Müzik Sözlüğü

Müzik Sözlüğü
Bazı şeyler vardır ki bunları anlatmaya kelimeler yetmez ama sesler bunu mükemmel bir şekilde anlatır ki bu "Müzik"in
kısa bir tarifidir.
Aşağıdaki satırlarla size müziği tüm şekliyle anlatmak yerine karşınıza çıkabilecek olan olan kısa terimlerin tarifini
yaparak sorunlarınıza geçici bir çözüm olmaya çalıştık...
Müzik Teorisi: Müziğin uyduğu kuralları inceleyen bilim dalıdır. Nota: Müzik seslerini gösteren işaret notadır. Yedi
tane nota vardır. Do- Re- Mi- Fa- Sol-La- Si
Solfej: "Okuma" demektir. Notaları, adlarıyla, sesleriyle ve süreleriyle okumaya "SOLFEJ" denir.
Porte (Dizek): beş paralel çizgi ve dört aralıktan oluşur. Porte'de çizgi ve aralıklar aşağıdan yukarıya doğru sayılır.
Porte çizgileri arasında kalan boşluğa aralık denir. Nota yazıp okumaya yarar.
İlave Çizgi: Porteye sımayan notaları yazmak için kullanılan işaretlerdir. Portenin çizgi ve aralıklarına ancak dokuz
nota yazılır. Portenin birinci çizgisinin altına bir nota, beşinci çizgisinin üstüne bir nota yazıldığı zaman porteye
sığdırılan nota sayısı 11'e çıkar.
Anahtar: (Açkı) Notaların adlandırmaya yarar... Sol Anahtarı: Perdenin birinci ve ikinci çizgisine konur ve konuldukları
çizgilere yazılan nota "Sol" adını alır.
Fa Anahtarı: Portenin üçüncü ve dördüncü çizgilerine konur ve o çizgilere yazılan nota "Fa" adını alır.
Do Anahtarı: Portenin birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü çizgilerine konur ve konuldukları çizgiye yazılan notalara
"Do" adını alır.
Ses: Cisimlerin titreşiminden meydana gelen ses dalgalarının hava aracılığı ile kulağımıza kadar gelmesidir. Sesler
birbirinden Ses Rengi (Tını ) ile ayrılır. Her sesin kendine göre özelliği vardır. Kalın veya ince olması Yükseklik, kuvvetli
veya kısık olması Gürlüktür.
İnsan Sesleri: Kadın ve Erkek sesi olmak üzere ikiye ayrılır.
Kadın sesi; Soprano(İnce kadın ve ince çocuk sesleri), Orta kalınlıktaki kadın ve çocuk sesleri (Mezzo Soprano), Kalın
kadın sesleri (Alto ve Kontralto), Erkek sesi ise; İnce erkek sesleri(Tenor), Orta kalınlıktaki erkek sesleri (Bariton),
Kalın erkek sesleri(Bas) olmak üzere üçe ayrılır.
Süre: Notaların (seslerin) ve Es (Sus)'ların uzadığı zaman bütünlüğüdür.
1) Sesli süre: Sesli süreler notalardır. Notaların şekilleri süre değerlerini belirtir.
2) Sessiz süre ise Es(sus)lardır.
Solunak: Soluk alma belirteçine "Solunak" denir. Dizeğin üst yanına konulan bir virgül (,) ile gösterilir. Solfej
okunurken, solunak olan yerde soluk alınır; başka yerde soluk alınmaz.
Staccato: (İtalyanca) Birbirini izleyen sesler arasında belirgin kesintiler yaparak okumayı gerektirir. (Genellikle
notanın üstünde ya da altında bir nokta ile ifade edilir.
Dize: Birbirine komşu olan sekiz sesin, hiçbiri atlanmadan, ard arda sıralanmasına ise Dizi denir. Kalın sesten başlayıp
ince seslere doğru çıkan diziye ise "çıkıcı dizi", ince sesten başlayıp, kalın seslere doğru inen diziye "inici dizi," denir.
