Klasik Dış Ticaret Teorisi

Klasik ve Neo-klasik Dış
Ticaret Teorileri
Klasik Dış Ticaret Teorisi
-Klasik dış ticaret teorisinde temel sorun
-Klasik teorinin temel esasları
-Klasik iktisatçıların dış ticaret teorilerinin
varsayımları
-Mutlak üstünlükler teorisi: A.Smith
-Karşılaştırmalı üstünlükler teorisi: D.Ricardo
-Uluslararası Değerler Teorisi: J.S Mill
Temel Sorun:
 Dış ticareti ne belirler?
- ülkeler niçin dış ticaret yaparlar?
- dış ticarete konu olan malların nisbi
fiyatları nasıl oluşur?
- dış ticaret ülkelere nasıl kazanç
sağlar?
Bu sorular temelde;
 Mutlak ve
 Karşılaştırmalı üstünlükler
teorileriyle açıklanmaya çalışılmıştır.
Bu teoriler oluşturulurken Klasikler;
 temel varsayımları yanında
 dış ticareti açıklamaya yönelik
varsayımlar da oluştururlar.
Klasik iktisatçıların temel
aksiyomları;
Emek Değer Teorisi
A.Smith: “Milletlerin zenginliği, onların sahip olduğu
çalışma gücüdür.”
Mahreçler Kanunu
Miktar Teorisi
Fiyat Mekanizması
Dış ticarete yönelik varsayımları;
 Ekonomi tam istihdamdadır,
 Ödemeler bilançosu dengededir,
İç ve dış dengenin birlikte sağlandığı bir ekonomi varsayılmıştır.
 Ticarete katılan her ülkede üretim faktörleri miktarı ülke
içinde sabittir,
Zaman faktörü dikkate alınmadan statik analiz yapılmaktadır.
 Üretim faktörleri uluslararası planda hareketsizdir,
Ülke icinde mobildir
 Ticarete katılan ülkelerde üretim teknolojisi aynıdır,
Her ülkenin kendi içinde üretim fonksiyonları özdeştir, malların üretim
fonksiyonları farklıdır.
 Malların üretim maliyeti sabittir,
 Klasiklar çoğu zaman arz analizi yapmışlar talebi veri kabul
etmişlerdir. Zevkler veri kabul edilmiştir.
 Ulaşıtırma ve sigorta maliyetleri dikkate alınmamıştır.
 İki ülke ,iki mal ve iki faktör varsayımı kabul edilmiştir.
Mutlak Üstünlükler Teorisi: A.Smith
 “An Inquary Into the Nature and
Couses of the Wealth of the Nations”
1776.
Mutlak Üstünlükler Teorisi
 İş bölümü ve uzmanlaşma fikrinin dış
ticarete uygulanması;
-ülkeler üretiminde daha etkin oldukları (mutlak olarak
diğer ülkeden daha ucuza ürettikleri) mallarda
uzmanlaştıklarında verimlilik ve refah dünya çapında
yükselecektir,
-bu teoriye göre dış ticaretin gerçekleşebilmesi için
tarafların karşılıklı olarak farklı malların üretiminde
uzmanlaşmaları gerekmektedir.
 böyle bir uzmanlaşma ancak serbest ticaret
ortamında gerçekleşebilir.
-serbest ticaret ülkelere diğer ülkelerin emeğinden
yararlanma olanağı verir.
Mutlak üstünlükler teorisi;
 Her ülke (üretiminde) mutlak
avantaja sahip olduğu malın
üretiminde uzmanlaşarak onu ihraç
etmeli, mutlak dezavantaja sahip
olduğu malı ithal etmelidir.
 Böylece dış ticaret kapalı ekonomi
durumuna göre taraflara daha fazla
yarar sağlayacaktır.
Neo-klasik Dış Ticaret Teorisi
 Liberal görüşü benimseyen iktisatçılar klasik
değer teorisinden farklı olarak yeni bir değer
teorisi kurmak ve görüşlerini buna
dayandırmak zorunda kaldılar.Böylece
marjinal fayda görüşene dayanan yeni bir
değer teorisi geliştirildi
 Soyutlayıcı bir teoridir ve evrensel geçerlilikte
iktisat kanunları savunulmuştur, klasik teorinin
bir çok varsayımı geçerlidir.
 Matematikten yararlanmışlar ve iktisadi
değişkenler arasındaki ilişkiyi fonksiyonlarla
ifade etmişlerdir.
