ÖN SÖZ 5 TEŞEKKÜR 7 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR LİSTESİ 17 GİRİŞ 23 BİRİNCİ BÖLÜM TÜRK VE ABD HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞUNUN YAPTIRIMI OLARAK TAZMİNAT VE TAZMİNATIN İŞLEVLERİ I- HAKSIZ FİİLLERE İLİŞKİN TÜRK VE ABD HUKUKUNUN KARŞILAŞTIRILMASI 27 A- TÜRK HUKUKUNDA HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞU 27 B- ABD HUKUKUNDA HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞU 32 1- ABD Hukukuna Genel Bakış 32 2- ABD Haksız Fiil Hukuku 45 a- ABD Hukukunda Haksız Fiillerin İşlevleri 46 b- ABD Hukukunda Haksız Fiil Tipleri 51 c- İhmali Haksız Fiiller (Negligence) 59 aa- Tanımı 59 bb- Savunma Nedenleri 62 d- İlliyet Bağı (Causation) 63 C- ARA SONUÇ 65 II- HAKSIZ FİİLLERİN YAPTIRIMI OLARAK TÜRK VE ABD HUKUKUNDA TAZMİNATIN KARŞILAŞTIRILMASI 67 A- TÜRK HUKUKUNDA TAZMİNAT 67 1- Genel Olarak 67 2- Zarar Kavramı 69 a- Maddi Zarar 70 b- Manevi Zarar 75 3- Tazminatın Belirlenmesi ve Zarar Verenin Kusur Derecesinin Tazminatın Belirlenmesindeki Rolü 81 a- Tazminatın Belirlenmesi 81 b- Zarar Verenin Kusur Derecesinin Tazminatın Belirlenmesindeki Rolü 83 4- Tazminatın İşlevleri 86 a- Tazminatın Önde Giden İşlevi: Telafi İşlevi 87 aa- Zararın Mağdurun Malvarlığı Gözetilerek Belirlenmesi 88 bb- Tazminatın Zarar Miktarını Aşamaması 89 cc- Zarar Belirlenirken Yararların Denkleştirmeye Tabi Tutulması 90 b- Önleme İşlevi 94 c- Cezalandırma İşlevi 97 B- ABD HUKUKUNDA TAZMİNAT (DAMAGES) 98 1- Genel Olarak 98 2- Haksız Fiillere Yönelik Yaptırım Çeşitleri 102 3- Telafi veya Önleme Emri (Injunctions) 103 a- Önleme Emri (Preventive Injunctions) 103 b- Telafi Emri (Restorative Injunctions) 106 c- İhtiyati Tedbir (Provisional Injunctions) 107 d- Yapısal Önleme Emri (Structural Injunctions) 108 e- Koruma Emri (Prophylactic Injunctions) 110 4- Tespit Kararı (Declaratory Judgments) 110 5- Kazancın Alınması (Restitution) 114 6- Tazminat (Damages) 118 a- Telafi Tazminatı (Compensatory Damages) 124 b- İzleyen Zarar Tazminatı (Consequentail Damages) 127 c- Sembolik Tazminat (Nominal Damages) ve Varsayılan Tazminat (Presumed Damages) 130 d- Kişiye Gelen Zarar (Personal Injury), Destekten Yoksun Kalma (Wrongful Death) ve Vefat Öncesi Zarar (Survival Actions) 133 e- Manevi Tazminat Olarak Parasal Olmayan Zarar Tazminatı (Nonpecuniary Damages) ve Ekonomik Olarak Ölçülemeyen Zarar Tazminatı (Noneconomic Damages) 139 f- Zararı Azaltma (Mitigation), Yararların Denkleştirilmesi (Offsetting Benefits) ve Diğer Tazmin Kaynağının Etkisizliği Kuralı (Collateral Sources Rule) 146 g- Tazminatın (Damages) Bir Çeşidi Olarak Misli Tazminat (Multiple Damages) 154 h- Tazminatın (Damages) Bir Çeşidi Olarak Medeni Ceza (Punitive Damages) 157 7- Tazminat