Chapter 20 Introduction to macroeconomics
advertisement
Makroekonomiye Giriş ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Makroekonomi ... • ekonominin bütünüyle ilgilenir • genel toplamlarla ilgilidir (toplumsal talep gibi) • iktisadi konular hakkında mikroekonomi de olduğu gibi çalışır. 1 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Makroekonomi deki bazı anahtar terimler • Enflasyon – genel fiyat seviyesi değişme oranı • İşsizlik – iş arayan işsiz insan sayısı • Hasıla (Çıktı) ya da (Üretim) – reel gayri safi milli hasıla (GSMH) ekonominin toplam gelirini ölçer • ekonomideki toplam üretimle yakından ilgilidir 2 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Diğer anahtar terimler • Ekonomik büyüme – reel GSMH’daki artışlar, ekonomideki toplam üretimin artması anlamına gelir • Makroekonomik politika – ekonominin genel performansını etkilemek için hükümetin kullandığı politikalar 3 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 4 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 İngiltere, ABD ve Almanya’da enflasyon 1960 - 2001 16 14 12 10 İngiltere ABD Almanya Yıllık % 8 6 4 2 0 1960-73 1973-81 1981-90 5 1990-01 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 İngiltere, ABD ve Almanya’da işsizlik 10 % yıllık. 8 6 4 2 0 1960-73 1973-81 İngiltere ABD 1981-90 1990-01 Almanya 6 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 İngiltere, ABD ve Almanya’da ekonomik büyüme 5 % yıllık 4 3 2 1 0 1960-73 1973-81 İngiltere ABD 1981-90 1990-01 Almanya 7 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Gelir, harcama ve üretimin ekonomik çevrimi I C S C+I Hanehalkları Firmalar Y 8 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Ekonomik çevrimde hükümet I C+I+G C S G Hanehalkları C + I + G - Te Te Hükümet Firmalar B - Td Y + B - Td Y 9 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Dış Alem • biz dışardan mal ve hizmet satın alırız, yani ithal ederiz • yerli firmalarımız mal ve hizmetlerini dışarı satarlar, yani ihracat. 10 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 GSYİH ve GSMH • Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) – yerli ekonomide yerleşik üretim faktörleri tarafından üretilen hasılayı ölçer • Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH) – ülke vatandaşları tarafından üretilen üretimi ölçer • GSMH = GSYİH + dışardan gelen net gelir 11 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Milli gelir (hasıla) üç şekilde hesaplanır • Harcama – ekonomideki harcamaların toplamı –Y=C+I+G+X-Z • Gelir – faktörlere yapılan ödemelerin toplamı ör. ücret, kar, vs. • Üretim – ekonomide üretilen toplam üretim (katma değer) 12 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 GSMH neyi ölçer neyi ölçmez? • Dikkat gerektirenler: – reel ve nominal ölçüler – nüfus değişmelerini hesaba katmak – refah değişmeleri 13 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Üretim ve Toplam Talep ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Kısa dönemde toplam üretim • Potansiyel üretim – tüm üretim faktörleri istihdam edildiğinde üretilebilecek üretim • Gerçekleşen üretim – bir dönem içerisinde gerçekleşen üretim – potansiyel seviyeden farklı olabilir 15 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Bazı basitleştirici varsayımlar • Fiyatlar ve ücretler sabit • Toplam üretim miktarı talep-yanlı belirlenir – “Keynesian” model • Şimdilik: – hükümet yok – dış ticaret yok • İleride bu varsayımları kaldırıcaz 16 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Toplam talep • Hhükümet ve dış ticaret olmadığında, toplam talep iki kısımdan oluşur: – Yatırım • firmaların fiziki sermaye & envanterlerine arzulanan veya planlanan eklemeler • şimdilik otonom olduğunu varsayalım – Tüketim • mal ve hizmetlere olan hanehalkı talebi • AD = C + I 17 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Tüketim talebi • Hanehalkı gelirini TÜKETİM ve TASARRUF arasında dağıtır • Kişisel harcanabilir gelir – hanehalkının harcayabileceği ya da tasarruf edebileceği gelir – faktör arzından elde edilen gelir (+ transferler - vergiler) 18 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Tüketim fonksiyonu Tüketim fonksiyonu her gelir seviyesinden arzulanan toplam talebi gösterir Gelir sıfırken, arzulanan tüketim 8 (“otonom tüketim”). C = 8 + 0.7 Y Marjinal tüketim eğilimi fonksiyonun eğimi) 0.7 – yani, her £1 gelirin, 70p kadarı tüketilmektedir. 