SERDAR KALKAN

K‹M, NEY‹, NE ZAMAN,
NEREDE, NASIL BULDU?
Serdar Kalkan
DNA MODELI
NASIL GEL‹fiT‹R‹LD‹?
izi biz yapan, tüm genetik özelliklerimizi,
hastal›klar›m›z›, cinsiyetimizi, saç›m›z›n rengini, ses tonumuzun t›n›s›n› bile
kodlayan en küçük yap› tafl›m›z
olan kromozomlar›m›z, DNA (deoksiribonükleikasit) moleküllerinden oluflmaktad›r. DNA’n›n gelifltirilmesi, insanl›k
tarihinin en önemli biyolojik bulufllar›ndan biridir.
DNA’n›n modeli, bilim adamlar›ndan oluflan
bir ekip taraf›ndan
bir laboratuvarda
de¤il, Cambridge
Üniversitesi’ndeki sade eflyalarla
döflenmifl odas›nda çal›flmalar›n›
sürdüren, 26 yafl›ndaki genç
Amerikal› araflt›rmac› bilim adam›
James Dewey Watson taraf›ndan,
1953 y›l›nda bulundu.
1867’deki bulunuflundan buyana DNA, canl›lar›n hücre çekir-
B
xxx
deklerindeki uzun, ince iplikler
olarak biliniyordu.
2 metre uzunlu¤undaki DNA,
insan bedeninin hücrelerinin
merkezinde sar›lm›fl olarak bulunuyordu ve alt› adet “yap› tafl›”ndan olufluyordu. Bunlar, fosfor, oksijen, içinde fosfor bulunan fosfat adl› bir
tür fleker ve nükleik asit bezleri
olarak bilinen 4
azot bilefli¤iydi.
Watson ve Crick,
bu yap›tafllar›n›n
kendini ço¤altma
yetene¤i olan bir
maddenin temel
parçalar› oldu¤unu biliyorlard›.
DNA’n›n kendini ço¤altma yetene¤i, bölünme ve korunma biçimindeki yaflamsal olaylar› gerçeklefltirmekteydi. Hücrenin ço¤alma ve bölünme özelli¤i canl›
varl›klar› cans›z varl›klardan ay›ran temel özellikti. Ve bu nedenle DNA, yaflam›n temeli say›lmak137
BD MART 2008
BD MAYIS 2008
tayd›. Watson ve Crick’e göre
DNA’n›n çal›flma biçimi, bu bilefli¤in yap›s›n›n deflifre edilmesiyle
daha kolay anlafl›labilecekti.
›llarca süren umutsuz
çabalardan sonra iki
arkadafl 1953 ilkbahar›nda her biri fakl› biçimdeki 6 temel DNA yap›tafl›ndan birini gösteren el büyüklü¤ünde saç parçalar› kestiler. Daha sonra kimyasal ba¤lar›n yerine geçen hareketli ek yerleri
kullan›p parçalar› çeflitli biçimlerde yap›flt›rd›lar. Aylarca süren çabalar› sonuç vermeyince,
Y
iki arkadafl çal›flmalar›n› sonland›rmaya karar verdiler.
Ama onlar› yeniden harekete
geçirecek bir olay gerçekleflti:
Watson, bir gece düflünde sarmal yap›l› bir merdiven gördü.
Ertesi sabah Crick’e düflünü anlatt›. Üç gün üç gece sürekli çal›flmadan sonra iki bilim adam› ilginç bir model yaratt›lar. Bu, günümüzdeki ikili sarmal biçimiyle
DNA’n›n ilk modeliydi. Yap›lan
buluflun devrim niteli¤indeki sonuçlar› iki bilim adam›na 1962’de
Nobel Ödülü’nü kazand›rd›.•
SerdarKalkan@butundunya.com.tr
Yeni bir eve tafl›nan adam, posta kutusuna eski kirac›n›n mektuplar›n› b›rakmakta ›srar eden postac›ya, bu evde art›k
kendisinin oturdu¤unu bir türlü anlatam›yordu.
Önce, posta kutusunun üzerindeki ad›n›, olmas› gerekenden
daha büyük harflerle yazd›. Bu da sonucu de¤ifltirmeyince posta
kutusunun üzerine, postac›ya yaz›lm›fl bir not yap›flt›rd› ve mektuplar›, yanl›fl adrese getirdi¤ini söyledi.
Ertesi gün posta kutusunun üzerinde, bu kez postac›n›n kendisine yazd›¤› notu gördü. Postac›n›n notunda flunlar yaz›l›yd›:
“Bay›m ben mektuplar› do¤ru adrese getiriyorum. Fakat siz
yanl›fl adreste oturuyor olabilirsiniz.”•
“Sudoku”nun Yan›tlar›
Kolay
138
Zor
xxx