idare hukuku ıı - Lisans Yayıncılık

Editörler
Doç. Dr. Müslüm Akıncı & Doç. Dr. Mustafa Avcı
İDARE HUKUKU
II
Yazarlar
Doç.Dr. Mustafa Avcı
Yrd.Doç.Dr. A.Kürşat Ersöz
Yrd.Doç.Dr. Ahmet Ziya Çalışkan
Yrd.Doç.Dr. H. Bige Açımuz
Yrd.Doç.Dr. Seçkin Yavuzdoğan
Yrd.Doç.Dr. Oktay Alkuş
Editörler
Doç. Dr. Müslüm Akıncı &Doç. Dr. Mustafa Avcı
İdare Hukuku II
ISBN: 978-605-5044-39-8
Kitapta yer alan bölümlerin sorumluluğu yazarlarına aittir
1.Baskı 2014
Bu kitabın basım,yayın ve satış hakları Lisans Yayıncılığa aittir.Anılan
kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik,elektronik
veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz basılamaz ve dağıtılamaz.
Lord Matbaası
Lisans Yayıncılık
Tahtakale Mah.vişne Sok.No:31/A
Bayrampaşa-İSTANBUL
e-posta : lisans@lisansyayincilik.com.tr
www.lisansyayincilik.com.tr
ÖNSÖZ
Türkiye’de hızla değişen mevzuat monografik bir çalışmanın da güncellenmesini zorunlu kılıyor. Değişik Üniversitede İdare Hukuku alanında
çalışan akademisyenlerin eşgüdümlü işbirliği ile hazırlanmış olan bu çalışma
mevzuattaki ve içtihatlardaki değişiklikler de dikkate alınarak yayına hazırlanmıştır.
İdare Hukuku I kitabının devamı niteliğinde olan bu çalışmada öncelikle idarenin faaliyetlerinden kamu hizmeti ve kolluk incelenmiştir. Daha
sonra sırasıyla idarenin hareket araçları olan kamu görevlileri ve kamu malları konuları işlenmiş; idarenin sorumluluğu bahsi ise beşinci bölümde ele
alınmıştır. Nihayet kitabın son bölümünde ise, idarenin yargı dışı yollardan
denetlenmesi işlenmiştir. İdarenin yargısal denetimi ise İdari Yargı başlığı
altında çıkarılacak olan bir başka çalışmaya bırakılmıştır.
Kitap hakkında yapılacak öneri ve eleştiriler, bundan sonraki çalışmalarımıza ışık tutacak, bizlere ‘daha doğru, daha az eksiği olanı’ oluşturma
yolunda önemli katkılar sağlayacaktır. İdare Hukuku II kitabımızın bütün
öğrencilere yararlı olmasını diliyoruz.
İstanbul, 2014
Editörler
Doç.Dr.Müslüm AKINCI & Doç.Dr.Mustafa AVCI
III
IV
İÇİNDEKİLER
Önsöz
III
Bölüm 1
KAMU HİZMETİ
1.1. Kamu Hizmeti Kavramı
1.2. Kamu Hizmetinin Tanımı
1.3. Kamu Hizmetinin Özellikleri
1.4. Kamu Hizmetinin Öğeleri(Unsurları)
1.4.1. Kamu Hizmetinin Hukuki Öğesi: Kamu Hukuku Düzeni
1.4.2. Kamu Hizmetinin Organik Öğesi: Kamu Tüzel Kişiliği
1.4.3. Kamu Hizmetinin Maddi Öğesi: Kamu Yararı
1.5. Etkinliğin Kamu Hizmeti Olarak Belirlenmesi
1.6. Kamu Hizmetinin Yürütülmesinde Yararlanılan İlkeler
1.6.1. Süreklilik İlkesi
