus pasaport hamilleri vizeye tabidir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 İklim Yeni Zelanda bulunduğu enlem ve okyanuslarla çevrili olması sayesinde, yumuşak ve yağışlı bir iklim hüküm sürer. Ancak, yüzey şekilleri bu iklim şartlarını değiştirir. En sıcak aylar, Ocak ve Şubat (13-20 oC), en soğuk ay ise Temmuz ayı olup, ortalama günlük minimum ve maksimum sıcaklıklar 6-11 oC'dir. En kuru aylar Ekim-Şubat ayları olup, ortalama yağış miktarı 87 mm'dir. En yağış alan ay ise Temmuz'dur. Bu ayda ortalama yağış miktarı 143 mm'dir. Ortalama yıllık yağış miktarı ise 1240 mm'dir. Resmi Tatiller (2005-2006 yıllarında) Waitangi Günü Paskalya Yortusu ANZAC Günü Kraliçe'nin Doğum Günü İşçi Bayramı Noel Günü Yeni Yıl Yeni Yılın Ertesi Günü 6 Şubat 25-28 Mart 25 Nisan 7 Haziran 24 Ekim 25-26 Aralık 2 Ocak 2006 3 Ocak 2006 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005
