SEVESO - certaatex

SEVESO (Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin
Azaltılması Hakkında Yönetmelik) Bilgi Notu
1-SEVESO Mevzuatı:
SEVESO (Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hk.
Yönetmelik), tehlikeli maddeler bulunduran kuruluşlarda büyük endüstriyel kazaların
önlenmesi ve muhtemel kazaların insanlara ve çevreye olan zararlarının en aza indirilmesi
amacıyla, yüksek seviyede, etkili ve sürekli korumayı sağlamak için alınması gerekli önlemler
ile ilgili usul ve esasları belirleyen yönetmeliktir.
Büyük endüstriyel kaza, herhangi bir kuruluşun işletilmesi esnasında, kontrolsüz
gelişmelerden kaynaklanan ve kuruluş içinde veya dışında çevre ve insan sağlığı için anında
veya daha sonra ciddi tehlikeye yol açabilen bir veya birden fazla tehlikeli maddenin sebep
olduğu büyük bir emisyon, yangın veya patlama olayını ifade etmektedir.
Seveso-II Direktifinin ülkemiz mevzuatına uyumlaştırılmasıyla hazırlanan “Büyük
Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelik” 18 Ağustos 2010 tarih ve 27676 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. SEVESO II yönetmeliği 6331 sayılı iş
sağlığı ve güvenliği kanunun 29. maddesine de eklenmiş ve denetleme sorumluluğu Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na da verilmiştir. Bu kapsamda Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan “Büyük
Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik” 30
Aralık 2013 tarih ve 28867 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
2-Yükümlülükler:
2.2 İşletmelerin Yükümlülükleri:
Mevcut yönetmelik kapsamında Çevre Bilgi Sistemi bünyesinde yer alan Seveso Bildirim
Sistemi, Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelik Ekinde yer alan
Tehlikeli Kimyasal Maddeleri bulunduran kuruluşların, bulundurdukları maddeler ile
miktarlarını Bakanlık’a beyan ettikleri sistemdir. Yönetmelik gereği işletmeler tarafından
yapılması gerekli bu beyan, Seveso Bildirimi olarak adlandırılır.
Yapılan Seveso Bildirimi sonrasında işletmeler, sistem tarafından “Alt Seviyeli Kuruluş”,
“Üst Seviyeli Kuruluş” veya “Kapsam Dışı” olarak sınıflandırılır.
Alt seviyeli kuruluşların işletmecilerinin, büyük kazaların önlenmesi ile ilgili politikasını
belirten bir büyük kaza önleme politikası belgesini (BKÖPB) hazırlamaları gerekmektedir.
Üst Seviyeli kuruluşların Güvenlik Raporları ve Dahili Acil Durum Planlarını hazırlamaları
ve uygulamaları gerekmektedir. Bununla birlikte, yetkili mercilerin bu Üst Seviye Kuruluşlara
göre Harici Acil Durum Planlarını hazırlamaları gerekmektedir. Güvenlik Raporları ve Dahili
Acil Durum Planlarını hazırlayabilmek için risk değerlendirme çalışmalarını yapmak gerekir.
1
2010 ve 2013 yılında yayımlanan yönetmelikler kapsamında yükümlülükler ve başlangıç
tarihleri aşağıdaki tabloda listelenmiştir.
Yönetmelik Kapsamında Yükümlülükler
Başlangıç Tarihi
Eski Yönetmelik
Yeni Yönetmelik
Başlangıç Tarihi
Yürürlük tarihinde
başlamıştır.
(18/8/2010)
Bildirim (Madde 7)
Bildirim (Madde 7)
Yürürlük tarihinde
başladı.(30/12/2013)
01/01/2014
BKÖPB
Hazırlanması
(Madde 8)
BKÖPB
Hazırlanması
(Madde 10)
01/01/2016
Mümkün olan en
yüksek önlem
seviyesinin
sağlanması
yükümlülüğü
(Madde 9)
01/01/2017
-
-
01/01/2014
Güvenlik Raporu
Hazırlanması,
Gözden Geçirilmesi,
Güncellenmesi
(Madde 9-10)
Güvenlik Raporu
Hazırlanması,
Gözden Geçirilmesi,
Güncellenmesi
(Madde 11)
01/01/2016
01/01/2014
Acil Durum Planı
Hazırlanması,
Uygulanması
(Madde 11-12)
Acil Durum Planı
Hazırlanması,
Uygulanması
(Madde 13-14)
Acil Durum
Planı(01/01/2016)
Kamunun
Bilgilendirilmesi
(Madde 15)
-
-
Büyük bir kaza
sonrası bilgi sunma
(elektronik ortamda)
(Madde18)
01/01/2016
01/01/2014
01/01/2014
Büyük bir kaza
sonrası bilgi sunma
(Madde 16)
2
Harici Acil Durum
Planı (01/01/2017)
2.2 Bakanlıklar ve İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri Yükümlülükleri:
30/12/2013 tarihinde yayımlanan yönetmelik incelendiğinde yükümlülükler aşağıdaki
şekildedir;
Madde 17 Kamunun bilgilendirilmesi ilgili rehber yayımlanması (ÇŞB , ÇSGB)
Madde 8 – 11 Risk değerlendirme belgeleri, güvenlik raporlarının incelenmesi (Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı) Yeterli bulunan güvenlik raporu ÇSB ve Afet ve Acil Durum
Yön. Başkanlığına gönderilir.
