özel ege lisesi çevre konulu dergi hazırlama
advertisement
ÖZEL EGE LİSESİ ÇEVRE KONULU DERGİ HAZIRLAMA HAZIRLAYAN ÖĞRENCİLER: Aslı Turan Can Tücer Mehmet Bakırcıoğlu Yiğit Katgı Sibel Gülse Çelik Bartu Korkut DANIŞMAN ÖĞRETMEN: Leyla Atalay Gökoğlan İZMİR 2017 İçindekiler Dünyanın En Yeşil 10 Ülkesi Dünya Çevre Günü Sivil Toplum Kuruluşları Tema Vakfı Yeşiliz Dergisi Genç Tema Doçev 20 Yaşında Özel Ege Lisesi Doğaya Ne Kadar Duyarlı Karikatürler 2016 Yılında Yaşanan Doğa Olayları Yavaş Lorisler Bisiklet ve Bisiklet Yarışları Gökkuşağı Çevre Nedir? Dünyanın En Büyük Hayvanları Küresel Isınma Tarımda Zehirli İlaçlama 1 Söz konusu çevre olunca bu ülkeler sınır tanımıyor! 25 farkı kategorinin ortalamasında derece alan bu ülkeleri gelin fiziksel olarak inceleyelim… 1.İZLANDA PUAN: 93.5 İzlanda Atlas güneydoğusu Okyanusu'nun ile Grönland'ın kuzeyinde İskandinavya ve Britanya Adası'nın kuzeybatısında yer alan bir ada ve Avrupa ülkesi. Atlas Okyanusu'nun kuzeyinde volkanik bir ada üzerinde kurulmuş ve çevresindeki birçok küçük adadan meydana gelmiş bir devlet. En yakın komşusu Grönland olup 350 km uzaktadır. Diğer komşuları Norveç 1050 km, İskoçya 800 km uzaklıktadır. 2.İSVİÇRE PUAN: 89.1 İsviçre, resmî adıyla İsviçre Konfederasyonu, federal otoritelerin merkezi Bern ile birlikte cumhuriyet. Batı Avrupa'da Almanya, batısında 26 kantondan oluşan federal bulunan ülkenin kuzey sınırında Fransa, güneyinde doğusunda Avusturya ile Lihtenştayn yer alır. 3. KOSTA RİKA PUAN:86.4 Kosta Rika, bir Orta Amerika ülkesidir. Kosta Rika adı İspanyolcada zengin sahil anlamına gelmektedir. Kuzeyde Nikaragua, güneydoğuda Panama ile doğusunda ise Karayip komşudur. Batısında Büyük Denizi vardır. Büyük Okyanus, Okyanus'taki toprağı Cocos Adası Ulusal Parkı dolayısı ile Güney Amerika ülkesi Ekvador'a komşu sayılmaktadır. Ayrıca Kosta Rika, ordusu bulunmayan az sayıdaki ülkelerden biridir. 2 İtalya ve 4. İSVEÇ PUAN: 86.0 İsveç veya olarak İsveç resmî Krallığı, Kuzey Avrupa'daki İskandinavya yarımadasında yer alan bir ülkedir. Ülkenin sınır komşuları batı ve kuzeyden Norveç, doğudan ise Finlandiya'dır. İsveç bunun dışında güneyinde yer alan Öresund Köprüsü ile Danimarka'ya bağlıdır. 5. NORVEÇ PUAN: 81.1 Norveç, Kuzey Avrupa'da bulunan İskandinav Yarımadası'nın batısında bir ülkedir. Finlandiya, İsveç ve Rusya Federasyonu ile komşu olan ülkenin batıda Atlas Okyanusu'nun bir kolu olan Norveç Denizi'ne kıyısı vardır. Kıyıları binlerce fiyordla çizilmektedir. 6. MAURİTİUS PUAN: 80.6 Mauritius ya da resmî adıyla Mauritius Cumhuriyeti, Afrika kıtasına bağlı bir ada ülke konumunda doğusunda Hint olup, Madagaskar'ın Okyanusu'nun güneybatı kısmında yer almaktadır. Ülkenin başkenti Port Louis'dir. 7. FRANSA PUAN: 78.2 Fransa, ya da resmî adıyla Fransız Cumhuriyeti, ana kara toprakları Batı Avrupa'da bulunan ve dünyanın pek çok ülkedir. 3 bölgesinde denizaşırı toprakları olan bir Kıta Fransası, güneyde Akdeniz'den kuzeyde Manş Denizi ve Kuzey Denizi'ne, doğuda Ren Nehri'nden batıda Atlas Okyanusu'na kadar yayılan topraklarda yer alır. Fransızlar, ülkelerini topraklarının biçiminden ötürü Altıgen olarak adlandırırlar. 8. AVUSTURYA PUAN:78.1 Avusturya ya da resmî adıyla Avusturya Cumhuriyeti, Orta Avrupa'da denize kıyısı olmayan, dokuz eyaletten oluşan ülke. Batıda Lihtenştayn ve İsviçre, güneyde İtalya ve Slovenya, doğuda Macaristan ve Slovakya, kuzeyde ise Almanya ve Çek Cumhuriyeti ile komşudur. 