Türkiye-Kırgızistan İlişkileri

Bişkek BE
Nisan 2014
TÜRKİYE – KIRGIZİSTAN İLİŞKİLERİ BİLGİ NOTU
İKİLİ SİYASİ İLİŞKİLER
Türkiye, 16 Aralık 1991 tarihinde Kırgız Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını tanıyan ilk ülke
olmuş ve iki ülke arasında 29 Ocak 1992 tarihinde diplomatik ilişkiler tesis edilmiştir. 1992
yılı içerisinde karşılıklı olarak Bişkek ve Ankara’da Büyükelçilikler açılmıştır.
Bugün iki ülke ilişkileri, stratejik ortaklık seviyesinde karşılıklı güçlü iradeyle her alanda
hızla gelişmektedir.
Ülkemiz ile Kırgız Cumhuriyeti arasında eğitim, kültür, ticaret ve ekonomik işbirliği,
ulaştırma, iletişim, askeri ve diğer alanlarda 200’ü aşkın anlaşma ve işbirliği belgesi
imzalanmıştır. İki ülke Cumhurbaşkanları tarafından 1997 yılında imzalanan “Ebedi Dostluk
ve İşbirliği Anlaşması”, 1999 yılında yayımlanan “Türkiye ve Kırgızistan: Birlikte 21.
Yüzyıla” bildirisi ve 2011 yılında imzalanan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi
Kurulmasına İlişkin Ortak Açıklama, bugünkü stratejik ortaklığımızın temel belgelerdir.
Siyasi ilişkilerimizin içeriğine bakıldığında, ikili planda tatminkar olan işbirliğine ek olarak,
genel dış politika öncelik ve amaçlarımız doğrultusunda, Kırgızistan'ın kültürel anlamda ve
coğrafi olarak dahil olduğu "Geniş Orta Asya" düzleminde gündeme getirdiğimiz “Türk Dili
Konuşan Ülkeler Zirveleri” sürecinin kurumsallaşmasında ülkemize müzahir bir yaklaşımı
bulunmaktadır.
Türkiye ve Kırgızistan, çoğunlukla BM bünyesinde olmak üzere, uluslararası teşkilatlarda
etkin bir dayanışma sergilenmekte, "adaylık" konusunda karşılıklı destek yaklaşımı
benimsenmektedir.
Kırgız tarafı, iyi düzeydeki ilişkilerimizin gereği olarak ülkemizin evsahipliğinde düzenlenen
bölgesel ve uluslararası düzeydeki toplantılara da mümkün olan en üst düzeyde katılmaya
özen göstermektedir.
İki ülke arasında bugüne kadar, özellikle Cumhurbaşkanları düzeyinde, çok sayıda üst düzey
temas ve ziyaret gerçekleştirilmiştir. KC Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev,
Cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından ilk resmi yurtdışı ziyaretini 11-15 Ocak 2012 tarihleri
arasında ülkemize gerçekleştirmiştir. Sayın Cumhurbaşkanımız, geçtiğimiz 2012 Ağustos
ayında düzenlenen Türk Dili Konuşan Ülkeler Konseyi II. Zirvesi vesilesiyle Kırgızistan’a
resmi bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Sözkonusu ziyaret kapsamında "Türkiye Cumhurbaşkanı
ile Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’nın Ortak Bildirisi", "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti
ile Kırgız Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Uyuşturucu, Psikotrop ve Ara Kimyasal
Maddelerin Kaçakçılığı İle Mücadele İşbirliği Anlaşması" ve "Türkiye Cumhuriyeti
Hükümeti ile Kırgız Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
Tüzüğü Hakkında Mutabakat Zaptı" iki Cumhurbaşkanı'nın huzurunda akdedilmiştir.
Son olarak, Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev ise, 18 Haziran 2013
tarihinde Türkiye’ye bir ziyaret gerçekleşmiştir.
1/8
Bişkek BE
Nisan 2014
Ülkemizden Kırgızistan’a Başbakan düzeyindeki son ziyaret ise 9-11 Nisan 2013 tarihleri
arasında Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi İkinci Toplantısı vesilesiyle Sayın
Başbakanımız tarafından gerçekleştirilmiştir.