Madde 10 -22 BKÖP belgesi, denetimler hakkında tebliğ yayımlama (ÇSB, ÇSGB)
Madde 13 Dahili acil durum planlarının incelenmesi (ÇŞB)
Madde 14 Harici acil durum planı hazırlanması (İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri)
Madde 22 Saha denetimleri (ÇŞB, ÇSGB)
Madde 23 İş durdurma (ÇŞB, ÇSGB)
Avrupa Birliği’nde de Seveso kapsamında genel olarak çevre ile ilgili bakanlıklar görev
yapmaktadır. AB’de Seveso ile ilgili yetkili otoriteler ve diğer oluşumlar aşağıdaki linkte
görülebilmektedir.
http://ec.europa.eu/environment/seveso/natautho.htm
Diğer taraftan AB’de harici eylem planları (external emergency plans) lokal yetkili otoriteler
tarafından hazırlanmaktadır. Örneğin İngiltere’de HSE bu görevi yürütmektedir.
3- Risk Değerlendirmesi:
SEVESO kapsamında risk değerlendirme çalışmaları büyük önem arz eder çünkü üst seviyeli
işletmecilerinin Güvenlik Raporları ve Dahili Acil Durum Planlarını hazırlamaları ve
uygulamaları gerekmektedir. Bununla birlikte, yetkili mercilerin bu Üst Seviye Kuruluşlara
göre Harici Acil Durum Planlarını hazırlamaları gerekmektedir. Ancak Güvenlik Raporları ve
Dahili Acil Durum Planlarını hazırlayabilmek için öncelikle risk değerlendirme çalışmalarını
yapmak gerekir.
Yeni yönetmelikle birlikte risk değerlendirmesinin nasıl yapılması gerektiği Madde 8’de
netleştirilmiştir;
Madde 8 kapsamında kuruluşlarda büyük endüstriyel kaza tehlikelerinin belirlenmesi ve bu
tehlikelerden kaynaklanacak risklerin değerlendirilmesi amacıyla kantitatif metotlarla risk
değerlendirmesi yapılır.
Kantitatif risk değerlendirmesinde, büyük kazaya yol açabilecek tehlikeler ve aşağıda
belirtilen hususlar dikkate alınır;
3
a) Tehlikeli kimyasalların sınıflandırması ve bu kimyasalların miktarları ve karşılıklı
etkileşimleri,
b) Kimyasal maruziyetin insan ve/veya çevre açısından değerlendirilmesi,
c) Patlayıcı ortamlar ve bu ortamların kalıcılığı, patlayıcı ortam sınıflandırması ve bu
alanlarda kullanılacak ekipmanların uygunluğu,
ç) Proses içerisindeki tehlikeli ekipmanların belirlenmesi ve gruplandırılması,
d) Proses tehlikeleri ile proses ekipmanlarının ve/veya enstrümanlarının karşılıklı
etkileşimleri,
e) Proses enstrümanlarının ve acil durum kapatma sistemlerinin güvenilirlik değerlendirmesi
ve sertifikasyonu,
f) Bakım ve onarım işlerinde güvenilirlik verisi,
g) Güvenilirlik merkezli gerçekleştirilecek bakım ve risk temelli kontrol yöntemleri,
ğ) Büyük kaza senaryolarının kök neden ve sonuç analizi,
h) Geçmişte yaşanan kazalar ve bu kazaların nicel tekrarlanma olasılıkları,
ı) İnsan hataları ve güvenilirlik analizi,
Diğer taraftan Avrupa Birliğinde, SEVESO II Direktifi kapsamında yer alan kuruluşların
yapacakları risk değerlendirmelerinde “Olası Kaza Senaryolarının Tanımlanması” önemli bir
unsur teşkil etmektedir. Bu kuruluşların risk değerlendirme çalışmalarına nereden ve nasıl
başlamaları gerektiği ile olası kaza senaryolarını nasıl belirleyecekleri hususlarına ilişkin bir
takım belirsizliklerin bulunması sebebiyle hem bu belirsizlikleri gidermek hem de ilgili
taraflara yol gösterici olmak amacıyla Avrupa Birliği’ne üye ülkeler tarafından ortaklaşa
olarak ARAMIS SEVESO II Direktifi Kapsamındaki Endüstrilerde Kaza Riski
Değerlendirme Metodolijisi geliştirilmiştir. ÇŞSG Bakanlığı bu metodolojiyi içeren rehberin
Türkçe’ye çevirmiş, 2012 yılında yayımlamıştır.
http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/ShowProperty/WLP%20Repository/itkb/dosyalar/yayinlar/
yayinlar2013/2012_55
AB’de entegre risk yönetimi için Avrupa Birliğinin Enstitüsü’nün “EU VRi European Virtual
Institute for Integrated Risk Management” ilgili tüm tarafları topladığı oluşumu
bulunmaktadır. http://eu-vri.eu/home.aspx?lan=230&tab=23&itm=31&pag=33
4- SEVESO ve SEA Yönetmeliği İlişkisi:
SEVESO yönetmeliği kapsamında yönetmeliğin uygulandığı tehlikeli maddeler Ek-1’de
verilmektedir. Diğer taraftan Ek-1 sayfa 5’de belirtildiği şekilde maddeler ve müstahzarların
26/12/2008 tarihli “Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması,
Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hk. Yönetmelik”e göre sınıflandırıldığı belirtilmektedir.
Risk değerlendirmesinde de öncelikli olarak tehlikeli kimyasalların sınıflandırılmasından yola
çıkılmaktadır. Avrupa Birliği’nin çevre mevzuatına uyum çalışmaları kapsamında, Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı tarafından Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi
ve Ambalajlanması Hakkında Yönetmelik 11/12/2013 tarihinde 28848 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlandı. Bu gelişmeler doğrultusunda SEVESO EK-1’nin SEA yönetmeliğine göre
revizyonu gerekmektedir.
4