anlatım bozukluğu

ANLATIM BOZUKLUĞU
İnsanların anlaşma aracı dildir.
Anlaşmanın sağlam olması için dilin
kurallarına güre kullanılması gerekir.
Kullandığımız cümleler , anlam
yönünden açık ve duru, dil bilgisi
kurallarına uygun , anlatım yönünden
yalın noktalama yönünden eksiksiz
olmalıdır.
EN ÇOK KARŞILAŞILAN
ANLATIM BOZUKLUKLARI :
1-Cümlede Gereksiz Sözcüklerin Kullanılması
2-Eklerin Yanlış Kullanımı
3- Özne-Yüklem Uyumsuzluğundan
Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
4- Anlamca Çelişen Sözcükler
5- Yanlış Anlamda Kullanılan Sözcükler
6- Deyimlerin Yanlış Kullanılması
7 - Öğe Eksikliği
1-Cümlede Gereksiz Sözcüklerin
Kullanılması :
Bir cümleden bir sözcüğü çıkarttığımızda
cümlenin anlamında daralma olmuyorsa bu
sözcük, bu cümle için gereksizdir.
“Eşyalarımızı gizlice çalmışlar.”
gereksizdir.
“çalma” eylemi
gizli yapıldığından
bu sözcük anlatımı
bozar.
“Askerdeki ağabeyimle karşılıklı mektuplaşıyoruz.”
Mektuplaşma karşılıklı
yapılan bir eylemdir.
Gereksizdir.
Bu konuda herkesin fikir ve görüşünü almalısınız.
Yanına gidiniz, konuşarak derdinizi anlatınız.
Hangi cümlede altı çizili sözcüğe gerek
y o k t u r?
cümlenin
anlamına
katkıda
bulunmuyor!
A- Dağcıyı bulduğumuzda soğuktan
donmak üzereydi.
B- Ona nerede rastlasam bana gülümserdi.
C- Şaka bile çocuğu sinirlendirmeye
yetiyordu.
D- Hasta kadın, sedyede kendini kaybetti.
2-Eklerin Yanlış Kullanımı :
Çekim eklerinin birbiriyle karıştırılması,
yerinde kullanılmaması, gereksiz kullanılması
ya da hiç kullanılmaması anlatım
bozukluğuna yol açar.
“Birçok insanlar, depremde sıkıntı yaşadı.”
“-lar” eki
gereksizdir.
Çünkü “birçok” sözcüğü de
çoğul anlam taşımaktadır.
Öğrencilerin başarısına ilgilenmek gerekir.
başarısıyla
Biricik arzumuz sınavı kazanmak ve iyi bir bölüme
girmemizdir.
girmektir
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ –ler , -lar ”
eki gereksiz kullanılmıştır ?
A- Elbiseler , bedenime dar geliyordu.
B- Felaketzedeler , çadırlara yerleşti.
C- Çocuklar , yurtlara yerleştirildi.
D- Olay yerine herkesler koşmuştu.
3- Özne-Yüklem Uyumsuzluğundan Kaynaklanan
Anlatım Bozuklukları :
Özne – yüklem uygunluğunun bulunmadığı
cümleler anlatım bakımından bozuk sayılır.
Organ adları çoğul ve özne görevinde ise , yüklemi
tekil olmalıdır.
Kulaklarım ağır işitiyorlar.
Zaman adları çoğul ve özne görevinde ise, yüklem
tekil olmalıdır.
Mevsimler , her geçen gün değişiyorlar.
Soyut kavramlar çoğul ve özne görevinde
ise , yüklem tekil olmalıdır.
Düşüncelerim beni rahat bırakmıyorlar.
Topluluk adları “-ler” ekiyle çoğullanmadan
özne olursa yüklem tekil olmalıdır.
Halk , geniş bir meydanda toplanmıştılar.
Özne ikinci ve üçüncü kişiden oluşuyorsa ,
yüklem ikinci çoğul kişiyle çekimlenmelidir.
Annemle sen , çarşıya gideceksiniz.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde , özne yüklem uygunluğu yoktur ?
A- Duygularım beni asla terketmez.
B- Ahmet’le ben bu işi çözeriz.
C- Çarşıya sen ve o birlikte gittik.
D- Günler , bir türlü geçmiyor.
4- Anlamca Çelişen Sözcükler :
Bir cümlede anlamca çelişen (uygun düşmeyen)
sözcüklerin bulunması anlatım bozukluğuna
yol açar.
Sanıyorum bu sözler, babamın kulağına gitti.
“olasılık” bildiren “sanıyorum” sözcüğü ile
“kesinlik” bildiren “gitti” sözcüğü çelişmektedir.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlamca
çelişen sözcüklere yer verildiği için anlatım
bozukluğu vardır ?
A- Annem , İstanbul’dan bugün gelebilir.
B- Dayımlar , bize yarın geleceklermiş.
C- Arkadaşlarım , beni de davet ettiler.
D- Bu düğüne , kesinlikle onun da geleceğini
sanıyorum.
5- Yanlış Anlamda Kullanılan Sözcükler :
Dilimizdeki birçok sözcüğün birden çok
anlamı vardır. Anlam özelliklerini dikkate
almadan sözcükleri kullanmak anlatım
bozukluğuna yol açar.
Öğretmen , benim sınıfta kalmamı sağladı.
“ sağlamak ” sözcüğü olumlu durumlar için
kullanılır. Halbuki, “sınıfta kalmak” olumsuzluk
anlatır. Bu nedenle “sağladı” sözcüğü yerine
“neden oldu” sözcüğünün kullanılması gerekir.
