Tam Metin PDF - JournalAgent
advertisement
Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 doi: 10.5543/khd.2015.004 DERLEME REVIEW Kalp Kapak Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı Heart Valve Diseases and Nursing Care Cansu Polat1, Nuray Enç2 1İstanbul 2İstanbul GATA Haydarpaşa Eğitim Hastanesi, İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, İstanbul Kalp kapak hastalıkları koroner arter hastalığı, Valvular heart diseases (VHD) are the most hipertansiyon ve kalp yetersizliğinden sonra en yaygın common causes of mortality and morbidity after mortalite ve morbitide nedenlerindendir. Kalp kapak coronary artery disease, hypertension, and heart hastalıkları klinik olarak darlık (stenoz), yetersizlik failure. Valvular heart diseases may ocur the result of (regürjitasyon) ve valve stenosis, valve regurjitation both valve stenosis yetersizliğin birlikteliği sonucu ortaya çıkabilir. Kalp and valve regurtitaion. Valvular heart disease may kapak hastalıklarında kalp yetersizliği, endokarditler require veya disritmiler hastane yatışı gerektirebilir. Kapak management of heart failure, endocarditis, embolik hastalıklarının tedavisinde cerrahi ve tıbbi seçenekler disease or dysrhytmias. Heart valve disease are bulunmakta olup bu süreçte hemşirelerin önemli rol ve treated as medical and surgical treatment and there sorumlulukları bulunmaktadır. Kapak hastalıklarının are important role and responsibilities of nurses this tıbbi tarzı process. Nursing care during the treatment of valvular değişikliklerini içermektedir. Kalp kapak hastalıklarının heart disease; maintaining an optimal level of the tedavi sürecinde hemşirelik bakımı; hastanın kardiyak patient's cardiac function, increasing the cardiac fonksiyonlarının tolerance, planning activities of daily living, patient / tedavisi kardiyak veya ;ilaç aynı tedavisi optimal ve yaşam düzeyde sürdürülmesi, or outpatient care for aktivitelerinin planlanması, hasta/aile eğitimi ve ilaç and therapy. In this article, valvular heart disease tedavisine uyumunu kapsamaktadır. Bu derlemede etiology, kalp kapak hastalıklarının etiyolojisi, patofizyolojisi, diagnosis and treatment, nursing diagnosis and klinik bulguları, tanı ve tedavi yöntemleri, hemşirelik interventions are discussed. tanı Key words: Heart valve disease, nursing girişimleri Kelimeler: Kalp günlük hospitalization family education includes compliance with medication ve arttırılması, darlık yaşam Anahtar toleransın kapakta ele kapak alınmıştır. pathophysiology, clinical manifestations, hastalıkları, hemşirelik Geliş tarihi: 22.01.2015; Kabul tarihi: 29.05.2015 Sorumlu Yazar: Hemşire Cansu Polat Yazışma adresi: Gata Haydarpaşa Eğitim Hastanesi İstanbul - Türkiye; Telefon: 5452818917; E-posta: cansup@ymail.com 42 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 Kalp kapak hastalıkları koroner arter daralmıştır, hastalığı, kalp engeller ve kapak açık olduğu halde yaygın basınç farkı yaratır. Darlığın derecesi mortalite ve morbitide nedenlerindendir. basınç farkının büyüklüğünü yansıtır Amerika Birleşik Devletlerinde (yani fark ne kadar büyükse darlık da o hipertansiyon yetersizliğinden [1,2] ve sonra en buda kanın günümüzde 7 milyonun üzerinde kalp kadar kapak kapakçıkların tam olarak kapanmaması hastası mevcut olup kalp sorunlarına yol açan 3. en sık neden kalp kapak hastalıklarıdır. mitral Yetersizlikte ise kanın geriye kaçmasına neden olur. [4,5] Gelişmiş ülkelerde dejeneratif aort darlığı ve iskemik şiddetlidir). ilerlemesini regürjitasyon Mitral Darlık sık Normal bir erişkinde mitral kapak görülürken gelişmekte olan ülkelerde alanı (MKA) 4-6 cm2 arasında olup romatizmal kapak ateşe bağlı hastalıkları sık görülür.