Dış Ticaretin Teklif Eğrileri Yardımıyla
Açıklanması Edgeworth ve A.Marshall
 Subjektif Reeel Maliyet Teorisi;
Marshall’a göre değeri, malların değerini
belirlerken reel ve subjektif unsurlar birlikte
yaratır.
Reel unsurlar emek ve sermaye maliyetidir.
Subjektif unsur faydadır.
Ayrıca reel unsur olan emek ve sermaye de sübjektif
unsurlar taşır.
Emek,çalışmanın zahmeti,marjinal zahmet…
Sermaye, tasarruf, tüketimden vazgeçmek,
imsak….
Mal Balyaları:
 Mal balyaları ülkenin ihraç mallarını
temsil etmektedir.Her bir mal balyası,
subjektif reel maliyeti oluşturan belirli
emek ve sermaye miktarını
kapsamaktadır.Balyaların mal içerikleri
farklı olabilir, ancak emek ve sermaye
içerikleri aynıdır. Ayni mübadele…(para
nötr, ödemeler bilancosu dengede…)
Marjinal Fayda:
 Bir ülkenin ihraç ettiği mal balyası
arttıkça, ülke içindeki miktarı azalır,
marjinal faydası artar değeri
yükselir...
 İthalat arttıkça, ithal balyalarının ülke
içindeki marjinal faydası azalır, değeri
düşer….
 Balyaların emek ve sermaye
içeriklerinin aynı tutulmasının sebebi,
“daha kıymetli” ayrımını ortadan
kaldırmak içindir. Aksi taktirde
marjinal faydalarına göre bir
değerlendirme yapmak güç olurdu.
Teklif Eğrileri;
 Bir ülkenin teklif eğrisi, çeşitli ticaret
hadleri üzerinden ithal edeceği mal
balyaları karşılığında, ihraç etmeyi teklif
edeceği mal balyaları miktarını gösteren
noktaların geometrik yeridir.( mahreçler
kanunu…)
Teklif Eğrilerinin Çizimi 1
A Ülkesi
Teklif
Edilen
İhraç
Balyaları
(1)
0
1
2
3
4
5
6
İstenen
İthal
Balyaları
(2)
0,0
0,6
1,5
2,8
5,0
7,5
9,8
A Ülkesi
Fazlada İstenen
ithal Balyaları
(3)
0,6
0,9
1,3
2,2
2,5
2,3
Aratan her ünite ithal
balyası için ödenmeye
hazır ihraç balyaları
(4) = (1) / (2)
1,67
1,33
1,07
0,80
0,71
0,61
Teklif Eğrilerinin Çizimi 2
B Ülkesi
Teklif
Edilen
İhraç
Balyaları
(1)
0
1
2
3
4
5
6
7
İstenen
İthal
Balyaları
(2)
0,0
0,45
1,05
1,85
2,85
4,00
5,25
6,75
B Ülkesi
Fazlada İstenen
ithal Balyaları
(3)
0,45
0,60
0,80
1,00
1,15
1,25
1,50
Aratan her ünite ithal
balyası için ödenmeye
hazır ihraç balyaları
(4) = (1) / (2)
2,20
1,90
1,62
1,40
1,25
1,14
1,12
 Her ülke diğer ülkeye teklifte
bulunurken malların marjinal
faydasını dikkate alır…
 Böylece verilmek istenen mal
balyaları karşılığı istenen miktar
artar..
 Böylece ülkelerin karşılıklı teklifleri bir
noktada birleşir. Dış ticaret haddi…
Teklif Eğrilerinin Çizimi
B
Balyaları
Ş
D
P
P
B
4
5
6
A
2
3
I
1
1
C
1
2
3
4
5
6
A Balyaları
0,8
1,2
K
Dış ticaret haddi, ülkelerin iç mübadele oranları
arasında bir noktada oluşacaktır.
B
c
A
 Teklif eğrilerinin kesiştiği nokta denge
dış ticaret haddi ni verir.
 Teklif eğrileri üzerinde diğer
noktalarda mahreçler kanunu gereği
iç denge sağlanmıştır. Ancak dış
denge sağlanamamıştır.