Dizi, başladığı sesin adını alır. (Örnek: Çıkıcı Do Dizisi...)
Oktav: Aynı ismi taşıyan iki ses arasındaki sekiz notalık aralık Oktav (Sekizli)'dir. İsimleri bir olan bu notaların
yükseklik dereceleri ayrıdır.
Oktav Çizgisi: Bir oktav kalından veya bir oktav inceden okunması gereken notaların altına ve üstüne (8a.....) işareti
konur. Bu işaret noktalarının bittiği notalara kadar bir oktav (sekizli)kalın veya inceden okunur ve çalınır.
Derece: Gamın(öz dizinin) her birine (DO-Re-Mi-Fa-Sol-La-Si) derece adı verilir. Gamın sekiz notasının sıralanışı bu
esasa göre yapılır.
Tam Ses: İki bitişik derecenin gösterdii büyük açıklığa Tam Ses, İki bitişik derecenin gösterdiği küçük açıklığa ise
Yarım Ses denir.
Ölçü : Bir müzik parçasının eşit süreli bölümleridir. Bu eşit süreli bölümleri ayıran ve porteyi dikey olarak kesen
çizgilerse ölçü çizgileridir. Ölçülerin çeşitleri portenin başına anahtardan hemen sonra konulan rakamlara ölçü gösteren
rakamlar denir. Ölçü gösteren rakamlardan alttaki rakan değer parçasını, üstteki ise her ölçüde o deer parçasından kaç
tane bulunacağının göstergesidir.Örnek: Dört dörtlük bir ölçünün nota brimi dörtlük olup iki bölüt'e ayrılır. Bir Ölçü'de,
dört tane dörtlük oranında nota bulunur. 4/4 sayıları ile gösterilir. Dört Dörtlük Ölçü, dört birimli, ikişerli bir ölçüdür.
Altı Sekizlik bir ölçüde ise nota birimi noktalı dörtlüktür. Üç bölüte Bir ölçü içinde, 6 tane sekizlik nota bulunur. 6/8
sayıları ile gösterilir. İki Dörtlük Ölçüde nota birimi dörtlük olan bu sistem iki bölüt'e ayrılır. Bir ölçüde, iki tane dörtlük
oranında nota bulunur ve 2/4 sayıları ile gösterilir.
İki Noktalı Dörtlük: Sağına iki tane Uzatma Noktası konulan Dörtlük Notaya, "İki noktalı dörtlük" denir.
Vuruş: Bir ölçünün eşit süreli bölünmesidir.İkiye bölünen süre değerlerinden oluşan vuruşlara basit, üçe bölünen süre
değerlerinden oluşan vuruşlara bileşik vuruş denir. Vuruşlarda olduğu gibi ölçülerde basit ve birleşik ölçü olmak üzere
ikiye ayrılır. Bir ölçünün vuruşlarındaki süre değerlerini eşit zamanlar içinde zokumak için elin düzenli hareketleri ile
göstermek USUL'dür.
Bemol: (b) işareti ile belirtilir. Yanında bulunduğu notanın Yarım ses kalınlaştırılarak okunmasını gerektirir.
Diyez: (#) işareti ile belirtilir. Yanında bulunduğu notanın ses inceltilerek okunmasını gerektirir.
Döneç: Dönüş işareti. İki kez okunması istenilen notaların başlama yerine "İleri Döneç", bitme yerine "Geri Döneç"
konulur. Döneçlerin arasında kalan notalar İKİ KEZ okunur. (Parça yeni başlamış ise yalnız "Geri Döneç" de
kullanılabilir.)
D.C.: İtalyanca DA CAPO'nun kısaltılmışı olan terim başa dönülmesini tarif etmektedir. Parçanın sonunda "D.C." yazılı
yerden, parçanın en başına dönülür; "son" ya da "Fine" yazılı yerde parça bitirilir.
