Kanunî Sultan Süleyman

Osman Ülkümen Lisesi Tarih Ders Notu / Osmanlı Siyasî Tarihi
KANUNÎ SULTAN (1.)SÜLEYMAN 1520 – 1566
-Kanunî Sultan Süleyman en Kanunî’nin Batı Siyaseti
(46 yıl)
- Avusturya ile Osmanlı Devleti arasındaki Macaristan kavgası devam etti.
Osm.-Avs. savaşları 1551’den 1562’de barış sağlanıncaya kadar aralıklarla
Kanunî devrinde Avrupa’da Osmanlı’dan sonra en güçlü devlet Roma Germen
devam etmiştir.
(Alman) İmparatorluğu idi. Bütün Avrupa’yı kendi denetimine almak isteyen
- Zigetvar Seferi 1566 : Avusturya Erdel’e saldırınca ihtiyar Kanunî
Germenler’e (Almanya ve etkisindeki Avusturya) engel
son seferine çıktı. Zigetvar kalesi kuşatılırken de vefat etti. Kale alındı. Bu
olmak ve Osmanlı karışında tek bir Avrupa gücü oluşmasını önlemek Ka-nunî
ölümün doğurabileceği tehlikeler Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa tarafından
politikalarının temeli olmuştur. Yani amaç Hıristiyan birliğini engel-lemek.Kanunî önlendi. II.Selim tahta çıktı.
Almanya’da yeni ortaya çıkan Protestanlığı destekledi. (Almanya, Avusturya ve
- Kanunî Dönemin’de Fransa İlişkileri :
Macar kralları arasında akrabalık vardı.)
Avrupa’da büyük bir güç olan Alman İmparatoru Şarlken, Fransa ‘ya da hakim
- Belgrat’ın fethi 1521: Macar Kralı vergisini vermeyince çok önemli bir kale ve
olmak istedi. Çok güçsüz bir devlet olan Fransa’yı yendi ve kra-lı Fransuva’yı
askerî üs olan şehir alındı.
esir etti. Onun annesi oğlunu kurtarması için Kanunî’ye mektup yazıp yardım
- Mohaç Zaferi 1526: Germen İmp.’na esir düşen Fransa Kralı’na yardım amacıyla istemişti. Mohaç zaferiyle Germenler’e gözdağı veren Kanunî Fransa’yı ve
. sefere çıkıldı. Macarlar ağır bir yenilgiye uğradı.En kısa süren meydan savaşıdır. 2 kralını kurtarmış oldu. Kanunî’nin amacı Avrupa Hristiyan birliğini parçalamaktı.
saatte Macar ordusu imha edildi, kralları öldü.Kanunî Yanoş’u kral tayin edip geri Bunun için de Roma Germen (Alman) Devleti’ne karşı Fransızlar’ı güçlendirmek
İsyanlar
döndü.Macaristan Osmanlı’ya bağlı devlet oldu. Fransa Alman baskısından
maksadıyla onlara ticarî ayrıcalıklar (Kapitülasyon) verdi.
kurtuldu.
Alman
İmparatoru
Şarlken
Fransa
Kralı
Fransuva’yı
bir
süre
sonra
serbest
- Fransa’ya Kapitülasyon (İmtiyaz-ı Mahsusa) verilmesi (1535) : Fransa’ya
Eyalet İsyanları
bıraktı.
- Canberdî Gazali İsyanı
düşük gümrük vergisi ile ticaret hakkı tanındı. Fransız tüccarlara Osmanlı
- I. Viyana Kuşatması 1529 : Avusturya Kralı Ferdinand Macaristan’da hak iddia
Şam valisiydi. Memlük
topraklarında bazı ayrıcalıklar verildi. Aynı haklar Fransa’ya giden Osmanlı
Devleti’ni yeniden kur-mak
edip bu ülkeyi istila etti. Kanunî Budin’e (Budapeşte/Macaristan başkenti) girdi.
tüccarları için de geçerliydi ama bundan daha çok Fransızlar yaralanmıştır. Bu
amacıyla isyan etti.