9. KÜBA PUAN: 78.1 Küba, resmî olarak Küba Cumhuriyeti, Karayiplerde bir ada ülkesi. Küba, Isla de la Juventud ve birçok takımadaların yanı sıra, başlıca Küba adasından oluşur. Havana, Küba'nın en büyük şehri ve ülkenin başkentidir. Santiago de Cuba ikinci en büyük şehirdir. Küba'nın kuzeyinde Birleşik Devletler (150 km uzaklıkta), güneyinde Cayman batısında Meksika, Bahamalar, Adaları ve Jamaika ve güneydoğusunda Haiti ve Dominik Cumhuriyeti uzanır. 10.KOLOMBİYA PUAN: 76.8 Kolombiya ya da resmî olarak Kolombiya Cumhuriyeti, Güney Amerika'da yer alan bağımsız, üniter ve anayasal bir cumhuriyettir. 32 alt bölümden oluşmaktadır. Başkenti, ülkenin orta bölümünde yer alan Bogotá şehridir. 4 5 Haziran Dünya Çevre Günü: Birleşmiş Milletler, 2010 yılını Uluslararası Biyolojik Çeşitlilik Yılı ilan etti. Dünya üzerindeki biyoçeşitliliğin korunmasının önemine dikkat çekmek üzere 2010 yılı Dünya Çevre Günü’nün ana konusu “Birçok Tür, Bir Tek Gezegen, Bir Tek Gelecek” olarak belirlendi. 5 Çevreye Yardımcı Sivil Toplum Kuruluşları Ülkemizde ve dünyada çevre ile ilgilenen birçok sivil toplum kuruluşu bulunmaktadır. Bu kuruluşlar topladıkları bağışların da yardımıyla çevre ile ilgili sorumluluklar üstlenerek çevrenin korunmasına yardımcı olmaya çalışmaktadırlar. Ülkemizde, Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı (TEMA Vakfı), Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL), Deniz Temiz Derneği, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği (TTKD) gibi birçok sivil toplum kuruluşu çevre için hizmet vermektedir. 6 Çevre ve Koruma ve Kültür Değerlerini Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL): ÇEKÜL ülkemizin doğal, tarihsel ve kültürel varlıklarını korumak amacıyla 1990 yılında bir vakıf olarak kuruldu. Kuruluşundan itibaren doğa-kültür-insan arasındaki yaşamsal uyumun savunucusu olan ÇEKÜL, “Doğa ve Kültürle Varız” sloganıyla yaşama geçirdiği proje ve programlarla, en küçük yerleşmeden ülke bütüne açılan bir yaklaşımı benimsedi. 7 Ağaç Ormanları ÇEKÜL’e ait 7 Ağaç Ormanları’nda yaklaşık olarak 900.000 kişinin verdiği destek ile birlikte yaklaşık 4 milyon ağaç ile Antalya, Bursa, Bilecik, Çanakkale, Diyarbakır, Edirne, Elazığ, İstanbul, İzmir, Kars, Kocaeli, Mardin, Muğla, Sivas, Şanlıurfa ve Van şehirlerinde büyümekte olan fıstık çamı, kızılçam, karaçam, akçaağaç, ardıç, akasya, huş, sedir, servi, meşe ve ceviz ağaçları 7 Ağaç Ormanları’nda bir araya gelmiştir. 7 DenizTemiz Derneği (TURMEPA) Deniz Temiz Derneği ya da diğer adıyla TURMEPA, ülkemizin kıyı ve denizlerinin korunmasını sağlamak ve gelecek nesillere temiz denizlerle çevrili yaşanabilir bir Türkiye bırakmak amacıyla, 8 Nisan 1994 yılında Rahmi M. Koç'un başkanlığında, Deniz Ticaret Odası ve bir grup deniz sevdasıyla birlikte başlatılmış bir sivil toplum hareketidir, sivil toplum kuruluşudur. Kurulduğunda 29 üyesi olan TURMEPA, bugün; 350'si kurumsal olmak üzere 1000'e yakın üye sayısına ulaşmış bir sivil toplum kuruluşu olarak, Hopa’dan İskenderun’a (adalar dâhil) kadar uzanan yaklaşık 8.333 km'lik kıyı şeridinde şube, bölge koordinatörlükleri ve gönüllüleriyle denizleri yaşatma ve temiz tutma çabalarına devam etmektedir. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği (TTKD) Türkiye Tabiatını Koruma Derneği özellikle dağlar, ormanlar, tarım alanları, toprak ve su kaynakları olmak üzere, ülkemizin sahip olduğu tüm doğal kaynaklarının biyolojik çeşitliliğini ve ekosistem bütünlüğünü koruyarak kalkınma amaçlı kullanılmasını amaçlamaktadır. Bunun dışında dernek kent, çevre ve kalite konularında halkı bilinçlendirmek amacıyla kent tabiatını koruma amaçlı eğitim, panel, seminer gibi etkinlikler düzenleyerek engellilerin, çocukların ve gençlerin, kadınların, köylülerin ve çiftçilerin, sanayici, turizmci ve sporcuların çevre ve kültürel değerler konusunda bilinçlendirilmesini ve eğitilmesini sağlamaktadır. 8 Dernek; çevre dostu tarımsal uygulamalar, kırsal kalkınma amaçlı faaliyetler, ve çevreye karşı engellenmesine projeler ve hayvana şiddetin yönelik etkinlikler yürüterek ülkemizdeki yaşamı etkileyen çevre kirliliğini engelleme amaçlı faaliyetler de göstermektedir. Türkiye Çevre Koruma Vakfı Derneğin amacı insanın, insan sağlığının ve çevrenin korunması ve iyileştirilmesi, kırsal ve kentsel alanlarda arazinin ve doğal kaynakların, doğal bitki ve hayvan varlığı ile doğal ve tarihi zenginliklerin en uygun ve yararlı şekilde kullanılması ve korumasıdır. Çevre sensin projesi 9 TEMA VAKFI Türkiye Erozyonla Mücadele Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı ya da kısaca TEMA, 11 Eylül 1992 tarihinde kurulmuş olan çevreci vakıftır. Erozyon ile mücadele, ağaçlandırma ve doğal varlıkların korunması temel amaçlarındandır. Bazı Tema Vakfı Projeleri: Meşe Projesi: TEMA Vakfı'nın 1998 yılından beri sürdürdüğü Meşe Projesi, Türkiye genelinde 1 milyon hektar alanda sağlıklı meşe ormanları oluşturmayı hedeflemektedir. Çevre ve Orman Bakanlığı'nın iş birliği ile gerçekleştirilen projenin toplam maliyeti 1.8 milyar ABD doları civarındadır. Bir Milyon Fidan Kampanyası: TEMA'nın başlattığı "Bir Milyon Fidan Kampanyası" hedefine ulaştı. Halkın büyük ilgi ve desteği ile 1 milyon 11 bin 71 fidan toprakla buluştu. Hatıra Ormanı: Çevre ve Orman Bakanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü ile TEMA Vakfı arasında bir protokol düzenlenmiştir. Bu protokol gereği, çeşitli illerde kişi ve kuruluşlar adına fidan dikim çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Bugüne kadar Malkara, Mudanya, Konya, Samsun, İzmir, Şanlıurfa, Antalya, Kızılcahamam ve Adıyaman gibi hatıra ormanlarında 389 bin 718 adet fidan dikilmiştir. 10 Tema Vakfı Ödülleri: TEMA, UNCCD Sekreterliği tarafından 2012 yılında ilk kez verilen Land for Life ödülünü almaya hak kazanmıştır. 11 TEMA VAKFINDAN BİR DERGİ: YEŞİLİZ DERGİSİ TEMA Vakfı’nın öncülüğünde 21 sivil toplum kuruluşu, "Biriniz yoksa eksiğiz, sizinle yeşiliz" sloganıyla çıkardıkları Yeşiliz Dergisi’yle çevre ve doğaya dikkat çekiyor. Üçüncü sayısı yayınlanan derginin tanıtım toplantı Boğaziçi Üniversitesi Kennedy Lodge Salonu’nda yapıldı. Yeşiliz Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Dr. Uygar Özesmi, yayın kurulunda çevre ve doğanın korumacı sivil toplum örgütlerinin, yayın ekibinde yeşil ve yaşanır bir dünyanın savunucularının bulunduğunu belirterek, şunları söyledi: "Tek eksiğimiz okurlar. Yeşiliz, her adımda sizden ilgi, bilgi ve yol göstericilik, tepki ve eylem bekliyor. İstediğimiz kadar fabrikalar, binalar, gemiler yapalım, ekonomimizi güçlendirelim. Yaşanır bir dünya olmazsa hepsi boşuna olur." İki ayda bir yayınlanan Yeşiliz Dergisi, yüzde yüz yerli malı, geri dönüşümlü kağıdına basılıyor. Toplantı, koreografisini Zeynep Tanbay’ın yaptığı, Gizem Erdem’in "İç" adlı dans gösterisi ile son buldu. 