[2,3,4] kapak Ülkemizde kalp kapak hastalıklarıyla ilgili veriler alanı düştükten 2-2,5 nin cm2 sonra altına hemodinamik değişiklikler gelişir. [6] sınırlı olup Türk erişkinlerinde kalp hastalıkları ve risk faktörlerinin Etiyoloji ve Patofizyolojisi (TEKHARF) belirlenmesi amacıyla 2000 Erişkinlerde mitral darlık yılında yapılan çalışmada 40.000 kalp olgularının en önemli nedeni romatik kapak kalp hastası tahmin olduğu Kalp kapakları tek yönlü kan akışını kontrol eden; semilunar (mitral bağlıdır. Daha az görülen nedenler arasında konjenital edilmektedir. [2] kapaklar hastalığına atrioventriküler ve (aort lupus eritromatozis yer alır. ve Romatik endokardit kapakçıklar pulmoner) ve korda tendinealarda skar oluşumuna triküspit) ve mitral darlık, romatoid artrit ve sistemik kapaklardan oluşur. yol açar. Kalp kapak hastalıkları genellikle Kapağı oluşturan yapılarda kalınlaşmalar ve kısalmalar sonucu kan tutulan kapaklar ve iki tür olan işlevsel akımı değişime, darlık (stenoz) ve yetersizliğe engellenmesi sol Kan atriyal akışının basınç ve sınıflanır.[3] hacmini arttırır. Mitral darlığın derecesi Normalde açık olan bir kapağın her iki arttıkça kalp debisi azalır ve pulmoner tarafındaki basınç eşittir. Ancak darlık damar olan hipertansiyon gelişebilir. [5,6] (regürjitasyon) bir kapakta göre engellenir. kapak aralığı basıncı artar ve pulmoner 43 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 Klinik Bulgular prolapsusu (MKP), Marfan sendromu, Mitral darlığın ilk ortaya çıkan korda rüptürü, papiller adale rüptürü, semptomu egzersiz ile ortaya çıkan anüler dispnedir. Hastalık ilerledikçe pulmoner kardiyomiyopati) venöz nedenlerdir. konjesyonun artmasına bağlı dilatasyon, en dilate sık görülen olarak ortopne ve paroksismal noktürnal Mitral yetersizlikte sistol sırasında mitral dispne, sağ kalp yetersizliği bulguları kapağın yeterli kapanmaması nedeniyle (ödem, sol ventrikülden sol atriyuma kanın geri hepatomegali, asit)görülebilir. Atriyal fibrilasyon nedeniyle çarpıntı ve kaçmasına neden olur. yorgunluk, olabilir. Fizik muayenesinde; yetersizlikte sol ventrikül, sağ atriyum ve genellikle şiddetli ve sert S1 sesi (en iyi pulmoner yatakta hacim yüklenmesi apekste diyaframıyla bunun sonucunda sol atriyum büyümesi, duyulur) ve düşük frekanslı diyastolik sol ventrikül hipertrofisi ve dilatasyonu üfürüm gelişir. ve (en steteskop iyi apekste diyaframın Akut mitral Kronik mitral yetersizlikte sol çanıyla duyulur) vardır. Daha az sıklıkla atriyum yada ses kısıklığı, göğüs ağrısı, nöbetler veya yüküne inme (emboli nedeniyle) görülebilir. [5,6,7] sonu volüm artışı ve sistol sonu volüm karşı ventrikül ani volüm hazırlıksızdır. Diyastol azalması ile birlikte total atım volümü Mitral yetersizlik Mitral artar. Fakat sol atriyuma olan geriye kan yetersizlik sol ventrikül akışı nedeniyle ileriye doğru atım sistolü sırasında mitral anülüs, mitral volümü ve kardiyak debi düşer, sol kapaklar, atriyum korda tendinealar, papiller kaslar, sol atriyum ve sol ventrikülün basıncı artar ve pulmoner konjesyona neden olur. birinde veya birkaçında oluşan sorunlar nedeniyle kanın bir kısmının aort ve Klinik Bulgular sistemik dolaşım yerine sol atriyum içerisine geri atılmasıdır. [8] Akut mitral yetersizlikte periferik nabızlar çok zayıf, ekstremiteler soğuk ve nemlidir. Kronik mitral yetersizlik sol Etiyoloji ve Patofizyolojisi Post enflamatuar ventrikülde belirli bir düzeyde yetersizlik hasar gelişene kadar asemptomatik kalabilir. (Romatizmal kalp hastalıkları, kollajen- İlk gelişen semptomlar egzersiz vasküler hastalıklar), enfeksiyöz (enfektif intoleransı ve efor dispnesidir. Hastalık endokardit), dejeneratif (mitral kapak ilerleyip pulmoner konjesyon gelişmeye 44 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 başlayınca dispne, paroksismal ortopne, noktürnal yorgunluk, göğüs ağrısı, çarpıntı gelişir. Geç dönemde sağ kalp yetersizliğine gelişir. Fizik mekanizmalar yetersiz kalır kardiyak debi azalır ve pulmoner hipertansiyona yol açar. [10] bağlı semptomlar muayenede karotid Klinik Bulgular nabızlar sert ve canlıdır, sol ventrikül Aort darlığında göğüs ağrısı, işlevleri sağlamken bile sol ventrikülün egzersiz sonrası baş dönmesi veya dolmasını gösteren işitilebilir bir kalp bayılma ve kalp yetersizliğine bağlı sesi (S3) vardır.