Slayt 1

Entelektüel Sermayenin Raporlanmasında
Projeler ve Kılavuzlar: Karşılaştırmalı Bir Çalışma
Prof. Dr. İdil Kaya
Entelektüel Sermaye
 Kurumsal rekabet üstünlüğü ve büyümeyi sağlayan en
önemli unsurlar  görünmez nitelikte (EFFAS, 2008).
 Bunlardan bazıları:
 Yönetim ve çalışanların becerileri,
 AR-GE,
 Yazılım,
 Markalar, patentler, süreçler,
 Müşteriler ve tedarikçilerle ilişkiler.
2
Entelektüel Sermayenin Ölçülmesi ve
Raporlanması
 1990’larda OECD konferansları  Maddi Olmayan
Varlıkların Raporlanması
 İsveçli Sigorta ve Finansal Hizmet Şirketi Scandia’nın
1994 Faaliyet Raporu,
 Dengeli Kart (Kaplan ve Norton, 1996),
 Teknoloji Brokeri (Brooking, 1996),
 Maddi Olmayan Varlıklar Monitörü (Seveiby, 1997),
 Entelektel Sermaye (Stewart, 1997), (Edvinsson ve
Malone, 1997) ve
 Skandia Navigator.
3
Entelektüel sermaye raporlarının geliştirip
yaygınlaştırılmasını hedefleyen başlıca projeler :
 MERITUM Projesi,
 Danimarka Bilim, Teknoloji ve İnovasyon Bakanlığı
Entelektüel Sermaye Tabloları Projesi,
 Incas, RICARDA ve RICARDIS gibi Avrupa Birliği
projeleri,
 OECD Projesi, ve
 Bilgi teknolojileri üreten firmalara yönelik olarak Kuzey
Avrupa ülkelerinde gerçekleştirilen Nordika projesidir.
 Bu projelerin özelliği, entelektüel sermayenin yönetilmesi ölçülmesi ve raporlamasında
işletmelere yol gösterecek raporlar ve kılavuzlar yayınlamış olmalarıdır.
4
MERITUM, 2001.
 (Measuring Intangibles To Understand and Improve
Innovation Management) “İnovasyon Yönetimini
Anlamak ve Geliştirmek için Maddi Olmayan
Unsurların Ölçülmesi” başlıklı bir Avrupa projesidir.
 Avrupa Birliği tarafından finanse edilen bu projede
Danimarka, Fransa, Finlandiya, İspanya, İsveç’ten
araştırmacılar görev almıştır.
 Projenin Amacı: Entelektüel sermayenin ölçülmesi ve
raporlanmasında rehber ilkeleri oluşturmak
 Bilimsel araştırma yönü ağır basan bir çalışma olduğu
söylenebilir.
5
MERITUM’da Entelektüel Sermaye Raporlaması
Değer Yaratma
Firmanın Vizyonu
Stratejik Hedefler
Maddi Olmayan Kritik Unsurlar
Kaynaklar ve Faaliyetler
Göstergeler Sistemi
Maddi
Olmayan
Kaynaklar
Maddi
Olmayan
Faaliyetler
İnsan Sermayesi
Kaynak
Faaliyet
Yapısal Sermaye
Kaynak
Faaliyet
İlişkisel Sermaye
Kaynak
Faaliyet
GÖSTERGELER
6
Örnek Göstergeler
Beceri artırma
faaliyetleri
• Yöneticilerin aldığı beceri artırma toplam saatlerinin beceri
artırma toplam saatlerine oranı
• Anahtar konumdaki çalışan başına beceri artırma maliyeti
• Yetkinlik geliştirme konusunda ortalama çalışan memnuniyeti
Çalışanların
memnuniyeti
• Beceri artırma faaliyetleri konusunda çalışanların ortalama
memnuniyeti
• Araştırmanın maliyeti
• Liderlikten ortalama memnuniyet
Müşteriler
üzerine
araştırma
• Firmanın ürünleri hakkında müşterilerin ortalama memnuniyeti
• Araştırmanın maliyeti
• Şirket temsilcileriyle yapılan toplantılar hakkında ortalama
memnuniyet
7
Danimarka Kılavuzu, 2000 ve 2003
 Entelektüel Sermaye Tablosu
 işletmelerde değer yaratmak için kullanılan hem bir yönetim
aracıdır;
 hem de çalışanlar, müşteriler, ortaklar ve yatırımcılara, onlar için
nasıl değer yaratıldığını anlatan bir iletişim aracıdır.
 Finansal tablolara benzer olarak şirketin kaynaklarını
doğru yönde geliştirip geliştirmediğini gösterir ve bu alanda
başlatılan girişimler ve elde edilen sonuçların izlenmesini
sağlar.
 Şirketin bilgi yönetimi stratejisinin bütüncül bir parçası
kabul edilir.
 Bilgi kaynakları yönetimi ve gelişimindeki ilerlemeyi
gösterir.
8
ŞİRKETLER neden ENTELEKTÜEL SERMAYE TABLOSU DÜZENLER ?
Danimarka Kılavuzuna Göre:
İçsel Hedefler
 Stratejiyi desteklemek;
 Bilgi birikiminin yenilenmesini
sağlamak;
 Bilginin sistematik paylaşımını
sağlamak;
 Sistematik bilgi yönetimini
uygulamaya geçirmek;
 Kontrol göstergelerini belirlemek;
 Yetkinliklerin yönetimi ve
raporlanmasını sağlamak;
 Yenilik (inovasyon) yaratmak.