12 Genç TEMA Vakfı Gönüllüleri Genç TEMA, üniversite öğrencilerden oluşan bir Tema Vakfı örgütlenmesidir. Genç TEMA gençlerin çevreye duyarlı ve çevre ile ilgili sorunların çözümünde rol üstlenebilecek bireyler olmasını amaçlamaktadır. Genç Tema çalışmalarına katılmak isteyen öğrenciler, bir danışman öğretmen desteği ile bir araya gelip Genç TEMA yönergesi doğrultusunda bir topluluk kurabilirler. Kurulan öğrenci toplulukları bulundukları üniversitenin de onay ve desteğini alarak özellikle üniversitenin bağlı olduğu ildeki TEMA Temsilciliği ve TEMA Vakıf Merkezi ile beraber faaliyetlerini sürdürmektedirler. Genç TEMA, diğer öğrencilere Genç TEMA’nın tanıtımını yapma ve daha fazla katılımın olmasını sağlama, bilgilendirme çalışmaları, fidan dikim etkinlikleri, TEMA Temsilciliklerinin çalışmalarına destek olma, TEMA kampanyalarını yaygınlaştırma, çevre ile ilgili olan özel günlerde etkinlikler ve doğa yürüyüşleri düzenleme, vakıf toplantılarına katılım sağlama ve vakfa yeni gönüllüler kazandırma gibi faaliyetler gerçekleştirir. 13 Genç TEMA'lar Dünyayı Kurtarmak İçin İlk Adımı Attı – 17 Mart 2014 Tema Vakfı’nı destekleyen 108 koşucu hızla kaybolan ve kirlenen doğayı kurtarmak için koşarak çevrelerindeki 1.204 kişiden bağış topladılar. Koşucuların yardımseverlik koşullarından elde ettiği bağışlar şimdi de “Dünyayı Kurtaran Adam Projesi”ne aktarılacak. 14 ÇEVRENİN BEKÇİSİ: DOÇEV 20 YAŞINDA Doğal dengenin korunması, ve çevresel iyileştirilmesi, bilincinin yükseltilmesi değerlerin toplumda çevre konularında çalışmalar yürütmek üzere kurulan DOÇEVDoğa ve Çevre Vakfı; ağaçlandırma, atık yönetimi ve çevre eğitimi alanlarında faaliyetler yapmakta uygulama geliştirmektedir. DOÇEV: • 1996 yılında • Doğal dengeyi ve çevresel değerleri nesiller boyu koruyan, geliştiren, öncü ve evrensel bir sivil toplum kuruluşu olmak için • İsmet ABALIOĞLU önderliğinde • Denizli’de kuruldu. DOÇEV’İN KURTARDIĞI YÜZLERCE ALANDAN SADECE BİR TANESİ 15 projeleri DOÇEV’ DEN BROŞÜR-AFİŞ ÖRNEKLERİ: 16 Özel Ege Lisesi Çevreye Ne Kadar Duyarlı? Özel Ege Lisesi kurumsal değerleri madde 9: İnsani ihtiyaç ve zorunlulukları gözeterek tüm canlıların yaşam hakkını savunmak. Okula, çevreye ve insanlığa ait bütün eşyaları ve kaynakları özenle kullanmak. Özel Ege Lisesi, öğrencileri ve velilerinin katkılarıyla 2012 yılında Özel Ege Lisesi 25. Yıl Öğrenci ve Öğretmen Ormanı’nı kurmak üzere fidan dikim kapasitesine ulaşır. Okulumuzdan Görüntüler 17 18 KARİKATÜRLER 19 20 21 22 23 2016’da Yaşananlar Çevre Felaketleri: 1.Balina Katliamı-Faroe Adaları/Danimarka Kuzey Atlantik Denizi'nde Danimarka'ya bağlı Faroe Adaları'nda 300 yıldır gerçekleştirilen balina katliamı Avrupa dâhil dünyadaki birçok ülke tarafından tepki çekse de bu yıl da yapıldı. Katılımcılar düzinelerce pilot balinayı vahşice katletti. 2.Nükleer Füze Denemesi-Kuzey Kore Kuzey Kore'de sabah erken saatlerde 5.3 büyüklüğünde bir yapay deprem meydana geldiği bildirilmişti. Kuzey Kore, ülkede geniş çaplı sismik olayın meydana gelmesinden kısa bir süre sonra beşinci nükleer denemenin başarılı bir şekilde gerçekleştirildiğini duyurdu. 