Hukukunun İşlevleri 160 a- Tazminatın (Damages) Telafi İşlevi 160 b- Tazminatın (Damages) Önleme İşlevi 162 c- Tazminatın (Damages) Cezalandırma İşlevi 164 C- ARA SONUÇ 165 İKİNCİ BÖLÜM ABD HUKUKUNDA MEDENİ CEZA (PUNITIVE DAMAGES) III- MEDENİ CEZAYA TARİHSEL BAKIŞ 170 A- İNGİLİZ HUKUK TARİHİNDEKİ GELİŞMELER 170 B- İNGİLİZ HUKUKUNDA MEDENİ CEZANIN GÜNÜMÜZDEKİ DURUMU 174 C- ABD HUKUK TARİHİNDEKİ GELİŞMELER 180 1- 20.Yüzyıla Kadar Medeni Ceza Alanında Yaşanan Gelişmeler 181 2- 20.Yüzyılın Başlarından Günümüze Kadar Medeni Ceza Alanında Yaşanan Gelişmeler 190 a- Şirketlerin Çalışanların Eylemlerinden Dolayı Medeni Ceza Sorumluluğunun Kabul Edilmesi 191 b- Sözleşme İhlalinde Medeni Ceza Sorumluluğunun Genişlemesi 193 c- 20.Yüzyılın İkinci Yarısında Önleme İşlevinin Ön Planına Çıkması: Kusursuz Sorumluluk İlkelerine Göre Yükletilen Ürün Sorumluluğunda ve Ticari Haksız Fiillerde Medeni Ceza Sorumluluğunun Kabulü 196 IV- ABD HUKUKUNDA MEDENİ CEZANIN İŞLEVLERİ 198 A- TELAFİ İŞLEVİ 200 B- CEZALANDIRMA İŞLEVİ 202 C- CAYDIRMA İŞLEVİ 206 V- MEDENİ CEZANIN TANIMI, UNSURLARI VE ÖZELLİKLERİ 210 A- TANIMI 210 B- UNSURLARI 213 1- Eylem (Conduct) 213 a- Haksız Fiil ve Bazı Haksız Fiil Tipleri 213 aa- Kasti Haksız Fiiller Kapsamında Ele Alınan Bedensel Müdahale (Battery) ve Bedensel Müdahale Tehdidi (Assault) 215 bb- Ruhsal Huzuru Kasti Bozma (Intentional Infliction of Emotional Distress) 220 cc- Yanıltma (Misrepresentation) 224 dd- Kusursuz Sorumluluk Esasının Kabul Edildiği Ürün Sorumluluğu (Products Liability) 228 b- Sözleşme İhlali (Breach of Contract) 239 2- Manevi Unsur (State of Mind- Eylem Niyeti) 243 a- Eylemin Kasti Yapılması (Intentional Conduct) 245 b- Eylemin İsteyerek (Willful), Sorumsuzca (Wanton), Umursamazca (Reckless) veya Ağır İhmalle (Gross Negligence) Yapılması 245 c- Eylemin Garezine (Malicious), Baskıyla (Oppressively), Şeytani Niyetle (Evil Motives), Kötü Niyetle (Ill-will) Yapılması 249 d- Aşikar Aldırmazlık (Reckless Indifference), Bilinçli Aldırmazlık (Concious Indifference) 251 3- Maddi Zararın (Actual Injury) Bulunması 252 C- ÖZELLİKLERİ 253 1- Telafi Tazminatını Aşan Parasal Bir Tutarın Mağdura Ödenmesi 254 2- Medeni Ceza Tutarı Belirlenirken Davalının Servetinin Gözetilmesi 255 3- Medeni Cezanın Takdiri Olması (Discretionary) ve Nadir Olarak Verilmesi 256 4- Medeni Ceza Tutarı Belirlenirken Eylemin Suçluluk Derecesinin, Telafi Tazminatı ile Medeni Ceza Arasındaki Orantının ve Karşılaştırılabilir Eylemlere Uygulanan Diğer Yaptırımların Gözetilmesi 257 5- Medeni Ceza Verilmesi İçin Açık ve İnandırıcı Delilin (Clear and Convincing Evidence) Aranması 261 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MEDENİ CEZA KONUSUNDA KITA AVRUPASI HUKUKUNDA EĞİLİMLER VI- GENEL