Yanoş’u tahtına geri oturtup Avusturya başkenti Viyana’yı kuşattı. Kuşatma
imtiyazlar Kanunî’nin hayatı boyunca geçerli olacaktı. [Daha sonraki
İsyan bastırıldı. 1521
niyetiyle gidilmemişti ve hazırlıklar yeterli değildi ve ge-ri dönüldü.
padişahlar da tahta geçince bu kapitü-lasyonlar’ı onayladı. Ancak 1740
- Alman Seferi : Ferdinand tekrar Macaristan’a girince Kanunî Avusturya ve
tarihinde Fransızlar’ın kapitülasyonları sürekli hale getirildi. Bundan sonraki
- Ahmet Paşa İsyanı 1524
Almanya üzerine sefere çıktı. Bu seferde Osmanlı Ordusu Almanya ve
Sadrazamlık beklerken
dönemlerde de Avr. devletleri Osmanlı’dan böyle ayrıcalıklar kopardı. Bu
Mısır’a vali tayin edildi.
Avusturya’nın iç bölgelerine kadar gitti. Ancak Şarlken ve Ferdinand kaçtılar,
durum çok uzun vadede Osmanlı ekonomisine zarar verdi. Daha önce, Kuruluş
Mısır’da isyan etti. MemKanunî’nin karşısına çıkamadılar. Avusturya barış istedi.
döneminde ve Fatih zamanında da Venedik, Ceneviz gibi Avrupalı devletlere
lükler’den arta kalmış ileri
İstanbul Antlaşması 1533 : Avusturya Osmanlı üstünlüğünü kabul etti, Kral
ticarî ayrıcalıklar verilmiştir.Bunlardan maksat Avrupa’da Osmanlı’ya karşı
gelen kimseler de onu
Ferdinand
Osmanlı
Sadrazamına
denk
sayılacaktı.
Osmanlı’ya
bağlı
Macar
Kralı
Hristiyan birliği oluşmasını önlemekti.]
destekledi. İsyanı Sadrazam
Yanoş’un krallığını tanıyacaktı. Avusturya Osmanlı Devleti- ne yıllık vergi
- 1546’da Alman Şarlken’in baskısını önlemek için Fransa’ya Barbaros
İbrahim Paşa bastırdı
ödeyecekti.
komutasındaki Osmanlı Donanması yardıma gitti.Marsilya’ya giden donanma
Anadolu’da İsyanlar
- Macaristan’ın Osmanlı Eyaleti Olması 1541 :
Nis’i alıp Fransa’ya verdi. Ancak Fransızlar’ın destek olmaması üzerine geri
- Baba Zünnûn İsyanı
Macar kralının ölümünü fırsat bilen Avusturya yeni Macar kralı Sigis-mund’u
dönüldü.
Yozgat, 1526. Safevî
tanımadı. İstanbul Antlaşması’nı bozup Macaristan’ı işgal etti. Kanunî sefere çıktı. - Doğu Avrupa’da İlişkiler: Osmanlı Eflak, Boğdan ve Kırım’a ege-mendi.
desteklidir, vergi meseleMacaristan üç kısma ayrıldı: Güney Macaristan Budin Beylerbeyliği adıyla
Osmanlı-Lehistan ilişkileri genelde iyiydi. Rus Çarlığı ise Altın Orda Devleti’nin
sinden çıkan bir isyandır.
doğrudan Osmanlı toprağı yapıldı. Orta Macaristan (Erdel bölgesi) Osmanlı
(dini-sosyal nitelikli)
yıkılmasından istifade ederek yeni kurulmuş bir dev-letti ve
himayesinde Sigismund’a verildi. Kuzey Macaristan da Avusturya’ya bırakıldı.
güçleniyordu.Osmanlı’ya göre dikkati çekmeyecek kadar zayıftı.
uzun süre tahta kalmış
padişahtır.Osmanlı Devleti’nin en güçlü dönemiydi.
Tam bir Dünya Devleti olan
Osmanlı Devleti mimarî,
sanat-edebiyat, denizcilik
…vs. alanlarda en parlak
dönemini yaşadı. Ancak
devlet sisteminde bozulmalar
da bu dönemde ortaya
çıkmaya başladı.
- Kalenderoğlu İsyanı
Tımar meselesi yüzünden
Karaman’da çıktı 1527.