Eksik Beşli: Arasında üç perde (3 Tam) bulunan beşli aralığı'na "Eksik beşli" denir. Örnek: Do Majör dizisinde Si-Fa
seslerinin aralığı.
f: İtalyanca "Forte" sözcüğünün kısaltılmışı olan Forte'nin kelime anlamı "Kuvvetli"dir. (f) belirteçinin bulunduğu yerde,
parça "Gür sesle"okunur.
Andante: İtalyanca ağırca, ağıra yakın anlamına gelmektedir. . Andante parçalar, Moderato'ya göre daha ağırca
okunur. Metronom'a göre, dakikada 76'dan 108'e kadar olan birim vuruşları, hız terimi olarak "Andante" sözcüğü ile
karşılanır. Örnek: d=76-108
Adagio: İtalyanca'da hız terimi olarak parçanın "çok yavaşa yakın" okunacağını gösterir.. Metronom'a göre, dakikada
60'dan 76'e kadar olan birim vuruşları, hız terimi "Adagio" sözcüğü ile karşılanır. Örnek: d=60-76.
Allegro: İtalyanca'da "Neşeli" anlamına gelen Allegro, parçanın "hızlı" okunacağını gösterir. Metronom'a göre,
dakikada 120'den 168'e kadar olan birim vuruşları, hız terimi olarak "ALLEGRO" yazılır. Örnek: d=120-168.
Largo: İtalyanca"GENİŞ" anlamına gelir. Hız terimi olarak "Çok Ağır" anlamında kullanılan Largo'da vuruşlar
Andante'ye göre, çok daha ağır okması gerektiğinin göstergesidir. Metronom'a göre, dakikada 40'dan 60'a kadar olan
birim vuruşları, hız terimi olarak "Largo" sözcüğü ile karşılanır. Örnek:d=40-60
Legato: İtalyanca "Bağlı" anlamına gelmektedir. Pürüzsüz, kesintisiz ve akıcı okumayı gerektirir.
mf: İtalyanca "Mezzo- Forte" sözcüklerinin kısaltılmışıdır ve "orta kuvvet"te okunması gerektiğini gösterir. (mf) işareti
olan yerde, parça Orta gürlükte bir sesle okunacağın gösterir.
Moderato: İtalyanca"Orta Hızda" anlamında olup eserin orta hızda okunacağını belirtir. Metronom'a göre dakikada
108'den 120'e kadar olan birim vuruşları, hız terimi olarak "Moderato" sözcüğünün karşılığıdır. Örnek: d=108-120
mp: (İtalyanca) "Mezzo- Piano" sözcüklerinin kısaltılmışı olup eserin "Orta hafiflikte" calınmasını işaret eder. "mp"
işaretinin olduğu yerde parçanın Orta hafiflikte icra edileceğini gösterir.
Diminuendo (Decresendo): İtalyanca, bir müzik tümcesini okurken sesi yavaş yavaş azaltmayı ve yumuşatmayı
gerektiğini anlatır.
Fine: İtalyanca"Son" anlamına gelen işaret parçanın nerde bitirileceğini gösterir.
pp: İtalyanca"Pianissimo" sözcüğünün kısaltılmışıdır ve"Çok hafif" anlamı taşımaktadır. (mp) belirteçi olan yerde, parça
Çok hafif sesle okunur.
Noktalı dörtlük: Sağına Uzatma Noktası konulan Dörtlük Nota'ya, "NOKTALI DÖRTLÜK" denir. Sağına Uzatma Noktası
konulan Dörtlük Nota, Sekizlik Nota eklenmiş kadar uzatılır. (Dörtlük Nota Bir vuruşta okunuyorsa, Noktalı Dörtlük, Bir
buçuk vuruşta okunur.
Majör dizi (Büyüklü Dizi): Çıkıcı olarak seslerin arasında, iki tam, bir yarım, üç tam, bir yarım Perde bulunan
dizilerdir. (Majör Do Dizisi'nde, 3. ile 4. sesler arası ve 7. ile 8. sesler arası yarım, öteki seslerin araları tam perdedir.)