Küçük kızın saçları hayli büyümüş.
uzamış
Buradan gidersek yakalanma şansımız nedir?
olasılığı
Petrol fiyatlarının ucuzlamasına halk olumlu
tepki gösterdi.
karşıladı
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım
bozukluğu vardır ?
A- Bahçeye pek çok fidan ekmişler.
B- Orman , erozyonu önler.
C- Arkadaşının elini sıkıp kutladı.
D- Evimize tekrar geleceğini söyledi.
6-
Deyimlerin Yanlış Kullanılması :
Deyimler , kalıplaşmış sözlerdir. Hiçbir
sözcüğü değiştirilemez. Değiştirildiğinde
anlatım yanlışı ortaya çıkar.
“Onun bu sorumsuz davranışları
başımıza kazak örecek.”
çorap örecek
“Onun bize yaptığı iyiliklere hep göz yumduk.”
GÖZ YUMMAK :kusurlarını hoş karşılamak,
görmezlikten gelmek.Cümlede “kusur” yok, bir
kişinin iyilikleri var.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim
yerinde kullanılmamıştır ?
A- Bu iyi haberle kalbime su serptin.
B- O sorunu çözmek için sen de az
kafa patlatmadın.
C- Ödevini yapmak için ipe un seriyor.
D- Şu anda başım kalabalık sonra
geliniz.
7 - Öğe Eksikliği :
Cümlede kullanılması gereken bir öğenin
bulunmaması, anlatım bozukluğuna yol açar.
“ Ben Alper’e inanır ve
severim.”
onu
“ Evimiz küçük , bahçesi de güzel değildi.”
tü
“Duvarları kirletmek, yazı yazmak kesinlikle yasaktır.”
duvarlara
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım
bozukluğu yoktur?
ona
A- Oğlunu çok seviyor , sürekli gidiyordu.
B- Biz çalışacak ,siz gezeceksiniz öyle mi?
C- Bu yıl da yine sınıfta kalır.
D- Okumak için zaman zaman
kütüphaneye gider.
ÖRNEK SORULAR
1-Aşağıdakilerin hangisinde anlatım bozukluğu
vardır?
• A)Kır evimizde,sabahları kuş sesiyle uyanırdım.
• B)Onun söylediklerine katılıyor ve takdir
ediyorum
• C)Bir saattir burada bekliyorum,kimse gelmedi
• D)Burada hiçbir şey bulamazsınız.
2-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım
bozukluğu vardır?
A)Bahçedeki gülleri toplayarak vazolara
yerleştirildi.
B)Öğrenciler,sınıflara sırayla alındı ve uygun
yerlere oturtuldu.
C)Kazancımın bir kısmını biriktirerek ona güzel bir
hediye aldım.
D)Köyün girişinde geniş bir meydan
vardı;bayramlaşma burada yapılırdı.
3-”Elbisenin kesimi iyi;ama kumaşı pek kaliteli
değildi.”cümlesindeki anlatım bozukluğu
aşağıdaki değişikliklerin hangisiyle giderilir?
A)”Kumaşı”sözcüğünden önce “elbisenin” sözcüğü
getirilerek.
B)”Kaliteli” yerine “nitelikli” sözcüğü getirilerek.
C)”İyi” sözcüğü yerine “iyiydi” sözcüğü
getirilerek.
D)”Ama” sözcüğü atılarak.
4-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım
bozukluğu yoktur?
A)Düşünceleri beni etkilediler.
B)Birçok yerlerde su yetişmez.
C)Eti çok sebzeyi sevmiyorum.
D)Çalışmaları ile göz doldurdu.
6-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım
bozukluğu vardır?
A)Akşama kadar fazla oturduk.
B)Havuzda çok fazla kaldı.
C)Yemeğin suyu fazla geldi.
D)Kasadaki para fazla çıktı.
6-”Para kazanmak için gençliğini harcadı
ifadesinden sonra aşağıdakilerden
hangisinin getirilmesi uygun değildir?
A)Fakat umduğunu bulamadı.
B)Lakin tembelliğinin cezasını çekti.
C)Ama sonunda zengin oldu.
D)Şimdi rahat etmek onun hakkıdır.
7-”Kasadaki adam,bir yandan,para,bir yandan da
paket yapıyordu.”cümlesindeki anlam
bozukluğunu gidermek için aşağıdakilerden
hangisi yapılmalıdır?
A)”Para” kelimesinden sonra “alıyor” kelimesi
getirilmelidir.
B)”Paket” ve “para” kelimeleri yer değiştirmelidir.
C) “De” bağlacı, “adam” kelimesinden sonra
kullanılmalıdır.
D)Cümlenin öznesi çoğul hale getirilmelidir.
8-”Ben güzel konuşmayı huy edindim ve
bundan da zarar görmedim.”cümlesinden
aşağıdakilerin hangisi çıkarılırsa cümlenin
anlamı değişmez?
A)Ben.
B)Güzel.
C)Konuşmayı.
D)Huy.
9-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül(,)
kaldırıldığında anlamca değişiklik olmaz?
A)O,evde yalnız başına yaşıyordu.
B)O,bu yöreyi çok iyi bilirdi.
C)Yaşlı,kadına adresi tarif etmeye
çalışıyordu.
D)O,güzel günlerine tekrar dönebilse.
10-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde
noktalama eksikliğinden dolayı anlam
karmaşası vardır?
A)Çocuk ders çalışıyor.
B)Çocuk odasını düzeltti.
C)Çocuğa kardeşini sorsana.
D)Çocuklar erkenden okula gitti.