şizofrenide tehdit algısının duygu tanıma kusuru ve görülen yüz

ŞİZOFRENİDE TEHDİT ALGISININ DUYGU TANIMA KUSURU VE GÖRÜLEN YÜZ
MİMİKLERİNİN İŞLEVSEL ANATOMİSİYLE İLİŞKİSİ
(Nilay Özgür, Asena Ulusan, Eda Sonel, Ertuğrul Filiz, Semih Bal, Mehmet Fatih Özkaya, Bilimsel
danışman Doç.Dr. Bora Baskak ve İstatiksel Danışman Can Ateş)
AMAÇ: Şizofrenide tehdit algısına özgü bir etiyolojik açıklama bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı
şizofrenide öfkeli yüz ifadeleri karşısında hissedilen tehdit algısının, duygu tanıma kusuru ve algılanan yüze
ait işlevsel anatomi ile ilişkili olup olmadığını araştırmaktır.
GEREÇ VE YÖNTEMLER: Bu kesitsel vaka-kontrol çalışmasında, bir üniversite hastanesinde 2016
Ocak-Mayıs arasında takip edilen, ardışık, remisyonda şizofreni olgularına (N=52) ve onlarla yaş ve cinsiyet
bakımından benzeştirilmiş sağlıklı kontrollere (N=51) geçerli ve standart duygu resimlerinden oluşan CohnKanade dataseti (CKD)’ndeki öfkeli yüz resimleri sunuldu, tehdit algısını hissetme zamanları (TAHZ)
kaydedildi ve algıladıkları tehdit miktarı (ATM) 7 puanlı likert bir ölçekle derecelendirildi. Yanısıra,
araştırmacılarca hazırlanan bir Duygu Tanıma Testi (DTT) uygulandı. Her iki grupta depresif belirtiler Beck
Depresyon Ölçeği (BDÖ), vaka grubunda şizofreni belirtileri Pozitif Belirtileri Derecelendirme Ölçeği
(PBDÖ)’yle değerlendirildi. Gruplar arasında, sürekli değişkenler T-testi ya da Mann-Whitney-U testiyle,
dikotomik değişkenler ise Ki-kare testiyle karşılaştırıldı. TAHZ ve ATM puanlarıyla belirti düzeyleri ve
DTT puanlarının ilişkisi Spearman korelasyon analiziyle değerlendirildi. Daha sonra CKD kayıtları
üzerinden, öfke ifadesini veren her bir kas biriminin kasılma şiddetiyle ATM ortalama puanının ilişkisi
Spearman korelasyon analiziyle araştırıldı.
BULGULAR: Vaka grubu, kontrol grubuna göre korku, şaşırma ve öfke duygularını tanımada daha düşük
performans gösterdi.Vaka grubunda toplam DTT puanı ile formel düşünce bozukluğu arasında ve TAZT
puanıyla varsanı toplam puanı arasında ters bir korelasyon vardı. Bununla yanında öfke duygusunu tanıma
puanıyla ATM puanı arasında ters bir korelasyon vardı (r = -0,27; p < 0,05). İki grup arasında TAZT ve
ATM toplam puanları benzerdi. Buna karşın, vaka grubunda yüze öfke ifadesini veren kaslardan levator labi
superioris kasının, orbicularis oculi kasının palpebral parçasının kasılmas ve levator palpebra superior
kasının gevşeme miktarıyla ATM puanı arasında pozitif bir korelasyon bulundu (sırasıyla; r=0.46, p=0.038;
r=0.46, p=0.036).
SONUÇ: DTT puanları bakımından gruplar arasında saptadığımız fark (i) geliştirdiğimiz DTT’nin geçerli
bir test olduğuna, (ii) şizofrenide olumsuz duygulara özgü bir duygu tanıma kusuru olduğuna işaret eder.
Dahası, bu kusurun derecesiyle tehdit algısıyla arasında bulduğumuz ilişki duygu tanıma kusurunun
şizofrenide durumsal bir işaretleyici adayı olduğu anlamına gelir. Bu çalışma alanyazında yüzün işlevsel
anatomisiyle tehtid algısının ilişkisinin araştırıldığı ilk çalışmadır. Tehtid algısıyla ilişkili bulunan kas
gruplarının işlevi üst dudağın bükülmesi, orbicularis oculi – levator palpebra superioris kas grubunun işlevi
ise gözlerin kısılmasıdır. O halde bu bulgu şizofreni hastalarının öfke duygusuna maruz kaldıkları zaman
dudakların bükülmesi ve gözlerin kısılmasında daha duyarlı oldukları anlamına gelmektedir. Bu bilgi
şizofreni hastalarının terapi ve rehabilitasyonuyla ilgilenen profesyoneller için önemli olabilir.
Anahtar Kelimeler
Şizofrenide Duygu tanıma kusuru, Şizofrenide tehdit algısı, Mimik kasları ve tehdit algısı