Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu, Haziran 2008-II

TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.
EKONOMİK GELİŞMELER
ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU
HAZİRAN 2008/II
HAZIRLAYANLAR
Mustafa ŞİMŞEK
Fulya BAYRAKTAR
Mustafa TOSUN
EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ
Haziran 2008
Haziran ayının ikinci ve üçüncü haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun
piyasalara yansımaları açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir.*
Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler
•
Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, 16 Haziran 2008 tarihli toplantısında;
Banka bünyesindeki Bankalararası Para Piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler
Borsası Repo-Ters Repo Pazarı’nda uygulanmakta olan kısa vadeli faiz oranını,
50 baz puan artırarak %15,75’ten %16,25’e yükseltti. Kurul tarafından yapılan
açıklamada; son dönemde işlenmemiş gıda fiyatlarında nispeten olumlu
gelişmeler gözlendiği kaydedilerek, petrol fiyatlarının ise Nisan Enflasyon
Raporu’ndaki varsayımların belirgin olarak üzerinde seyrettiğine dikkat çekilmiştir.
Açıklamada ayrıca, enflasyonun yılın son çeyreğinden itibaren kademeli olarak
bir düşüş eğilimine girerek 2009 sonunda %7,5 olan hedefe yakın gerçekleşeceği
öngörülmektedir yorumuna yer verildi.
•
TC Merkez Bankası tarafından yayımlanan tebliğe göre, bankalarca kredi kartı
işlemlerine uygulanacak aylık azami akdi faiz oranı ile gecikme faiz oranları
Temmuz ayı başından geçerli olmak üzere düşürüldü. Buna göre, kredi kartı
işlemlerine uygulanacak aylık azami akdi faiz oranı, YTL için %5,14, dolar için
%3,11 ve euro içinse %2,82 olarak belirlendi. Nisan ayı başından bu yana aylık
azami akdi faiz oranı, YTL için %4,54, dolar için %2,59, euro için %2,30, aylık
azami gecikme faiz oranı ise YTL için %5,29, dolar için %3,12 ve euro için %2,86
olarak uygulanıyordu.
•
Devlet Bakanı Mehmet Şimşek, 13 Haziran tarihinde TÜSİAD üyeleri ile
gerçekleştirdiği toplantı sonrasında yaptığı açıklamada cari açık ve enflasyona
karşı çok iyi stratejilerinin olduğunu belirtti. Temel ve yapısal sorunların
çözümlenmesinde önemli adımlar attıklarını ve iyileşmeler sağladıklarını anlatan
Şimşek, birçok reform açısından en azından çerçeveyi kurduklarını ve bunları
geliştirmeye devam edeceklerini belirtti.
•
Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz tarafından yapılan açıklamada, Merkez
Bankası’nın enflasyon hedefini yalnızca bir kez değiştirebileceği ve Merkez
Bankası’nın enflasyon hedefine ulaşmama lüksü bulunmadığı ifade edildi.
•
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Başkanı Kemal Derviş, TÜSİAD
Yüksek İstişare Konseyi toplantısında yaptığı konuşmada, enflasyonun global
olarak artacağını belirterek, resesyona yol açmamak için merkez bankalarının
ölçülü olmak kaydıyla enflasyondaki artışa izin vermesi gerektiğini söyledi.
Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler
•
*
ABD Merkez Bankası Başkanı Ben Bernanke, Boston FED tarafından
düzenlenen bir konferansta, hızla artan enerji maliyetleri ortamında, FED’in
enflasyonun yükselişine karşı güçlü bir direnç göstereceğini söyledi.
Rapor 20 Haziran 2008 tarihinden önceki gelişmeleri içermektedir.
1
Bernanke’nin konuşması, enflasyonu önemseyen FED’in daha fazla bir faiz
indirimine gitmeyeceği hatta faiz artırımına gidebileceği beklentilerine yol açtı.
Sözkonusu beklentilerle Haziran ayının ikinci haftası içerisinde dolar, diğer para
birimleri karşısında uluslararası piyasalarda hızla değer kazandı.
•
ABD’de Mayıs ayı üretici fiyatları enflasyonu, yüksek seyreden petrol fiyatlarının
da etkisiyle %1 olan beklentileri aşarak %1,4 düzeyinde gerçekleşti. Aylık
çekirdek enflasyon oranı ise ‰2 ile beklentiler paralelinde açıklandı.
•
ABD’de Mayıs ayı tüketici fiyatları enflasyonu beklentilerin üzerinde gelerek,
geçen Kasım ayından bu yana en yüksek seviye olan ‰6 olarak açıklandı.
Dalgalı seyreden enerji ve gıda fiyatlarının dışarıda tutulduğu çekirdek tüketici
fiyatları endeksi ise beklentiler paralelinde ‰2 artış gösterdi.
•
ABD’de Mayıs ayı yeni konut başlangıçları verisi, piyasa beklentilerinin altında
kalarak Mart 1991’den beri en düşük seviyesi olan 975 bine geriledi.