Kırgız Cumhuriyeti Parlamentosu Uluslararası İlişkiler ve Parlamentolararası İşbirliği
Komitesi Başkanı Kanıbek İmanaliyev 29 Ocak-1 Şubat 2013 tarihleri arasında ülkemize bir
ziyaret gerçekleştirmiştir.
2 Ekim 2013 tarihinde Kırgız Cumhuriyeti Kültür, Enformasyon ve Turizm Bakanı Sultan
Raev, TÜRKSOY Kültür Bakanları Daimi Konseyi’nin 31’inci Dönem Toplantısına katılmak
üzere ülkemizi ziyaret etmiştir.
8-9 Kasım 2013 tarihlerinde Başbakan Yardımcımız Sayın Beşir Atalay SDPK’nın (Sosyal
Demokrat Parti) 20. yıldönümü münasebetiyle 8 Kasım 2013 tarihinde düzenlenen 13. SDPK
Kurultayına katılmak üzere Kırgızistan’ı ziyaret etmiştir.
4-7 Aralık 2013 tarihleri arasında eski TBMM Başkanı Milletvekili Köksal Toptan, TürkiyeKırgızistan Parlamentolararası Dostluk Grubu Başkanı Mehmet Naci Bostancı ve Ankara
Milletvekili İzzet Çetin KC Parlamentosu Meclisi'nin 75. Yıldönümü Törenine katılmak üzere
Kırgızistan’a bir ziyaret gerçekleştirmişlerdir.
Son olarak, 10-13 Aralık 2013 tarihleri arasında, Kırgız Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanı
Kanat Sadıkov, "Tüm Çocukların Kaliteli Eğitime Dahil Edilmesi" konulu Bakanlar
Konferansına katılmak üzere ülkemizi ziyaret etmiştir.
Parlamentolararası İlişkiler
İki ülke Parlamentoları arasında imzalanan belgelerin isimleri ve imza tarihleri aşağıda
sunulmuştur:
- Türkiye Büyük Millet Meclisi ile Kırgız Cumhuriyeti Yüksek Meclisi Arasındaki
İşbirliğinin Geliştirilmesine İlişkin Protokol (16 Ağustos 1993).
- Türkiye Büyük Millet Meclisi ile Kırgızistan Temsilciler Meclisi Arasında İşbirliği
Protokolü (31 Mart 1998).
Parlamentolararası işbirliği ikili ilişkilerimizin önemli bir unsurunu oluşturmaktadır. 10 Ekim
2010 tarihinde gerçekleştirilen Parlamento seçimlerinin ardından Kırgız Parlamentosu’nda
bir “Kırgızistan-Türkiye Parlamentolararası Dostluk Grubu” oluşturulmuş olup, 32 üyeli
grubun başkanlığını, Respublika Partisi Milletvekili Kenjebek Bokoev yürütmektedir.
TBMM bünyesinde 5 Ocak 2012 tarihinde “Türkiye-Kırgızistan Parlamentolararası Dostluk
Grubu” kurulmuş olup, grubun Başkanlığını Ak Parti Amasya Milletvekili Mehmet Naci
Bostancı yürütmektedir.
Parlamentolararası işbirliği çervesinde dönemin KC Parlamento Başkanı Ahmatbek
Keldibekov 25-28 Eylül 2011 tarihlerinde TBMM Başkanı Sayın Cemil Çiçek’in davetine
icabetle ülkemizi ziyaret etmiş, ziyaret vesilesiyle de iki meclis arasında “İşbirliği Mutabakat
Zaptı” imzalanmıştır.
2/8
Bişkek BE
Nisan 2014
Kırgız Cumhuriyeti Parlamentosu Uluslararası İlişkiler ve Parlamentolararası İşbirliği
Komitesi Başkanı Kanıbek İmanaliyev 29 Ocak-1 Şubat 2013 tarihleri arasında ülkemize bir
ziyaret gerçekleştirmiştir.
4-7 Aralık 2013 tarihleri arasında eski TBMM Başkanı Milletvekili Köksal Toptan, TürkiyeKırgızistan Parlamentolararası Dostluk Grubu Başkanı Mehmet Naci Bostancı ve Ankara
Milletvekili İzzet Çetin KC Parlamentosu Meclisi'nin 75. Yıldönümü Törenine katılmak üzere
Kırgızistan’a bir ziyaret gerçekleştirmişlerdir.
