13 — Hazineden verilen kaynak 5 yıllık planlara göre yıllık

— 13 —
Hazineden verilen kaynak 5 yıllık planlara göre yıllık programlar uyarınca sermaye artırılması şeklinde
olur. Bu arada Merkez Bankasının özel sektöre yöneltilen orta vadeli krediden de bazen istifade ederler. Bu
kaynak gemi yapma ve satın almada kullanılır.
Devlet Yatırım Bankası kredileri Maliye Bakanlığı aracılığıyla verilir. Yurt dışı kaynaklar ise çeşitli olup
uluslararası teşekküllerin aracılığıyla sağlanır.
4. Özel sektör için kaynak: Dış kaynaklar, genellikle resmi organlarca verilen paradır. Bazan araya ara­
cılar da girmektedir. Bunlar gemi yapma, gemi alma, tersane teçhizatı temini için kullanılır. Faizi % 8 - 10
olup 5 yıl vadelidir. Proje kredileri ise Devletten Devlete verilir ve genellikle denizciliğin kara tesislerinde
kullanılır.
tç kaynakların başında Hükümetin Denizcilik Bankası aracılığıyla dağıttığı gemi inşa ve tadil fonları de­
nen krediler gelmektedir. Bunların dışında geliştirme ve teşvik fonuyla Maliyenin müsaadesiyle Merkez Ban­
kası kredi verir. Bu krediler orta vadeli kredi sistemi olup 5 seneliktir. îlk iki yıl para ödenmez, 3 ncü sene
başında ödenmeye başlar ve 5 nci senede bitmesi gerekir. Gemi yaptıranın makine ve teçhizatı için para ya­
tırmasına rağmen transfer yapılamadığından bunların gelmemesi nedeniyle geminin çalışamaması mazeret sa­
yılmaz ve para ödenmesi zorunludur.
Bu kredilerin faizi ı% 16'dır. Ancak denize dönük işler için kullanıldığında banka faizi % 8'e indirip
gerisini vereceğini bildirmekte ise de bugüne kadar alan azdır.
Denizciliği daha iyi bir düzeye getirmek için 15 Ocak 1975'te (Türk Denizciliğini ve Gemi înşa Sanayii­
ni Teşvik) çıkarılan Kararname gereğince yıllık programlara her sene 250 milyon liranın konulması ve top­
lam bir milyarlık bir paranın verilmesi öngörülmüş ve ilk uygulama 1976 yılında 245 milyon lira ile başla­
mıştır. Bu kararname uyarınca yurt içinde inşa edilecek gemiler için proje sabit yatırım tutarının % 95'i, dı­
şardan ithalde ise % 90'ı kredi olarak verilmesi öngö ülmüşse de Merkez Bankası 15 . 4 . 1977 tarihli tamimi
ile bu kararnameyi ancak % 50 - 65 arasında karşılayacağını, geri kalan paranın aracı bankalardan alınmasını
bildirmiştir.
5. 1967 - 1975 yılları arasında denizcilik için 778 271 360 lira kredi açılmışsa da bunun ancak 291 866 900
lirası özel sektörce kullanılmıştır. Özel sektörün para ihtiyacına karşın kredilerin 2/3'ni kullanmaması dikka­
ti çekmektedir. Bunun nedeni özel sektörün özkaıynaklarının yeterli olmaması, bürokrasinin ortaya koyduğu
büyük engeller ve nihayet bu paranın Denizcilik Bankası aracılığıyla yerilmesinde ortaya çıkan müşküller ol­
duğu anlaşılmaktadır.
6. Gemi ve tersane yatırımlarında diğer bir engel de projeyi olumlu gören Merkez Bankasını kredi için 5
yıl süreyi kesinlikle uygulaması ve bu ödenmedikçe 2 nci bir gemi için kredi vermemesidir. Bunlardan ayrı
olarak denizcilik için hükümetlerin verdiği kredilerin kullanılması bir çok bakanlıkların makamların tetkikine
izin vermesine bağlı olması ve krediler üzerinde çıkarılan uygulama emirlerinin amaçtan saptırıcı nitelikte
olmasıdır.
7. Denizcilikte ilerlemiş ve ilerlemek için tedbir alan memleketlerde bu kredi müessesesi zorluk değil, ko­
laylıklar ile doludur. Bugün İngiltere, İtalya, Almanya, İspanya, Brezilya orta vadeli krediyi 8 - 15 yıl arasın­
da vermekte ve faizi % 7,5 olarak almaktadır. Bizdeki uygulama yukarıda açıklandığı üzere denizciliğimiz
için engel teşkil etmektedir.
8. Sigorta :
a) Deniz ticaretinde sigorta konusu en önemli mali konulardan biridir. Yabancı gemilerle rekabet edebil­
mek için gemilerimizi uluslararası piyasada istenilen şekilde işletebilmek imkânına erişmemiz gereklidir. Bu­
gün uygulanan sigorta işlemlerindeki önemli farklar maliyet yönünden gemi işleticinin aleyhinde olmaktadır.
b) Gider Vergisi: 7397 sayılı Sigorta Şirketlerinin Murakabesi hakkındaki Kanun uyarınca Türkiye'de
oturan ve çalışan bir kişi bütün sigortalarını Türkiye'de yaptırır. Bu arada Türk Bayrağı ile iş yapan gemi
sahipleri gemilerini Türk sigorta şirketlerine sigorta ettirmeye mecburdur. 6802 sayılı Kanuna göre sigorta
muamelelerinden ve dolayısıyla gemi sahibinden % 25 gider vergisi alırlar. Dünyanın hiç bir denizci ülke­
sinde tatbik edilmeyen bu sistem nedeniyle gemi işletenler yabancı gemi işletenlerden farklı olarak % 25 fazla
vergi ödemekte bu da gemi işletme masraflarını ve dolayısıyla navlunu artırmaktadır.
Millet Meclisi
(S. Sayısı : 256)