Dışsal Hedefler
 İnsan kaynaklarının en önemli varlık
olduğunu göstermek;
 Örgütün yenilikçi olduğunu göstermek;
 Yeni işe alınacaklar için şirketi çekici
kılmak;
 Bilginin en önemli varlık olduğunu
göstermek;
 Örgütün esnek olduğunu göstermek;
 Şirketin ürünlerinin tanınmasını
sağlamak;
 Finansal tablolara ek bilgi oluşturmak;
 Rakipler karşısında pozisyon almak;
 Yeni müşteriler çekip eskilerini de elde
tutmak.
9
Danimarka Kılavuzunda Bilgi Kaynakları:
ÇALIŞANLAR
MÜŞTERİLER
Çalışanların yetenekleri ve bireysel
yetkinlikleri, tecrübe, farklı türde
çalışanların bir araya getirilmesi ve
uyuşması, eğitimler, çalışanların
motivasyonu, taahhütleri ve uyum
göstermeye istekli oluşları
Müşteri karması, müşterilerle
ilişkiler, memnuniyetleri,
sadakatleri, şirketi nasıl gördükleri,
ihtiyaçlarının yakından tanınması,
ürün ve süreç geliştirmede
müşterilerle işbirliği derecesi
SÜREÇLER
TEKNOLOJİLER
İntranet gibi bilgi
teknolojileri- IT (donanım
ve yazılım) sistemleri, IT
yetkinlikleri ve IT
kullanımı
Şirketin inovasyon
süreçleri, kalite
prosedürleri, yönetim ve
kontrol süreçleri ve bilgiyi
yönetme mekanizmaları
10
Danimarka Kılavuzunda Entelektüel Sermaye Tablosu
Bilgi
Birikimi
Aktarımı
Yönetim
Uğraşları
Girişimler
Göstergeler
11
Nordika Projesi
Kuzey Endüstri Fonunun (Nordic Industrial Fund) kamu ve özel sektör temsilcileri ile
işbirliği içersinde Kuzey Avrupa ülkelerinde gerçekleştirdiği bir entelektüel sermaye
projesidir.
 Nordika Projesi dışsal entelektüel sermaye raporu için bir
format vermek yerine raporu düzenleyen firmaların dikkate
alması gereken referans noktaları sunar.
 Bilgi birikiminin genel işleyişi
 Fırsatlar, hedefler ve rekabet üstünlüğü yaratan uğraşlar
 Kaynaklar
 Eylemler
 İlişkiler
 Finansal Olmayan Odak
 Göstergeler
12
Entelektüel Sermaye Tablosu- Made in Germany (2007)
Almanya Ekonomi ve Çalışma Federal Bakanlığı desteğiyle, Incas – Made in Europe
(2009) projensinin pilot çalışması (14 KOBİ katılmış)






Mevcut durumun tespitti,
Performans süreçlerinin tespiti –(Kalite Yönetiminden
yaralanılabilir.) Etkileme faktörleri.
E.S.nin değerlendirilmesi: Etkileme faktörleri kalite, miktar ve
sistem açısından değerlendirilir.
Göstergelerin belirlenip değerlendirilmesi;
E.S.nin iletişimi: İçsel ve dışsal raporlama
E.S.unsurlarının karşılıklı etkileşiminin analiz edilmesi.
13
Değerlemede Kullanılan Ölçek
Made in Germany
 %0 – Kalite, miktar ya da sistem hassas bir biçimde ölçülemez;
%30 - Kalite, miktar ya da sistem kısmen etkin;
%60 - Kalite, miktar ya da sistem oldukça etkin;
%90 - Kalite, miktar ya da sistem (her zaman/kesinlikle) etkin;
%120 - Kalite, miktar ya da sistem gereğinden fazla iyi.
 Üzerinde çok çalışılmış ve çok başarılı neticeler alınan
etkileme faktörlerini belirlemek amacıyla ölçeğe %120
ölçüsü de yerleştirilmiştir.
14
Etkileme Faktörlerinin
Değerlendirilmesine Bir Örnek:
Etkileme Faktörü: Çalışanlara Beceri Kazandırma
Miktar
Kalite
Sistem
%50
%60
%60
Beceri kazandırma
birçok alanda
memnuniyet verici
olmakla birlikte daha
yapılması gereken işler
bulunmaktadır.
Üretimde memnuniyet
%90’dan fazla olmakla
birlikte, mühendislik
becerileri %50’nin
üzerine çıkmalı, satışlar
henüz iyi değil.
Beceri kazandırma
eğitimlerinden tüm
personel yararlandı;
ancak uzmanlaşmayı
artırmak istiyoruz.
15
Incas Projesi – Made in Europe, 2009
 EST uygulama sürecini anlatan bir rehber.
 Hedef kitlesi Avrupa Kobileri;
 Benimsenen yapısal model: pilot proje olarak
geliştirilen ICT-Made in Germany’de kullanılan
firmanın vizyonundan başlayıp iş başarıları ile
sonlanan modeldir.
 Alman Kılavuzundaki araçları daha geliştirerek
kullanır. Örneğin değerlendirme ölçeğinde %120
ölçüsü yer almaz.
16
17