3.Petrol Kuyuları Musul/ Irak Terör örgütü IŞİD, Musul operasyonunun başlamasıyla petrol kuyularını ateşe verdi. Ortaya çıkan görüntüler ise tüyler ürpertti. Petrol kuyularından çıkan gaz büyük bir hava kirliliği yarattı. Oluşan hava kirliliği ülkemizin güneydoğusunda bile görüldü. 4.Hava Kirliliği-Çin Halk Cumhuriyeti Çin'in orta ve kuzey bölgelerinde etkili olan ağır hava kirliliği nedeniyle zararlı partikül hava endeksi, Dünya Sağlık Örgütü’nün insan sağlığı için "üst sınır" olarak kabul ettiği eşik değerin 8 kat üzerine çıktı. 24 HAYVANLAR ÂLEMİ Dünya’nın Bilinen Tek Zehirli Primatı: Yavaş Loris: Nycticebus cinsi lorisler olarak bilinen yavaş lorisler isimlerinden de anlaşılacağı gibi çok hareketli değiller. Genellikle başları yuvarlaktır, küçük bir burna, büyük gözlere, uzun ve esnek bir gövdeye sahiplerdir. Elleri ve ayakları ise dalları kolayca kavrayabilmektedir. Bazı kişiler olağanüstü güçlere sahip olduklarını düşünüyor. Endonezya’da bulunan yerliler bu canlılara olağanüstü özellikler yükler. Öyle ki bu küçük canlıları odun ateşinde pişirirken akan sıvının onların ömrünü uzattığını ve şans getirdiğini düşünürler. Soyları da çok büyük bir tehdit altında: Yavaş lorislere ait 9 farklı tür bilinmektedir ve bu türlerden birinin artık dünyada kalmadığı düşünülmektedir. 2012 yılından önce tespit edilen türler de tehlike altında olarak gösterilmektedir. 25 Bilinen zehirli tek primatlar: Yavaş lorisler tatlı gözükseler de hiç akla gelmeyecek bir yerlerinde ölüme sebep olabilecek bir zehir taşıyorlar. Dirseklerinde bulunan zehir kesesini ağzıyla emen bir loris bu zehri ağzında iyice yaydıktan sonra bir ısırığı ile ciddi hasarlar verebiliyor. Bu zehirlerini ise kendilerini korumak için kullanıyorlar. Çoğunlukla yasadışı bir şekilde ticaretleri yapılıyor. Yavaş lorislerin yasa dışı ticaretleri de yapılıyor ve zehirlerini kullanıp ısırarak hasar vermesini engellemek için herhangi bir uyuşturucu ilaç verilmeden dişleri çekiliyor. Çektikleri tek acı da dişlerinin çekilmesi değil, çoğu loris ticaretleri yapılırken soğuk ve havasız kafeslerin içinde kalıyor. Ayrıca yavaş lorisler evde yaşamaya uygun hayvanlar değiller. Sürekli aydınlık bir ortamda bulunmak, küçük kafeslerde tutsak bir yaşam sürmek gibi etkenler de onlara işkence gibi geliyor. Ticaretlerin yasadışı olmasına rağmen birçok kişi sevimliliklerinden dolayı kaçak olarak yavaş loris satın alıyor ve onlara bu eziyeti çektiriyor. Sahipleri de onlara zarar veriyor. Maalesef ki çoğu insan onları bir oyuncak olarak kullanıyor ve bazen onların da canının yanabileceğini unutuyor. Bunun en büyük örneklerinden biri de bir zamanlar internette oldukça popüler olabilmiş gıdıklama videoları. Çoğu insan onların canının yanabileceğini bilmeden onları gıdıklıyor ve bu olayın onların da hoşuna gittiğini düşünüyorlar. Bu lorislerin kollarını kaldırması ve gülüyor gözükmesi ise onları eğlendiriyor. 26 gibi Ama aslında eziyet görüyorlar. Bir yavaş lorisi gıdıklamak onlara bir işkence. Üstelik kendilerini hiçbir şekilde savunamıyorlar. Yapabildikleri tek şey ise kollarını kaldırmak. Lorisler sadece kendilerini tehlikede hissettikleri zaman kollarını havaya kaldırırlar. Çoğu vakıf ve kuruluş onları bu işkenceli hayattan kurtarmaya çalışsa da hâlâ onlara bu eziyeti yapmaya devam eden kişiler bulunuyor. 