[7,8] egzersizle ortaya çıkan nefes darlığı gibi semptomlar görülür. Fizik muayenesinde Aort Darlığı hafif aort darlığında karotis nabzı Sol ventrikül ile aort arasındaki normaldir, üfürüm kısadır, erken sistolde kapağın tam olarak açılamamasıdır. pik yapar ve S2 fizyolojik çifttir. Aort Çevre ile 3-4 cm olan alan, darlık darlığı ciddiyeti arttıkça üfürüm artar, olduğunda 2 cm’ ye kadar iner. süresi uzar, S2 tek duyulur. S2 den önce sonlanan sistolik kreşendo-dekreşendo tarzında üfürüm ve belirgin S4 duyulur. Etiyoloji ve Patofizyolojisi Post enflamatuar (Romatizmal kalp hastalıkları), hasar Hastada kalp senil kardiyak debi aortik kalsifikasyon, kalsifiye konjenital kapak deformiteleri önemli İleri yaşlardaki nedenlerindendir. ortaya çıkar. İkinci sıklıkta azaldığı gelişince için üfürüm azalabilir veya kaybolabilir. [11,12,18] Aort Yetersizliği erişkinlerde öncelikle kalsifik aort darlığı olarak yetersizliği Diyastol sırasında aort kapağının iyi kapanamaması sonucu kanın karşılaşılan ve daha genç yaş grubunda aortadan sol ventriküle kaçmasıdır. Aort baskın olan etiyoloji doğumsal AD olup, kapağının bozukluğu veya aort kökünün romatizmal AD giderek genişlemesi aort yetersiziliğine neden daha nadir görülmeye başlanmıştır. [6,9,10] Aort ventrikülde kütlesinin miyokardın Darlık darlığı nedeniyle hipertofi ve büyümesine oksijen ilerledikçe olur akut veya kronik olabilir. [13,16] sol miyokard bağlı kullanımı olarak Etiyoloji ve Patofizyolojisi Akut aort yetersizliği enfektif artar. endokardit, aort diseksiyonu ve travma kompensatuar gibi durumlara bağlı olarak gelişebilir. 45 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 Kronik aort yetersizliği romatizmal kalp frekanslı diyastolik rulman Austin- Flint hastalığı, konjenital biküspit aort kapağı, üfürümü de duyulabilir. [17,18,19] sifiliz nedeniyle gelişebilir. [13,14,16] Akut aort yetersizliğinde diyastol sırasında geriye kan akışı nedeniyle ani Triküspid ve Pulmoner Kapak Hastalıkları sol ventrikül volüm yüklenmesi gelişir. Triküspid ve pulmoner kapaklarda Sol ventrikül volüm ve basınç artışı darlık hastalıkları yaygın görülmemekle sonucu pulmoner venöz kan akımının beraber artmasıyla akut akciğer ödemi gelişir, yetersizlikten daha sık oluşur. kardiyak debinin kardiyojenik görülebilir. şok azalması sonucu gibi tablolar acil bu kapaklarda darlık Etiyoloji ve Patofizyolojisi Triküspid Kronik aort yetersizliğinde kapak darlığı sol ventrikülde hem basınç hem volüm romatizmal ateş, yükü artışı ile hipertrofi gelişir. Sol bağımlılığı olanlarda ventrikül agonistleri ile tedavi olanlarda oluşur. hipertrofisi fonksiyonu ile ejeksiyon normal sınırlarda tutulup Pulmoner intravenöz veya ise darlık ilaç dopamin genellikle yıllarca asemptomatik seyredebilir. Uzun konjenitaldir. süreli hipertofi sonucu kalp yetersizliği darlık sağ ventrikül ve sağ atriyumda gelişebilir. [14,15] hacim [20] Triküspid ve pulmoner yüklenmesi Triküspid darlıkda ile sonuçlanır. sağ atriyum genişlemesi ve sistemik venöz basınç Klinik Bulgular Akut aort yetersizliğinde şiddetli da artış görülür. Pulmoner stenoz ise dispne ve hipotansiyon gibi acil durum sağ ventrikül volüm artışı ve hipertrofi ile görülebilir. sonuçlanır. Kronik, şiddetli aort [21,22,23] Karaciğer büyümesi yetersizliğinde nabız sistolde aniden ve sistemik venöz göllenme ile birlikte kabarıp diyastolde hızla sönen tarzdadır sağ (Corrigan nabız). Kronik aort ventrikül yetersizliğinin diğer bulguları ortaya çıkar. [21,22] yetersizliğinde efor dispnesi,ortopne ve paroksismal noktürnal dispne görülebilir.Fizik muayenede S3 ve S4 Klinik Bulgular Triküspid darlığı sonucu sağ kalp duyulur. Yumuşak, dekreşendo yüksek yetersizliğine frekanslı bir diyastolik üfürüm duyulur. dolgunluk, Sistolik ejeksiyon üfürümü ve düşük periferik bağlı juguler hepatomegali, ödem, venöz asit görülebilir. ve Fizik 46 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 muayenede triküspid açılma sesi ve Kardiyak Manyetik Rezonans; inspirasyonla şiddetlenen dekreşendo Kapak lezyonlarının şiddeti, ventrikül üfürüm duyulur. Pulmoner darlıkta ise hacimleri dispne, değerlendirilir. yorgunluk ve üfürüm duyulur. midsistolik gürültülü S1 ile ejeksiyon kliği arasındaki süre darlık derecesi arttıkça artar.