ekonomi

EKONOMİ
Sosyal Bilimler Lisesi (haftalık ders sayısı 2, yıllık toplam 74 ders saati)
GİRİŞ
Balkan yöresinin, Güneydoğu Avrupa`nın ve daha geniş bir oluşum parçası olan
Kosova toplumundaki değişmeler, özellikle öğrenim ve eğitim alanına yönelik köklü
değişmelere dair gereksinimleri empoze etmektedir. Başarısızlığa uğrayan önceki sisteme
kıyasen, dönüşüm süreci yeni ufuklar açmakla birlikte, çağdaş ve demokratik dünyadaki
gelişmelere de yakınlaşır. Yeni içerikleri, metodolojileri ve çağdaş yaklaşımları içeren
yeni plan-programların hazırlanması gereksinimi, dönüşüm sürecinin başarılı bir şekilde
atlatılmasını olduğu gibi, yeni demokratik, siyasi ve ekonomik düzene de katılmayı
sağlamış olur. Pazar ekonomisinin hüküm sürebilmesi için, gereken liberalleşmeleri
uygulamakla ve serbest pazarın işlevliğiyle, ekonomi her zaman olduğu gibi, şimdi de
yeni düzenin işlevliği için en önemli sütunu oluşturmaktadır.
Daha ilerici ve daimi bir güvencenin sağlanabilmesi için, Kosova çağdaş ve ilerici
gelişmelere ayak uydurmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, sosyal bilimler lisesinde de
ekonomi dersinin öğrenilmesi, genel ekonomik ile sosyal ilerlemenin rekabet şartları
altında ki yetenekleşme için gerekli olan bilgilerin yeni boyutlarını içermektedir.
Sosyal bilimler lisesindeki 12. sınıflara ait planprogram zamanın gereksinimlerine
göre olduğu gibi, dönüşüm safhasına göre de dizayn edilmiştir, ki bu olgu sayesinde
öğrenciler ekonomi alanına ait esas bilgilere sahip olmaktadır. Metodik birimler çok
atraktif bir öğrenim için hazırlanmakla birlikte, eğitim-öğretim derecelendirmesine ve yaş
pişkinliğine göre gelecekte yetenekleşmenin ilerletilmesine yöneliktir.
Planprogram yöre ve daha geniş ülkelerin planprogramlarıyla uyumludur ve
öğrencilere bu malzemeyi kolaylıkla kavramalarını olduğu gibi, onlara pratik uygulama
yeteneklerini de sağlamaktadır.
Bu programla kapsanan malzemede önceki programların bazı birimleri de
kapsamaktadır. Ancak bu hiçbir şekilde tekrarlama niteliğinde değildir. Dolayısıyla bu,
öğrencilerin önceki sınıflarda öğrendikleri metodik birimlerin zengınleştirilip
tamamlandırılmasıdır. Bu şekilde esas anlamlar temelince bilgilerin optimal kavranması
elde edilmekle birlikte, bu bölümdeki lise öğrencilerine sorunların uygulanması
olanaklarında ki sınıflandırmayı da sağlar. Bu bilgiler, ekonomik bilimlerini kolaylıkla
irdelemek, yada liseyi hemen tamamladıktan sonra değişik işlerde işbaşı kurabilmek için
esas bir temeli oluşturur.
UZAK HEDEFLER
Sosyal bilimler lisesine ait 12. sınıflar için, Ekonomi dersi programının asıl amacı
şudur:
1. Yetenekleşme ve öğrencilerde yeteneklerin oluşturulması fonksiyonu gereğince
ekonomi alanının daha fazla irdelenebilmesi için, ekonomi alanınınn esas ve
temel anlamlarının sınırlandırılması;
2. Ekonominin genelde içeriğini, fonksiyonlarını, faydalarını ve problematiğini
anlayabilmek için, öğrencilerde yeteneklerin geliştirilmesi.
3. Bireysel gereksinimlerini yerine getirebilmek ve toplumsal gelişmedeki geniş bir
çapta katkıda bulunabilmek için, bilgilerini uygulaması amacıyla öğrencilerde
yeteneklerin oluşturulması.