27 BİSİKLET VE FAZLASI Bisiklet ya da popüler olmayan eski adıyla velespit, motorsuz veya elektrik motorlu, iki veya üç tekerlekli, pedallı, insan gücü veya elektrik ile ilerleyen bir ulaşım aracıdır. Dünya'nın en popüler bisikleti ve en fazla satılan taşıtı olan Çin yapımı Uçan Güvercin. Hâlen yarım milyardan fazla kişi tarafından kullanılmaktadır. Tarihi: Bisikletin kısaca bir evrimi Yarışları: Tour de France: İlk olarak 1903 yılında yapılan yarış zamanla sporun en önemli organizasyonu hâline gelmiştir. Özellikle 1960'lardan sonra popülaritesi iyice artan tur, son yıllarda uluslararası niteliğini pekiştirmiştir. Artık Fransa Turu'nun etapları, Benelux ülkeleri, İtalya ve İsviçre'yi de kapsayacak şekilde düzenlemektedir. ZDF, Eurosport, Rai Sport gibi dünyanın önemli spor yayıncılarının üç hafta boyunca canlı olarak ekrana getirdiği Fransa 28 Bisiklet Turu, yıllık spor organizasyonları arasında yayını en fazla izlenen spor yayınları arasında bulunmaktadır. Giro d’Italia: Giro d'Italia , ilk olarak 1909 yılında düzenlenen profesyonel yol bisikleti yarışlarından birisi. Genelde Mayıs ayında başlayıp üç hafta sürmektedir. Etaplar her yıl değişmektedir. Daha önce Sardunya ve Sicilya Adalarında da yarışılmıştır. Etaplar sprint etapı, dağ etapı, zamana karşı etabı olmak üzere üç çeşittir. Ortalama 21 etaptan oluşmaktadır. Vuelta a Espana: İspanya Bisiklet Turu üç haftalık yol bisikleti yarışı olup, Avrupa'nın üç büyük bisiklet tur yarışından birisi ve UCI ProTour'un bir parçasıdır. Eskiden ilkbaharda yapılıyordu fakat 1955’ten beri eylül ayında yapılmaktadır. 29 BİR GÖKKUŞAĞI NASIL OLUŞUR? Gökkuşakları ışık ışınlarının su damlaları içinden geçerken kırılmasıyla ve yansımasıyla oluşur. Bir ortamın içinde hareket eden ışık ışınları başka bir ortamla karşılaştıkları zaman ya yansıyarak aynı ortamın içinde kalırlar ya da kırılarak diğer ortama geçerler. Yansıma durumunda ışığın ara yüzeye geliş açısı ile dönüş açısı aynıdır. Ancak kırılma sırasında açı değişir. Kırılma açısı ortamların kırılma indisleri tarafından belirlenir. Ayrıca kırılma indisi ışınların dalga boyuna bağlı olarak değiştiği için farklı renkteki ışınlar farklı açılarla kırılır. Örneğin, beyaz ışık farklı dalga boylarındaki ışınların bir bileşimidir. Farklı dalga boylarındaki ışınlar bir prizmanın içinden geçirildiği zaman farklı açılarla kırılır (bir kez prizmaya girerken bir kez prizmadan çıkarken). Böylece beyaz ışık kendini oluşturan farklı renklerdeki ışıklara ayrışır. Kırılma açısı kırmızı renk için en büyük, mor renk için en küçüktür. Gökkuşağının oluşumu da ışığın prizmadan geçerken renklere ayrışmasına çok benzeyen bir süreçtir. 30 Işık ışınları, su damlalarının içine girerken ve çıkarken birer kez kırılmaya uğrar. Ayrıca damlaların içindeyken birkaç kez yansıyabilirler. Işınlar damlaların içinden çıkmadan önce bir kez yansıdıkları zaman renklerin dıştan içe doğru kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert, mor olarak sıralandığı gökkuşakları oluşur. Işınlar iki kez yansıdığı zamansa renklerin sıralanışı tersine döner. Işık ışınlarının iki ya da daha fazla kez yansımasıyla da gökkuşakları oluşabilir. Ancak böyle gökkuşakları genellikle çok solgundur. Gökkuşakları aslında tam bir çember şeklinde oluşur ancak gökkuşağının görülebilmesi için Güneş'in ufkun üzerinde yaklaşık 40 dereceden fazla yükselmemiş olması gerekir. Bu yüzden yer yüzeyinden bakıldığında gökkuşakları yarım bir çember biçiminde görünür. Ancak yüksek bir dağın tepesinden ya da yükseklerde uçan bir uçağın içinden baktığınız zaman tam bir çember biçiminde gökkuşakları görebilirsiniz. 