parazitik meningoensefalitler,amipli dizanteri

V.
F
–
PARAZİTİK
MENİNGOENSEFALİTLER
Bazı paraziter enfeksiyonların seyri sırsında nörolojik
tutulum ve menenjit – meningoensefalit tablosu görülür.
AMEBİK MENİNGOENSEFALİT:
Naegleria fowleri veya nadiren acantomoeba cinsi amiplerle
meydana gelen meningoensefalit tablosudur. Naegleria
meningoensefaliti fatal seyirlidir, akut bakteriyel menenjiti
taklid eder. Naegleria cinsi amipler tatlı sularda yaşarlar.
Tatlı sularda yüzmeyi takiben 3-5 gün sonra akut menenjit
tablosu ortaya çıkar. Hastalar genellikle sağlıklı insanlardır
altta predispozan bir sebep genellikle yoktur. Amip olfaktor
sinir trasesini izleyerek os kribiformisi geçer ve sinir
sistemine ulaşır. BOS bulguları bakteriyel menenjiti andırır.
Gram boyamasında patojen görülmez, kültürde üreme olmaz. BOS
da direk preparatta canlı trofozoidlerin görülmesi ve
anamnezde tatlı suda yüzme öyküsünün olması tanı koydurur.
Hastalık bir hafta içinde genellikle ölümle sonuçlanır.
Tedavide Amfoterisin B ve rifampisin kombinasyonu denenebilir.
Acantomoeba cinsi amipler doğada yaygın olarak bulunurlar.
Amip deri, akciğer, üriner sistem gibi bir enfeksiyon
odağından hematojen yolla yayılarak sinir sistemine ulaşır.
Hastalarda genellikle immün süpresyon vardır. Hızlı ilerleyen
meningoensefalit ve KİBAS bulguları gelişir. BOS da lenfositik
pleositoz, protein artışı görülür. Glikoz normal veya düşük
olabilir. BOS da amip trofozoidlerinin görülmesi tanı
koydurur. Tedavide sülfodiazin ve flusitozin kullanılır,
intratekal olarak pentamidin ve polimiksin B verilebilir.
TOKSOPLAZMA MENİNGOENSEFALİTİ:
Etken toksoplazma gondii doğada yaygın olarak bulunur,
pişmemiş gıdalar ve kedi dışkısıyla temas sonucu insana
bulaşır. Hastalık genellikle semptomsuz seyreder. Semptomlu
olması altta immunosupressif bir patoloji varlığını gösterir.
Toksoplazmoz akut veya subakut meningoensefalit tablosuyla
seyredebilir, bu durumda fokal veya generalize nörolojik
bulgular sıkca görülür. Tabloya bazen koriyoretinit eklenir.
BOS da minimal mononükleer pleositoz, hafifce artmış protein
vardır. BOS glukozu artmış düşük veya normal olabilir.
Periferik kanda atipik lenfositler vardır (hatalı olarak
enfeksiyöz mononükleoz tanısı konabilir). Etken genellikle
izole edilemez, tanıda karakteristik BT ve MR bulguları (halka
tarzında kontrast tutan tüm parenkime yayılmış nekroz
alanlarının görülmesi), serolojik olarak ıgm tipi antikorların
varlığı veya IgG tipi antikorlarda artış olması, BOS, kas,
lenf nodu veya beyin biopsisinde etkenin gösterilmesiyle
konur. Tedavide 4 hafta boyunca sülfodiazin ( 2-6 gr/gün)
primetamin (başlangıçta 100-200 mg, sonra 25 mg / gün ) ve
lökovorin ( 2-10 mg/ gün ) kombinasyonu kullanılır.
MALARYA ENSEFALİTİ ( SEREBRAL MALARYA):
Plasmodium falciparum enfeksiyonlarının seyri sırasında
hastaların %2 sinde ensefalit tablosu gelişir. Malarya
ensefaliti ağır ve hızlı seyirlidir, başağrısı, epileptik
ataklar ve komaya varan bilinç değişiklikleri hızla gelişir.
