küçük menderes kirlilik izleme çalışması 2003

ZEYTİNYAĞI ve KARASU
ŞÜKRAN NURLU
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK MÜDÜRLÜĞÜ
EKİM 2017
Dünyanın en sağlıklı ve doğal bitkisel yağ kaynağı
olan zeytinin tarihi 8000 yıl önceye dayanır
Zeytin yetiştiriciliğinin ilk insanlarla birlikte
başladığı kabul edilmekte ve “zeytin bütün ağaçların
ilkidir” denilmektedir
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
AMAÇ
İlimizde faaliyet gösteren zeytinyağı sektöründen
kaynaklanan zeytin karasuyu probleminin konuşulması,
tartışılması
sektörün
çevre
mevzuatı
açısından
bilgilendirilmesidir.
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Ülkemizde Bulunan Zeytinyağı
İşletmeleri
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
11
10
6
5
8
Tesis sayısı : 206
2
9
4
18
28
1
4
18
14
6
29
20
2
11
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Kullanılan Üretim Proseslerinin Dağılımı
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
İzmir İli Zeytinyağı tesisleri
İşletme türü
Sayı
3 fazlı
172
2 fazlı
34
Toplam
206
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
 2016
– 2017 zeytinyağı sezonunda il
sınırlarımız içerisinde 148 zeytinyağı
işletmesinin aktif olarak çalıştığı
tespit edilmiştir.
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
3 Fazlı ve 2 Fazlı Üretimin Su Kullanımı ve
Atıksu Yükü Açısından Karşılaştırılması
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Üç fazlı ve iki fazlı üretim proseslerinin
karşılaştırılması
Üretim
Prosesi
Avantajları
Dekantörde su kullanıldığı için
işletilmesi daha kolaydır.
3 fazlı
Oluşan pirinanın depolama, taşınma ve kurutma
maliyeti düşüktür.
Daha az atıksu oluşur.
Oluşan atıksuyun kirlilik yükü düşüktür .
Su tasarrufu sağlar.
2 fazlı
Dezavantajları
Daha fazla atıksu oluşur.
Oluşan atıksuyun kirlilik yükü çok yüksektir .
Pirina miktarı 3 fazlı üretime göre daha fazladır ve
pirina daha nemlidir,
Pirinanın, solvent ekstraksiyon tesislerine birim
satış fiyatı daha düşüktür.
Doğal antioksidan olan ve suda çözünen
polifenollerin çoğu yağın içinde kaldığı için daha
dayanıklı zeytinyağı oluşur.
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Üç fazlı ve iki fazlı üretim proseslerinin
karşılaştırılması
Üretim
Prosesi
Avantajları
Pirinanın kurutulması daha kolaydır.
3 fazlı
Pirinanın, solvent ekstraksiyon tesislerine satış
fiyatı daha yüksektir.
Dezavantajları
Atıksu kirliliğe sebep olabilir, kontrol
edilebilirliği zordur (yeterli buharlaşma
sağlanamamakta ve alıcı ortama deşarjlar
olabilmektedir).
Pirinanın nem içeriği daha düşük olduğu için
çekirdek ayrımı için su ilavesi gerekir.
Pirina sulu olduğu için çekirdek kolay ayrılır
(teknoloji mevcut).
2 fazlı
Oluşan pirinanın, hayvan yemi maddesi olarak
değerlendirilme potansiyeli daha yüksektir.