Son olarak, 14-16 Nisan 2014 tarihleri arasında TÜRKPA Uluslararası İlişkiler Daimi
Komisyonu Üçüncü Toplantısı ile Sosyal, Kültürel ve İnsani Konularda Daimi Komisyon
Üçüncü Toplantısına katılmak üzere ilgili komisyon üyeleri Ankara Milletvekili Ülker Güzel,
İstanbul Milletvekilleri Mustafa Ataş ve Kadir Gökmen Öğüt Kırgızistan’ı ziyaret etmişlerdir.
Kırgızistan’da 2010 Yılında Yaşanan Halk Hareketi, Etnik Çatışmalar, Parlamenter
Demokrasiye Geçiş ve Mevcut Siyasi Yapı
Kırgızistan’da 6-7 Nisan 2010 tarihlerinde Cumhurbaşkanı Bakiyev karşıtı olarak başlayan
gösteriler neticesinde, ana muhalefet partisi konumundaki Sosyal Demokrat Parti Meclis
Grubu Başkanı Roza Otunbayeva başkanlığında altı ay süreyle görev yapacağı açıklanan
“Geçici Yönetim” kurulmuş ve devrik lider Bakiyev ülkeyi terkederek Belarus’a kaçmıştır.
Öte yandan, Kırgızistan’ın ikinci büyük şehri olan Oş’ta 10 Haziran 2010 tarihinde, sayıları
bin civarında olan ve çoğunluğu gençlerden oluşan iki grup arasında çıkan çatışmalar
sonucunda 17 kişi hayatını kaybetmiş ve 134 kişi yaralanmıştır. Şiddet olayları birkaç gün
içerisinde Celalabad’a da sıçramış ve etnik temelli çatışmalarda yaklaşık 400 kişi hayatını
kaybetmiş, 2 bin kişi yaralanmıştır.
Sözkonusu müessif olaylar devam ederken, Hükümetimizin aldığı kararla Güney Bölgesinde
bulunan 151 vatandaşımız 15 Haziran 2010 tarihinde Kırgızistan’dan tahliye edilmiştir.
Geçici yönetiminin açıkladığı çalışma takvimi uyarınca, “başkanlık” sisteminin bırakılarak
“parlamanter demokrasiye” geçilmesini de içeren Anayasa referandumu 27 Haziran 2010
tarihinde başarıyla yapılmış, % 70 katılımın olduğu referandumda % 90’lık bir çoğunluk yeni
anayasaya ve Geçici Yönetim Başkanı Roza Otunbaeva’nın “Geçiş Dönemi Cumhurbaşkanı”
olmasına “evet” demiştir.
Referandum paketinde yeraldığı üzere ilk parlamento seçimleri 27 siyasi partinin katılımıyla
ve hiçbir güvenlik sıkıntısı yaşanmadan 10 Ekim 2010 tarihinde gerçekleşmiş ve beş siyasi
parti parlamentoya girmeye hak kazanmıştır. Sözkonusu seçim sonucunda, ülkede
“parlamanter demokrasiye” geçilmiştir.
Sosyal Demokrat Parti (SDPK), Respublika Partisi ve Ata Jurt Partisi’nden müteşekkil
Almazbek Atambayev Başbakanlığındaki ilk koalisyon hükümeti 17 Aralık 2010 tarihinde
göreve başlamıştır.
Başbakan Atambayev’in 30 Ekim 2011 tarihinde tertiplenen Cumhurbaşkanlığı seçimlerini
%62,52 oy oranı ile kazanarak Cumhurbaşkanlığı görevine başlamasını müteakip ilk
koalisyon hükümeti dağılmış, akabinde parlamentoda temsil edilen beş siyasi partiden
dördünün (SDPK-Respublika-Ar Namıs-Ata Meken) ortaklığında Başbakan Ömürbek
3/8
Bişkek BE
Nisan 2014
Babanov başkanlığındaki yeni bir koalisyon hükümeti 23 Aralık 2011 tarihinde güvenoyu
alarak göreve başlamıştır.
Koalisyon hükümeti üyelerinden Ar Namıs ve Ata Meken partilerinin koalisyondan ayrılma
talepleri üzerine Cumhurbaşkanı Atambayev, 24 Ağustos 2012 tarihinde hükümetinin
görevden ayrılmasına ilişkin kararnameyi imzalamış ve 27 Ağustos 2012 tarihinde imzaladığı
başka bir kararname ile yeni hükümeti kurma görevini eski partisi SDPK'ya tevdi etmiştir.