1.6.2. Değişkenlik İlkesi
1.6.3. Eşitlik İlkesi
1.6.4. Yansızlık İlkesi
1.6.5. Kamu Hizmetinde Bedel Konusu
1.7. Kamu Hizmetlerinin Türleri
1.7.1. Geniş Anlamda Kamu Hizmeti Türleri
1.7.2. Dar Anlamda Kamu Hizmeti Türleri
1.8. Kamu Hizmetinin Sunulması
1.8.1. Kamu Hizmetinin Kurulması
1.8.2. Kamu Hizmetinin Yürütülmesi
1.8.2.1. Kamu Hizmetlerinin Kamu Tüzel Kişilerince Yürütülmesi
1.8.3.2. Kamu Hizmetlerinin Özel Kişilerce Yürütülmesi
1.9. Kamu Hizmetlerinin Sona Ermesi
1.10. Kamu Hizmetlerinin Günümüzdeki Durumu
13
14
15
17
17
18
18
21
22
24
24
26
27
29
30
32
33
33
35
35
37
37
38
53
55
Bölüm 2
KOLLUK
2.1. Kavram
2.2. Kamu Düzeni
2.2.1. Genel Olarak
V
57
58
59
59
2.2.2. Unsurları
2.2.2.1. Genel Güvenlik
2.2.2.2. Genel Sağlık
2.2.2.3. Genel Ahlak
2.2.2.4. Dirlik ve Esenlik
2.2.2.5. İnsan Onuru
2.2.2.6. Kamusal Estetik
2.3. Kolluk Türleri
2.3.1. İdari Kolluk
2.3.1.1. Genel İdari Kolluk
2.3.1.2. Özel İdari Kolluk
2.3.1.3. Özel Güvenlik
2.3.2. Adli Kolluk
2.3.3. Siyasi Kolluk
2.4. Kolluk Yetkileri
2.4.1. Kolluk Tedbirleri
2.4.2 Kolluk Usulleri
2.4.3 Yetkinin Sınırları
2.4.3.1.Anayasal Sınırlar
2.4.3.2.Diğer Sınırlar
2.5. Kolluk Yetkilerinin Genişlemesi
2.5.1. Olağanüstü Hâl
2.5.2.. Sıkıyönetim
60
60
61
62
63
63
64
65
65
66
68
69
71
72
73
73
74
75
76
77
77
78
80
Bölüm 3
KAMU GÖREVLİLERİ
3.1.Kamu Hizmetine Girme Hakkı
3.2. Kamu Görevliliğine Girişte Anayasal İlkeler
3.2.1. Liyâkat İlkesi
3.2.2. Eşitlik İlkesi
3.2.3. Serbestlik İlkesi
3.2.4. Kanunîlik İlkesi
3.3. Kamu Görevlilerinin Belirlenmesi
3.3.1. Geniş Anlamda Kamu Görevlileri
3.3.2. Dar Anlamda Kamu Görevlileri
3.3.3. Ceza Hukuku Bakımından Kamu Görevlileri
3.3.4. Anayasa’ya Göre Kamu Görevlilerinin Türleri
3.3.4.1. Memurlar
3.3.4.2. Diğer Kamu Görevlileri
3.4. Devlet Memurları Kanunu’na Göre İstihdam Şekilleri
3.4.1. Memurlar
3.4.2. Sözleşmeli Personel
VI
84
85
88
88
95
100
104
107
107
108
109
110
110
112
117
117
118
3.4.3. Geçici Personel
3.4.4. İşçiler
3.5. Devlet Memurluğu Rejiminin Temel İlkeleri
3.5.1. Sınıflandırma İlkesi
3.5.2. Kariyer İlkesi
3.5.3. Liyâkat İlkesi
3.6. Devlet Memurluğuna Giriş
3.6.1. Kadro (Norm Kadro) ve Kadroların Oluşturulması
3.6.1.1. Kadroların Oluşturulmasında Kanunîlik İlkesi
3.6.1.2. Kadroların Serbest Bırakılması
3.6.2. Kadroların Kullanılması Süreci
3.6.2.1.Atama Yapılacak Kadroların Bildirilmesi, Serbest
Bırakılan Kadroların Kullanılması ve Atama İzni Alınması
3.6.2.2.Atama Yapılacak Kadroların Duyurulması