Noktalı İkilik: Sağına uzatma noktası konulan İkilik Nota'ya, "Noktalı İkilik" denir. Sağına nokta koyulan İkilik Nota,
Dörtlük Nota eklenmiş kadar uzatılır.
Noktalı Sekizlik: Sağına Uzatma Noktası konulan Sekizlik Notaya, "Noktalı Sekizlik" denir. Onaltılık Nota eklenmiş
kadar uzatılır.
Aksatım: Nota birimlerinin süreleri ile seslerin süreleri arasındaki birliğin, dengeyi bozacak biçimde aksatılmasıdır.
Çizek: Dizeğin altına ve üstüne konulan küçük çizgilere "Çizek" denir. Kalın Do sesi çizek'e, kalın Si sesi ise Çizek'in
altına konur.
Kısaltma Noktası: Bir notanın altına ya da üstüne konulan Nokta'dır.
Çok Seslilik: Aynı süre içinde birden çok ses bulunmasıdır. Örnek: Kanonlar, Batı Müziği ve Çağdaş Türk Sanat
Musikisi, Çoksesli müziklerdir.
Deyim Bağı: Seslerin birbirine bağlanmış gibi söylenmesi gerektiğini gösteren eğri çizgiye "Deyim Bağı" denir. Solfej
okunurken, deyim bağı içindeki notaların arasında soluk alınmaz.
Küçük Altılı: Arasında Dört perde (3 Tam, 2 Yarım) bulunan Altılı Aralığına"Küçük Altılı" denir. (Do Majör dizisinde SiSol, Mi-Do ve La-Fa seslerinin aralıkları Küçük Altılı'dır.)
Küçük İkili: Arasında Yarım perde bulunan ikili Aralığıdır. (Do Majör dizisinde Mi-Fa ve Si-Do seslerinin aralıkları Yarım
Perde'dir.
Küçük üçlü: Arasında Bir buçuk perde (bir tam, bir yarım) bulunan Üçlü aralığıdır. (Do Majör dizisinde Re-Fa, Mi-Sol,
La-Do ve Si-Re seslerinin aralıkları Küçük üçlüdür.)
Küçük Yedili: Arasında beş perde (4 tam, 2 yarım) bulunan yedili aralığına "Küçük Yedili" denir. (Do Majör dizisinde
Re-Do, Mi-Re, Sol-Fa, La-Sol ve Si-La seslerinin aralıkları Küçük Yedili'dir.
Perde: Ses aralıklarını ölçmek için kullanılan bir çeşit Ölçme Birimidir. Batı Müziğinde kullanılan en küçük ses aralığına,
"Yarım Perde" denir. İki tane Yarım Perde'den oluşan ses aralığına "Tam Perde" denir.
Tek Seslilik: Seslerin ard arda sıralanarak gelmesine, "Tek Seslilik" denir. Eski Türk Musikisi ve Halk Müziği Teksesli
müziklerdir.
Tempo: Hız anlamına gelir. Bir parçanın hızı ise "Metronom" ile ölçülür.
Üçleme: İkişerli Nota Birimi'nin, geçici olarak üçerli olmasıdır. Dörtlük Nota Birimi içinde Üçleme, üç tane sekizlik
notadan oluşur; Nota biriminin süresi değişmeyeceği için, 2 Sekizlik notanın süresi içine 3 Sekizlik nota sığdırılarak
okunur. Üçlemeyi oluşturan üç notanın kuyrukları, sekizlik çizgisiyle birleştirilir; Üçleme'nin altına veya üstüne 3 sayısı
yazılır.Üçleme notalarından hiçbiri, ötekinden kısa ya da uzun okunmaz, birbirine eşit sürelerde okunur. Üçleme
okunurken El vuruşları iki bölüt'e ayrılmaz. Bölütsüz veya üç bölüt'e ayrılarak vurulur.
Vurgu: Müzikte vurgu Accent yani > işareti ile belirtilir. Üzerine konduğu notanın ya da akorun diğerlerine göre daha
vurgulu çalınmasını gerektirir.
__________________