[24,25] Birleşik ve çoklu kapak hastalıkları veya sistolik işlevler Bilgisayarlı Tomografi; Kapak hastalığının şiddeti, kapak kalsifikasyonu değerlendirilir. Birleşik ile çoklu Radyonüklit anjiyografi; Radyonüklit kapak anjiyografi sinus ritmindeki hastalarda Sol ventrikül hastalıklarının izlem ve tedavisine yön ejeksiyon verecek klinik veriler oldukça yetersizdir. güvenilir ve tekrarlanabilir şekilde Aynı kapakta darlık ile yetersizliğin bir değerlendirilmesini sağlar. arada bulunması genellikle romatizmal fraksiyonunun Biyobelirteçler; (SoVEF) B-tipi natriüretik (BNP) serum düzeyinin, aort darlığı ve etiyolojiye bağlıdır ve baskın patoloji ne peptit ise ona göre klinik izlem veya tedavi özellikle kararı verilir. Çoklu kapak hastalığı yetersizlikde, işlevsel sınıflama ve birlikteliği prognozla ilişkililidir. de genellikle romatizmal nedenlidir. [12,18] Koroner anatomi anjiyografi; hakkında bilgi mitral Koroner sahibi Kalp Kapak Hastalıklarında Tanısal olunması, risk sınıflamasına katkıda İncelemeler bulunur. Fizik muayene; hastalıklarının tanı ve şiddetinin Kalp kateterizasyonu; Basınç ve kalp debisi ölçümleri ya da değerlendirilmesinde ilk adımdır. ventriküler anjiyografi veya aortografi Akciğer filmi; Kalp yetersizliğinin işlemi, belirtilerinin değerlendirmelerle yorumlanması, büyüklüğü, pulmoner Kapak kalp dolaşımdaki invaziv olmayan bir sonuca varılamayan veya klinik bulgularla değişiklikler değerlendirilir. uyumlu sonuçlar elde edilemeyen Ekokardiyografi; Kalp kapaklarının durumlarla sınırlıdır. [3,5,6] anatomisi ve işlevleri kapsamlı olarak değerlendirilir. 47 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 Tıbbi tedavi Kalp Kalp kapak hastalıklarında cerrahi tedavinin yanı sıra hafif ve asemptomatik kapak Kapak Hastalıklarında Hemşirelik Bakımı Kalp kapak hastalıklarına bağlı bozukluklarında semptomların yönetimi ve günlük yaşam tıbbi tedavi uygulanabilmektedir. Tıbbi aktiviteleri üzerindeki olumsuz etkilerinin tedavi; kalp yetersizliğinin neden olduğu azaltılmasında semptomları kontrol altına almak, günlük eğitiminde hemşirenin önemli rol ve yaşam aktiviteleri üzerindeki olumsuz sorumlulukları vardır. etkiyi azaltmak amacıyla dijital, beta hastalıklarında hemşirelik blokerler, ACE inhibitörleri, diüretikler, amacı; atriyal fibirilasyonu sürdürülmesi, emboli riski olan açısından hastalarda antikoagülan hasta yeterli arttırılması, ve Kalp kapak bakımının kalp debisinin aktivite optimal ailenin toleransının düzeyde sıvı tedavi gibi farmakolojik tedavinin yanı dengesi, sıra diyet, egzersiz, sıvı ve tuz alımının tedaviye uyumun sağlanmasıdır. [25,28-30] düzenlenmesi, kısıtlamasından kafein Kalp kapak ve hastalıklarında kapak hemşirelik bakımı, hemşirelik sürecinin hastalığı olan bazı hastalarda perkütan aşamalarına da uygun olarak, yaygın transluminal balon valvüloplasti (PTBV) kullanılan üç major sınıflama sisteminin alternatif [Kuzey bir oluşur. alımının eğitimi hasta/ailenin Kalp seçenektir. Balon Amerika Hemşirelik Tanıları valvüloplasti pulmoner, aort ve mitral Birliği-(North darlıkta kapak Diagnosis değişimine göre komplikasyonları daha Hemşirelik azdır. Ayrıca aort darlığı tedavisinde (Nursing transkateter aort kapak implantasyonu, NIC), Hemşirelik Sonuçları Sınıflaması mitral (Nursing Outcomes Classification-NOC)] kullanılabilir yetersizlikte ve ise mitraclip American Nursing Association-NANDA), Girişimleri İntervention uygulaması cerrahiye alternatif olarak taksonomik uygulanabilmektedir. [6,25,26] Gordon’nun yapıları Sınıflaması Classification- ile Marjory Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri Hemşirelik Bakım Modeline göre incelendi. 48 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 Kalp Kapak Hastalıklarında Hemşirelik Tanıları ve Girişimleri Hemşirelik Tanısı-1 Aktivite İntoleransı NOC Aktivite toleransı -Aktivite ile nabızı -Aktiviteyle solunumu -Aktiviteyle sistolik/diyastolik kan basıncı NIC Enerji yönetimi Egzersiz terapi, egzersizin geliştirilmesi İlgili faktörler [25-38] Belirti ve bulgular -Aktivite ile artan -Hasta oksijen gereksinimi yorgunluk veya (yetersizlik ve halsizlik ifade stenoza bağlı kalp eder debisinin -Aktiviteye azalmasına bağlı) anormal fiziksel oksijen yanıt, gereksinimin -Çaba/efor karşılanması sırasında arasındaki rahatsızlık veya dengesizlik dispne -Uyku veya dinlenme sürelerinde yetersizlik -Motivasyon kaybı veya depresyon Beklenen sonuçlar -Hasta gücü oranında aktivite toleransını arttırdığını ifade eder. -Hasta zorlu solunum, yaşam bulgularında değişiklik olmadan günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirir. Girişimler -Hastanın en son aktivite düzeyi değerlendirilir, aktivite kısıtlamasının nedenleri belirlenir. -Hasta aktivite intoleransı belirti ve bulguları yönünden değerlendirilir. -Yeni aktivitelerde hasta toleransı değerlendirilir. -Hasta koridorda birkaç dakika yürütülür, efor sonrası kan basıncı ve kalp hızı değerlendirilir. -Hastanın uyku alışkanlığı değerlendirilir, gece kaç saat uyuduğu belirlenir. -Hastaya enerjiyi koruma teknikleri (oturarak çalışmak, çekmek yerine itmek, yukarı kaldırmak yerine kaydırmak, sık kullanılan eşyaları kolay ulaşılabilir yere koymak, çalışma ve dinlenme çizelgesi yapmak ) öğretilir. -Hasta göğüs ağrısı, solunum sıkıntısı, baş dönmesi veya aşırı yorgunluk, halsizlik hissettiğinde hareketi sonlandırması konusunda eğitilir. -Hasta aktivite düzeyini arttırmaya teşvik edilir ve duygusal yönden desteklenir. 49 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 Hemşirelik Tanısı-2 İlgili faktörler Sıvı volüm fazlalığı Kalp kapak hastalığı nedeniyle kapaklarda yetersizliğe bağlı kompansasyon nedeniyle sıvı retansiyonu NOC Sıvı dengesi Boyun ven dolgunluğu Periferal ödem Anormal akciğer sesleri NIC Hipervolemi yönetimi Sıvı elektrolit yönetimi Belirti ve bulgular -Kiloda artış, -Ödem, -Raller, -Juguler ven dolgunluğu, Kardiyovasküler basınç ve pulmoner kapiller wedge basınçta yükselme, -Asit/ hepatojuguler reflü, -Oligüri Beklenen sonuçlar -Hasta optimal sıvı ve elektrolit dengesini sürdürür, -Kilosu stabildir, -Ödem yoktur/azalmıştır, -Akciğer sesleri normaldir. Girişimler -Aldığı-çıkardığı sıvı takip edilir, değerlendirilir ve kaydedilir -Günlük kilo takibi (sabah kahvaltıdan önce aç karnına ve herhangi bir şey içmeden, aynı saatte, aynı tartıyla, benzer giysilerle) yapılır. -Bacaklar, ayaklar, tibia ve sakrum üzerindeki bölgeler palpe edilerek ödemin varlığı değerlendirilir. -Akciğer sesleri dinlenir, solunum değerlendirilir. -Juguler ven dolgunluğu ve asit değerlendirilir. -Abdominal çevre ölçülür. -Hekim istemine göre diüretik tedavi uygulanır. -Diüretiklerin olası yan etkileri ( hipopotasemi, hiponatremi, hipomagnezemi, serum kreatinin düzeylerinde yükselme) izlenir ve kaydedilir. -Hekim istemine göre önerilen sıvı alımı ve sodyumdan kısıtlı diyeti alması sağlanır. 50 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 Hemşirelik Tanısı-3 İlgili faktörler Kalp debisinde azalma -Murmur -Dispne -Disritmiler -Periferal ödem NOC -Dolaşım durumu; yeterli kalp debisi -Disritmiler -Anormal kalp sesleri -Periferal ödem -Dispne -Pulmoner ödem Belirti ve bulgular -Düşük kan basıncı -Disritmiler -İdrar miktarı:30ml/st ↓ -Cilt soğuk ve siyanoze -Nabız dolgunluğunda azalma, -S3-S4 Kalp sesinin varlığı -Raller -Dispne -Huzursuzluk, mental durumda değişliklik, -Yorgunluk ve halsizlik Beklenen sonuçlar -Hastanın yeterli doku ve organ perfüzyonu sürdürülür. -Hastanın normal kalp fonksiyonu sürdürülür NIC -Kardiyak bakım -Disritmilerin yönetimi -Hemodinamik düzenleme -Enerji Yönetimi Girişimler -Apikal ve periferik nabızların hızı ve ritmi değerlendirilir, kaydedilir. -Kan basıncı ve ortostatik değişiklikler değerlendirilir. -S3 ve/veya S4 varlığı için kalp sesleri değerlendirilir -Akciğer sesleri değerlendirilir. Yakın zamanda oluşan paroksismal nokturnal dispne veya ortopne belirlenir. -Yorgunluk ve aktivite toleransında azalma şikayetleri değerlendirilir. Yorgunluğun hangi aktivite düzeyinde geliştiği veya efor dispnesi gelişip gelişmediği belirlenir. -İdrar miktarı değerlendirilir, hastanın hangi sıklıkta idrara çıktığı belirlenir. -Bilinç durumunda değişiklik olup olmadığı değerlendirilir. -Pulse oksimetre ile oksijen saturasyonu değerlendirilir. -Hekim istemiyle oksijen inhalasyonuna başlanır -Sıvı izlemi ve ilaç, laboratuvar bulguları (BUN, Kreatinin, Na+, K+) düzenli olarak takip edilir, değişliklikler hekime bildirilir 51 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 Hemşirelik Tanısı-4 İlgili faktörler Belirti ve bulgular Beklenen sonuçlar Kalp debisinde azalma NOC Dolaşım durumu; yeterli kalp debisi -Disritmiler -Anormal kalp sesleri -Periferal ödem -Dispne -Pulmoner ödem NIC -Kardiyak bakım -Disritmilerin