•
ABD’de sözleşmeleri imzalanan ve bekleyen konut satışları endeksi, Nisan
ayında %6,3 artış göstererek son 6 ayın en yüksek seviyesi olan 88,2 puana
ulaştı. Bir önceki ay %1 düşüş gösteren verinin, Nisan ayında da ‰5 oranında
gerilemesi bekleniyordu. Bekleyen konut satışları endeksi gelecekteki ev
satışlarının bir göstergesi olarak kabul ediliyor.
•
ABD’de cari işlemler açığı I. Çeyrekte beklentilerin üzerinde 176,4 milyar dolar
olarak gerçekleşti. 2007 yılının IV. Çeyreği için daha önce 172,9 milyar dolar
olarak açıklanan veri ise 167,2 milyar dolar açık olarak revize edildi. ABD
ekonomisi geçen yıl aynı dönemde 196,9 milyar dolar cari açık vermişti.
•
ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD’nin petrol
ithalatında ortalama fiyatın varil başına 96,81 dolara ulaşması nedeniyle ABD’nin
dış ticaret açığı Nisan ayında beklentileri aşarak 60,9 milyar dolar olarak
gerçekleşti. Beklentiler verinin 59,9 milyar dolar olması yönündeydi. Diğer
yandan Mart ayında 58,21 milyar dolar olarak açıklanan dış ticaret açığı, 56,49
milyar dolar olarak revize edildi. Dış ticaret açığı, geçen yıl Nisan ayında 60,26
milyar dolar seviyesindeydi.
•
ABD’de sanayi üretimi Mayıs ayında ‰2 oranında düşerken, kapasite kullanım
oranı ise %79,4 olarak gerçekleşti. Ayrıca Nisan ayında bir önceki aya göre ‰7
düşüş olarak açıklanan sanayi üretimi revize edilmezken, %79,7 olarak açıklanan
kapasite kullanım oranı ise %79,6’ya revize edildi.
•
ABD’de perakende satışlar Mayıs ayında %1, otomotiv sektörü dışındaki
çekirdek satışlar ise %1,2 artışla beklentilerin çok üstünde gerçekleşti. Mayıs
ayında perakende satışların ‰5, çekirdek satışların ise ‰7 artması
bekleniyordu.
•
ABD Çalışma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, 14 Haziran’da sona
eren haftada işsizlik maaşı almak için başvuranların sayısı beklentilerin üzerinde
gelerek 381 bin olarak açıklandı. Beklentiler verinin 375 bin olarak gerçekleşmesi
yönündeydi. Önceki hafta 384 bin olarak açıklanan haftalık işsizlik maaşı
başvurusu ise 386 bin olarak revize edildi.
•
Avrupa Birliği İstatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre,
Euro bölgesinde enflasyon yüksek seyreden gıda ve enerji fiyatları nedeniyle
Mayıs ayında ‰6 artış gösterirken, yıllık bazda da %3,7’e yükseldi. Bu rakam
Euro Bölgesi istatistiklerinin tutulmaya başlandığı 1997 yılından bu yana ulaşılan
2
en yüksek rakam olarak kaydedildi. Enerji ve gıda fiyatlarının dâhil edilmediği
çekirdek enflasyon ise Mayıs ayında ‰2 artarak yıllık bazda %2,5 seviyesine
yükseldi. Enflasyon verisinin beklentilerden yüksek gelmesi, Avrupa Merkez
Bankası (ECB)’nin 3 Temmuz’da yapacağı toplantıda faiz oranlarını artıracağı
beklentilerini güçlendirdi.
•
Avrupa Birliği İstatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre,
Nisan ayında Euro bölgesinde 2,3 milyar euro dış ticaret fazlası verildi.
Beklentiler Nisan ayında 1,4 milyar euro dış ticaret açığı verilmesi yönünde idi.
Euro bölgesinde geçen ay 1,5 milyar euro dış ticaret açığı verilirken, 2007 yılı
Nisan ayında ise 2 milyar euro dış ticaret fazlası verilmişti. Açıklanan rakamlara
göre Euro bölgesinde hem ihracat hem de ithalat geçen yılın aynı dönemine göre
%16 oranında artış gösterdi. Böylece ihracat 138,2 milyar euroya, ithalat ise
135,9 milyar euroya yükseldi.
•
Euro Bölgesi’nin en büyük ekonomisi Almanya’da Mayıs ayı uyumlaştırılmış
tüketici fiyatları endeksi (HCPI) ‰7 artarken, yıllık enflasyon da %3,1 düzeyine
yükseldi. Geçen ayın sonunda açıklanan öncü verilere göre enflasyonun aylık
‰6 ve yıllık %3 artması bekleniyordu.
•
İngiltere Ulusal İstatistik Kurumu tarafından yapılan açıklamaya göre, İngiltere’de
tüketici fiyatları endeksi (TÜFE) Mayıs ayında beklentilerin üstünde gelerek ‰6
artarak yıllık bazda %3,3’e yükseldi. Bu artış endeksin son 11 yılda ulaştığı en
yüksek seviye olarak kaydedildi. Bir önceki ayda TÜFE aylık bazda ‰8
seviyesine yükselmiş ve yıllık artış ise %3 olarak gerçekleşmişti.
•
İngiltere Ulusal İstatistik Kurumu tarafından yapılan açıklamaya göre, İngiltere’de
sanayi üretimi Nisan ayında ‰2 artış kaydetti. Beklentiler verinin bir önceki aya
göre değişmemesi yönündeydi.