Bazen hemiparezi, hemianopi, afazi, serebellar ataksi gibi
fokal nörolojik bulgularda tabloya eklenir. Serebral malaryada
mortalite tedaviye rağmen %30 u bulur. Enfekte eritrositlerin
serebral kapiller damarları tıkaması sonucu multipl noktasal
nekroz alanları tablodan sorumludur. Enfekte eritrositlerin
vasküler endotele yapışmaları ve oklüzyonlara sebep olmaları
nedeniyle birçok organda yetmezlik tabloları ortaya çıkar.
ARDS, akut tübüler nekroz, diare, epigastrik ağrı, gözdibi
kanamaları ve nörolojik tutulum görülür. Serebral malarya
semptomları irritabiliteden hızla gelişen komaya dek
değişebilir. Falciparum enfeksiyonları sırasında ortaya çıkan
hipoglisemi ve hiperinsülinemi nörolojik tabloyu dahada
ağırlaştırır. P.vivaks enfeksiyonu sırasında beyin parenkim
invazyonu olmadığı halde uykuya meyil, konfüzyon ve epileptik
ataklar ( ensefalopati tablosu )görülebilir. Malarya şüphesi
olan ve nörolojik bulguların görüldüğü her hastalaya tanı
kesin olmasa dahi vakit kaybedilmeden tedavi başlanmalıdır bu
amaçla klorokin sensitif falciparum için klorokin başlanır.
Hastanın 48 – 72 saatte afebril olması beklenir bu süre içinde
artan parazitemi görülürse exchange transfüzyon hayat
kurtarıcı olabilir. Serebral malaryada kortikosteroidler
kontrendikedir. Klorokin dirençli falsiparum düşünülüyorsa
tedaviye oral kinin sulfat veya IV kinin – kinidin
dihidrokloridle başlanır. Uygun olan parazitemi %1 in altına
inene dek parenteral tedaviye devam etmektir. Bu tedaviyle
rekürrans sık görüldüğü için tedaviye tetrasiklin, meflokin,
artemisin, klindamisin veya primetamin
kombinasyonu ilave edilebilir.
–sülfadoksin
AMİPLİ DİZANTERİ
Amebiyazis ve Amipli Dizanteri;
Amebiyazis kalın bağırsağın paraziter bir hastalığıdır,
amipler temiz olmayan gıdalar ve sular ile ağızdan bulaşır.
Hastalık kirli gıda ve sular ile bulaşır. Amebiyazis çocuklar
ve yaşlılar için tehlikeli olabilir. El yıkama alışkanlığı
amebiyazis
in
önlenmesinde
en
önemli
adımdır. Hastalık
hastalıktır.
antibiyotikler ile tedavi edilebilen bir
Amebiyazisin etkeni nedir ?
Entamoeba histolytica adındaki tek hücreli amipdir. Bu parazit
bağırsakta kistler oluşturarak dışkı ile etrafa yayılır ve
diğer insanlara bulaşarak hastalık yapar. Amip kistleri dış
oramda sular, gıdalar ve eşyaların üzerinde uzun süre canlı
kalabilir ve insanlara bulaşır.
Amip nerelerde bulunur ?
Amip tüm dünyada bulunabilir. Özellikle temizlik koşullarının
kötü olduğu, sanitasyon ve gıda hijyenine uyulmayan, el yıkama
alışkanlığının yada imkanının düşük
amebiyazis salgınları sık görülür.
olduğu
bölgelerde
Su ve kanalizasyon altyapılarının yetersiz olması,
Yağmur suyu giderlerinin yetersiz olması,
İçme suyu havzalarına yerleşim olması amip salgınlarına
neden olur.
Amebiyaizis kimlerde görülür ?
Amebiyazis amip kistlerini yutan herkes de ortaya çıkar.
Özellikle
Hasta kişilerin çıkartıları ile kontamine olmuş su ve
gıdalar,
Atık suların içme ve kullanma suları ile karışması,
Sanitasyon koşullarına ve gıda hijyenine dikkat
edilmemesi,
Kötü hijyen koşulları,
El yıkama alışkanlığının olmaması, Amebiyazis
hastalığının salgınlar halinde görülmesine yol açar. Bu
gibi durumlarda özellikle yurtlar, huzur evleri, kreşler
gibi ortamlarda amebiyazis salgınları sık görülür.