(dini-sosyal nitelikli)
1
Osman Ülkümen Lisesi Tarih Ders Notu / Osmanlı Siyasî Tarihi
Kanunî Dönemi Akdeniz Siyaseti
Kanunî’nin Doğu (İran) Siyaseti
Hint Deniz Seferleri
Yavuz döneminde bozulan ilişkiler Kanunî ve Şah İsmail’in oğlu
Temel amaç : Akdeniz’i bir Türk denizi haline getirmek. Bu amaç
Tahmasb döneminde de böyle devam etti. Safevîler Osmanlı
 Amaçları:
etrafında : Boğazlar’ın güvenliğini sağlamak, Doğu Akde-niz’de
Devleti’nin Doğu Anadolu’daki topraklarında karışıklık çıkarıyor,
Coğrafî keşifler yapan İspanyollar ve Porte-kizliler
hakimiyeti pekiştirmek, Kuzey Afrika ve Batı Akdeniz- de Osmanlı
Osmanlılar’ın Avrupa-ya sefere çıkmasını fırsat biliyor, Venedik
açık denizlerde üstünlük sağlamaya başladı lar.
egemenliğini sağlamak, Stratejik önemi olan adala- rı fethetmek,
ve Avusturya ile ittifak yapıyorlardı.
Afrika’yı dolaşarak Hindistan’a ulaşan Portekizliler
Akdeniz ticaretini kontrol etmek, Batılıların kor-sanlık ve şövalyelik
 I. İran Seferi (Irakeyn Seferi) 1534 – 1535
Hint deniz ticaretini kontrol etmeye başladılar.
faliyetlerine engel olmak. Roma Germen İmp.’nun (Almanya)
Sefere gönderilen Osmanlı Ordusu İran içlerine kadar gitti. Van
Müslüman tüccar-ların ticaretini engellemeye,
Akdeniz’deki faliyetlerini önlemek.Hıristi-yan birliği oluşmasını
ve Tebriz Osmanlı’ya topraklarına katıldı. İpek yolunun bir kısmı
onlar üzerinde baskı kurmaya çalıştılar. Müslüman
engellemek..vs gibi hedefler güdülmüştür.
kontrole alındı. Daha sonra sefere Kanunî de katıldı. Bağdat’ı
tüccar- lar ve Cücerat Devleti Osmanlı’dan yardım
fethetti 1534 . Hint deniz ticaretini kontrol etmek için Basra
istedi.
 Rodos’un fethi 1522. Sen Jan Şövalyeleri’nden alındı.
denetime alındı.
 Cezayir Osmanlı’ya katıldı 1533. Hızır (Barbaros) ve Oruç
 II. İran Seferi 1548: Tahmasb Kanunî’nin karşısına
 Kızıldeniz’de (Süveyş) tersane kurup
Reisler ve onların denizcileri Osmanlı hizmetine girdi.
çıkamadı. Van ve Tebriz geri alındı. Gürcistan’da bazı kaleler
donanma hazırlayan Osmanlı Devleti Hint
[ Bu Türk korsanları İspanyollar’la savaşıyorlardı. Yavuz’dan yardım
fethedildi.
Deniz’inde faliyete geçti. Dört sefer yapıldı.
almışlar, Cezayir’de bir hükümet kurmuşlardı. Kanunî onları davet etti.  III. İran Seferi 1553-54 : Tahmasb Osmanlı toprakDonanma komutanları ve sefer tarihleri:
Osmanlı hizmetine girdiler. Cezayir de Barba-ros’un idaresinde Osmanlı larına girince sefer-i hümâyûn yapıldı. Tahmasb yine ortaya
eyaleti oldu. Barbaros Hayrettin Paşa Kaptan-ı Derya yapıldı. ]
çıkmadı. Kanunî Nahçivan, Revan ve Karabağ’a kadar ilerledi.  Hadım Süleyman Paşa 1538
 Preveze Deniz Zaferi 1538 : Tarihimizin büyük deniz zaferi
Sonuçta Osmanlı Devleti İran’la ilk defa bir antlaşma yaptı.
 Pirî Reis 1551
(28 Eylül Denizcilik Günü) Barbaros komutasındaki Osmanlı Donanması, Amasya Antlaşması 1555 : Doğu Anadolu, Azerbaycan, Tebriz ve
 Murat Reis 1552
Andrea Dorya komutasındaki birleşik Haçlı Donanması’nı yendi.