yönetimi -Hemodinamik düzenleme -Enerji Yönetimi Girişimler -Günlük kilo takibi yapılır *Sabah kahvaltıdan önce aç karnına ve herhangi bir şey içmeden, *Aynı saatte, aynı tartıyla, *Benzer giysilerle. -Hekim istemine göre ilaçlar uygulanır, terapötik ve yan etkiler gözlenir, kaydedilir. -İnotropik ajanlar(Dopamin, Dobutamin) iştahsızlık, Nb 60/ dk↓/100/dk↑ disritmi, bulantı-kusma ve görme bozuklukları takip edilir. Bu bulgulardan herhangi biri varsa doz verilmez hekime bildirilir. - Diüretikler - Hipovolemi (susuzluk hissi, cilt ve mukoz membranlarda kuruluk, idrar miktarında azalma BUN ve hematokrit değerinde↑). - ACE inhibitorleri hipotansiyon ve hiperpotasemi (Plazma K+ 5 m Eq/L↑ bulanıkusma, oligüri, diyare, solunum felci, bradikardi, kardiyak arrest) belirti ve bulguları yönünden takip edilir. - Nitratlar (isordil) hipotansiyon, baş ağrısı, baş dönmesi bulguları yönünden takip edilir. - Afterload düşürücüler (vazodilatatörler) hipotansiyon belirti ve bulguları yönünden takip edilir. - Beta adrenerjik blokaj yapan ajanlar hipotansiyon ve bradikardi açısından takip edilir. -Kardiyak glikozidler (digoksin) bulantı, kusma sarı yeşil renkte görme bulguları yönünden takip edilir -Emosyonel ve fiziksel dinlenme önlemleri alınır (sakin bir ortam sağlama, ziyaretçileri sınırlanır. 52 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 Hemşirelik Tanısı-5 İlgili faktörler Belirti ve bulgular Beklenen sonuçlar Bilgi eksikliği -Kalp kapak hastalıkları nedeni, süreci, belirti ve bulguları, kapak hastalıklarının belirti ve bulguları, kalp yetersizliği, enfektif endokardit ve tedavisi, tedavi rejimi hakkında bilgisi olmaması -Kalp kapak hastalıkları nedeni, süreci, belirti ve bulguları, kapak hastalıklarının belirti ve bulguları, kalp yetersizliği, enfektif endokardit ve tedavisi, tedavi rejimi hakkında bilgisi olmadığını sözel olarak ifade etme -Hasta/aile kalp kapak hastalığının (spesifik hastalığı) nedeni, hastalık sürecini, belirti ve bulgularını, tedavi rejimini anladığını sözel olarak ifade eder NOC -Hastalık süreciyle ilgili bilgi -Spesifik hastalık süreci -Hastalığın etkileri, belirtileri ve semptomları -Tedaviyle ilgili bilgi -İlaçların etkileri -Doğru ilaç kullanımı NIC -Hastalık süreci hakkında eğitim -Reçete edilen ilaçlar hakkında eğitim -Diyeti hakkında eğitim -Aktivite-egzersiz hakkında eğitim -İlk kez kalp kapak hastalığı tanısı tanısını almış olması -Hasta kalp yetersizliği, enfektif endokardit gibi komplikasyon belirtilerini bildiğini gösterir. Girişimler -İlk kez hastalık tanısı almış ise hastalığa tepkileri (şok, inkar, depresyon, kabullenme)gözlenir ve hastanın tepki evresine uygun yaklaşımda bulunulur. -Daha önce hastalık tanısı almış ise hastanın mevcut bilgisi değerlendirilerek, eksiklikleri saptanıp eğitimi planlanır -Kalbin basit bir şekilde anatomi- fizyolojisi ve kapakların rolü açıklanır -Hastalığın nedeni, süreci sözel veya video, kitapçık gibi uygun eğitim materyalleri ile açıklanır. -Kalp yetersizliği belirti ve bulguları (dispne,halsizlik,çarpıntı, çabuk yorulma,pretibial ödem, karın çevresinde artış gibi) konusunda bilgi verilir -Enfektif endokardit belirti ve bulguları (vücut ısısında artış,eklemlerde ağrı, hematüri,ciltte peteşi, ekimoz varlığı) konusunda bilgi verilir -Hastaya kalp kapak hastalığı olduğunu diş hekimine gittiğinde mutlaka açıklaması gerektiği konusunda bilgi verilir. -Hastaya doğru ve etkili oral hijyen uygulamasının ve sürdürmesinin önemi açıklanır. -Hastaya sigaradan kaçınması önerilir. -Hastaya hekim istemine göre önerilen kardiyak ilaçlar ve profilaktik antibiyotiklerin amacı, dozu, zamanı, etkisi ve yan etkisi konusunda bilgi verilir. -Hastaya medikal aciller için hastalığı ve önemli olan ilaçlarına (antikoagülan, digoksin gibi) ile ilgili kart/kimlik taşıması veya bilezik takmasının önemi açıklanır. 