•
Çin Ulusal İstatistik Kurumu tarafından dün yapılan açıklamaya göre, Çin’de
üretici fiyatları enflasyonu Mayıs ayında yıllık bazda %8,2 ile 2004 yılının Ekim
ayından bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Bir önceki ay %8 olan verinin
Mayıs ayında %8,3 olarak gerçekleşmesi bekleniyordu. Artışa gıda, enerji ve
ham madde maliyetlerinin çift haneli rakamlara yükselmesi neden oldu. Üretici
fiyatlarının yüksek gelmesi, gelecek aylarda tüketici enflasyonundaki bir
yumuşamanın sınırlı olacağı beklentilerine yol açtı.
•
Japonya Merkez Bankası (BOJ), genel beklentiye uygun olarak faiz oranlarını
‰5’te tutarken, enflasyonda artış endişeleri ve ekonomik görünümün
kötüleşmesini dengelemeye çalıştı. BOJ, diğer merkez bankaları gibi hızla artan
ham madde fiyatlarının enflasyona etkisinden endişe ederken, ekonominin fazla
ısınmamış olması ve enflasyonun gıda ve enerji dışına fazla yayılmaması
nedeniyle para politikasını sıkılaştırmak için fazla gerekçe görmüyor.
Son Açıklanan Veriler
•
TÜİK tarafından açıklanan, 1997=100 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi,
2008 yılı Nisan ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,3 oranında artarak
149,4 olmuştur. Sanayinin alt sektörleri düzeyinde, bir önceki yılın aynı ayına
göre madencilik sektörü endeksi %1,1 azalırken, imalat sanayi sektörü endeksi
%6,7, elektrik, gaz ve su sektörü endeksi ise %5,2 oranında artış göstermiştir.
3
2008
yılının
dört
aylık
ortalaması bir önceki yılın dört
aylık
ortalaması
ile
karşılaştırıldığında,
toplam
sanayi sektörü endeksinin
%6,7,
madencilik
sektörü
endeksinin %7,6, imalat sanayi
sektörü endeksinin %6,5 ve
elektrik, gaz ve su sektörü
endeksinin ise %9,1 oranında
artış gösterdiği görülmektedir.
%
Aylik Sanayi Üretim Endeksi Degisimi
20,0
15,0
15,0
8,4
10,0
11,4
8,1
7,5
5,0
3,7
2,5
0,0
6,3
2,8
8,1
6,3
5,9
2,9
4,5
2,5
-1,0
-5,0
1
2
3
4
5
Aylar
6
7
8
9
10
2007
11
12
2008
2008 yılı Nisan ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre imalat sanayi üretim
endeksinde en yüksek yüzde artış %32,4 ile taşıt araçları ve karoseri imalatında
gerçekleşirken, bunu %21,0 ile kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri
imalatı ve %15,6 ile tütün ürünleri imalatı takip etmiştir.
•
TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2007 yılı Mayıs ayında %83,3
düzeyinde olan üretim değeri ağırlıklı, İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı
(KKO), 2008 yılı Mayıs ayında
%
İmalat Sanayi KKO
0,9 puan azalarak %82,4
88
düzeyinde
gerçekleşmiştir.
İşyerlerinin tam kapasite ile
83,3 83,5
82,6
84
82,0 81,7
83,2
çalışmamasının
nedenleri
80,3
83,1
80,1
81,9
olarak, önem sırasına göre;
81,7 82,4
81,1
80
80,3
81,2
talep yetersizliği ilk sırada yer
79,3
78,3
alırken, hammadde yetersizliği,
76
mali imkânsızlıklar, işçilerle
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
ilgili meseleler ve enerji
Aylar
2007
2008
yetersizliği
diğer
nedenler
olmuştur. KKO, 2008 yılı Nisan ayında ise %81,7 idi.
Mayıs ayında, bir önceki aya göre, işyerlerindeki üretim miktarı %4,6, satış
miktarı %1,3, satış fiyatları %1,9, hammadde fiyatları ise %3,1 oranında artmıştır.
2008 yılı Haziran ayında, üretim miktarının %2,7, satış miktarının %3,1, satış
fiyatlarının %1,0 ve hammadde fiyatlarının da %1,1 oranında artması
beklenmektedir.
•
TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2008 yılı Nisan ayında bir önceki
yılın Nisan ayına göre ihracat miktar endeksi %11,1 oranında, ithalat miktar
endeksi %8,8 oranında artış gösterirken, ihracat birim değer endeksi %23,3
oranında ve ithalat birim değer endeksi de %27,1 oranında artış göstermiştir.
Ana sektörler itibarıyla, Nisan ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat
miktar endeksleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %38,4 ve imalat sanayii
sektöründe %11,1 oranında artış, tarım ve ormancılık sektöründe %1,6 ve
balıkçılık sektöründe %6,6 oranında düşüş göstermiştir. İthalat miktar endeksleri
de aynı ayda; tarım ve ormancılık sektöründe %6,8 ve imalat sanayii sektöründe
%9,0 oranında artış gösterirken, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %2,1
oranında düşüş göstermiştir. Nisan ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre
ihracat birim değer endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %20,4, balıkçılık
sektöründe %22,3, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %16,4 ve imalat
sanayii sektöründe %23,6 oranında artarken, lokomotif sektör olarak
4
adlandırabileceğimiz tekstil ürünlerinde %12,5 ve giyim eşyasında %26,2
oranında artmıştır. İthalat birim değer endeksleri de aynı ayda, tarım ve
ormancılık sektöründe %41,9, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %62,5 ve
imalat sanayii sektöründe %19,6 oranında artmıştır.
