dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
advertisement
EPİDEMİYOLOJİ • • • • Çocuk +ergen %10 Okul yaşı çocukları %3-5 Erkek/kız oranı 3-5/1 Kızlarda dikkatsizlik ve bilişsel zorluklarla • Erkeklerin saldırganlık, ataklık,davranım bozuk. • Başlangıç 3 yaş civarı,tanı ilkokul • Yetişkinlerde %4 Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 Bazen bebeklikte başlar Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 İLK BELİRTİLER • Bebeklikte çok ağlama • Zor yatıştırılma • Zor beslenme • Aşırı hareketlilik (motor takılmış gibi) • Sürekli yeni uyaranlar peşinden koşma Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 Bazen 2-3 yaşlarında başlar Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 DEHB DİKKAT EKSİKLİĞİ ÖNDE OLAN TİP AŞIRI HAREKETLİLİK ÖNDE OLAN TİP BİRLEŞİK TİP Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 DİKKAT EKSİKLİĞİ • Dikkat eksikliği dikkat süresinin ve yoğunluğunun bireyin yaşına göre olması gerekenden az olmasıdır. Dikkatin belirli bir noktaya toplanamaması ve kolayca dağılması, dağınıklık, unutkanlık, eşyaları kaybetme gibi belirtilerle kendini gösterir. • Dikkat eksikliğinde sorun dikkat edememek değil, dikkatin belirli bir noktaya odaklanamamasıdır. Bu tür bireyler aynı anda tüm uyaranlara birden dikkat ederler bu nedenle belirli bir işle uğraşırken başka bir uyarıcı kolaylıkla dikkatin dağılmasına neden olur. O anda uğraştıkları işi bırakıp bir başka işe yönelebilirler. Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 DİKKAT İLE İLGİLİYÜRÜTÜCÜ İŞLEVLER • • • • • • Organizasyon; Öncelikleri belirleme Odaklanma ve sürdürme Uyanıklığın ve çabanın sürdürülmesi Hızın Ayarlanması Çatışma ve diğer duyguların düzenlenmesi Çalışan beleğin değerlendirilmesi ve hatırlamalar • Eylemleri düzenleme ve özdenetim Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 • Uyarana ve çevreye ait bazı faktörler dikkat süresi ve yoğunluğunu etkiler. Ödev başında 10 dk’dan fazla oturamayan bir çocuk bilgisayar başında saatlerce oyun oynayabilir ya da sevdiği bir TV programını izleyebilir. Dikkat eksikliği olan bir birey için dikkatin bir noktaya odaklanması ve sürdürülmesi kalabalık, gürültülü ve uyaranın fazla olduğu ortamlarda daha da zor olur. Bununla birlikte bire bir ilişkilerde, sakin ortamlarda ve ilgisini çeken bir konuda daha uzun süre odaklanabilir. Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 DİKKAT EKSİKLİĞİ BELİRTİLERİ • Belirli bir işe ya da oyuna dikkatini vermekte zorlanır. • Dikkati kolayca dağılır. • Dikkatsizce hatalar yapar. • Başladığı işi bitiremez. • Kendisiyle konuşulurken dinlemiyormuş gibi görünür. • Görev ve etkinlikleri düzenlemekte zorlanır. • Yoğun zihinsel çaba gerektiren işleri yapmaktan kaçınır (ev ödevi, okul aktiviteleri gibi). • Etkinlikler için gereken eşyaları kaybeder. • Günlük etkinliklerde unutkandır. • Bunlardan en az 6’sının, en az 6 aydır, birden fazla ortamda görülüyor olması durumunda dikkat eksikliği olabileceği düşünülür. Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 DİKKAT SÜRESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER • • • • Yaş IQ Gelişim düzeyi 12 yaşa kadar yaşla birlikte dikkat süresi artar • En hızlı gelişme 4-5 yaş arasıdır. • Farklı yaş dilimleri farklı sorgulanmalıdır. Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 Anne Baba ve Öğretmenlerin Dikkat Eksikliği Olan çocukları Tanımlamaları • Söylediklerim bir kulağından girip diğerinden çıkıyor ” • “Sanki aklı hep başka yerde, çok dalgın” • “ Bilgisayar başında saatlerce oturabiliyor ama ödev başında en çok 10 dk ” • “Çok sık eşya kaybediyor” • “ Dersi dinleyemiyor, sürekli etrafı ile ilgili ” • “ Başladığı işi bitirmiyor ” • “ Sınavlarda dikkatsizce hatalar yapıyor ” • “Ödev başında çok yavaş, 10 dakikalık işi 3-4 saatte bitiremiyor” Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 HİPERAKTİVİTE BELİRTİLERİ • Aşırı hareketlilik (hiperaktivite) bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayacak biçimde hareketli olmasıdır. Uzun süre yerinde oturamama, otururken elin ayağın kıpır kıpır olması, çoğu zaman hareket halinde olma, çok konuşma gibi belirtilerle kendini gösterir. Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 • Eli ayağı kıpır kıpırdır. • Oturduğu yerde duramaz. • Gereksiz yere sağa sola koşturur, eşyalara tırmanır. • Sakince oynamakta zorlanır. • Sürekli hareket eder ya da sanki motor takılmış gibidir. • Çok konuşur. Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 Anne Baba ve Öğretmenlerin Aşırı Hareketliliği Tanımlamaları: • Daha karnımdayken bile kıpır kıpırdı “ • “ Eli dursa ayağı oynar “ • “ Sürekli hareket halinde , yürümez koşar “ • “ Ya konuşur ya sesler çıkarır “ • “ TV izlerken bile hareket eder “ • “ Sırada oturmanın 50 çeşidini gösterebilir • “ Sınıfta nereye baksam onu görüyorum “ • “ Sırada otururken bile eli ayağı hareket ediyor” Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 DÜRTÜSELLİK (İMPULSİVİTE) • Dürtüsellik genel olarak bireyin kendini kontrol edebilmesinde sorun olmasıdır. Acelecilik, istekleri erteleyememe, söz kesme, düşündüğünü hemen yapma, aklına geleni geldiği anda söyleme, sırasını beklemekte güçlük çekme gibi belirtilerle kendini gösterir. Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 • Sorulan soru tamamlanmadan yanıt verir. • Sırasını beklemekte güçlük çeker. • Başkalarının sözünü keser ya da oyunlarında araya girer. Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 Anne Baba ve Öğretmenlerin Dürtüselliği Tanımlamaları • “10 yaşına geldi hala söz kesmemeyi öğrenemedi ” • “ Düşünmeden hareket eder ” • “ Sabırsızdır, istekleri hemen olsun ister ” • “ Asla sırasını bekleyemez ” • “ Daha soruyu tamamlamadan cevabını vermeye kalkıyor ” • “ Aklına geleni hemen yapıyor” Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 OLUMLU ÖZELLİKLERİ • Enerjik olma • Yaratıcılık • Sıcak kanlı ve cana yakın olma • Kolay ilişki kurabilme • Esneklik • Hoşgörülü olma • İyi bir espri yeteneğine sahip olma • Risk alabilme (bazen gerekenden fazla oranda) • İnsanlara kolaylıkla güvenebilme( bazen gerekenden fazla oranda) Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 • Kalıtım. • Çevresel etkenler. • Gelişimsel gecikme. Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 Bu etkenler direk olarak DEHB’ye neden olmaz. Sadece genetik olarak yatkınlığı olan bireylerde riski arttırır. • Doğum öncesi (gebelikte hastalanma, alkol, sigara, ilaç kullanımı) • Doğum sırasında ( erken doğum, doğum komplikasyonları) • Doğum sonrası ( Bazı hastalıklar, kurşun gibi maddelere maruz kalma vb) Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 Nörolojik bozukluklar: EEG bozuklukları Epilepsi Frajile X Serebral palsy Metabolik bozukluklar PKU Mukopolisakkaridoz Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 AYIRICI TANI • • • • • • Yaşıyla uyumlu fazla hareketli olma Öğrenme bozukluğu Zeka geriligi Duygudurum bozuklukları Zıtlasma bozukluğu Davranım bozukluğu Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 BEYİN GÖRÜNTÜLEME • Striatal bölgede hipoperfüzyon (frontalsubkortikal yolak işlevinde bozukluk)--SPECT • Hipometabolizma (PET ile) • Glukoz metabolizmasında yaygın azalma--PET. • Sol frontal bölge metabolizması bulguların şiddeti ile ters orantılı.--PET • Sol ön-frontal, sağ temporal, sol talamik, sağ hipokampal bölgede metabolik azalma..--PET Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008 Prof.Dr.Ayşe Avcı Gaziantep 21.03.2008
