ch1

1
BÖLÜM 1
PSİKOLOJİNİN TANIMI VE KAPSAMI
2
Doğru mu yanlış mı?
1. İnsanlar beyinlerinin sadece %10’unu kullanmaktadırlar.
2. Psikoterapinin etkili olması için danışanların çocukluktaki problemlerine inip
onları çözmesi gerekir.
3. En etkin öğretme yöntemi cezalandırmaktır.
4. Sokakta başınıza bir kaza gelse, etrafınızda ne kadar çok kişi varsa, birinin size
yardım etme ihtimali o kadar yüksektir.
5. Bebekler annelerini severler çünkü anneleri onların yemek yemek gibi temel
ihtiyaçlarını karşılar.
6. Yeni öğrenilmiş bir davranışın sürekliliğini garantilemek için en iyi yöntem, o
davranışın yerine getirildiği her seferden sonra ödüllendirmektir.
7. Hafımıza bir video kamera gibi yaşadıklarımızı kayıt eder.
8. Öfkeden kurtulmanın en etkin yolu onu dışa vurmaktır.
9. Kendine güvenen insanlar her işi başarırlar.
10. İnsanlar yaşlandıkça hayattan aldıkları zevk azalır.
3
Phineas Gage Vakası
4
5
6
Hangi yüz daha çekici?
a
b
c
a
b
c
7
Hangi çizgi daha uzun?
8
Psikoloji
Hayatın içindedir ve hayatımızın her yönünü etkiler
• Ana babanızın sizi yetiştirme biçimi, sizin kendi çocuklarınızı yetiştirme
biçiminizi nasıl etkiler?
• Uyuşturucu bağımlılığından kurtulmanın yolu nedir?
• Bir nükleer reaktördeki aygıtlar insan hatasını en aza indirgeyecek şekilde
nasıl tasarlanmalıdır?
• Uzun süreli stresin bağışıklık sisteminde yarattığı etkiler nelerdir?
• Depresyonun tedavisinde psikoterapinin etkisi ilaçların etkisinden daha
fazla mıdır?
• Öğrenme yeteneği nöral transmisyonu kolaylaştıran ilaçların kullanımıyla
artırılabilir mi?
9
Psikoloji bilmek ne işe yarar?
• Psikolojiye giriş dersi, insanların düşünce ve davranışlarının nedenlerini daha iyi anlamayı
sağlayarak, kendi tavır ve tepkilerimiz hakkında iç görü kazandırır.
• Psikoloji ile ilgili yürütülen çalışmaları anlamlandırmaya yardımcı olur.
• Duygu, düşünce ve davranışların ne şekilde ortaya çıktığını anlamlandırmaya yardımcı olur.
• Çocuklarla çalışırken karşılaşabilecek olası sorunları gelişim dönemlerine uygun şekilde ele almaya
ya da önleyici tarzda davranmaya yardımcı olur.
• Yaşam içerisinde uyumlu ve işlevsel olmaya yardımcı olur.
• İşlevsel olmayan düşünce, inanç vb. fark etmeye, bunları yeniden değerlendirip daha işlevsel olan
düşünceler üretmeye yardımcı olur.
10
Psikoloji nedir?
• Kavram olarak psikoloji latince «psyche» ve «logos»
kelimelerinden oluşmuştur.
• Ruh (zihin) bilimi anlamına gelir.
• Psikoloji, deney ve gözlem yoluyla organizmanın
gözlenebilir ve ölçülebilir davranışını inceleyen pozitif
bir bilim dalıdır
11
Psikoloji
• Psikoloji, deney ve gözlem yolu ile organizmanın gözlenebilir ve
ölçülebilir davranışlarını inceleyen pozitif bir bilim dalıdır.
• Ampirik verilere dayalıdır.
• Bilimsel yöntem kullanır.
• Öznel, sezgisel veya rasgele değil; nesnel, doğrulanabilir ve
genellenebilir cevaplar üretir.
• Zihinsel süreç ve davranışları betimlemeye ve yordamaya çalışır.
12
Bilimsel yöntem
• Ampirik Kişiler, kendilerinden farklı mı yoksa kendilerine benzer kişilerle mi daha
mutlu olur?
• Sistematik
• Nesnel
• Sınanabilir/yanlışlanabilir (Ölümden sonra hayat var mı?)
• Geçici
• Genellenebilir (bellek çalışması)
13
14
Mikro düzey
Öğle yemeğini
nerde yiyelim?