31 Beyaz Bir Gökkuşağı: Diğer adı “sis kuşağı” olan bu olay çok nadiren yaşanmaktadır. Sis kuşağı denilen bu olay âdeta beyaz bir gökkuşağı şeklindedir. İskoçya'da da nadir rastlanan beyaz gökkuşağı görüntülendi. Melvin Nicholson, Pazar günü doğa yürüyüşüne çıktığı sırada beyaz gökkuşağıyla karşılaştı. Gördüklerini ''Tek kelimeyle muhteşem” diyerek tarif eden Nicholson, "Renksiz bir gökkuşağı gibi. Aslında küçük damlacıkların yarattığı sisten ibaret" diyor. 32 ÇEVRE NEDİR? Çevre insanların ve diğer canlıların yaşamları boyunca sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları, fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortam. Yani kısaca canlı varlıkları etkileyen dış tesirlerin tümüne çevre denir. Çevre geleceğimiz için çok önemli katkılarda bulunur. Eğer çevremizi kontrol altında tutmazsak bu bizim için ileride pişman olunacak bir duruma gelir. Yaşam ve çevre birbirine bağlı iki önemli yaşam çerçevesidir. Çevreyi korumak için ne yapabiliriz? 33 • Tüketilen tekrar düşünülmeli, gereksiz tüketim yapmamalıyız. • Çöpler çöp poşetine atılmadan önce azı bağlanmalı ve çöp kutusuna atılmalıdır. • Ormanları korumalıyız. • Ağaçlara zarar verilmemelidir. • Çimenlerin üzerinde ateş yakılmamalıdır. • Denizler kirletilmemelidir. • Hayvanlara zarar verilmemelidir. • Enerji tasarrufu yapılmalıdır. • Evcil hayvanların atıkları temizlenmelidir. • Biten piller pil kutusuna atılmalıdır. • Egzozlu taşıtlar fazlalaşmamalıdır . • Başta su olmak üzere her konuda israftan kaçınılmalıdır . • Kozmetik ürünleri özellikle saç spreyi ve deodorantlar kullanılmamalıdır. • Kâğıt, cam, teneke, pil gibi geri dönüşümü olanlar geri dönüşüm kutularına atılmalıdır. • Piknikten sonra asla yerde çöp kalmamalıdır. • Çevremizi sahiplenmeli, değeri ve önemi hakkında herkese bilgi verilmelidir. DÜNYANIN EN BÜYÜK HAYVANLARI Dünyanın en büyük hayvanı 30 metrelik boyu ve 200 tonluk ağırlığıyla MAVİ BALİNA’dır. Mavi balina; bir deniz memelisidir ve gök balina olarak da bilinen bu hayvan büyüklüğü nedeniyle cüsseyle ilgili neredeyse tüm rekorlara sahiptir. Mavi balina gelmiş geçmiş en büyük ve en ağır hayvandır. Yüzen en büyük 10 hayvan: 1. Mavi Balina 2. Oluklu Balina 34 3. Manta Vatozu 4. Güney Deniz Filli 5. İspermeçet Balinası 35 6. Caribbean Barrd Spange 7. Aslan Yelesi Denizanası 8. Balina Köpek Balığı 36 9. Japon Örümcek Yengeçi 10. Büyük Beyaz Köpek Balığı 37 En büyük 6 sürüngen: 1. Tuzlu Su Timsahı 2. Yeşil Anakonda 3. Piton 38 4. Kral Kobra 5. Komodo Ejderi 6. Gavial 39 KÜRESEL ISINMA Küresel ısınma, başlıca atmosfere salınan gazların neden olduğu düşünülen sera etkisinin sonucunda, Dünya üzerinde yıl boyunca kara, deniz ve havada ölçülen ortalama sıcaklıklarda görülen artışa verilen isimdir. Küresel ısınma 50 yıldır saptanabilir duruma gelmiş ve önem kazanmıştır. Dünya'nın atmosfere yakın yüzeyinin ortalama sıcaklığı 20. yüzyılda 0.6 (± 0.2) °C artmıştır. İklim değişimi üzerindeki yaygın bilimsel görüş, "son 50 yılda sıcaklık artışının insan hayatı üzerinde de fark edilebilir etkiler oluşturduğu" yönündedir. 