Bu gelişmelerden sonra, 2007
yılının Aralık ayından itibaren
ihracat lehine dönen dış ticaret
hadleri, 2008 yılının Nisan
ayında tekrar ithalat lehine bir
gelişim göstermiştir. Nisan
ayında, bir önceki aya göre
ithalat
fiyatlarının
(%4,16)
ihracat fiyatlarına (%2,03) göre
daha fazla artması dış ticaret
haddinin bir önceki aya göre 2
puan azalışla 94,6 seviyesinde
ithalat lehine dönmesine sebep
olmuştur.
•
%
Dış Ticaret Hadleri (%)
100,0
98,1 98,1
98,0
96,1
98,2
97,6 97,6 97,6
98,0
96,3 96,6
97,6 97,3
96,0
96,7
97,2
96,9
94,6
94,0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
Aylar
2007
2008
TÜİK tarafından açıklanan, Hanehalkı İşgücü Araştırması 2008 Mart Dönemi
(Şubat, Mart, Nisan 2008) Sonuçları’na göre; 2008 yılı Mart döneminde,
kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus geçen yılın aynı dönemine göre 746
bin kişi artarak 49 milyon 752
Aylık İşsizlik Oranı (%)
%
bin kişiye ulaşmıştır. İstihdam 13
edilenlerin sayısı, geçen yılın
11,9
11,8
aynı dönemine göre 134 bin 12 11,3
11,6
10,9
10,6
kişi artarak 20 milyon 752 bin 11
11,4
10,7 9,9
11,0
10,1
kişiye yükselirken, işgücüne
10,4
10,5
9,7
9,2
katılma oranı %46,7 olarak 10
9,3
9,8
8,8
8,8
8,9
9,6
9
gerçekleşmiştir.
9,3
9,1
9,1
8,8
8,8
8,8
Türkiye genelinde işsiz sayısı,
geçen yılın aynı dönemine
7
göre 95 bin kişi artarak 2
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Aylar
2006
2007
2008
milyon
496
bin
kişiye
yükselirken, işsizlik oranı 0,3
puan artışla %10,7 düzeyinde, tarım dışı işsizlik oranı da %13,4 düzeyinde
gerçekleşmiştir. Bu dönemde, istihdam edilenlerin %24,6’sı tarım, %20,7’si
sanayi, %5,3'ü inşaat, %49,4’ü de hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı
dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektöründe istihdamın payının 1,2 puan
azaldığı, buna karşılık inşaat sektörünün payının 0,2 puan, sanayi sektörünün
payının 0,7 puan, hizmetler sektörünün payının da 0,2 puan arttığı görülmektedir.
8
•
•
TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılının Mayıs ayında, yeni
kurulan şirket ve kooperatif sayısı, geçen yılın aynı ayına göre %15,9 azalarak
5080’den 4273’e düşmüştür. Kapanan şirket ve kooperatif sayısı ise bir önceki
yılın aynı ayına göre %11,8 oranında azalarak 706’dan 623’e düşmüştür.
Türkiye İstatistik Kurumu ve T.C. Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık
Tüketici Eğilim Anketi’ne göre, 2008 yılının Nisan ayında 76,24 olan Tüketici
Güven Endeksi, 2008 yılının Mayıs ayında, %1,15 oranında azalarak 75,36
değerine düşmüştür. Ankete göre, güven endeksindeki düşüş, tüketicilerin
5
mevcut dönem satın alma güçlerine, gelecek dönem genel ekonomik duruma,
gelecek dönem iş bulma olanaklarına ve mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı
satın almak için uygunluğuna ilişkin değerlendirmelerinin kötüleşmesinden
kaynaklanmaktadır.
•
T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son
verilere göre; 2007 yılı Nisan ayında 3.252 milyon dolar olarak gerçekleşen cari
işlemler açığı, bu yılın Nisan ayında %50,1 oranında artarak 4.882 milyon dolara
yükselmiştir. Alt kalemler itibarıyla bakıldığında; ödemeler dengesi tablosundaki
dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre %43,6 oranında artarak
4.864 milyon dolara yükseldiği, hizmetler dengesindeki fazlanın %25,2 oranında
azalarak 480 milyon dolara düştüğü, gelir dengesindeki açığın değişmeyerek
614 milyon dolarda kaldığı ve cari transferlerden kaynaklanan girişlerin de %6,4
oranında artarak 116 milyon dolara yükseldiği gözlenmiştir.
Bu gelişmeler sonucunda 2008 yılının Ocak-Nisan döneminde cari açık, bir
önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında %35,2 oranında artmış ve 12.488
milyon dolardan 16.885 milyon dolara yükselmiştir.