Amebiyazis hastalığının nasıl seyreder :
Ağız yoluyla bulaşan amip kistleri bağırsakta açılarak
bağırsak duvarına yerleşmeye başlar. Hastalığın kuluçka süresi
1 ila 4 hafta arasında değişir. Amipler bağırsak duvarında
ülserler şeklinde delikler ve lezyonlar yapmaya başlarlar.
Bağırsak içindeki iltihabi reaksiyon sonucu
bol sulu, sümüklü dışkılama,
kanlı dışkılama,
karın ağrısı,
bulantı,
ateş,
halsizlik şikayetleri başlar.
Kramp tarzında karın ağrıları olur.
Karın ağrısı, kanlı ishal ve yüksek ateş ile seyreden bu
tabloya amipli dizanteri denir. Bazen amipler bağırsak
duvarını delerek kana karışır ve akciğer, beyin ve karaciğer
gibi organlarda apseler yaparlar. Amipli dizanteri ve Amip
apseleri ölümcül olabilir.
Nezaman amipten şüphelenelim?
Hastada ateş ile birlikte ishal, kanlı ishal, karın ağrısı var
ise amip den şüphelenmek gerekir.
Amebiyazis teşhisi nasıl konur ?
Hastalık dışkı tahlili yada kan testi ile teşhis edilir.
Dışkıda amip görmek kolay değildir. Tek bir dışkı örneği
teşhis için yeterli olmayabilir, birkaç gün arayla alınan 2 –
4 dışkı örneğini incelemek daha doğru sonuç verir. Amip kan
testi amipli dizanteri de ve diğer organlara sıçraması
durumunda pozitif olur. Ayrıca geçmişte amebiyazis geçiren
kişilerde de kan testi pozitif bulunur.
Amebiyazis tedavisi :
Amebiyazis tedavisinde antibiyotik kullanılır. Bu amaçla
kullanılacak birkaç çeşit antibiyotik mevcuttur ancak
antibiyotikler dışında destek tedavisi, sıvı takviyesi ve
gerekirse hastaneye yatırarak tedavi edilmelidir.
Amebiyazis nekadar yaygın bir hastalıktır?
Amebiyazis özellikle kanalizasyon sistemlerinin iyi olmadığı
ülkelerde sık görülen bir barsak parazitidir. Amebiyazis 3.
Dünya ülkelerinde oldukça yaygın görülür ve ölümcül salgınlara
neden olur. Sular ile yayılır ve salgınlar yapar. Sanitasyon
ve altyapı problemi olan şehirlerde sık görülür. Amip
kistlerinin dış ortama dayanıklı olması sularda ve dış ortamda
uzun süre canlı kalması sebebiyle kalabalık yerlerde kolayca
salgın yapar.
Amebiyazisten
nelerdir ?
korunmak
için
kişisel
önlemler
El yıkama alışkanlığı edinmek özellikle tuvaletten önce ve
tuvaletten sonra elleri yıkamak, gıdalara dokunmadan önce,
sofraya oturmadan önce, mutfağa girmeden önce ellerin uygun
şekilde yıkanması en önemli önlemdir. Ellerin yıkanamadığı
durumlarda el dezenfektanları kullanılabilir. Sanitasyon
imkanlarının az ve yetersiz olduğu durumlarda aşağıdaki
uyarılara dikkat ediniz.
Kapalı içecekler kullanın,
Buz kullanmayın,
Kaynamış soğumuş su kullanın,
Entamoeba histolytica amip kistleri düşük doz iyoda ve
klora dayanıklıdır, kimyasal su tabletlerine çok
güvenmeyin, suyunuzu kaynatın.
Pişmemiş gıda yemeyin, temiz, taze ve iyi pişirilmiş
gıdalar tüketin.
Sebzeleri sirkeli suda 10 – 15 dakika bekletin.
Meyveleri soymadan yemeyin.
Pastörize süt için.
Referanslar
1- Amebiasis. Centers for Disease Control and Prevention web
sitesi:
http://www.cdc.gov/ncidod/dpd/parasites/amebiasis/factsht_ameb
iasis.htm
2- Amebiasis (amipli dizanteri). New York State Department of
Health
web
sitesi:
http://www.health.state.ny.us/diseases/communicable/amebiasis/
fact_sheet.htm
3Amipli
dizanteri
:
http://dynamed102.epnet.com/Detail.aspx?id=116378