Cumhurbaşkanlığı İdaresi Başkanı Cantörö Satıbaldiyev başkanlığındaki koalisyon hükümeti
Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev tarafından 6 Eylül 2012 tarihinde onaylanmıştır.
Ata Meken Partisi’nin 18 Mart 2014 tarihinde 2012 Eylül ayında Sosyal Demokrat Parti ve Ar
Namus partileri ile birlikte kurdukları parlamento çoğunluk koalisyonundan çekildiğini
açıklaması üzerine Cumhurbaşkanı Atambayev 19 Mart 2014 tarihinde hükümetin görevinden
alınmasına ilişkin kararnameyi imzalamış ve 20 Mart 2014 tarihinde hükümeti kurma görevini
Kırgızistan Sosyal Demokrat Partisi (SDPK) meclis grup lideri Çınıbay Tursunbekov’a
vermiştir. Hükümet kurulma çalışmaları devam ederken Başbakan Vekili Satıbaldiyev
istifasını sunmuş ve Cumhurbaşkanı Atambayev 26 Mart 2014 tarihinde Başbakan Birinci
Yardımcısı (Vekili) Cömert Otorbayev’in vekaleten Başbakanlık görevini yürütmesine ilişkin
kararnameyi imzalamıştır. 4 Nisan 2014 tarihinde Cömert Otorbayev başkanlığındaki yeni
koalisyon hükümeti Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev tarafından onaylanmış ve böylece
süreç tamamlanarak hükümet resmen kurulmuştur.
Temel Ekonomik Göstergeler
Para birimi: Som, 1 ABD Doları  51,65 Som (Ocak 2014)
Yıl
2013
7 milyar dolar
GSYİH
3,3 milyar dolar
Sanayi üretimi
1280 dolar
Kişi başına düşen milli gelir
% 10,5
Yıllık büyüme oranı
% 50-60
Kayıt Dışı Ekonomi (tahmini)
1,9 milyar dolar
İşçi Dövizleri
%4
Enflasyon
Yoksulluk oranı (IMF/DB tahmini) % 38
1,7 milyar dolar
İhracat
6 milyar dolar
İthalat
7,7 milyar dolar
Dış ticaret hacmi
- 4,3 milyar dolar
Dış ticaret dengesi
3,3 milyar dolar
Kamu Borcu
% 40
Kamu Borcu (GSYİH’ye oranı)
3,077 milyar dolar
Dış borç
235 milyon dolar
İç borç
% 8,4
İşsizlik oranı
1,972- 2,126 milyar dolar
Bütçe gelir-giderleri
154 milyon dolar
Bütçe açığı
% 2,2
Bütçe açığı (GSYİH’ye oranı)
2,24 milyar dolar
MB Uluslararası Rezervleri
% 4,18
MB Reeskont faiz oranı
%1 - %5
MB gecelik borçlanma - borç alma
faizleri
4/8
Bişkek BE
Nisan 2014
Başlıca ihracat kalemleri: Değerli metaller (altın), kimyasal maddeler, kerosin, giyim ve
aksesuarları, sebzeler, elektrik, süt ve süt ürünleri, meyveler, pamuk lifi
Başlıca ithalat kalemleri: Petrol ürünleri, ikinci el otomobiller, giyim ve aksesuarları, ilaç,
doğal gaz, buğday, şeker, inşaat makinaları
Kırgızistan’ın dış ticaret hacmi resmi rakamlara göre 6 milyarı ithalat ve 1,7 milyarı ihracat
olmak üzere %9,6’lık artışla 7,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Dış ticaret açığı 4,3
milyar dolardır. Ticaretin %44’ü Gümrük Birliği (%27’si Rusya ile) ülkeleri ile
yapılmaktadır. 2013 yılında Kırgızistan’ın temel ithalat ortakları, %33,3 ile Rusya, %23,9 ile
Çin, %9,3 ile Kazakistan, %3,7 ile ABD, %4 ile Japonya ve %3,6 ile Türkiye olmuştur.