3.6.3. Devlet Memurluğuna Giriş Koşulları
3.6.3.1. Genel Koşullar
3.6.3.2. Özel Koşullar
3.6.4. Devlet Memurluğuna Girişte Sınav
3.6.4.1. Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS)
3.6.4.2. Sözlü Sınav Sorunu
3.6.4.3. Korunmaya Muhtaç Çocuk Kategorisindekiler için
Yapılan Memurluk Sınavı
3.6.4.4. Engelliler İçin Yapılan Memurluk Sınavı
3.6.4.5. Memurların Hizmete Sınavsız Girmesi
3.6.5. Devlet Memurluğuna Girişte Güvenlik Soruşturması
3.6.5.1. Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasının Tanımı,
Güvenlik Soruşturması Yapılacak Personel
3.6.5.2. Güvenlik Soruşturmasında Araştırılacak Konular ve
Güvenlik Soruşturmasının Değerlendirilmesi
3.6.6. Devlet Memurluğuna İlk Atanma
3.6.6.1. Aday Memurluğa Atanma
3.6.6.2. Aslî Memurluğa Atanma
3.6.7. Memurların Naklen Atanması
3.6.7.1. Naklen Atama İşlemi
3.6.7.2. İdarenin Sadece Takdir Yetkisini İleri Sürmesi veya
Takdir Yetkisi Dışında Belli Sebepler İleri Sürmesi
3.7. Devlet Memurlarının Ödevleri ve Yükümlülükleri
3.7.1. Tarafsızlık ve Devlete Bağlılık
3.7.2. Davranış ve İşbirliği
3.7.3. Emirlere Uyma ve Kanunsuz Emir
3.7.4. Kişisel Sorumluluk ve Zarar
3.7.5. Kişilerin Uğradıkları Zararlar
VII
119
120
120
120
121
122
122
123
128
131
131
132
133
134
135
156
159
160
167
172
172
174
186
187
190
192
192
202
207
209
215
218
218
219
219
220
220
3.7.6. Mal Bildiriminde Bulunma
3.7.7. Kılık Kıyafet Yükümlülüğü
3.7.8. Resmî Belge, Araç ve Gereçlerin Yetki Verilen Mahâller
Dışına Çıkarılmaması ve İadesi
3.7.9. Amir Durumunda Olan Devlet Memurlarının Ödevleri ve
Yükümlülükleri
3.8. Devlet Memurlarının Hakları
3.8.1. Uygulamayı İsteme Hakkı
3.8.2. Güvenlik Hakkı
3.8.3. İstifa Hakkı
3.8.4. İlerleme ve Yükselme Hakkı
3.8.5. İzin Hakkı
3.8.5.1. Yıllık İzin
3.8.5.2. Mazeret İzni
3.8.5.3. Hastalık ve Refakât İzni
3.8.5.4. Aylıksız İzin
3.8.6. Müracaat, Şikâyet ve Dava Açma Hakkı
3.8.7. Sendika Kurma ve Toplu Sözleşme Yapma Hakkı
3.8.8. Soruşturma ve Kovuşturmada Özel Kurallara Tâbi Olma
Hakkı
3.8.9. İsnat ve İftiralara Karşı Korunma Hakkı
3.8.10. Aylık Hakkı
3.8.11. Yolluk Hakkı
3.8.12. Diğer Sosyal Haklar ve Yardımlar
3.9. Devlet Memurları İçin Yasaklar
3.9.1. Toplu Eylem ve Hareketlerde Bulunma Yasağı
3.9.2. Ticaret ve Diğer Kazanç Getirici Faaliyetlerde Bulunma
Yasağı
3.9.3. Grev Yasağı
3.9.4. Hediye Alma ve Menfaat Sağlama Yasağı
3.9.5. Siyasî Partilere Girme Yasağı
3.9.6.Gizli Bilgileri Açıklama Yasağı
3.9.7. Basına Bilgi veya Demeç Verme Yasağı
