Bilgisayar ve etik

BILGISAYAR VE ETIK
BILIŞIM VE ETIK



Bilgi patlamasının yaşandığı çağımızda sadece bilişim teknolojilerinin
gelişmesi ve yaygınlaşması ile değil bilgisayar kullanımının kolaylaşması ile
de bilişim ortamlarında sık sık etik sorunlar yaşanmaktadır.
ETİK:Doğruyla yanlışı , haklı ile haksızı, kötü ve iyiyi ayırt etmek ve doğruyu
haklıyı iyiyi ve adil olan şeyle;Elektronik ve network ortamında uyulması
gereken kuralları tanımlayan normlar ve kodlar kısaca bilişim etiğini ifade
eder.
Bilişim Etiği, bilişim alanında uyulması gereken yazılı ve yazılı olmayan
kurallardır.
Computer Ethics Institute (Bilgisayar Etik Enstitüsü) tarafından geliştirilen ve
bilgisayar kullanım etik ilkelerinin temelini oluşturan 10 ilke:





1- Bilgisayarı başka insanlara zarar vermek için
kullanmayacaksın.
2- Başka insanların bilgisayar çalışmalarına
karışmayacaksın.
3- Başka insanların dosyalarına burnunu
sokmayacaksın.
4- Bilgisayarı hırsızlık yapmak için kullanmayacaksın.
5- Bilgisayarı yalan bilgiyi yaymak için
kullanmayacaksın





6- Bedelini ödemediğin yazılımı kopyalamayacak ya da
kullanmayacaksın
7- Başka insanların bilgisayar kaynaklarını izin
almadan kullanmayacaksın
8- Başka insanların entelektüel bilgilerini kendine mal
etmeyeceksin.
9- Yazdığın programın sosyal hayata etkilerini dikkate
alacaksın.
10- Bilgisayara saygı duyacak, hakkında bahsedilecek
şeyler için kullanacaksın.
TELIF HAKKI



Telif hakkı, herhangi bir bilgi veya düşünce ürününün
kullanılması ve yayılması ile ilgili hakların, yasalarla belirli
kişilere verilmesidir.
Kısacası orijinal bir yaratının kopyalanmasına veya
kullanılmasına izin vermek diyebiliriz.
Belirli bir süre için geçerli olup . Sembolü çember içinde bir "C"
harfidir, © harfi üzerinde bulunduğu yaratının telif haklarının
korunduğunu belirtir ve İngilizce "copyright" kelimesini ifade
eder.
YAZILIMLARIN TELIF HAKKI






Yazılım : Bilgisayarın kullanımına olanak sağlayan her türlü program ve
uygulamalardır.(Örnek; Resim yapma programı vb.)
Yazılım : Bilgisayarı fonksiyonel hale getiren, fiziksel yapısı dışında kalan her
şeye yazılım adı verilir. Yazılımlar kullanım haklarına göre 4’e ayrılır.
Lisanslı Yazılım
Ücretsiz Yazılım (Freeware)
Paylaşılan Yazılım (Shareware)
Demo Yazılım




Lisanslı Yazılımlar : Kullanım haklarını satın almış ya da bu hususta bir
sözleşme imzalamış bir kişi ya da bir grup tarafından kullanılabilen
yazılımdır
Ücretsiz Yazılımlar((Freeware) : İnternet üzerinden, bilgisayar dergisi
CD’lerinden ya da kullanıcı grupları aracılığı ile dağıtılan ve hiçbir ücret talep
etmeyen yazılımdır.
Paylaşılan Yazılımlar (Shareware) : Bilgi hizmet sunucuları tarafından
kullanıcılara ücretsiz olarak ya da çok küçük bir abonelik ücreti ile dağıtılan
ve deneme mahiyetinde olan yazılım. Bu yazılımların genellikle 15-30 gün
gibi bir kullanım süresi bulunmaktadır.
Demo Yazılımlar : Tanıtım programı. Geliştirme ya da pazarlama
aşamasındaki bir programın yeteneklerini gösteren kısıtlı sürüm.
YAZILIM KORSANLIĞI



İnsanların izinleri olmadığı halde yazılımları kopyalamasıdır.
Özellikle evde yazılım kullanan insanlar program paylaşmanın yasadışı
olabileceğini fark etmemektedir. Lisanssız yazılım kullandığınızda farkında
olmadan yasadışı olmanın dışında destek, garanti veya belirli güncellemeleri
alamazsınız. Sahte yazılımlar hiç güvenilir değildir; sizi kimlik hırsızlığı veya
virüsler gibi risklere maruz bırakır.
Bazı yazılım korsanlığı çeşitlerini şöyle söylersek;
Yazılım kopyalama