Teklif eğrilerinin kesiştiği P noktası
ile orijini birleştiren OP doğrusunun
eğimi, statik denge şartları içinde B
ülkesinin ticaret haddini
vermektedir. O halde
B ülkesinin ticaret haddi
tg POC = PC/OC = 5/4 = 1,25 /1
A Ülkesinin ticaret haddi
COtg POC = OC/PC = 4/5 = 0,8 /1
Dış Ticaret Haddi
İhracat birimi
İthalat birimi
= Trampa ticaret haddi.( oranın küçülmesi
ülke lehinedir.)
DTH = Px / Pm
Px = Vx / Qx , Pm = Vm / Qm
Vx / Qx
DTH = Px / Pm =
Vm / Qm
Px / Pm oaranı arttıkça dış
ticaret haddi ülke lehine gelişir.
İhraç malının fiyatı ithal
malının fiyatından yüksektir
(Sattığı mal birimi basına
giderek daha cok mal alıyor
demektir)
Tüketici rantı
 Marshall dış ticarete teorisine önemli
katkılarınm-dan biri tüketici rantı
kavramınıdır.
 Marshall’a göre, ticaret yapan ülkeler,
karşı ülkenin mallarını
düşündüklerinden ucuza almakta, bir
rant elde etmektedir.
B
Balyaları
D
P
B
4
5
6
A
1
2
3
Tüketici Rantı(A)
C
A
Balyaları
Teklif Eğrilerinin Çizimi
B
Balyaları
A’
P’
A
P
A’’
P’’
A Balyaları
Marshall’ın Dış Ticaret Teorisine Katkıları





Marjinal Fayda
Teklif Eğrileri
Dış Ticaret Hadleri
Tüketici ve Üretici Rantı
Elastikiyet
Teklif eğrilerine getirilen eleştiri:
 Ticaret hadleri, marjinal fayda, dış ticaretten sağlanan
fayda, elastikiyet kavramı teklif eğrileri ile açıklanmış
ve standart teoriye önemli bir katkı yapılmıştır.
 Öte yandan, mal balyalarının somut olarak ölçülmesi
mümkün değildir, belirsizdir…
 Mal balyalarının içeri belirsiz olduğundan hangi ülkenin
hangi malda uzmanlaşacağı sorusu
cevaplanamamaktadır.
 Sübjektif reel maliyet teorisi, gelir ve servet
paylaşımındaki eşitsizliği de zımnen içerdiğinden
normatif değer hükümleri de içermiştir.
 Tam rekabet, tam istihdam, ödemeler bilançosu
dengesi varsayımları da günümüz gerçeklerine
uymamaktadır.
G.Haberler: Alternatif Maliyetler
 Malların nisbi fiyatları onların
maliyetlerine göre belirlenmektedir.
 Ancak maliyet malların üretilmesi için
gerekli üretim faktörleri tarafından
belirlenmez.
 Maliyeti belirleyen söz konusu malı
üretmek için vazgeçilen alternatif
üretimlerdir.
Alternatif Maliyet:
 Bir mali üretmek için vazgeçilen
alternatif üretimdir.
 Bir malın üretimini bir birim artırmak
için başka bir maldan vazgeçilmesi
gereken üretim miktarıdır.
 Tam istihdam koşullarında, bir malı
üretmek için gerekli olan faktörler
başka malların üretiminin azaltılması
ile mümkündür.
 Haberler, alternatif maliyet kavramını
üretim olanakları eğrisi ile
açıklamıştır.
Üretim Koşullarının Benzer, Tüketici Tercihlerinin
Farklı Olması
Y
Yc’
Y
Pb’
Ca’
Ia’
Yp
a
Yp’
Pb
Ia
Yp’
a’
Pa
Yp
Xp’
b
Cb’
Yc’
Pa’
Xc’ Xp
b’
Ib Ib’
X
Xp’ Xp Xc’
X
Üretim Koşullarının Farklı, Tüketici Tercihlerinin
Benzer Olması
Y
Y
Pb’
Ia’
Ia
Pb
Ib’
Yp
Yp
a
b
Ib
Pa’
Pa
Xp
X
Xp
X
Üretim Olanakları Eğrisinden Teklif Eğrilerinin Elde Edilişi
Y
Y
B
c2
I2
p2
p1
Q2
Q1
c2
c1
Wı
Iı
A
c1
W2
X
Q1,Q2
p1
p2
X
Dış ticaretin mübadele ve uzmanlaşma etkisi
MRTxy = Px / Py = MRSxy
Y
MCy / MCx = Px / Py = dy / dx
y2
T1
y1
I2
Iı
Fı
x2
x1
T3
I3
T2
Fd
Fd
X