3.9.8. Denetimindeki Teşebbüsten Menfaat Sağlama Yasağı
3.9.9. Ayrıldığı Kuruma Karşı Görev Alma Yasağı
3.10. Memur Bilgi Sistemi ve Özlük Dosyası, Başarı, Üstün Başarı
Değerlendirmesi ve Ödül Verilmesi
3.11. Devlet Memurları Hakkında Disiplin Soruşturması
3.11.1. Disiplin Cezalarının Türleri
3.11.2. Disiplin Cezası Vermeye Yetkili Amir ve Kurullar
3.11.3. Disiplin Cezalarında Zamanaşımı
3.11.4. Disiplin Soruşturmasında Usûl
VIII
221
221
222
222
222
222
223
223
223
225
225
226
226
227
228
228
229
230
231
231
231
231
232
232
233
233
234
235
235
235
235
236
237
238
242
242
243
3.11.5. Disiplin Soruşturmasında Savunma Hakkı
3.11.6. Ceza Soruşturması ile Disiplin Soruşturmasının Bir Arada
Yürütülmesi
3.11.7. Disiplin Cezalarının Uygulanması
3.11.8. Disiplin Cezalarının Bir Süre Sonra Özlük Dosyasından
Silinmesi
3.11.9. Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri
3.11.10.Disiplin Cezalarına Karşı İdarî İtiraz
3.11.11.Disiplin Cezalarına Karşı Yargı Yolu
3.12. Devlet Memurları Hakkında Ceza Soruşturması
3.12.1. Memurlar Hakkında Özel Yargılama Sistemi ve Memurlar
için Ayrı Bir Soruşturma Usûlünün Gereklilik Nedenleri
3.12.2. 4483 Sayılı Kanun’un Uygulanacağı Kişiler
3.12.3. 4483 Sayılı Kanun’un Uygulanacağı Suçlar
3.12.4. Suç İşlendiğinin Öğrenilme Şekilleri
3.12.5. Ön İnceleme Kavramı
3.12.6. Soruşturma İzni Vermeye Yetkili Merciler
3.12.7. Soruşturma Sonunda Verilen Kararlara Karşı İtiraz
Mercileri
3.12.8. Soruşturmayı (Hazırlık Soruşturmasını) Yapacak Merciler
3.12.9. Cumhuriyet Başsavcılığınca Re’sen Dava Açılacak Hâller
3.13. Memurluk Statüsünde Kısıntı Yapan Hâller
3.13.1. Kadro Açığı
3.13.2. Görevden Uzaklaştırma
3.14. Devlet Memurluğunun Sona Ermesi
3.14.1. Devlet Memurluğuna Giriş Koşullarının Olmaması veya
Kaybedilmesi Sebebiyle Devlet Memurluğunun Sona
Ermesi
3.14.2. Devlet Memurluğundan Çekilme (İstifa)
3.14.3. Devlet Memurluğundan Çekilmiş Sayılma
3.14.4. Devlet Memurluğundan Çıkarılmayı Gerektiren Disiplin
Suçları
3.14.5. Emeklilik
3.14.5.1. Emekliye Ayrılma Nedenleri
243
Bölüm 4
KAMU MALLARI
4.1. Kamu Mallarının Tanımı ve Ölçütleri
4.2. Kamu Mallarının Türleri
4.2.1. Sahipsiz Mallar
4.2.2. Orta Malları
4.2.3. Hizmet Malları
269
270
270
272
272
273
274
IX
244
244
245
245
245
245
246
247
248
250
251
253
254
256
258
260
260
261
262
263
263
263
265
266
266
267
4.3. Kamu Malı Niteliğinin Kazanılması ve Kaybedilmesi
4.3.1. Kamu Malı Niteliğinin Kazanılması