OLARAK 265 VII- AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU 265 A- İŞ HUKUKU’NDA AYRIMCILIK 266 B- AVRUPA BİRLİĞİ REKABET KURALLARININ İHLALİNDE ZARARLARIN TAZMİNİ 268 C- AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU’NDA SÖZLEŞMESEL OLMAYAN İLİŞKİLERE UYGULANACAK HUKUK 270 D- AVRUPA HAKSIZ FİİL HUKUKU İLKELERİ 270 VIII- KITA AVRUPASI HUKUKU 271 A- ALMAN HUKUKU 271 1- Alman Tazminat Hukuku’nun Temel İlkesi Olarak Telafi İlkesi (Ausgleichsprinzip) 272 2- Alman Hukukunda Medeni Hukuk-Ceza Hukuku Ayrımı ve Bunun Sonuçları 273 3- Alman Hukukunda Tartışmalı Medeni Ceza Örnekleri 276 a- Manevi Tazminat (Schmerzensgeld) 277 b- Kişilik Hakkının İhlali Nedeniyle Manevi Tazminat (Immaterieller Schadensersatz bei Verletzung des Persönlichkeitsrechts) 281 c- Fikri Sınai Haklar İhlalinde Verilen Tazminat 283 d- Avrupa Birliği’nin Alman İş Hukuku’na Etkisi: Medeni Ceza Olarak Ayrımcılık Tazminatı 286 e- Alman Rekabet Hukuku 290 B- İSVİÇRE HUKUKU 290 1- Tazminatın Zararın Telafisine Hizmet Etmesi 290 2- Yabancı Mahkemelerin Verdiği Medeni Ceza Kararlarının Tanınmasının ve Tenfizinin Kamu Düzenine Aykırılığı Konusunda Farklı Kararların Bulunması 292 3- İsviçre Hukukunda Tartışmalı Medeni Ceza Örnekleri 295 a- Cezai Şart (Konventionalstrafe-OR Art.160) 295 b- Manevi Tazminat (Genugtuung-OR Art.47, OR Art.49) 295 c- İsviçre İş Hukuku’nda Medeni Ceza Örnekleri 297 aa- Hizmet Akdinin Haksız veya İhbarsız Feshi Nedeniyle Tazminat (OR Art.336a ve Art.337c) 297 bb- Ayrımcılık Tazminatı (Bundesgesetz über die Gleichstellung von Frau und Mann; Gleichstellungsgesetz-GIG) 302 d- Rekabet Hukuku 304 e- Fikri Sınai Haklar 304 f- Kazancın Alınması (OR Art.423) 305 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TÜRK HUKUKUNDA MEDENİ CEZA IX- GENEL OLARAK 307 X- MEDENİ CEZANIN TARTIŞMALI ÖRNEKLERİ 309 A- İCRA HUKUKU’NDA TELAFİ TAZMİNATINI AŞAN TAZMİNATLAR 309 1- İcra Tazminatı 309 a- İcra Tazminatının Tarihsel Kabul Nedeni 311 b- İcra Tazminatının Özellikleri 312 aa- İcra Tazminatının Ön Şartı: Eylemin Haksız veya Kötü Niyetli Olması 314 aaa- İtirazın İptalinde 315 bbb- İtirazın Kesin Kaldırılmasında 318 ccc- Borçtan Kurtulma Davasında 320 ddd- Menfi Tespit Davasında 321 eee- Üçüncü Kişilerdeki Mal, Hak ve Alacakların Haczinde 323 fff- İstihkak Davasında 325 ggg- Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yolunda Borca İtirazda 326 hhh- Rehnin Paraya Çevrilmesi Yolu ile İlamsız Takipte ve Kiralanan Gayrimenkullerin İlamsız İcra Yolu ile Tahliyesinde 327 bb- İcra Tazminatının Mağdura Ödenmesi 328 cc- İcra Tazminatının Telafi Tazminatını Aşması 328 dd- İcra Tazminatına İlişkin Yasa Hükmünde Üst Sınırın Olmaması 333 ee- İcra Tazminatının Kusura Göre Derecelendirmeyi