Geometri Formülleri 6. Bir iç açıortay ile bir dış açıortayın kesişmesiyle oluşan açının ölçüsü ÜÇGEN ÜÇGENDE AÇI ÖZELLİKLERİ z= m( A ) 2 ı A x A D x ı y z z y C ı B z B 1. Üçgenin iç açıları ölçüleri toplamı 180° dir. 7. Üçgenin bir kenarı içe büküldüğünde oluşan açının ölçüsü x + y + z = 180° x=a+b+c 2. Üçgenin dış açıları ölçüleri toplamı 360° dir. ı ı C A ı x + y + z = 360° a 3. Bir dış açının ölçüsü kendisine komşu olmayan iki iç açının ölçüleri toplamına eşittir. ı ı x =y+z y =x+z ı D z =x+y b 4. İki açıortayın kesişmesiyle oluşan açının ölçüsü c x B m( A ) (BDC) (geniş açı) x = 90 + 2 C ÜÇGENDE AÇI-KENAR BAĞINTILARI A 1. Bir üçgende açılar arasındaki sıralama ile bu açıların karşısındaki kenarlar arasındaki sıralama doğru orantılıdır. D m(A) ≥ m(B) ≥ m(C) ise a ≥ b ≥c dir. x A B C 5. İki dış açıortayın kesişmesiyle oluşan açının ölçüsü c b m( A ) (BDC) (dar açı) y = 90 + 2 A B B a C 2. Bir üçgende herhangi bir kenarın uzunluğu, diğer iki kenarın uzunluğunu farkının mutlak değerinden büyük toplamlarından ise küçüktür. C |b – c| < a < b + c |a – c| < b < a + c y |a – b| < c < a + b D 2 Geometri Formülleri 3. ABC üçgeninde ÖKLİD BAĞINTILARI 2 2 2 2 2 2 A m(B) > 90° ise, b > a + c dir. m(B) < 90° ise, b < a + c dir. b c 4. Bir üçgenin sınırladığı alan içindeki herhangi bir nokta ile köşeler birleştirildiğinde, ABC üçgeninin çevresi verilirse ve çevreye 2u denirse h p B k H C a u < |PA| + |PB| + |PC| < 2u dur. 2 a) h = p ⋅ k A 2 b) b = k ⋅ a 2 c) c = p ⋅ a d) A(ABC) = P B b ⋅c a⋅h = 2 2 İKİZKENAR ÜÇGEN C 1. İki kenar uzunluğu eşit olan üçgenlere ikizkenar üçgen denir. Diğer kenara taban denir. DİK ÜÇGEN [BC]: Taban, PİSAGOR BAĞINTISI B ve C: Taban açıları, ABC dik üçgeninde [AC] kenarına hipotenüs 2 2 2 denir ve b = a + c dir. A : Tepe açısı |AB| = |AC| ⇔ m(B) = m(C) A A b c B a B C C 2. A, B ve H noktaları doğrusal F, B ve C noktaları doğrusal [FH] ⊥ [HB] Bir dik üçgende hipotenüse çizilen kenarortayın uzunluğu hipotenüs uzunluğunun yarısıdır. |AB| = |AC| ise, |FE| – |FH| = hb – hc dir. A A E D hb B D F C B H 3 C Geometri Formülleri 3. P herhangi bir nokta A [PR] // [AB], [PS] // [AC] ve |AB| = |AC| olmak üzere |PR| + |PS| = |AB| = |AC| E h D A P R B S B P H F C 4. Eşkenar üçgenin içinden alınan herhangi bir noktadan kenarlara çizilen paralellerin toplamı, eşkenar üçgenin bir kenar uzunluğuna eşittir. C ABC eşkenar üçgen, P herhangi bir nokta ise |PR| + |PS| + |PT| = a EŞKENAR ÜÇGEN A 1. Üç kenar uzunluğu da birbirine eşit olan üçgendir. İç açıları eşit ve 60 ar derecedir. R A a 60° S a P a B 60° B T C 60° a ÜÇGENDE AÇIORTAY BAĞINTILARI C 1. ABC üçgeninde [AN], iç açıortay olmak üzere (nA) 2. Eşkenar üçgende yükseklik hem açıortay hem de kenarortaydır. A (ha = hb = hc = Va = Vb = Vc = nA = nB = nC) A 30° 30° nA B B a 2 a 2 C | AB | | BN | A( ABN) = = | AC | | NC | A( ANC) 30° 30° 30° 30° N C 2 ve | AN | =| AB | ⋅ | AC | − | BN | ⋅ | CN | ı 3. Eşkenar üçgenin üzerinden veya içinden alınan herhangi bir noktadan kenarlara çizilen dikmelerin toplamı, eşkenar üçgenin yüksekliğine eşittir. 