8 0 Gelir 19 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Tasarruf fonksiyonu Tasarruf fonksiyonu, her gelir düzeyi için arzulanan tasarrufu gösterir. S = -8 + 0.3 Y 0 Tüm gelir tasarruf edildiği ya da tüketime harcandığı için, tasarruf fonksiyonu tüketim fonksiyonundan çıkarılabilir ya da tam tersi. Gelir 20 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Toplam talep Toplam talep hanehalkının yapmayı planladığı tüketim harcamaları ve firmaların yatırım harcamalarıdır AD = C + I C I AD fonksiyonu C ve I’nın yatay toplamıdır. (şimdilik I otonom varsayılıyor.) Gelir 21 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Denge üretim/gelir 45o doğru E AD 45o lik doğru arzulanan harcamanın gelir ya da üretime eşit olduğu noktaları gösterir. AD fonksiyonu verildiğinde, denge E noktasında. Bu harcamaların, gerçekleşen gelir ya da üretime eşit olduğu notadır. Üretim, Gelir 22 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Toplam talepte düşmenin etkisi 45o doğrusu AD0 Varsayalım ki ekonominin bulunduğu nokta Y0. AD1 Toplam talepteki düşme sonucu AD1 ‘e kaydık Yeni denge noktası Y1. Y1 Y0 Üretim, Gelir Dikkat edersek denge üretimdeki değişmenin AD’deki değişmeden büyük olduğunu görürüz. 23 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Çoğaltan (çarpan) • Çoğaltan otonom harcamalarda meydana gelen bir değişmenin üretimde yaratacağı toplam değişme. • Marjinal tüketim eğilimi ne kadar büyükse, çoğaltan da o denli büyüktür. – Marjinal tasarruf eğilimi ne kadar büyükse, gelirdeki her birimden ekonomik çevrim dışına sızıntı o denli büyük olur. 24 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Mali Politikalar ve Dış Ticaret ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Bazı terimler • Mali politikalar – hükümetin vergi ve harcama kararları • İstikrar politikaları – üretim seviyesini potansiyel seviyesine yakın tutmayı amaçlayan hükümet politikaları • Bütçe açığı – hükümet gelirlerinin giderlerinden az olması • Ulusal borç – hükümetin borç stoğu 26 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Gelir-harcama modeli ve hükümet • Y=C+I+G (varsayım: dış ticaret yok) • Dolaysız vergiler – tüketim foksiyonunun eğimini etkiler – ve böylece AD eğrisinin eğimini etkiler. • Hükümet harcamaları AD eğrisinin pozisyonunu etkiler 27 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Mali politika? 45o Hükümet ekonomideki toplam üretimi toplam talebi AD0 dan AD1, ‘a çekerek etkileyebilir doğrusu AD1 AD0 Böylece üretim de artar Y0 dan Y1 ‘a. Y0 Y1 Fakat bu kez bazı önemli şeyleri gözardı ediyor olabiliriz – fiyatlar, faiz oranları, ve hükümet harcamalarının finansmanı. Gelir, Üretim 28 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Hükümet bütçesi Bütçe açığı eşittir hükümet harcamaları eksi vergi gelirleri. Hükümet harcamaları gelirden bağımsızsa fakat vergiler gelire bağlıysa, düşük gelir seviyelerinde bütçe açık verecektir NT Dengelenmiş bütçe G yüksek seviyelerde ise fazla Y Gelir, Hasıla 0 Dengelenmiş bütçe çoğaltanı hükümet harcamalarındaki bir artışla birlikte vergilerde de eşit oranlı bir artış daha yüksek denge üretim seviyelerine ulaşmamızı sağlar. 29 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Dış ticaret ve gelir • İhracat (X) & ithalat (Z) • TİCARET DENGESİ – net ihracatın değeri (X - Z) • TİCARET AÇIĞI – Z>X • TİCARET FAZLASI – X>Z • Denge –Y=C+I+G+X-Z 30 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 İhracat, ithalat ve ticaret dengesi İthalat Varsayalım ki ihracat gelire bağlı değil, fakat ithalat gelirle birlikte artıyor Düşük gelir seviyelerinde, X>M – ticaret fazlası. İhracat Y* Gelir Yüksek gelir seviyelerinde, M>X ticaret açığı. Y* seviyesinde dış denge var ama bu tam istihdam seviyesinde olduğumuzu göstermez. 31 ©The McGraw-Hill Companies, 2002 Dış ticaret ve çoğaltan • Marjinal ithalat eğilimi – gelirdeki değişmenin ne kadarının ithalata gideceğini gösterir. • Dış ticaret çoğaltanı küçültür – marjinal ithalat eğilimi ne kadar büyükse, çoğaltan o denli küçüktür. 32 ©The McGraw-Hill Companies, 2002