HEDEFLER
Sosyal bilimler lisesi 12. sınıfı için Ekonomi dersi programı öğrenme kapasitesi ile
doğasına yönelik bir sürü hedef içermektedir, öyle ki öğrenci:
1. Tutum ve değerler açısından
-
Sınırlandırılmalarla ilgili, ekonomi alanına ait gelişmelerle, onun
bölümleriyle, faydalarıyla ve toplumun gelişmesi için gereksinimlerle,
Toplumun ve insani güvencenin ayrılmaz parçası olarak, kavramların,
fonksiyonların ve bir ekonomideki kazanımların sınıflandırılmasıyla ilgili;
Değerlerin bilinmesi sayesinde ekonomi alanına dair kendisinin kimliğini
(benliğini) oluşturması, nasıl faal olabileceğini, neleri kazanabileceğini ve
neyi oluşturabileceği konusunda eleştirisel ve pragmatik yaklaşım
yaparak, kendisi ve geniş toplum için katılabilmesi konusunda.
2. Bilgi açısından
-
Ekonomi alanındaki kavramları, ilkeleri, konseptleri, metodları,
kapsamları ve sınıflandırmaları,
Ekonomi kanunculuğunu (yasalığını), pazarı, mülkiyeti, serbest pazarı ve
rekabeti,
Firmaları (şirketleri), işlevliğini, içeriğini, onu oluşturan alt sistemlerini,
onda oluşturulan tutar ve değerleri, input ve outputları, kapasiteleri,
Mikroekonominin esas elementlerini, şimdiye kadar elde edilen tecrübe ve
bilgilerin sonucu olarak,
Makroekonomideki politikaları ve çağdaş ekonomide oluşturulan
modelleri.
Kosova ekonomisinin gelişme düzeyinin durumunu, sorunlarını ve
perspektifini,
Dünya ekonomisinin özelliklerini ve heryanlı işbirlik için ulusal
ekonomilerin bağımlılığını.
2
3. Anlama açısından
-
Ekonomi alanındaki anlamları, metodları, deyimleri, hesaplamaları, esas
parametrelerin (ölçütlerin) uygulanmasını,
Mikroekonomi ve makroekonomideki terminolojiyi, strüktürleri ve bu iki
alanda meydana gelen etkinlikleri,
Pazar strüktürünü, Pazar ekonomisini, Pazar ekonomisinin oluşturulması
ve fonksiyonu için önkoşulları,
Rekabet yasalığını ve gelişme ile ilerlemenin oluşturulması için
yeteneklerin kurulmasını,
Ekonomi sistemlerini ve politika çeşitlerinin tamamını kapsıyarak,
makroekonomideki politikaları,
Kosova ekonomisinin gelişmesi için sorunları ve olanakları,
Dünya ekonomisini ve işbirlik gelişmelerine katılmayı empoze etemyi ile
dünya pazarını.
4. Analiz açısından
-
Mikroekonomi ile makroekonomideki etmen ve ilkeleri, Pazar özellikleri
ile mekanizmalarını,
Firmaların (şirketlerin) etkinliklerini, kapasitelerin kullanımını, tutarları ve
firmaların başarılı çalışmalarını,
Ekonomik gelişmedeki sorunları ve öncüllükleri, dünyanın dört bir
yanındaki değişik ekonomilerin bağımlılığını,
Kosovanın şu anki ekonomisini etkiliyen nedenleri ve ivedi ile rekabetli
bir ekonominin gelişmesi için kaynak ile teşvik edici gücü.
5. Uygulama açısından
-
-
Ekonomideki herhangi bir görevde, günlük yaşamda, pratikte somut
uygulamalar için yeni bilgilerin genişletilmesinde oluşturulan esas
yetenekleri,
Işlerin oluşturulmasında, kurulmasında ve onların başarılı bir şekilde
yönetilmesindeki etkinlikler.