Atıksu bertarafı açısından kontrol edilebilirliği
daha kolaydır.
Zeytinyağı işletmelerinde üretimin aksamaması
için pirinanın toplanması iyi organize
edilmelidir.
Dekantörde su kullanılmadığı için, işletilmesi 3
fazlı dekantöre göre bir miktar daha fazla
uzmanlık gerektirir.
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Karasu
Zeytin meyvesinin kendi özsuyu
ve yağ çıkarma işlemi esnasında
ilave edilen suyun toplamından
oluşan ve zeytinyağı üretiminde
elde edilen bir yan üründür.
•Kendine özgü koku
•Koyu mor-siyah renk
•Yağ içeriği
•Asit özelliği
•Yüksek tuz oranı
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
İŞLEM GÖRMEMİŞ KARASU VE EVSEL ATIKSUYUN
KARŞILAŞTIRILMASI
Parametre
Karasu
Evsel Atıksu
Kimyasal Oksijen
40.000-100.000
İhtiyacı (mg/l)
500
Biyolojik Oksijen
30.000-50.000
İhtiyacı (mg/l)
250
Askıda Katı
Madde (mg/L)
2800-4000
250
pH
4-5
6-9
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Tablo 5.5: Sektör: Gıda Sanayii (Zeytinyağı ve Sabun Üretimi, Katı Yağ Rafinasyonu)
SKKY Tablo 5.9
KOMPOZİT
NUMUNE
2 SAATLİK
KOMPOZİT
NUMUNE
24 SAATLİK
(mg/L)
250
230
(mg/L)
60
40
-
6-9
6-9
280
260
PARAMETRE
BİRİM
KİMYASAL OKSİJEN
İHTİYACI (KOİ)
YAĞ VE GRES
pH
Renk ((Ek satır:RG24/4/2011-27914)
(Pt-Co)
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
ETKİLERİ
•Yüksek organik madde içeriğinden dolayı; deniz ve nehirler gibi
alıcı su kaynaklarındaki çözünmüş oksijeni çok hızlı tüketir.
•Suda yaşayan tüm makro ve mikroorganizmalar yaşamlarını
sürdüremezler. Karasuyun koyu rengi de suyun parlak görünümünü
bozar ve güneş ışığının suya geçişini önleyerek fotosentez yapan su
bitkilerinin ve yosunların üremelerini engeller.
•Karasuyun içerdiği yağ da su yüzeyinde film tabaka oluşturur ve
havadan suya oksijen transferini engeller. Zamanla suyun içinde
yalnız anaerobik (havasız) mikroorganizmalar gelişerek kokuşma
başlar.
•Asidik özellikte olmasından, yüksek tuz ve fenolik maddeler
içermesinden dolayı toprak kirliliğine de neden olur.
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
 2016
– 2017 zeytinyağı sezonunda il
sınırlarımız içerisinde aktif olan 148
zeytinyağı işletmesinin çoğunluğu
Küçük Menderes havzasında faaliyet
göstermiştir.
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
K. Menderes Nehri 2016 yılı ilkbahar, yaz, sonbahar
ve kış dönemi su kalite durumuna bakıldığında, Yerüstü
Su Kalitesi Yönetmeliği kapsamında, nehir genel olarak
IV. Sınıf su kalitesinde tespit edilirken, pek çok
parametrede sonbahar ve kış aylarında daha yüksek
değerler ölçülmüştür.
2016 yılında havzada noktaların kirlilik sıralaması,
KM-03 (Ödemiş Tire Yolu üzeri, K. Menderes köprüsü)
KM-04 (Belevi, Selçuk öncesi D550 İzmir-Aydın yolu,
köprü altı)
KM-05 (Selçuk sonrası, denize dökülmeden önce,
Pamucak mevkii, denize 4 km kala) noktaları olmuştur.
KM-01

