Anlatım Bozuklukları

Anlam Bakımından Anlatım
Bozuklukları
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
Anlama dayalı anlatım bozukluklarını birkaç bölüme ayırarak
inceleyebiliriz:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Gereksiz Sözcük Kullanma
Sözcükleri Birbiriyle Karıştırma
Sözcükleri Yanlış Anlamda Kullanma
Sözcüğün Yapısındaki Yanlışlık
Yerinde Kullanılmayan Sözcük ve Öğeler
Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada
Kullanılması
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
Anlama dayalı anlatım bozuklukları (devamı)
7. Deyim ve Atasözü Yanlışları
8. Gereksiz Yardımcı Eylemler Kullanma
9. Mantık Hataları
10. Zamir Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım
Bozuklukları
11. Karşılaştırma Hataları
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
1.Gereksiz Sözcük Kullanımı:
Bir cümlede anlamları aynı olan veya anlamca biri diğerini
içeren sözcüklerin birlikte kullanılması anlatım
bozukluğuna yol açar.
 Salona eski antika eşyaları koymuş.
Antika zaten eskidir, yenisi olmaz. Eski ile antika
beraber kullanılmaktadır.
 Onu buraya sen getirmişsin.
Yüklem
Bu cümlede sen sözcüğü yüklemden önce
geldiği için önemle vurgulanan kavramdır,
gereksiz değildir.
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
2. Sözcükleri Birbiriyle Karıştırma:
Anlamları veya yazılışları çok benzer olan sözcüklerin
karıştırılması cümlenin anlam bütünlüğünü bozar.
 Bu binalar gerçekten çok yaklaşık yapılmış.
Yaklaşık kelimesi yerine yakın kelimesi
kullanılmalıydı.
 Deterjandan elleri tahrip oldu.
Tahrip yerine tahriş kelimesi kullanılmalıydı.
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
3.Sözcükleri Yanlış Anlamda Kullanma:
Sözcük anlamlarına uygun yerde kullanılmadığı zaman
ya da yanlış anlama gelecek şekilde kullanıldığında
anlatım bozukluğuna yol açar.
 İki sınıf arasındaki ayrıcalık çoktu.
Başkalarından üstün tutma
Burada iki sınıf arasındaki ayrılıktan söz ediliyor.
 Kızılay’ı kapsayan çöpleri alın.
Sınırlarının içine almak
Kızılay’ı kaplayan çöpleri alın
Her yerini örtmek
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
4. Sözcüğün Yapısındaki Yanlışlık
Bir sözcük dil bilgisi kurallarına aykırı türetilirse anlatım
bozukluğuna yol açar.
 Mehmet Efendi on beş yıldır bakkalcılık yapıyor.
 Yiyecekleri kokturmuşsun.
 Bölgevi sorunlar artıyor.
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
5. Yerinde Kullanılmayan Sözcük veya
Öğeler :
Bir sözcüğün cümlenin akışına veya anlamına uygun yerde
kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.
Babasının rahatsızlığını duyunca telgrafla geleceğini
size bildirmişti.
Bu cümlede” gelme “eyleminin telgrafla yapıldığı
anlaşılıyor.
Babasının rahatsızlığını duyunca geleceğini telgrafla
bildirmişti.
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
6. Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada
Kullanılması
Bir cümlede anlamca birbirine ters olan sözlerin birlikte
kullanılması cümlenin anlam bütünlüğünü bozar.
Genellikle kesinlik ihtimal çelişkisi görülür.
 Bu sınavdan kesinlikle beş alabilirsin.
kesinlik
olasılık
Bu sınavdan kesinlikle beş alırsın.
Bu sınavdan beş alabilirsin.
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
7. Deyim ve Atasözleri Yanlışları
Deyimler ve atasözleri kalıplaşmış ve halk diline, kültürüne
yerleşmiş kelime gruplarıdır. Bu yüzden deyimlerdeki
kelimler kesinlikle değiştirilemez. Kullanılan deyim, cümleye
de uygun olmalıdır.
“Öğretmenin anlattığı konu tüm öğrencilerin
dikkatini çekmişti. Herkes kulak kabartmış,
öğretmeni dinliyordu.”
cümlesinde “kulak kabartmış” yanlış kullanılmıştır.
Çünkü “kulak kabartmak” fark ettirmeden dinlemek
anlamındadır. Burada “kulak kesilmek” deyiminin
kullanılması gerekirdi.
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
8. Gereksiz Yardımcı Eylemler Kullanma:
Türkçede doğrudan fiil olarak çekimlenebilecek bir
kelimenin yardımcı eylem olarak çekimlenmesi yanlıştır.
 Sınavı kazanacağını umut ediyoruz.
Sınavı kazanacağını umuyoruz.
 Kısa sürede iyi olacaksın.
Kısa bir sürede iyileşeceksin.
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
9. Mantık Hataları:
İyi ve sağlam bir cümlenin temel mantık ilkelerine uygun
olması gerekir aksi takdirde anlatım bozukluğu yapılmış
olur.
“Bırakın
patates doğramayı yemek bile yapamaz
o.”
cümlesinde “bırakın” sözcüğünün cümleye
kattığı anlamdan dolayı sanki patates doğramak
yemek yapmaktan daha önemliymiş gibi
görülüyor. Bu yanlışın düzeltilmesi için cümle,
“Bırakın yemek yapmayı, patates bile
doğrayamaz o.”
şeklinde söylenmelidir.
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
10. Zamir Eksikliğinden Kaynaklanan
Anlatım Bozuklukları
Bazı cümlelerde iyelik zamiri kullanılmadığı taktirde bir
anlam belirsizliği ortaya çıkar. Cümlenin başına hem
senin hem de onun zamirini getirebiliyorsak orada bir
anlam belirsizliği vardır.
? Burada oturduğunu bilmiyordum.
Bu cümle, anlam yönünden belirsizdir. Kimin
oturduğunu gösteren zamir yazılmamıştır. Bu
cümleden iki anlam çıkarılabilir.
Senin
Senin burada oturduğunu bilmiyordum.
Onun
Onun burada oturduğunu bilmiyordum.
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
Zamir Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım
Bozuklukları (Devam)
Not: Bazen de bu belirsizlik noktalama
işaretleriyle giderilir.
 Hırsız, çocuğu kovaladı.
 Genç, adama seslendi.
 O, soruları yapamadı.
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN
11.Karşılaştırma Hataları
Bazı cümlelerden iki farklı anlam çıkabilmektedir. Bu tip
karşılaştırma bildiren cümlelerdeki anlatım bulanıklığı
giderilmediği takdirde anlatım bozukluğu ortaya çıkar.
*Adam, politikayla karısından çok ilgileniyor.
*Bu kötü insanlara sizden çok kızıyorum.
*Sen onu benden çok aradın.
GÜLFİNAZ ÇALIŞKAN