3
PROGRAM İÇERİKLERİ
Kategorliler
Alt kategoriler
Ekonomi ve onun
gelişmesi
Pazar, işlevliği ve onun
Ekonomi ve pazar
gelişmesi
Çağdaş ekonominin
özellikleri
Firmalar (şirketler)
Kaynaklar (firma
kaynakları ile
Mikroekonomi
kapasiteleri)
Firma sonuçları (tutarları)
Makroekonominin
etkinlik alanı
Makroekonomik
Makroekonoma
politikaların temel
formaları (şekilleri)
Mevcut istem elementleri
Kosova ekonomisinin
mikroekonomik ile
Kosova ekonomisi
makroekonomik açıları
Uluslararsı işbirliğin
Dünya ekonomisi
özellikleri
Ders sayısı
%
11
16.66 %
17
25.76 %
20
30.30 %
8
12.12%
10
15.16 %
Planlaştırıldığına göre, 66 dersten oluşan fonun 46-sı yada %67,70-i ders öğrenmeye, 16
dersin yada %24.25 tekrarlamaya ve öğrenci bilgilerinin değerlendirilmesine, ve 4 dersin
yada % 6.05 alıştırmalara, doğrusu firma ve belirli enstitülere ziyaretlerin yapılmasına
ayrılmış olacaktır.
4
Program içeriği
Kategoriler
Alt kategoriler
PAZAR
EKONOMİSİ
Ekonomi ve onun
gelişmesi
Pazar, onun
işlevliği
(fonksiyon
edilişi) ve
gelişmesi
Program içeriği
1.
2.
Ekonomiye giriş;
Ekonomi kavramı ve
boyutları;
3.
Zaman süreleri
içerisinde ekonomik
gelişmeyi etkileyen
etmenler;
4.
Ekonomi ve insan
toplumunun tarihçesi
1. Pazar kavramı ve Pazar
çeşitleri (tipleri),
2. Üretime yönlendirilme
nedenlerini anlamak
(kavramak),
3. Pazar işlevliğine ait
nedenleri anlamak,
4. Pazarın baş (esas)
mekanizmaları: sunum
Kazanımlar
Öğrenci şunları bilmelidir:
- ekonominin anlamını kavramakla
birlikte, ekonomiye girişi ve ona
olan gereksinimleri, zaman süreleri
içindeki gelişmeyi değerlendirmeyi,
ekonomik belirtilerin
değerlendirilmesini yapabilmeyi,
bugünkü boyutları, güncel olan
gelişmiş ve gelişmemiş ekonomiler
arasındaki farkları anlamalıdır.
- ekonominin içeriğini ve
hedeflerini anlamalı,
- kavramı anlamakla birlikte,
ekonominin gelişmesine etkisi olan
neden ve etmenleri anlamalı,
- insani gereksinimler çerçevesinde
ekonomiyi anlaması.
- Pazar kavramını anlamakla
birlikte, onun sahneye çıkışını, Pazar
çeşitlerini, pazarın gelişmesini,
ekonominin gelişmesi doğrultusunda
pazarın mecburiyetini de
anlamalıdır,
- pazara olan gereksinimi anlamakla
birlikte, pazara yönlendirilmeden
çok üretime ait yönlendirilmeye
Dersler arası ilişki
Tarih (gelişme
ihtiyaçlarını anlamak
için),
Sosyoloji (toplumsal
sistemleri ve onların
dönüşümlerini
anlayabilmek için),
Biznesleri (işleri)
(biznes*iş sistemlerini
anlayabilmek için).
Matematik, ister sayısal
ister grafiksel olsun
problemlerin çözümünde
yardımcı olabilmek için
ve istem.
MİKROEKO
NOMİ
Çağdaş
ekonominin
belirtileri
1. Serbest pazarın
özellikleri ve hokum
sürmesi
(dominasyonu),
2. Pazar ekonomisine ait
önkoşullar: (Mülkiyet,
Rekabet, Diğer
etmenler.)
Firmalar
(şirketler)
1. Ekonomi anlamının
sınırlandırılması;
2. Şirketlerin gelişme
tarihçesi;
3. Şirket çeşitleri
(etkinliklerine,
bölümlerine,
büyüklüklerine göre);
4. Şirket sistem (şirketi
oluşturan altsistemler);
5. Rekabet şartlarında
şirketin işlevliği.