2008 yılının Ocak-Nisan döneminde gerçekleşen 12.885 milyon dolarlık cari
açığın finansmanına baktığımızda, finans hesaplarında gerçekleşen net sermaye
girişinin, bir önceki yılın aynı dönemine oranla %72,8 artarak 16.800 milyon dolar
olarak gerçekleştiği görülmektedir. Bu dönemde gözlemlenen başlıca gelişmeler
şu şekilde özetlenebilir: Doğrudan yatırımlar kalemindeki net sermaye girişi, bir
önceki yılın aynı dönemine göre %47,3 azalarak 4.652 milyon dolar olarak
gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı döneminde 7.006 milyon dolar net sermaye
girişi olan portföy yatırımlarında, bu dönemde 3.451 milyon dolar net çıkış
gerçekleşmiştir. Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer yatırımlar
kaleminde ise bir önceki yılın aynı döneminde 564 milyon dolar net çıkış
gerçekleşmişken, bu dönemde 14.773 milyon dolar net giriş olmuştur. Bu
gelişmeler sonucu resmi rezervlerde 826 milyon dolar azalış olmuştur.
•
•
Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2007 yılı Mayıs ayında yaklaşık
olarak 2 milyar YTL fazla veren Merkezi Yönetim Bütçesi, 2008 yılı Mayıs
ayında da yaklaşık 3,4 milyar YTL fazla vermiştir. Yılsonu bütçe açığı hedefinin
yaklaşık 18 milyar YTL olduğu 2008 yılında, Mayıs sonu itibarıyla 2,1 milyar YTL
bütçe açığı verilmiştir. Yine 2007 yılı Mayıs ayında, faiz dışı fazla yaklaşık 6,7
milyar YTL dolayında iken, 2008 yılı Mayıs ayında bu rakam yaklaşık 5,1 milyar
YTL’ye gerilemiştir. 2008 yılı için 38 milyar 3 milyon YTL olarak belirlenen faiz
dışı fazla hedefinin, Mayıs sonu itibarıyla (17,5 milyar YTL) yaklaşık %46,1’ine
ulaşıldığı görülmektedir. 2008 yılı Mayıs ayında, bütçe harcamaları 15,8 milyar
YTL, bütçe gelirleri ise 19,2 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Faiz
harcamalarının 1,7 milyar YTL olduğu bu ayda, vergi gelirleri 16,9 milyar YTL ile
merkezi yönetim bütçe gelirlerinin yaklaşık %88’ini oluşturmuştur (bir önceki ay
bu oran %73,5 idi).
Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 30.05.2008 itibarıyla,
Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku, 346,5 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir.
Toplam borç stokunun 240,1 milyar YTL tutarındaki kısmı (%69,3) Türk Lirası
cinsinden, 105,1 milyar YTL tutarındaki kısmı (%30,3) döviz cinsinden ve geriye
kalan 1,3 milyar YTL tutarındaki kısmı ise dövize endeksli borçlardan
oluşmaktadır. 2008 Mayıs sonu itibariyle merkezi yönetim toplam borç stokunun
6
%55,9’u iç piyasaya, %19,5’i ise kamu kesimine olan iç borçlardan oluşurken, dış
borçların ağırlığı %24,6 olmuştur.
İç borç stokunun alacaklılara göre dağılımına baktığımızda; 2007 yılında %73,8
olan piyasa payının 2008 yılında artarak devam ettiği ve Mayıs ayında da %74,2
olarak gerçekleştiği görülmektedir. 2007 yılında 25,6 ay olan iç borç stokunun
ortalama vadeye kalan gün sayısının ise, 2008 yılı Mayıs ayında borçlanmanın
ortalama vadesinin 28,1 ay olmasının ardından, 2008 yılının ilk beş ayı itibariyle
23,3 ay olarak gerçekleştiği görülmektedir.
•
•
T.C. Merkez Bankası’nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği
2008 Yılı Haziran Ayı II. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye
ekonomisinin 2008 yılında %3,8 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %10,63 oranında
artacağı, cari işlemler açığının 47 milyar 680 milyon dolar ve dolar kurunun
1,3347 YTL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24
ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %8,71 ve %7,31 düzeyindedir.
12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %17,81, 5
yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %18,45
olarak beklenmektedir. Haziran II. Dönem Beklenti Anketi genelinde, bir önceki
döneme göre, yılsonu büyüme göstergesi ve dolar kuru dışında, diğer tüm
ekonomik göstergelerin artacağı tahmin edilmektedir.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler
30 Mayıs – 13 Haziran 2008 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif
büyüklüğü, %1,17 oranında genişleyerek 108.670 milyon YTL seviyesine
yükselmiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %2,18 düzeyinde artarken, İç
Varlıklar kalemi %7,55 oranında azalış göstermiştir.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon YTL.)
AKTİFLER
1.DIŞ VARLIKLAR
2.İÇ VARLIKLAR
PASİFLER
1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ
1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER
1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER
1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev.