53 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 Hasta ve Aile Eğitimi Hasta aile ve eğitimi fazla Hastanın enfektif endokardit belirti ve bilgiden kaçınılarak, mümkün olduğunca bulguları, vücut sıcaklığında artış, duyulara hitap edecek şekilde sözel ve halsizlik, iştahsızlık, çabuk yorulma, yazılı hematüri, peteşiler, tırnak kenarında olarak hasta-ailenin eğitim seviyesine uygun olarak verilmeli ve hematomlar hasta bilgilendirilmesi kontrole geldiğinde de sürdürülmelidir. Hastaya yönünden enfektif endokarditten korunmak amacıyla; ağız hijyenine dikkat Eğitim içeriği; Kalp kapak hastalıkları sağlık Hastalığın tedavisi, ilaçları, dozu, kapak ve ve pulmoner ödem bulguları, önerilen kontrollerini kısıtlı ve diyetine ekstremitelerde öneminin hastalığında Hastanın kalp fonksiyonel sınıflandırma pulmoner Kalp kapak antikoagülan temel hastalıklarında, tedavisini düzenli kullanması ve periyodik koagülasyon kapak testlerini (INR düzeyi) yaptırmasının yetersizliği ve stenozu, sağ kalp yetersizliği almanın planlaması bulgularını takip etmesi Triküspit bilgi aktivite ve dinlenme periyotlarınnı uymasının önemi ve sıvı yüklenmesi hakkında alınarak yetersizlik düzeyine göre Hastanın 30-45 derece yatak başını Sodyumdan kalp anlatılması yükselterek yatması öyküsü tedavisi sürdürmesinin önemi verenlere öncesinde reçete edilen antibiyotik stenozu ve hekimi verme, herhangi bir invaziv girişim yetersizliği, sol ventrikül yetersizliği tedavinin hizmeti hastalığı ve nasıl alınması gerektiği Mitral/aort diş da cerrahi girişimde bulunan tüm zamanı, etkisi, yan etkisi, ne zaman düzenli kontrolüne gitme, dişle ilgili, tıbbi ya nedeni, hastalık belirti ve bulguları etme, bulguları, alt ödem, karın çevresinde artış, genel ödem takibi önemi Hastanın hastalığını ve kullandığı ilaçları belirten kart taşıması yada bilezik takmasının önemi hakkında eğitim verilmelidir. 54 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 Sonuç hastalıkları olarak; kalp endokarditler, kapak 5. Lewis SL, Dirksen SR, Heitkemper MM, yetersizliği, Bucher L. Camera IM. Medical-Surgical kalp embolik olaylar ve Nursing. Assesment and Management of disritmiler nedeniyle hastaların günlük Clinical Problems. 9. Ed, St. Louis:Elseivier yaşam aktivitelerini etkiler ve hastane yatışları gerektirebilir. hasatlıklarına önlenmesi Kalp bağlı ve kapak semptomların yaşam tarzı Mosby; 2011;1:821-826. 6. Vahanian A, Alfieri O, Andreotti F, et al. Guidelines on the management of valvular değişikliklerinin oluşturulması hasta ve heart disease (version 2012). European ailenin Society of Cardiology 2012;2460-2475. tedaviye uyumunun sağlanmasında hemşirelerin önemli rol ve sorumlulukları vardır. [26,28,34-38] 7. Erol MK. Asemptomatik kapak hastasının takip ve tedavisi. Anadolu Kardiyol Derg 2009;9:Özel Sayı1;17-24. KAYNAKLAR 8. Ulusoy RE. Mitral Yetersizliği Fizyopatolojisi 1. Maganti K, Rigolin VH, Sarano ME, Bonow RO. Valvular heart disease: diagnosis and management. Mayo Clin Proc 2010;85:483500. Klinikleri J Cardiol-Special Topics 2011;4(5):74-80 9. Altuner T, Baysan O. Aort darlığı tanı ve 2. Onat A, Keleş İ, Çetinkaya A, Başar Ö, Yıldırım B, Erer B, et al. Prevalence of coronary mortality and morbidity in the Turkish adult risk factor study: 10-year follow-up suggests ve Tedavide Güncel Yaklaşımlar. Türkiye coronary “Epidemic”. Türk Kardiyol Dern Arş 2001;29:8-19. 3. Tezel T. Kalp kapak hastalıkları. Tezel T, editör. Kalp Kapak Hastalıkları. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Sti; 2005:1-3. 4. Lung B, Vahanian A. Epidemiology of valvuler heart disease in the adult. Nat Rev Cardiol 2011;8(3):162-72. tedavisi. Türkiye Klinikleri J Cardiol-Special Topics 2011;4(5):66-74 10. Freeman RV, Crittenden G. Acquired aortiv stenosis. Expert Rev Cardiovasc Ther 2004;2:107. 11. Todd B, Higgins K: Recognizing aortic and mitral valve disease. Nursing 2005;35(6):58 12. Vahanian A, Iung B, Pierard L, Dion R, Pepper J. Valvular heart disease. In: Camm AJ, Lu¨scher TF, Serruys PW, ed. The ESC Textbook of Cardiovascular Medicine. 2nd Edition. Malden/Oxford/Victoria: Blackwell Publishing Ltd; 2009;625-670. 55 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 13. Taçoy G. Aort yetersizliği tanı ve tedavisinde yaklaşımlar. güncel Türkiye Klinikleri J Cardiol-Special Topics 2011;4(5):61-6 14. Rahimtoola SH.recognition 20. Hortvath J, Fross RD, Kleiner-Fishman G et al. Severe multivalvular heart disease: a new complication of the ergot derivative and management of acute aortic regurgitation. dopamine agonists. Mov Disord 2004;19:656. 