Kırgızistan’ın ithalatının yaklaşık %18’ini petrol ürünleri oluşturmakta olup, neredeyse
tamamı Rusya’dan tedarik edilmektedir. Petrol ürünlerini, Almanya ve Japonya’dan ithal
edilen ikinci el otomobiller izlemektedir. Gümrük Birliğine girilmesi halinde otomotiv
ithalatında artan vergilerle birlikte düşüş yaşanacağı beklenmektedir. 2013 yılının ilk on aylık
verilerine göre, Kırgızistan’ın ihracatının % 33’ünü ülkenin altın ihracatı oluşturmaktadır.
İKİLİ EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER
İki ülke arasında 1992 tarihli “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması”, 1997
tarihli “Gümrük Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Muhtırası” ve “Ticaret ve Ekonomik
İşbirliği Anlaşması”, 1999 tarihli “Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması” ve 2002
tarihli “Uzun Vadeli Ticari ve Ekonomik İşbirliği Programı” imzalanmak suretiyle
ekonomik/ticari işbirliğimize ilişkin yasal çerçeve büyük ölçüde tamamlanmıştır.
Ekonomi Bakanlığının verilerine göre Türkiye’nin Kırgızistan’a ihracatı %51 artışla 389
milyon dolar, Kırgızistan’dan ithalatı %18 oranında düşüşle 37 milyon dolar, iki ülke dış
ticaret hacmi %41 oranında artışla 426 milyon dolar, dış ticaret dengesi %66 artışla 352
milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Türkiye ile Kırgızistan arasındaki dış ticaret verileri
Bin dolar
2008
2009
2010
191.351 140.002
129.202
TR ihracat
47.974
31.446
30.900
TR ithalat
239.325 171.448
160.102
Hacim
143.377 108.556
98.302
Denge
2011
180.601
52.123
232.724
128.478
2012
257.440
45.226
302.666
212.214
2013
389.099
36.964
426.063
352.135
Türkiye’den ihraç edilen mallar, yine Türkiye merkezli veya Kırgızistan’da Türk
sermayesiyle kurulmuş dağıtıcılar aracılıyla Kırgız pazarına girmektedirler. Bişkek’te orta
sınıfın büyümesi, kaliteleriyle tanınan ve tercih edilen Türk mallarına yönelik rağbeti
arttırmıştır.
Kırgız resmi verilerine göre, 1995 yılından bu yana gerçekleşen yabancı sermaye girişleri
toplu olarak değerlendirildiğinde Türkiye, toplam 285,5 milyon dolarlık sermaye ile
Kazakistan, Kanada, İngiltere, Almanya, Rusya ve Çin Halk Cumhuriyeti arkasından yedinci
kaynak ülke konumundadır.
Yabancı doğrudan yatırımlar açısından değerlendirme yapılması halinde, Kırgız Cumhuriyeti
İstatistik Komitesi’ne göre, 2004-2012 yılları arasında Türkiye’den Kırgızistan’a 638 milyon
dolarlık yatırım yapılmıştır. Ancak, Kırgızistan’da küçük sermayelerle yatırım yapan
işadamlarımızın kazancını yine aynı ülkede, işini büyütmek veya başka alanlarda yatırım
yapmak için kullandıkları ve üçüncü ülkeler üzerinden Kırgızistan’da yatırım yapıldığı
dikkate alındığında Türk işadamlarının Kırgızistan’daki yatırımlarının toplam büyüklüğünün
1 milyar dolara ulaştığı tahmin edilmektedir.
5/8
Bişkek BE
Nisan 2014
İkili ekonomik işbirliği, Kırgız ekonomisinde ön plana çıkan enerji, sanayi, turizm ve doğal
madde işleme sektörlerinde büyük çaplı ortak projelerin uygulamaya geçmesiyle birlikte artış
gösterebilecektir.
İhracatımızda başlıca kalemler: halı, mücevherat, elektrikli fırın-ocak, tekstil ürünleri.
İthalatımızda başlıca kalemler: kuru fasulye, pamuk, bakır alaşımları, altın.
Kırgızistan’daki kayıt dışı ekonomi ve ülkemizden Kırgızistan’a yönelik bavul ticareti ve
“çifte fatura” uygulaması neticesinde sözkonusu rakamların gerçek ticaret potansiyelini
yansıtmadığı bilinmekte, Türk-Kırgız ticaret hacmine ilişkin rakamlar istatistiklerde düşük
gözükmektedir.