4.3.1.1. Kamu Malının Edinilmesi
4.3.1.2. Tahsis
4.4. Kamu Mallarının Hukuki Rejimi
4.4.1. İdarenin Kamu Malları Üzerindeki Yetkilerinin Niteliği
4.4.2. Kamu Mallarının Korunması
4.4.2.1. Kamu Malının Bakımı ve Gözetimi
4.4.2.2. Özel Kişilerin Kamu Mallarını Edinmelerine İlişkin
Sınırlandırmalar
4.4.2.3. Kamu Mallarının Özel Hukuk İşlemlerine Konu Olamaması
4.4.2.4.Kamu Mallarının Özel Olarak Korunması
4.5. Kamu Mallarından Yararlanma Usulleri
4.5.1. Genel ve Ortak Yararlanma
4.5.1.1. Serbestlik İlkesi
4.5.1.2. Eşitlik İlkesi
4.5.1.3. Bedelsizlik İlkesi
4.5.2. Özel Yararlanma
4.5.2.1. İzne Bağlılık İlkesi
4.5.2.2. Bedel Esası
4.5.2.3. Yararlanmanın Geçiciliği
4.6. İdarenin Özel Malları
4.7. İdarenin Mal Edinme Usulleri
4.7.1. Kamulaştırma
4.7.1.1. Kamulaştırma İşleminin Unsurları
4.7.1.2. Kamulaştırmadan Vazgeçme ve Geri Alma Hakkı
4.7.1.3. Kamulaştırmanın Yargısal Denetimi
4.7.2. Acele Kamulaştırma
4.7.3. Kamulaştırmasız El Atma
4.7.4. İstimval
Bölüm 5
İDARENİN SORUMLULUĞU
5.1. İdarenin Sorumlu Tutulabilmesi için Aranan Genel Şartlar
5.2. İdari Sorumluluğunun Türleri
5.2.1. Kusura Dayanan Sorumluluk
5.2.1.1. Hizmet Kusuru Kavramı
5.2.1.2. Hizmet Kusurunun Görünüm Biçimleri
5.2.1.3. Görev Kusuru-Kişisel Kusur Ayrımı
5.2.1.4. Kusurun İspatı Sorunu
5.2.2. Kusursuz Sorumluluk Halleri
5.2.2.1. Risk İlkesi
X
275
275
275
275
279
279
280
281
282
284
287
288
289
289
290
290
290
291
292
292
293
293
294
294
301
302
302
303
304
307
308
309
311
311
312
315
316
320
320
5.2.2.2. Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik veya Fedakârlığın
Denkleştirilmesi İlkesi
5.2.3. Kamu Görevlisine Rücu Kurumu
5.2.3.1. Rücu Kavramı ve Uygulaması
5.2.3.2.Uzlaşma ve Uygulaması
Bölüm 6
İDARENİN YARGI DIŞI YOLLARDAN DENETLENMESİ
6.1. İdari Denetim
6.1.1. Hiyerarşik Denetim
6.1.2. Vesayet Denetimi
6.1.3. Kamuoyu ve Baskı Gruplarının Denetimi
6.1.4. Siyasal Denetim (Meclis Denetimi)
6.1.4.1. Soru
6.1.4.2. Genel Görüşme
6.1.4.3. Meclis Araştırması
6.1.4.4. Meclis Soruşturması
6.1.4.5. Gensoru
6.1.5. Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsman)
6.1.6. Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumu
6.1.6.1. Kanunun Amacı
6.1.6.2. Kurumun Yapılanması
6.1.6.3. Görevleri
6.1.6.4. Baş Denetçi ve Denetçilerde Aranılacak Şartlar
6.1.6.5. Adaylık ve Seçim
6.1.6.6. Kuruma Başvuru Şartları ve Usulü
321
322
325
325
327
331
332
334
335
336
338
341
341
343
343
345
347
348
350
350
350
352
352
353
353
KAYNAKÇA
355
XI
XII