1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı
2.MERKEZ BANKASI PARASI
2.1. REZERV PARA
2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot
2.1.2. Bankalar Mevduatı
2.1.3. Diğer Kalemler
2.2. DİĞER MB PARASI
2.2.1. APİ’den Doğan Borçlar
2.2.2. Kamu Mevduatı
TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $)
01.06.07
30.05.08
13.06.08
107.515
93.266
14.249
107.515
58.614
22.369
36.245
18.588
17.657
48.901
36.869
23.491
13.086
292
12.032
4.325
7.707
107.412
96.229
11.183
107.412
61.333
21.110
40.223
19.424
20.799
46.079
46.278
28.914
17.268
96
-199
-5.101
4.902
108.670
98.331
10.339
108.670
63.205
21.684
41.521
20.053
21.468
45.465
47.980
30.492
17.396
92
-2.515
-3.923
1.408
66.826
74.052
73.508
Kaynak: TCMB
7
Değişim
Son Yıl Dönem
1.155
1.258
5.065
2.102
-3.910
-844
1.155
1.258
4.591
1.872
-685
574
5.276
1.298
1.465
629
3.811
669
-3.436
-614
11.111
1.702
7.001
1.578
4.310
128
-200
-4
-14.547
-2.316
-8.248
1.178
-6.299
-3.494
6.682
-544
Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası
Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %3,05 oranında genişlediği görülmektedir.
Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış
Yükümlülükler kaleminin %2,72, İç Yükümlülükler kaleminin ise %3,23 oranında
artış kaydettiği göze çarpmaktadır.
Geçtiğimiz Mayıs ayı içerisinde %14,90 oranında azalış kaydeden ve mali
sistemde yarattığı parasal büyüklüğü gösteren Merkez Bankası Parası kalemi, bu
dönemde de %1,33 gerileme göstermiştir. Rezerv Para ve Emisyon Hacmi, kamu
maaş ödemeleri öncesi artan nakit ihtiyacı nedeniyle sırasıyla %3,68 ve %5,46
oranlarında artış kaydederken, sözkonusu parasal genişlemenin enflasyonist bir
baskı oluşturmaması amacıyla Merkez Bankası’nın politika araçlarının devreye
sokulduğu görülmektedir. Merkez Bankası’nın politika araçlarının oluşturduğu ve
uzunca bir aradan sonra Mayıs ayı sonu itibariyle negatife inen Diğer Merkez
Bankası Parası kalemi, bu dönemde -2,5 milyar YTL büyüklüğüne ulaşmıştır.
Diğer Merkez Bankası Parası kaleminin alt başlıklarından birisi olan ve Mayıs ayı
sonu itibariyle 5,1 milyar YTL düzeyine ulaşan Merkez Bankası’nın Açık Piyasa
İşlemleri yoluyla piyasaya verdiği borç miktarının, %23,09 oranında daralarak 3,9
milyar YTL seviyesine çekildiği görülmektedir. Diğer yandan Merkez Bankası’nın
bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi de %71,28 düzeyinde azalış
göstererek 1,4 milyar YTL seviyesine inmiştir.
30 Mayıs – 13 Haziran 2008 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 544
milyon dolar azalarak 73.508 milyon dolar seviyesine gerilemiştir.
•
Tahvil-Bono Piyasası
•
20.06
19.06
18.06
17.06
16.06
13.06
12.06
11.06
10.06
09.06
06.06
Getiri oranı (%)
Haziran ayının ikinci haftasına %20,58 seviyesinden başlayan piyasanın
gösterge kâğıdı niteliğindeki 13 Ocak 2010 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi,
FED’in faiz artırımına gitmesi
Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi
yönündeki
beklentilerin
23,00
13.01. 2010 itfa tarihli tahvil
güçlenmesi, küresel enflasyon
22,50
kaygıları ve yurtiçindeki siyasi
22,00
belirsizliğin
artması
gibi
21,50
nedenlere bağlı olarak hafta
21,00
ortasında
%22
düzeyinin
20,50
üzerine çıktı. Ekim 2006
20,00
tarihinden beri en yüksek
düzeyini
gören
gösterge
tahvilin yıllık bileşik faizi, gelen
Tarih
tepki alımlarıyla bir miktar
gerileyerek Haziran ayının ikinci haftasını %21,84 seviyesinden kapattı. Haziran
ayının üçüncü haftasının genelinde yatay bir seyir izleyen gösterge tahvilin yıllık
bileşik faizi, ABD‘den gelen ve beklentilerin üzerinden kötü açıklanan enflasyon
ve üretim rakamlarının etkisiyle dolarda görülen düşüşe bağlı olarak özellikle
haftanın son işlem gününde yoğunlaşan satışlar sonucunda, Haziran ayının
üçüncü haftasını %21,56 seviyesine gerileyerek kapattı.
Döviz Piyasası
Haziran ayının ikinci haftasına 1,2394 YTL
FED’den yapılan açıklamaların, FED’in
gidebileceği şeklinde değerlendirilmesine
piyasalarda değer kazanması sonucunda,
8
seviyesinden başlayan dolar kuru,
2008 içerisinde faiz artırımına
bağlı olarak doların uluslararası
hafta ortasında 1,25 YTL sınırını
20.06
19.06
18.06
17.06
16.06
13.06
12.06
11.06
10.06
09.06
06.06
geçerek TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,2565 YTL düzeyine
kadar yükseldi. TC Merkez Bankası’nın almış olduğu faiz artırım kararının
ardından
Haziran
ayının
YTL
ABD Dolar Denge Kuru
üçüncü haftasına gerileyerek 1,28
başlayan dolar kuru, ilerleyen
günlerde
ABD’den
gelen 1,26
olumsuz makro ekonomik 1,24
verilere bağlı olarak paritedeki
artışın da etkisiyle hafta 1,22
sonuna doğru 1,23 YTL 1,20
seviyesinin altına geriledi.