Türkiye ile Kırgızistan arasındaki ticarette ağırlıklı olarak karayolu ulaştırması
kullanılmaktadır. Yüksek taşıma ücretleri ihraç ürünlerimizin rekabet gücünü olumsuz yönde
etkilemektedir. Bu çerçevede, karayoluna alternatif teşkil eden demiryolu ulaşımının etkin
kullanımına ilişkin ikili ve çok taraflı platformlarda çalışma yürütülmesine ihtiyaç
duyulmaktadır. Bu meyanda, EİT ve KUKK toplantılarının önemli imkânlar sunduğu
düşünülmektedir.
TİKA Bişkek Program Koordinatörlüğü Ofisi’nin Faaliyetleri:
Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA) 1992 yılından itibaren Kırgızistan’da
gerçekleştirdiği kalkınma proje ve programlarıyla hizmet vermektedir. TİKA’nın program
koordinatörlüğü ofisi Bişkek’te bulunmaktadır.
TİKA tarafından, Afganistan'dan sonra en yoğun kalkınma yardımlarının yapıldığı ülkelerden
biri olan Kırgızistan'a, 1992 yılından bu yana toplam 40 milyon ABD Doları yardım
sağlanmıştır.
Yalnızca 2012 yılı içerisinde Kırgızistan’da TİKA marifetiyle sağlanmış olan projelerin
toplamı 12 milyon dolar civarındadır.
2010 yılında sözünü verdiğimiz Oş Bölgesi Klinik Hastanesi’nin tamirat ve tefrişatı, Oş Şehir
Polikliniğinin inşası ve tefrişatı, Oş Şehri Ak-tilek Semtinde bir okul inşası ve temiz su
şebekesi projeleri tamamlanmış bulunmaktadır.
Bişkek şehri Ekmek Fırını projesi ile Kırgız Cumhuriyeti Hükümeti’nin Kanser Erken Teşhis
ve Eğitim Merkezleri kurma projesi için Bişkek Ulusal Onkoloji Hastanesi ve Oş İli Onkoloji
Merkezine cihaz ve teçhizat yardımı ile anılan merkezlerin restorasyonu da 2014 yılı ilk
çeyreğinde gerçekleştirilen projeler arasındadır.
EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANLARINDAKİ İLİŞKİLER
Eğitim:
Kırgızistan ile Türkiye arasında ilişkilerin en gelişmiş olduğu alan, eğitim alanıdır. Türkiye
eğitim alanında Kırgızistan’daki en büyük yabancı yatırımcı ülke konumundadır.
Türkiye Cumhuriyeti ile Kırgız Cumhuriyeti arasında eğitim alanındaki işbirliğinin hukuki
altyapısını, 28 Haziran 1996 tarihinde imzalanan ve bu tarihten önce bu alanda akdedilen tüm
anlaşma ve protokollerin yerine geçen “Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı ile
Kırgız Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı Arasında Eğitim ve Bilim Alanlarında İşbirliği
Anlaşması” oluşturmaktadır.
6/8
Bişkek BE
Nisan 2014
Bu anlaşmalar doğrultusunda, Kırgızistan’da, her iki ülkenin de katkıda bulunduğu eğitim
kurumları açılmıştır. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgız Türk Anadolu Kız
Meslek Lisesi, Cumhuriyet Yetenekli Çocuklar Kırgız Türk Anadolu Lisesi, Bişkek Türkiye
Türkçesi Eğitim Öğretim Merkezi ve şimdilik sadece T.C. vatandaşlarının çocuklarının eğitim
aldığı Bişkek Türk İlköğretim Okulu bu kapsamda faaliyet gösteren kurumlardır.
Bişkek Eğitim Müşavirliğine bağlı okul/kurumlarımız dışında, Kırgızistan’da Türk vatandaşı
girişimciler tarafından kurulan özel Kırgız Türk Liseleri, Uluslararası Atatürk Alatoo
Üniversitesi, Plato İşletme ve Tasarım Üniversitesi, Oş Devlet Üniversitesi’ne bağlı Oş ve
Araşan İlahiyat Fakülteleri de faaliyetlerine devam etmektedir.