K. Menderes Havzası 2014 -2016 Yılı İlkbahar, Yaz, Sonbahar ve
Kış Dönemi Su Kalitesinin Karşılaştırmaları.
Kaynak: 2014-2016 Yılı Su Kalitesi İzleme Final
Raporları
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Kaynak: 2014-2016 Yılı Su Kalitesi İzleme Final
Raporları
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Küçük Menderes Nehri 2013 – 2016 Yılları Arası KOI ve
RENK Parametreleri Açısından Su Kalitesi Değerleri.
Kaynak: 2014-2016 Yılı Su Kalitesi İzleme Final
Raporları.
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü
Çevre Birimleri Organizasyon Şeması
ÇED Hizm. Şb.Md.lüğü
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ

ÇED Yönetmeliği EK – 2 Listesi 27-a maddesi
gereğince zeytinyağı ve prina üretim tesisleri
«Bitkisel Ham Yağ veya Rafine Yağ Elde Eden
Tesisler» kapsamında değerlendirilmektedir.

İşletmelerde proses değişikliği( 2 fazdan 3
faza, 3 fazdan 2 faza geçiş) ve kapasite artışı
planlanması durumunda ÇED görüşünün
yenilenmesi gerekmektedir.
ÇED
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü
Çevre Birimleri Organizasyon Şeması
ÇED Hizm. Şb.Md.lüğü
İzin Lisans Şb.Md.lüğü
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ

Zeytinyağı ve prina üretim tesislerinin
Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği EK – 1
ve EK – 2 listelerinde maddesi
olmamasına rağmen, kullanılan yakıt türü
ve buna bağlı olarak yakma sisteminin ısıl
gücüne göre çevre iznine tabii
olabilmektedir.
( katı ve sıvı yakıtlı tesislerde 1 MW , gaz
yakıtlı tesislerde 2 MW ve üzeri.)
Çevre İzni
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü
Çevre Birimleri Organizasyon Şeması
ÇED Hizm. Şb.Md.lüğü
İzin Lisans Şb.Md.lüğü
Çevre Yönetim ve Denetim Şb.Md.lüğü
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Zeytin Karasuyunun Depolanmasında
Kullanılacak Kil Tabakalı Lagün Örneği.
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Ancak;



Zeytinyağı üretim sezonunun yağışlı mevsime
gelmesi nedeni ile, yağışlarla atıksu debisi artış
göstermekte
ve
lagünlerden
taşmalar
yaşanmakta,
Lagünler için alan ihtiyacı oldukça fazla
olduğundan tesislerin yakınlarında boş alanlar
temin edilmeye çalışılmakta, bu da kimi
zamanlar mümkün olmamakta,
Lagünlerde buharlaşmaya bırakan sular yaz
sezonu boyunca beklemekte ancak buharlaşma
hızı çok yavaş olduğundan beklenen verim elde
edilememektedir.
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Diğer ülkelerde uygulanan karasu bertaraf
yöntemlerine bakıldığında;
 Sakız Adası’ nda lagün,
 Kıbrıs’ da lagün,
 Girit’ te lagün,
 Kos Adası’ nda tanklarda depolama,
 Ispanya’ da ise üreticilerin 2 fazlı
çalışmasının şart koşulduğu,
görülmektedir.
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Denetimlerde ;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
ÇED
Kapasite Raporu
Su Kullanımına İlişkin Belge
Çevre İzni Durumu
Karasu Bağlantı Hatları
LAGÜN Sızdırmazlık Belgesi
Pirina tesisi sözleşmesi / irsaliyeleri
Ve tesis çevresinin kontrolü
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Çevre Kanunu
Kirletme yasağı:
Madde 8 – Her türlü atık ve artığı, çevreye
zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen
standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve
dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak,
taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde
bulunmak yasaktır.
Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda
ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana
geldiği hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak,
kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için
gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
Çevre Kanunu
11. Madde;
“ Üretim , tüketim ve hizmet faaliyetleri sonucunda oluşan
atıkların alıcı ortamlara doğrudan veya dolaylı vermeleri
uygun görülmeyen tesis ve işletmeler ile yerleşim
birimleri atıklarını Yönetmeliklerde belirlenen standart ve
yöntemlere uygun olarak arıtmak ve bertaraf etmekle
veya ettirmekle ve öngörülen izinleri almakla
yükümlüdürler”
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
İdari yaptırımlar
İhlal
Yaptırım
ÇED’e tabi faaliyeti ÇED
görüşü almadan inşaatına
başlamak- faaliyete geçirmek
- Yatırımın %2 si kadar idari
para cezası
- Faaliyeti durdurma ve
yerini eski haline getirme
Çevre İznine tabi faaliyeti izin -50.975 Türk Lirası İPC
almadan çalıştırma
- İzin alana kadar faaliyeti
durdurma
Karasu – Pirina ya da
tehlikesiz atık niteliğindeki
herhangibir malzemeyi suya
ya da toprağa verildiğinin
tespiti halinde
50.975 Türk Lirası İPC
C. Savcılığına Suç Duyurusu
İZMİR VALİLİĞİ ÇEVRE ve
ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
ARZ EDERİM
sukran.nurlu@csb.gov.tr
341 68 00-341 81 56
İZMİR VALİLİĞİ
ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