Haziran
ayının
üçüncü
Tarih
haftasını TC Merkez Bankası
gösterge kurları itibariyle 1,2225 YTL düzeyinden kapatan dolar, bu dönemde
YTL karşısında %1,36 oranında değer kaybederken, euronun değer kaybı %1,42
olarak gerçekleşmiştir.
Haziran ayının ikinci haftasına 1,5806 düzeyinden başlayan €/$ paritesi, FED’in
faiz artırımına gidebileceği yönündeki beklentilerle haftanın son işlem gününde
TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,5361 seviyesine kadar
gerilediyse de ilerleyen günlerde ABD’de açıklanan olumsuz enflasyon ve üretim
verilerine bağlı olarak yükselişe geçerek, Haziran aynın üçüncü haftasını 1,5585
düzeyinden kapattı.
•
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
•
20.06
19.06
18.06
17.06
16.06
13.06
12.06
11.06
10.06
09.06
06.06
Endeks
Haziran ayının ikinci haftasına 39.646 puan düzeyinden başlayan İMKB Bileşik
Endeksi, uluslararası piyasalardaki düşüşler ve yurtiçinde hâkim olan siyasi
gerginliğin
etkisiyle
hafta
İMKB Bileşik Endeksi
42000
boyunca
gerileyerek
13
41000
Haziran tarihli işlem gününü
40000
38.296
puandan
kapattı.
39000
Haziran
ayının
üçüncü
38000
haftasının
ilk
günlerinde
37000
görülen
tepki
alımları
36000
sonucunda Bileşik Endeks, bir
miktar toparlansa da ilerleyen
günlerde gelen ABD kaynaklı
Tarih
olumsuz makro ekonomik
verilerin etkisiyle yönünü tekrar aşağıya çevirdi. Petrol fiyatlarındaki yükselişin
devam etmesinin de etkisiyle hafta sonuna doğru yoğunlaşan satışlar sonucunda
İMKB Bileşik Endeksi, Haziran ayının üçüncü haftasını 37.913 puana gerileyerek
kapattı. Bileşik Endeks, bu dönemde %4,37 oranında değer kaybederken,
yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %70,39 düzeyinden %69,85
seviyesine gerilemiştir.
Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri
Geçtiğimiz Mayıs ayı boyunca ‰8 oranında azalış gösteren bankacılık sektörü
toplam mevduat hacmi, Haziran ayının ilk yarısında %1,8 düzeyinde artış
kaydetmiştir. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına
bakıldığında, vadeli mevduatlardaki %1,5 oranındaki artışa karşılık, vadesiz
mevduatlardaki artışın %3,6 düzeyine ulaştığı görülmektedir. Vadesiz
9
mevduatlardaki bu yükseliş ise dönem sonu tarihinin kamu maaş ödemelerinin
ertesi
iş
gününe
rastlaması
nedeniyle
arızi
bir
durum
olarak
değerlendirilmektedir.
Bankacılık sektörü toplam kredi hacmindeki artışın ivme kazanarak bu dönemde
de devam ettiği görülmektedir. Toplam kredilerin alt ayrımına bakıldığında
özellikle yabancı para cinsinden kredilerdeki artış oranı dikkat çekse de döviz
sepetinin aynı dönemde %2,4 düzeyinde değer kazandığı düşünüldüğünde,
yabancı para cinsinden kredilerdeki artışın esas olarak kurlardaki yükselişten
kaynaklandığı anlaşılmaktadır.
Bu dönem bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, ‰8 oranında artış
göstererek 10,5 milyar YTL düzeyini geçmesine rağmen, toplam kredi hacminin
daha yüksek bir oranda artış göstermesi nedeniyle takipteki alacakların kredilere
oranı %3,02 seviyesine gerilemiştir.
Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon YTL.)
31.12.07 30.05.08 16.06.08
MEVDUAT VE FONLAR
TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR
Vadeli
Vadesiz
KREDİLER
TOPLAM KREDİLER
YTL
YP
YP Krediler/Toplam Krediler (%)
*
Krediler /Mevduat (%)
Takipteki Alacaklar (Brüt)
Takipteki Alacaklar / Krediler (%)
Menkul Değerler Portföyü
MDP/ Mevduat (%)
Değişim (%)
Yıl Sonuna
Dönem
Göre
369.633
308.635
60.999
401.361
340.570
60.791
408.745
345.766
62.979
10,6
12,0
3,2
1,8
1,5
3,6
289.048
218.725
70.323
24,3
81,0
10.314
3,45
164.384
44,5
332.362
246.444
85.918
25,9
85,5
10.479
3,05
170.784
42,5
338.901
250.790
88.111
26,0
85,5
10.561
3,02
172.742
42,3
17,2
14,7
25,3
2,0
1,8
2,6
2,4
0,8
5,1
1,1
(*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt)
Kaynak: BDDK
Mayıs ayı boyunca %4,4 düzeyinde gerileme kaydeden bankacılık sektörü
menkul değerler portföyü hacminin, bu dönemde %1,1 oranında arttığı
görülmektedir. Bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmindeki bu artışa
karşılık, toplam mevduatların daha yüksek bir oranda artış kaydetmesine baplı
olarak MDP/Mevduat oranı %42,3 seviyesine gerilemiştir.