Kırgız Cumhuriyeti’ne Sağlanan Yüksek Öğrenim Bursları:
Orta Asya Cumhuriyetlerinden ve diğer tarihi, kültürel bağların bulunduğu bölgelerden
Türkiye’ye öğrenim için gelen öğrenciler için 1992 yılında “Büyük Öğrenci Projesi” adı
verilen bir burs programı başlatılmıştır. Bu bursların bir parçası olarak bugüne kadar 3500
Kırgız öğrenciye burs tahsis edilmiştir.
Türkiye her yıl, ‘Türkiye Bursları’ kapsamında Kırgızistan’dan burslu olarak, lisans, yüksek
lisans, doktora ve araştırma programlarına öğrenci kabul etmektedir. Halihazırda Türkiye’de,
devlet burslusu olarak eğitim gören 524 Kırgız öğrenci bulunmaktadır. Bu öğrencilerin 340’ı
lisans, 97’si yüksek lisans, 63’ü doktora ve 2’si ön lisans seviyesinde öğrenimlerini
sürdürmektedir. Başbakanlık Yurt Dışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığının
yürüttüğü Türkiye Bursları kapsamında 2013-2014 eğitim öğretim döneminde Kırgızistan’dan
52 öğrenci lisans, 35 öğrenci yüksek lisans ve 7 öğrenci doktora bursu ile Türkiye’deki
üniversitelerde eğitim almak üzere kabul edilmişlerdir.
Kültür:
Dönemin Kırgız Cumhuriyeti Kültür ve Enformasyon Bakanı Sultan Raev'in 3-11 Ağustos
2008 tarihlerinde ülkemize gerçekleştirdiği ziyaret çerçevesinde "Türkiye Cumhuriyeti
Hükümeti ile Kırgız Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Kültür Alanında İşbirliği Protokolü"
imzalanmıştır. Bu protokol iki ülke arasındaki kültürel ilişkilerin temelini oluşturmaktadır.
Ülkedeki Türklerin Sayısı ve Dağılımı:
Konsolosluk kayıtlarımıza göre Kırgızistan’da yaklaşık 10 bin vatandaşımız bulunmaktadır.
Vatandaşlarımızın yaklaşık 1200’ü öğrenci, 200’ü akademisyen, 210’u öğretmen, 300’ü esnafiş veren, 1075’i işçi-çalışan sınıfındadır. Göç, İstihdam ve Gençlik Bakanlığının verilerine göre
ülkede çalışma izni alan kayıtlı 10.145 yabancının % 10’unu Türk vatandaşları oluşturmaktadır.
Türkiye ÇHC’den sonra bu alanda ikinci sıradadır.
Ahıska Türkleri:
Stalin rejimi tarafından 1944 yılında anayurtlarından sürülenlerin yanısıra 1989’daki Fergana
olayları sonucu Özbekistan’dan ayrılmak zorunda kalan Ahıska Türkleri’nin bir bölümü
Kırgızistan’a gelmiştir.
Kırgızistan’daki Ahıska Türkleri Bişkek’in de yer aldığı ülkenin Kuzeyi’ndeki Çuy Bölgesi ile
güneydeki Oş, Celalabad ve Talas’taki 43 yerleşim biriminde (köy ve kasaba) yoğunlaşmış
7/8
Bişkek BE
Nisan 2014
durumdadır. Kırgızistan’daki Ahıska Türklerinin sayısının 40 bin olduğu tahmin edilmekte ve
bunların büyük bir bölümü tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır.
Ahıska Türkleri Kırgızistan’daki 80’in üzerindeki etnik azınlıktan biridir ve diğer etnik
azınlıkların sahip oldukları hak ve olanaklara sahiptirler. Cumhurbaşkanlığına bağlı bir organ
olan ve azınlıkları bünyesinde barındıran Halklar Asamblesi’ndeki yaklaşık 50 dernekten biri
de, Ahıska Türklerinin kurduğu “Kırgızistan Ahıska Türkleri Derneği”dir. Anılan Derneğin
Başkanlığını halihazırda Raşid Şamilov yapmaktadır.
Ahıska Türkleri, milli kimliği oluşturan, dil, kültür, tarih ve manevi değerler olarak Türklük
bilincine ve vatan olarak gördükleri Türkiye’ye bağlıdırlar.
8/8