1. Araçlar (aktiva),
2. Araç kaynakları
(pasiva),
Kaynaklar ve
firma (şirket)
kapasiteleri
daha fazla önemin verildiğini
etkiliyen safhasal nedenleri de
anlamalıdır,
- sunum ve gereksinimleri
(istemleri) pazarın esas
mekanizmaları olarak kavraması ve
onların arasındaki bağlılığı bilmesi.
- serbest pazarın hokum sürmesini
etkiliyen nedenleri anlaması,
- Pazar ekonomisinin özelliklerini
anlaması,
- özel mülkiyeti (mal varlığını) ve
onun özelliklerini anlaması,
- rekabeti olduğu gibi, pazar
ekonomisine önkoşul özelliklerini
taşıyan diğer etmenleri de anlamalı
Öğrenci şunları bilmelidir:
- şirket kavramını anlamalıdır,
- şirketlerin gelişme tarihçesini
anlamalıdır;
- değişik açılardan yapılan
şirketlerin sınıflandırılmasını
anlamalı,
- şirket sözcüğünün anlamını ve onu
oluşturan altsistemleri anlamalı.
- firmayı oluşturan etmenleri
anlaması,
- aktiv ve pasiv anlamını kavraması
Hukuk bilimleri, kadastro
(mülkiyet hakkının ve
onun değerinin
anlaşılabilmesi için).
Hukuk bilimleri,
hukuktaki tarafları
anlamak için.
Matematik,
Teknik bilimleri.
6
3. Araçların kaydedilmesi
ile hesaplanması;
4. Kapasitelerin
sınırlandırılması;
5. Kapasite çeşitleri ve
ölçülmesi.
Firma sonuçları
MAKROEKO MakroekonoNOMİ
minin etkinlik
alanı
Makroekonomik
politikaların esas
formatları
1. Sonucun anlamı;
2. Harcama çeşitleri
(sonuçlar);
3. Harcamaların
hesaplanması;
4. Kalkulasyon metodları.
1. Makroekonomiye ait
bazı sınırlandırmalar
2. Çağdaş ekonominin
öncüllükleri;
3. makroekonomik
politikaların
problemleri;
4. İş pazarı;
5. Safhasal krizler;
6. Enflasyon.
1. Makroekonomik
politikaların
oluşturulmasına ait
ve aralarındaki açıklamaları
yapabilmesi,
- araçların kaydedilmesini ve
sunulmasını yapabilmesi, ayrıca
onların amortize edilmelerini ve
hesaplamalarını;
- kapasitelerin, kavramını çeşitlerini
ve önemini anlaması.
- üretim, hizmetler ve diğerlerin
sonuç kavramı ile strüktürünü
anlaması;
- harcamaların sınıflandırılmasını
öğrenmeleri;
- harcamaların hesaplanmasını ve
operasyonelleşmesini öğrenmeleri;
- harcamaların hesaplanma
metodlarını olduğu gibi, onların
pratikte uygulanışını da öğrenmeleri.
- makroekonomik sözcüğünün
anlamını ve etkinlik alanını
anlaması;
- makroekonomik politikasını ve onu
oluşturan bölümleri anlaması;
- makroekonomideki en büyük
sorunları anlaması: gelişmeyi, iş
pazarını, ve safhasal krizlerle ve
enflasyonla ilgisi olan diğer
problemleri (sorunları).
- makroekonomik politikasını
anlamalı ve onun bir ülkenin
gelişmesinde nasıl bir rolü olduğunu
Matematik, İstatistik
(tablo, grafikon, metod).
Matematik (sayılar,
grafikonlar).
7
Güncel istem
elementleri
KOSOVA
EKONOMİSİ
Kosova
ekonomisinin
mikroekonomik
ve
makroekonomik
açısı
DÜNYA
EKONOMİSİ
Uluslararası
işbirliğin
özellikleri
önşartlar;
2. Para politikası;
3. Para ve kredi politikası;
4. Yönetim önlemler
politikası;
5. Ekonomik istikrarlık
politikası.