Bu çok genel bir korsanlık türüdür. İzinleri olmadığı halde insanların
yazılımların kopyasını oluşturmasıdır.
Sahte yazılım
Sahte yazılım, orijinaline benzer yazılım hazırlama ve satmadır. Genelde
büyük ölçekte gerçekleştirilir.
 Sahte yazılımlar çok riskli olabilirler, güvenilir değildirler, virüsler veya zararlı
yazılımlar içerebilir veya kimlik hırsızlığıyla karşı karşıya kalmanıza neden
olabilirler.
Sabit diske yükleme



Sabit diske yükleme, bilgisayar mağazalarının önceden lisanssız yazılım
kurulmuş bilgisayarları sattığında gerçekleşir.
Sadece bir yazılım programı kopyasını kullanırlar ancak bunu birçok
makineye yasadışı olarak kurarlar.
Size verilmesi gereken orijinal diskler ve belgeler genelde eksik veya
sahtedir.
Çevrimiçi korsanlık

Sahte veya yasadışı yazılım satan insanlar, mağazada satıyormuş gibi
çevrimiçi ortamlarda da satış yapmaktadır.







BİLİŞİM SUÇU Teknolojinin yardımıyla genellikle sanal bir ortamda kişi veya
kurumlara maddi veya manevi zarar vermektir.5651 sayılı kanunula "5651
sayılı kanun, İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Ve Bu
Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkındaki Kanundur“.
Bu kanuna göre bazı maddeleri şöyle sıralarsak;
Tanımadığın insanlarla iletişim kurma.
Başkalarına ait bilgi ve belgelere yasal olmayan yol ve yöntemlerle ulaşmaya
çalışma.
Temel insan hak ve özgürlüklerine zarar verecek bireylerin kişilik haklarını
tehtit edecek yayınlardan uzak dur.
Sana, ailene ve yakınlarına ait bilgileri kimse ile paylaşma.
Başkalarına ait fotoğraf/video gibi belgeleri izinleri olmadan yayınlama.





Yetkililerin izinleri olmadan okulun adını kullanarak forum/web/face vb.
oluşumlara katılmanın etik olarak uygun olmadığını ve bir bilişim suçu
oluşturabileceğini unutma.
Bilgisayarı kullanırken ailenin, yakınlarının, öğretmenlerinin yakının da
olmasına dikkat
Kimden geldiğini bilmediğin iletileri asla açma.
Programına ve kayıtlarına zarar verebilecek kullanım güvenliğini tehtid
edebilecek durumlar(bilgi sahibi olmadığın sitelere girmek,başkalarına ait
veri kaynaklarını kullanmak,lisansı olmayan yazılımları kullanmak vb.) için
sistemleri oluştur ve koruyucu programları kullan.
Bilgisayarı hangi nedenle olursa olsun asla başkalarına zarar vermek için
kullanma.
KAYNAKÇA







http://www.dersimiz.com/bilgisayar
/Adware--Spyware-Nedir--354.html
1- Veysel Bozkurt Enformasyon Toplumu
Ve Türkiye (Sistem Yayıncılık)
2- Aydın Köksal Yirmibirinci Yüzyıl
Başlarkan Yaşanan Büyük Değişim: Bilgi
Toplumu Değil Bilişim Toplumu
http://dergi.tbd.org.tr/yazarlar/1802200
2/aydin_koksal.htm
3- Harun Tepe Etik ve Meslek Etikleri
(Türkiye Felsefe Kurumu)
4- Annemarie Pieper Etiğe Giriş
(Almancadan çeviri Veysel ataymanGönül Sezer) (Ayrıntı Yayınları)
5- Erdem ve Mutluluk Erich Fromm
(Çeviren:Dr. Ayda Yörükan) (Türkiye İş
Bankası Kültür Yayınları)







6- Doç. Dr. İnayet Pehlivan Yönetsel Mesleki
ve Örgütsel Etik (Pegem)
7- Tanol Türkoglu İnternetin Kitabı (Beyaz
Yayınları)
8- www.fau.edu/netiquette/net
9-http://albatros.hun.edu.tr/kilavuz/kilavuz2.html.
10http://www.webokul.com/internetnedir/bolum
_6/bolum_6.htm
11http://www.sdu.edu.tr/internet/b311.html
Not: Bu yazı Türkiye Bilişim Derneğinin internet
dergisinde (
dergi.tbd.org.tr/yazarlar/07102002/asuman_
kutluata
htm ) 4 bölüm olarak yayınlanmıştır.