İletişim Bilgileri
Oktay Küçükkiremitçi
Mustafa Şimşek
Fulya Bayraktar
Mustafa Tosun
Müdür
Müdür Yardımcısı
Kıdemli Uzman
Kıdemli Uzman
0312 4179200/2340
0312 4179200/2340
0312 4179200/2356
0312 4179200/2355
10
oktay-k@tkb.com.tr
m-simsek@tkb.com.tr
f-bayraktar@tkb.com.tr
mustafa-t@tkb.com.tr
MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER
2006
GSYİH (Milyon $)
Büyüme Oranı (1998 sabit fiyatlarla)
2007
2007
Haziran
Temmuz Ağustos
Eylül
2008
Ekim
Kasım
Aralık
Ocak
Mart
Şubat
Nisan
Mayıs
526.429
6,9
658.786
4,5
*
4,0
-
-
*
3,4
-
-
*
3,4
-
-
-
-
-
81,0
9,9
81,8
9,9
83,5
8,8
81,9
8,8
80,3
9,2
83,2
9,3
83,1
9,7
82,6
10,1
81,2
10,6
80,3
11,3
79,3
11,6
81,2
10,7
81,7
-
82,4
-
11,58
9,65
5,94
8,39
2,89
8,60
2,08
6,90
3,72
7,39
5,02
7,12
4,41
7,70
5,65
8,40
5,94
8,39
6,44
8,17
8,15
9,10
10,50
9,15
14,56
9,66
16,53
10,74
160,1
-31893
190,3
-37.549
176,0
-3.133
176,9
-2.859
172,9
-1.636
178,3
-2.291
187,2
-3.197
187,1
-3.238
190,3
-5.122
191,0
-4.069
189,3
-3.787
176,1
-4.147
168,1
-4.882
178,9
-
-54.041
-62.844
-5.288
-6.281
-5.950
-5.427
-5.732
-5.317
-6.408
-5.706
-4.935
-5.364
-6.494
-
85.535
107.213
8.977
8.933
8.732
9.032
9.891
11.315
9.712
10.631
11.082
11.436
11.375
-
- İthalat-CIF (Milyon $)
Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat
139.576
61,3
170.057
63,0
14.265
62,9
15.214
58,7
14.682
59,5
14.459
62,5
15.622
63,3
16.632
68,0
16.120
60,2
16.337
65,1
16.016
69,2
16.800
68,1
17.869
63,7
-
-Bütçe Gelirleri (Milyon YTL)
171.309
189.617
14.645
13.136
19.459
14.396
14.152
18.749
14.930
15.781
17.628
13.779
17.562
19.212
- Vergi Gelirleri (Milyon YTL)
137.554
152.832
11.364
10.989
17.746
12.335
12.176
16.756
12.242
14.159
15.177
10.920
12.902
16.902
- Diğer Gelirler (Milyon YTL)
Bütçe Harcamaları (Milyon YTL)
33.756
175.304
36.785
203.501
3.281
17.186
2.148
19.208
1.714
15.931
2.061
18.142
1.975
14.254
1.993
16.189
2.688
19.099
1.623
16.306
2.452
16.608
2.858
18.649
4.660
18.638
2.310
15.823
- Faiz Harcamaları (Milyon YTL)
- Faiz Hariç Harcamalar (Milyon YTL)
Bütçe Dengesi (Milyon YTL)
45.945
129.359
-3.995
48.732
154.769
-13.883
3.228
13.958
-2.541
5.768
13.440
-6.071
4.318
11.613
3.529
5.793
12.349
-3.746
1.914
12.340
-102
2.276
13.912
2.561
1.769
17.329
-4.169
4.283
12.023
-524
4.714
11.893
1.021
4.753
13.895
-4.870
4.166
14.472
-1.076
1.681
14.141
3.389
- Faiz Dışı Denge (Milyon YTL)
41.951
34.848
Merkezi Yönetim Toplam
178.906 219.207
İç Borç Stoku (Milyon $)
Merkezi Yönetim Toplam
66.576
67.117
Dış Borç Stoku (Milyon $)
*: Çeyrek dönemler itibariyledir.
Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT
687
-303
7.847
2.047
1.812
4.837
-2.400
3.759
5.735
-117
3.090
5.070
194.480
196.928
194.917
214.369
217.143
216.878
219.207
220.498
222.672
208.756
210.406
216.555
67.275
67.744
67.451
68.882
66.599
66.841
67.120
66.694
67.764
67.817
67.269
70.568
İmalat Sanayi KKO (%)
İşsizlik Oranı (%)
Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık)
Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık)
TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi
Cari İşlemler Dengesi (Milyon $)
Dış Ticaret Dengesi (Milyon $)
- İhracat-FOB (Milyon $)
11