1. Bireysel tüketim ve
tasaruflar;
2. Devlet tüketimi;
3. Yatırımlar;
4. Net ihracat;
5. Ekonomik dengelerin
oluşturulması.
1. Kosova ekonomisinin
gelişme düzeyi;
2. Kosova ekonomisinin
gelişmesi için etkileyici
kaynaklar;
3. Makroekonomik
politikasının gelişmesi
(para ve kredi);
4. Kosova ekonomisinin
gelişme perspektifi;
5. Kosova ekonomisinin
gelişmesi ve istikrarlığı
için gereksinimler ve
olanaklar.
1. Dünya ile ekonomik
işbirlik için gereksinim;
2. Uluslararası ekonomik
bilmesi;
- makroekonomik politika çeşitlerini
anlaması;
- ekonomik istikrarlık
gereksinimlerini ve olanaklarını
anlaması.
- tüketim kategorisini ve tüketim
çeşitlerini anlaması;
- yatırımları ve onların rolünü
anlaması;
- Net ihracatı anlaması ve
makroekonomik hesaplamaların
olanaklarını.
- kendi ülkelerindeki ekonomik
gelişmeyi anlamaları;
- ekonomik gelişmeyi destekliyen
insani ve doğa kaynaklarını
bilmeleri;
- politikalar ile gelişme sorunları
arasındaki özellikleri anlamaları;
- gelecek dönemlerde perspektifleri
ve daimi olanakları anlamaları.
Matematik (sayılar),
İstatistik (grafikonlar,
tablolar).
- yerli ekonomilerin kapalı bir
şekilde gelişemiyeceklerini
dolayısıyla dünyaya açık olmaları
Uluslararası ekonomik
bilimleri
İstatistik, matematik,
sunumlar, eşitlemeler ve
gereken formüller.
8
3.
4.
5.
6.
politikası;
Uluslararası pazar;
Uluslararası maliyeler;
Uluslararası ticaret;
Dünya ekonomik
gelişmenin özellikleri
(bütünleşmeler ve
küreselleşme).
gerektiğini anlamaları;
- Uluslararası işbirlik gereksinimine
dair bilincin oluşturulması;
- uluslararası maliye ve uluslararası
Pazar kavramları konusunda
bilgilenmeleri;
- uluslararası Pazar rolünü
anlamaları;
- bütünleşme ve küreselleşme
süreçlerinden yararlanmak.
9
METODOLOJİK YÖNERGELER
Öğrencilerde daimi ve sözün tam anlamıyla sosyal ve profesyonel yetkiler
oluşturmak ereğiyle, bu ders öğretmeni, öğrencilerin son derece etkin olmalarını teşvik
edecek seçici eğitim metodlarını kullanmalıdır.
Hedeflerde öngörülen eğitim sonuçlara ulaşabilmek amacıyla, ders esnası
süresince, öğretmen mecburen gerekli olan konsept ve yetenekleri kullanmalıdır.
Öğrencilerin motive edilmeleri, bir ders sürecinde arzulanan başarıya götüren esas
elementi oluşturur.-Öğrencilerden yana hedeflerin yerine getirilmesi düzeyinin onlara
devamlı bir şekilde açıklanması motivasyona yönelik çok güçlü bir mekanizmayı
oluşturur, bu da öğretmen tarafından bir öncüllük olarak belirtilmelidir.
Teorinin pratikle bütünleşmesi başarıya katkısı geçen diğer bir elementi oluşturur.
Eğitim pratikleri, öğrencilerin hepsinin aynı şekilde, aynı zamanda ve aynı ritimle
derslerini çalışmadıklarını ve öğrenmediklerini göstermektedir. Bu yüzden ders verme
metodları ile stratejisi farklı farklı olmakla birlikte, öğrencilerin gereksinim ve çıkarlarına
göre de uyumlaştırılmalıdır. Öğrenim süreci esnasında arkadaşlık boyutunun
güçlendirilmesi amacıyla, öğretmen öğrenciler arasındaki işbirliği teşvik etmelidir.
Öğrenme metod ve formatları çok çeşitlidir, dolayısıyla öğretmen, onların somut
kontekstlerine en uyumlu olanları seçmek zorundadır.