Makro düzey
15
Psikoloji Biliminin Kökenleri ve Tarihçesi
16
Psikoloji Biliminin Kökenleri ve Tarihçesi
•
•
•
•
•
•
•
•
Antik Yunan Filozofları (Plato, Aristo)
Fransız ve Alman Düşünürler (René Descartes, Joseph Gall)
Yapısalcılık (Wilhelm Wundt, Helmholtz, Edward Titchener)
Geştalt (Max Wertheimer, Kurt Koffka, Wolfgang Köhler)
Psikanaliz (Sigmund Freud, Alfred Adler, Karl, Yung, Karen Horney, Erich Fromm)
İşlevselcilik (William James, John Dewey)
Davranışçılık (John Watson, İvan Pavlov, Frederic Skinner, EdwardThorndike)
Hümanistik Yaklaşım (Abraham Maslow, Carl Rogers)
• Bilişsel Yaklaşım (Jean Piaget)
• Biyolojik Yaklaşım (Adolf Meyer)
• Modern Psikoloji
17
Psikoloji Biliminin Kökenleri ve Tarihçesi
Antik Yunan Filozofları
«İnsanların bilişsel yetenekleri ve bilgileri doğuştan mı gelir, yoksa sonradan
mı edinilir?» - Plato
• Nature vs. nurture tartışması
• Plato (anadil kazanımı) vs Aristo (Tabula rasa)
Fransız ve Alman Düşünürler
• René Descartes: Dualizm (beyin ve zihin farkı)
• Joseph Gall: Frenoloji (kafatası bilimi)
18
Psikoloji Biliminin Kökenleri ve Tarihçesi
19. yy ile başlayan bilimsel yöntem kullanımı ve düşünce okulları:
Yapısalcılık
• Helmholtz (kurbağa deneyi)
• Wilhelm Wundt
-İlk psikoloji laboratuvarı (1879)
-Bilinç kavramı: Öznel deneyimler
-İç gözlem: bireyin kendi öznel deneyimlerine bakış açısı
-Bilinci anlayabilmek için bütünü parçalarına ayırmak gereklidir
• Edward Titchener tarafından Yapısalcılık olarak adlandırılmıştır
19
Psikoloji Biliminin Kökenleri ve Tarihçesi
Geştalt
• Hermann Ebbinghaus: öğrenme ve bellek
• Wertheimer, Koffka, Köhler: geştalt
Psikanaliz
• Freud: Bilinçdışı
• Anna O. Vakası
20
Psikoloji Biliminin Kökenleri ve Tarihçesi
İşlevselcilik
• W. James & Stanley Hall: bilincin karar verme ve problem çözme üzerindeki
becerileri ile ilgilenmiştir, yapısalcılığı reddeder
• bilinci kendi başına çalışamayacak parçalara bölmek anlamsızdır
• Algı bellek, akılsal süreçlerin uyumu nasıl kolaylaştırdığına odaklanır
Davranışçılık
• John B. Watson: gözlenebilir davranışlar (bilinç, bilinçdışı)
• 1920-1960 yılları arası hız kazanmıştır
• Hayvan araştırmaları: öğrenme, bellek, problem çözme, akılsal süreçler
21
Psikoloji Biliminin Kökenleri ve Tarihçesi
Hümanistik Yaklaşım
• Abraham Maslow, Carl Rogers
• Davranışçılığın ve psikanalizin sınırlılıklarına bir tepki olarak ortaya çıkmıştır
• Zihinsel süreçler ve çevresel etkiler yerine her bireyin kendine özgü dünyayı algılama şekli
(fenomenolojik) ile davranışları açıklar.
• İnsan gelişmekte olan bir varlıktır, biriciktir ve seçim yeteneğine sahiptir.
• İnsan doğası gereği iyidir. «Şimdi ve burada» anlayışı vardır.
Bilişsel Yaklaşım
• Jean Piaget
• Davranışın gözlenemeyen bileşenlerine odaklanır: algılama, bellek, düşünme gibi zihinsel
süreçleri inceler ve gözlenebilir davranışlar arasında bağ kurar.
22
Psikoloji Biliminin Kökenleri ve Tarihçesi
 Biyolojik Yaklaşım
• Adolf Meyer
• Beynin yapısı ve işleyişi ile davranış arasında bağ kurar.
• Davranışın altında yatan karmaşık sinirsel süreçlere odaklanır.
• Uyaran > sinirsel süreçler > kas aktivitesi > davranış
• Davranışlar sinir hücreleri arasındaki kimyasal ve elektriksel aktivitelerle açıklanır.
Modern Psikoloji
• Teknolojik yenilikler
• Bilişsel psikoloji
• 19. yy sonu 20. yy başı (davranışçı ekolle birlikte)
• Amerika ve Kanada ekolü
23
Psikolojide Yaklaşımlar
İnsanlar neden saldırgan davranışlar gösterir?
• Biyolojik
• Nörobilimsel
• Evrimsel
• Psikodinamik
• Davranışsal
• Bilişsel
• İnsancıl
• Sosyokültürel
• Eklektisizm
24
Psikolojinin Çalışma Konuları ve
Diğer Bilimlerle İlişkisi
• Sinir sistemi, duyular, algı, bellek, zeka, dil, düşünce, kişilik, sosyal
topluluklar, psikolojik hastalıklar
• Biyoloji, tıp
• Ekonomi
• Sosyoloji
• İstatistik
• Endüstri-örgüt
25
Psikolojinin
Alt Dalları
2011 yılı istatistiklerine göre Türkiye’de lisans derecesinden sonra
öğrencilerin çalışma alanları (Sümer, Mısırlısoy ve Helvacı, 2011)
26
Psikolojide Önemli
Tartışmalar
• Doğa vs. Çevre Tartışması (Nature
vs. Nurture)
• Davranışların Sebebi Bilinçli mi
Bilinçsiz mi?
• Bireysel Farklılıklar vs. Evrensel
Kurallar
27