Öngörmesi 333 ff- İcra Tazminatının Haksız veya Kötü Niyetli Eylemi Caydırması 334 2- İcranın Geri Bırakılması Teminatının Alacaklıya Ödenmesi 337 3- Yanlış Adrese Bilerek Tebligat Nedeniyle Tazminat 338 4- Ara Değerlendirme 339 B- TELİF TAZMİNATI (ÜÇ MİSLİ TELİF BEDELİ) 340 1- Telif Tazminatının Özellikleri 340 2- Anayasa Mahkemesinin Telif Tazminatına (FSEK m.68/1) İlişkin Kararı 346 3- Ara Değerlendirme 348 C- REKABET İHLALİNDE ÜÇ MİSLİ TAZMİNAT 349 1- Üç Misli Tazminatın Özellikleri 349 2- Ara Değerlendirme 355 D- GERÇEK OLMAYAN VEKÂLETSİZ İŞ GÖRMEDE KAZANCIN DEVRİNİ İSTEME HAKKI 356 1- Gerçek Olmayan Vekâletsiz İş Görmede Kazancın Devrini İsteme Hakkının Özellikleri 356 2- Ara Değerlendirme 357 E- ÇEK TAZMİNATI 358 1- Çek Tazminatının Özellikleri 358 2- Ara Değerlendirme 362 F- TİCARİ İŞLETME REHİNİNDE MUNZAM TAZMİNAT 363 1- Munzam Tazminatın Özellikleri 363 2- Ara Değerlendirme 366 G- MANEVİ TAZMİNAT 366 1- Manevi Tazminatın Niteliğine İlişkin Görüşler 366 2- Ara Değerlendirme 371 H- İŞ HUKUKU’NDA TELAFİ TAZMİNATINI AŞAN TAZMİNATLAR 372 1- Ayrımcılık Tazminatı 373 2- İhbar Tazminatı 375 3- Kötü Niyetli Fesih Tazminatı 378 4- Sendikal Tazminat 382 5- İş Güvencesi Tazminatı 384 6- Kıdem Tazminatı 389 7- Tazminatlara Birlikte Hükmedilebilmesi 391 8- Ara Değerlendirme 393 I- KAT MÜLKİYETİNDE GECİKME TAZMİNATI 395 1- Gecikme Tazminatın Özellikleri 395 2- Ara Değerlendirme 399 J- YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’NUN MEDENİ CEZAYA BAKIŞI 400 1- Üç Misli Bilet Ücreti Tutarında Tazminat 401 2- Deniz Ticareti Sözleşmelerinde Medeni Ceza 404 3- Hava Yolu ile Yolcu, Bagaj ve Yük Taşımada Medeni Ceza 409 BEŞİNCİ BÖLÜM GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ XI- CEZA HUKUKU’NUN YETERSİZ CAYDIRICILIĞI 417 A- SUÇTAN DOĞAN MAĞDURİYETİN GİDERİLMESİNE YÖNELİK CEZA HUKUKUNDAKİ DEĞİŞİM 417 B- CEZALANDIRMA YOLUYLA CAYDIRICILIK SAĞLAMANIN YETERSİZ KALMASI 419 XII- TELAFİ TAZMİNATININ YETERSİZ CAYDIRICILIĞI 422 A- KAZA SONUCU MEYDANA GELEN ZARARA MAĞDURUN KATLANMASI GEREKTİĞİ ANLAYIŞININ ZAYIFLAMASI VE ÖNLEME DÜŞÜNCESİNİN ÖNEM KAZANMASI 422 B- FAİLİN MEYDANA GELEN ZARARI KARŞILAMAYA BAŞTAN HAZIR OLMASI HALİNDE TELAFİ TAZMİNATININ CAYDIRICI ETKİSİNİN OLMAMASI 423 C- İSPAT SORUNLARI NEDENİYLE ZARARIN TAZMİN EDİLEMEMESİNİN CAYDIRICILIĞI AZALTMASI 424 D- TELAFİ TAZMİNATI TUTARI HESAPLANIRKEN FAİLİN ELDE ETTİĞİ KÂRLARIN GÖZETİLMEMESİ 426 E- DEĞİŞİK NEDENLERLE TELAFİ TAZMİNATINDAN İNDİRİM YAPILMASI 426 F- DAVA MASRAFLARININ VE AVUKATLIK ÜCRETİNİN MAĞDURU TAZMİNAT DAVASI AÇMAKTAN CAYDIRMASI 427 G- KÜÇÜK TUTARLI ZARARLARIN TAZMİNİNDEKİ ENGELLER 427 XIII- GENEL SONUÇ 428 XIV- TÜRK BORÇLAR KANUNU’NA MEDENİ CEZA KONUSUNDA GENEL BİR HÜKÜM EKLENMESİ 441 KAYNAKLAR 443