40 Sera gazı salınımını kontrol edecek günlük hayattaki bazı önlemler şöyle sıralanıyor: • Daha az et yemek. • Standart ampulü, LED ampulü ile değiştirmek, yılda 75 kg karbondioksit tasarrufu sağlıyor. • Daha az fosil yakıtlı araba kullanmak. Daha sık yürüyüp bisiklet kullanmak ve toplu taşıma araçlarından daha çok faydalanmak. (Benzinli araba kullanılmayan her kilometre için 150 g - 380 g karbondioksit tasarruf edilecektir.) • Otomobillerin hava ve yakıt filtrelerinin her zaman temiz olmasına dikkat etmek. Çok tozlu ortamlara yaptığınız yolculuklardan sonra mutlaka filtreler temizlenmeli. Kirli filtreler fazla yakıt harcanmasına yol açmaktadır. • Geri dönüşüme katkıda bulunmak. Evlerden çıkan çöplerin sadece yarısını geri dönüştürerek yılda 1200 kg karbondioksit tasarrufu sağlanabilir. • Lastik basınçlarını kontrol etmek. Düzgün şişirilmiş lastiklerle litre başına alınan yol yüzde 3 oranında artar. Sağlanacak her 4 litre benzin tasarrufu 10 kg karbondioksiti atmosferden uzak tutar. • Daha az sıcak su kullanmak. Suyu ısıtmak için çok fazla enerji kullanmak gerekiyor. Daha az su tüketen bir duş başlığı ile 175 kg, giysileri soğuk su ya da ılık suda yıkayarak da 250 kg karbondioksit tasarrufu yapılabilir. • Ambalajları fazla olan ürünlerden kaçınmak. Çöpü yüzde 10 oranında azaltarak yılda 600 kg karbondioksit tasarrufu yapılabilir. • Isınma sistemleri ile ısıtıcı ayarını kışın 2 °C aşağıda, yazın 2 °C yukarıda tutmak yılda 1000 kg karbondioksit tasarrufu yapılabilir. • Elektronik cihazları tamamen kapatmak. Evde ortalama 8 saat stand by konumunda bırakılan TV, DVD, müzik seti gibi elektronik cihazlar, yılda 450 kg karbon gazının atmosfere yayılması anlamına gelir. • Özellikle ısınmada Güneş enerjisi ile çalışan sistemleri kullanmak. Bu çok büyük tasarruflar sağlayacaktır. • Ormanlarda piknik yapmak yerine çok az ağaçlık küçük park ve bahçelerde piknik yapmak, orman yangınlarını engelleyecektir 41 TARIMDA ZEHİRLİ İLAÇLAMA Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, her yıl 3 milyon kişi ziraİ ilaç zehirlenmesine maruz kalıyor. Her yıl en az 20 bin tarım işçisi zirai ilaç uygulamaları nedeniyle ölüyor. Bu zirai ilaçların diğer faktörlerle birleşerek tüketicilerde zaman içinde yarattığı hastalıkların ve ölüm vakalarının ise sayısal bir değer olarak tespit edilmesi mümkün değil. Kullanılan kimyasalların gıdada bıraktığı kalıntılar vücudumuza alınarak birikiyor. Biriken kimyasallar; kanser, üreme bozuklukları, hormon dengelerinde bozukluklar, bağışıklık sistemi sorunları, sinir sistemi rahatsızlıkları (beyin gelişiminde zarar, depresyon, konsantrasyon bozukluğu vs.) alerjiler, astım gibi birçok sağlık sorununa sebep olabiliyor. Sinek ve Böcek İlaçları Çok Tehlikeli! AB, sofralık ve kuru üzüm ithalatı için aldığı yeni karar ile maksimum kalıntı limitini tam 50 kat düşürdü. Getirilen limit 0.01 ppm, zaten akredite laboratuvarlarca birçok etken madde için ölçülebilir en alt limit. Yani AB’nin bu kararı, kalıntı açısından bakınca kuru üzüm için, sıfır kalıntı zorunluluğunun olduğu organik üretime işaret ediyor. 42 KAYNAKÇA: 43 • https://gezimanya.com • http://www.docev.org.tr • http://www.egelisesi.k12.tr/ozel-ege-lisesi/kurumsal-degerler • http://www.hurriyet.com.tr/biriniz-yoksa-eksigiz-sizinle-yesiliz • www.webtekno.com/iskocya-da-cok-nadir-rastlanan-beyaz-gokkusagi • www.bilgiustam.com/gokkusagi-nedir-nasil-ve-neden-olusur • www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/gokkusagi-nasil-olusur • https://www.haberler.com/300-yildir-suren-gelenek-balina-katliami-8655472-haberi • http://www.ttkder.org.tr • http://www.tucev.org