21. Tanboğa İ, Kurt M, Akgün T. Triküspid Heart Dis Stroke 1993;2(3):217-21. 15. Scognamiglio R, Fasoli G, Dalla VS. Kapak Hastalıklarının Tanı ve Tedavisinde progression of myocardial dysfunction in Güncel Yaklaşımlar. Türkiye Klinikleri J asymptomatic patients with severe aortic Cardiol-Special Topics 2011;4(5):86-91. insufficiency. Clin Cardiol 1986; 9(4):151-6. 16. Waller BF, Howard J, Fess S. Pathology of aortic valve stenosis regurgitation: A and pure clinical assessment-Part II. aortic morphologic Clin Cardiol 1994;17:150- 156. disease. N Engl J Med 1997;337(1):32-41. Leon AC, Faxon DP, Freed MD, et al. 2008 update ACC/AHA disease deserve a little more respect. 24. Can M. Pulmoner Kapak Hastalıklarının Tanı ve Tedavisinde Güncel Yaklaşımlar 2011;4(5):92-5. 25. Başak T, Açıksöz S. Kalp kapak into the hastalıklarında hemşirelik bakımı. Türkiye guidelines for the Klinikleri 2006 disease. J Am Coll Cardiol 2008;52:1-142. CM, 23. Bruce CJ, Connolly HM. Right-sided valve incorporated management of patients with valvular heart 19. Otto York: McGraw-Hill; 2008. p.1111-28. Türkiye Klinikleri J Cardiol-Special Topics 18. Bonow OR, Carabello BA, Chatterjee K, de focused LH (Edt). Cardiac Surgery in the Adult. New Circulation 2009;119(20):2726-34. 17. Carabello BA, Crawford FA Jr. Valvular heart 22. Shemin RJİ. Tricuspid valve disease. Cohn Bonow RO. Valvular heart J Cardiol-Special Topics 2011;4(5):24-8. 26. Dirksen RS, Lewis MS, Heitkemper MM. Kalp Kapak Hastalığı. ve Cerrahi disease. In: Libby P, Bonow RO, Mann DL, Hastalıkların Zipes Akbayrak N, Hatipoğlu S, Şenel N.(Edt). DP, editors. Braunwald’s Heart Disease. A Textbook of Cardiovascular Medicine. 8th edition, Bakımında İç Klinik Rehber. Ankara: Damla yayıncılık; 2007: 265-275. Philadelphia, PA:Elsevier Saunders; 2008:1625-93. 56 Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler HemşirelikDergisi - Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2015; 6(9):42-57 Yetmezliği. 33. Scherb CA, Head BJ, Maas ML, Swanson Hemşirelik Bakım Planları (Dahiliye-Cerrahi EA, Moorhead S, Reed D, Conley DM, Hemşireliği ve Psikososyal Boyut). Akbayrak Kozel M Most frequent nursing diagnoses, N, İlhan S, Ançel G, Albayrak A.(Edt). nursing interventions, and nursing-sensitive Ankara: Alter Yayıncılık; 2007: 265-267. patient outcomes of hospitalized older adults 28. Vural F, Aklime D. Kalp Kapak Hastalıkları. with heart failure: part 1. Int J Nurs Terminol 27. Ünsar S. Konjestif Kalp Hemşirelik Bakım Planları (Dahiliye-Cerrahi Hemşireliği ve Psikososyal Boyut). Akbayrak Classif 2011;22(1):13-22. 34. Dirksen R S, Lewis M S, Heitkemper MM. N, İlhan S, Ançel G, Albayrak A.(Edt). Endokardit, Enfektif. Ankara: Alter Yayıncılık; 2007:733-750 Hastalıkların Bakımında 29. Dirksen SR, Lewis SL, Heitkemper M.M. Bucher L, Camera I.M. Clinical Companion İç ve Cerrahi Klinik Rehber. Akbayrak N, Hatiğpoğlu S, Şenel N.(Edt). Ankara:Damla yayıncılık; 2007:154-8. to Medical- Surgical Nursing Assesment and 35. Lewis SL, Dirksen SR, Heitkemper MM, Management of Clinical Problems. 8.ed, Bucher L. Camera IM. Medical-Surgical St,Louis: Mosby; 2011:285-297. Nursing. Assesment and Management of 30. Moser DK, Rich MW. Heart Failure in the Critically İll Older Patient. In: Foreman MD, Clinical Problems. 8.edt, St. Louis:Elseivier Mosby; 2011;1:791-817. Milisen K, Fulmer TT, editors. Critical Care 36. Gulanick M, Myers J.. Nursing Care Plans Nursing of Older Adults Best Practices. 3. Nursing Diagnosis and İntervention. 7th ed, Ed, St. Louis:Mosby; 2011:255-265. New York: Springer Publishing Company; 2010:503- 525. 37. Urden LD, Stacy KM, Lough ME. Priorities in 31. Enç N, Yiğit Z, Altıok MG, Özer S, Oğuz S. Critical Care Kalp Yetersizliği Hemşirelik Bakım Kılavuzu. Management. 2. Basım, İstanbul: Türk Kardiyoloji Derneği 2012:219-223. Kılavuz Yayınları; 2007:11-33. Hastalıkları Hemşireliği 6th ed, Diagnosis St. and Lois:Mosby; 38. Moser DK, Riegel B. Cardiac Nursing: A 32. Durna Z, Akın S, Özdilli K. Kalp Yetersizliği. İç Nursing Uygulama Companion to Braunwald’s Heart Disease. St. Louis:Missouri; 2008:1030-1050. Rehberi. Durna Z. (Edt). İstanbul:Nobel Tıp Kitabevleri; 2011:71-9. 57