Bu şekilde olanlar şunlardır: Geleneksel ders görme, gösteriş, problemin teorik
çözümü, gruplarda etkinlikler vb.
Açıklama özel durumlarda mecburi olan metodlardan biridir, ancak etkinlikler
sayesindeki dersvermenin öncülükleri var ve bu eleştirisel düşünme ile yeteneklerin
geliştirilmesine katkıda bulunur.
Gruplarda ve çiftlerle çalışma, öğrencilere kötü duygulardan (korku)
kurtulmalarını sağlamak amacıyla yapılır, aynı zamanda kesin ve değerli sonuçlara
ulaşabilmeleri için beraberce grup içinde tartışma yürütülür.
Tartışmalar metoduyla öğrencilere ne kadar daha fazla alternatif sunmalarını
olanklaştırmakla birlikte, sonunda en iyi sonuç değerlendirirlir.
Beyin fırtınası metodu (brainstorming) sunulan sorunla ilgili öğrencilere görüş,
çözüm ve yorumlarda bulunmaları amacıyla kullanılır.
İyi hazırlanmış öğretmen, ilgi odağını öğrenciye yönlendirir ve öğrencide
eleştirisel düşünme şeklini yaratabilmek için değişik stratejiler kullanır.
Öğretmen tarafından saygılanması gereken bir başka ilke de, eğitimin sadece okul
ortamında değil okul dışında da yapılmasına aittir.
DEĞERLENDİRME
Öğrencilerin değerlendirilmesine gelince, genelde öğrencilerin ilerlemesini
körükliyecek ve subjektif değerlendirmeden kaçınarak kendilerinin kazanımlarını reel bir
şekilde yansıtacak metodların kullanımı önerilir.
Devamlı ve nihayi değerlendirme çok önemlidir, bu durumda değerlendirme
formatları ile metodları öğretmen tarafından seçilip hazırlanır.
Kazanımların değerlendirilmesi önceden belirlenen standartlarla kıyaslanan
öğrencilerin kazanımlarının kriterlerine dayalı olmalıdır, burada ayrıca öğrencilerin
biribiriyle kıyaslanmasına dayalı olan sıralanma değerlendirilmesinden yapılabildiği
kadar kaçınılmalıdır.
Değerlendirme için önerilen format ve metodlar şunlardır: Şifayi sorular, yazılı
sorular, yazılı ödevler, öğrenci etkinliklerinin gözlenmesi, kontrol listeleri vb.
KAYNAKÇA
1. Ahmet Mançellari, Sulo Hadëri, Dhori Kule, Stefan Qirici: HYRJE NË
EKONOMI, Pegi, Tiranë, 2000,
2. Dr. Ali Jakupi, dr. Isa Mustafa: EKONOMIA 11, gjimnazi i shkencave shoqërore,
Libri Shkollor, Prishtinë, 2004
3. Terli Mings: STUDIMI I EKONOMISË, parimet, konceptet dhe zbatimet
(anglisht: The Study of Ecomomics), SHBLU, Tiranë, 1993;
4. Paul Heyne: MËNYRA EKONOMIKE E TË MENDUARIT (anglisht: The
Ecomomic Way of Thinking) shblu, Tiranë, 1994;
5. prof. dr. Musa Limani: HYRJE NË EKONOMI, Prishtinë, 2002
6. dr. Isa Mustafa, dr. Nail Reshiti, dr. Enver Kutllovci, EKONOMIA 9, Libri
Shkollor, Prishtinë, 2003.
7. EKONOMIA E ZBATUAR, Tiranë, 2001, përshtatur dhe ripunuar nga: prof. dr.
Ahmet Mançellari, prof. dr. Sulo Hadëri, profl dr. Dhori Kule, prof. as. Stefan
Qirici, dr. Fatmira Myteberi, Vali Xhixha.
8. ECONOMICS, Paul A. Samuelson, William D. Nordhaus, botimi i
katërmbdhjetë;
9. ECONOMICS, John Sloman, Prentice Hall, 2003, botimi i pestë.
11