Bağdat Osmanlı Devleti’nde kaldı.
 Seydi Ali Reis 1553
Sonucunda: Akdeniz’de Türk üstünlüğü sağlandı. Venedik Osmanlı ile
antlaşma yaptı. Mora ve Dalmaçya’daki kıyı kaleleri ele geçti.
………………………………………………………………………………..
Hint Deniz Seferleri’nin Sonuçları :
 Fransa’ya yardım 1543 : Almanya’nın baskısı altındaki
Kanunî Döneminin Özellikleri
Fransa’ya yardım için Barbaros Marsilya’ya gönderildi. Nis
Kanunî dönemi Klasik Osmanlı Sistemi’nin her alanda zirveye
İspanyollar’dan alınıp Fransızlar’a verildi. Fransızlar söz ver-dikleri gibi çıktığı bir dönemdi.
destek olmayınca geri dönüldü.
- Mimarî’de Sinan en güzel eserlerini verdi. İstanbul’un
 Barbaros Hayrettin Paşa’nın ölümü 1546
ve İmparatorluğun dört bir yanı projesi ona ait eserlerle
 Trablusgarb (Libya) fethedildi 1551. Turgut Reis, şövalyelerin elindeki donandı.İstanbul’daki Süleymaniye ve Şehzade külliülkeyi fethetti.
yeleri…vs. vs.
 Turgut Reis Korsika Adası’nı aldı 1553.
- Edebiyatta Bakî, Fuzûlî..vs. vs…
 Cerbe Deniz Savaşı 1560 (çok önemli bir zafer )
- Denizcilikte Barbaros, Pirî Reis, Seydi Ali, Turgut Reis,
Kaptan-ı Derya Piyale Paşa ile Andrea Dorya komutasındaki donanmalar Piyale Paşa vs….
arasında. Batı Akdeniz ve Kuzey Afrika’da Türk egemenliği kesinleşti.
- Devlet adamlığında Sokulu Mehmet Paşa
Cerbe adası İspanyollar’dan alındı.
- Menfî örnekler : İbrahim Paşa’nın ve Şehzade Mustafanın
öldürülmesi, Hürrem Sultan’ın ve Rüstem Paşa’nın çeşitli
 İtalya’nın güneyindeki Malta adasını kuşatıldı 1565. Savaş
faaliyetleri…
sırasında Turgut Reis şehit olunca kuşatmadan vazgeçildi.
- Şeyh İsmail Maşuki ‘nin katli
2
 Seferlerde istenen başarı sağlanamadı.
Çünkü: Osmanlı gemileri okyanuslara daya-nıklı
değildi. Seferlere gereken önem veril-medi.
Bölgedeki Müslüman Arap ve Hint hükümdarları
kendi aralarında çekişiyor Osmanlılar’a yeterli
desteği vermiyorlardı. Portekizliler bölgenin
önemini kavramıştı.
 Bu zahmetli ve masraflı seferlerde Osmanlı Devleti bazı başarılar da elde etti :
Bölgedeki Portekiz baskısı azaltıldı. Kızıl-deniz
ve Basra Körfezi’nde egemenlik sağ-landı. Arap
yarımadası, Eritre, Sudan sahil-leri ve
Habeşistan’ın bir kısmı Osmanlıya bağlandı.
Osman Ülkümen Lisesi Tarih Ders Notu / Osmanlı Siyasî Tarihi
Halk içinde mu’teber bir nesne yok devlet gibi
Olmaya devlet cihânda bir nefes sıhhat gibi
Saltanat didükleri ancak cihân gavgasıdır
Olmaya baht ü saâdet dünyade vahdet gibi
Ko bu ıyş ü işreti çünkim fenâdur âkıbet
Yâr-ı bâkî ister isen olmaya tâat gibi
Olsa kumlar sağışınca ömrüne hadd ü aded
Gelmeye bu şîşe-i çerh içre bir sâat gibi
Ger huzûr etmek dilersen ey Muhibbî fâriğ ol
Olmaya vahdet cihânda kûşe-i uzlet gibi