2. ABC üçgeninde [AN ] dış açıortay olmak ı üzere, ABC eşkenar üçgen, |AH| = h | AC | | N C | = | AB | | NıB | | ANı |2 =| NıC | ⋅ | NıB | − | AC | ⋅ | AB | şeklindedir. P, herhangi bir nokta |PD| + |PF| + |PE| = h 4 Geometri Formülleri A A ı nA c B C N ı a 2 B 3. Bir üçgende iki dış açıortayı ile bir iç açıortayı bir noktada kesişir. Bu nokta üçgenin dış teğet çemberlerinden birinin merkezidir. a 2 D C 2. [AD] kenarortay, [AH] yükseklik, O, ABC üçgeninin dış teğet çemberlerinden birinin merkezidir. 4. D, ABC üçgeninin iç merkezi ise, b Va 2 2 |HD| = x ise, 2 ⋅ a ⋅ x =| b − c | dir. A teğet çemberinin A(CDB) A( ADC) A( ABD) = = dir. a b c b c Va ha A B c H x D C a b 3. G, ABC üçgeninin ağırlık merkezi D 2 2 2 m(BAC) = 90° ise, 5 ⋅ Va = Vb + Vc B a C A ÜÇGENDE KENARORTAY BAĞINTILARI c E 1. Kenarortaylar bir noktada kesişirler. Bu nokta üçgenin ağırlık merkezidir. Vb Va F G Vc b A B D C a D E G 2 2 2 4. [BD] ⊥ [CE] ⇒ Va = Vb + Vc A B F C G, ağırlık merkezi olmak üzere, Va E |AG| = 2|GF|, |BG| = 2|GD| ve D Vb |CG| = 2|GE| dir. 2 Kenarortay teoremi, 2 ⋅ Va + Vc 2 2 2 a =b +c 2 B 5 F C Geometri Formülleri ÜÇGENDE ALAN A Yükseklik: Bir üçgende herhangi bir köşeden karşısındaki kenara (veya kenarın uzantısına) indirilen dikmeye denir. A( ABC) = a ⋅ ha = 2 b ⋅ hb 2 = c 2 B A hb c hc A( ABC) = C O, iç teğet çemberinin merkezi r, çemberin yarıçapı ve C a u= Herhangi İki Kenar ve Bu İki Kenar Arasındaki Açısı Verilen Üçgenin Alanı A( ABC) = a Çevresi ve İç Teğet Çemberinin Yarıçapı Verilen Üçgenin Alanı b ha B b c ⋅ hc a+b+c olmak üzere 2 A(ABC) = u ⋅ r şeklindedir. 1 b ⋅ c sin( A ) 2 A 1 a ⋅ c sin(B) 2 b c r 1 A( ABC) = a ⋅ b sin(C) 2 r O r A B C a c b Çevresel Çemberin Yarıçapı ve Kenar Uzunlukları Verilen Üçgenin Alanı B a |OC| = R (çevrel çemberin yarıçapı) C A( ABC) = Üç Kenar Uzunluğu Verilen Üçgenin Alanı a⋅b⋅c 4R şeklindedir. ABC üçgeninin çevresi A Ç(ABC) = a + b + c olmak üzere, u= a + b + c Ç( ABC) = 2 2 c b O R A ( ABC)= u ⋅ (u − a) ⋅ (u − b ) ⋅ (u − c ) B şeklindedir. 6 a C Geometri Formülleri ÜÇGENDE ALAN İLE İLGİLİ BAZI ÖZEL DURUMLAR Benzerlik oranı: | AB | | BC | | AC | ha hb hc = = = = = =k | DE | | EF | | DF | hd he hf 1. Yükseklikleri eşit olan üçgenlerin alanları oranı ile tabanları oranı eşittir. d1 // d2 ise h, ABC ve DEF üçgenlerinin ortak yüksekliğidir. nA nD a⋅h a = 2 = d⋅h d A(DEF) 2 = nB nE nC = nF = Va Vd = Vb Ve Vc = Vf = Ç( ABC) =k Ç(DEF) A( ABC) ve = A(DEF) ABC üçgeninde [ED] // [BC] | AE | | AD | | ED | = = | AB | | AC | | BC | | AB | ⋅ | AC | ⋅ | BC | şeklindedir. a ⋅c ⋅e + b ⋅ d⋅ f A A E f a 2 TEMEL BENZERLİK TEOREMİ a ⋅ ha h A( ABC) a = d ise = 2 = a olur. d ⋅ hd hd A(DEF) 2 A( ABC) =k A(DEF) 2. Taban uzunlukları eşit olan üçgenlerin alanları oranı, (eşit olan tabanlara ait) yüksekliklerinin oranına eşittir. 3. A( ABC) D D B E C e b temel benzerlik teoremi denir. c B d F C THALES (TALES) TEOREMİ BENZERLİK ORANI VE BENZER ÜÇGENLERİN ALANLARI ORANI 1. [AD] // [BE] // [CF] | AB | | DE | | AB | | DE | ve şeklindedir. = = | BC | | EF | | AC | | DF | ABC ∼ DEF dir. | AB | | BC | | AC | = = = k oranına benzerlik | DE | | EF | | DF | oranı denir. A B A c C a E F D b f B D C E e d 2. [AC] // [DE] olmak üzere | AB | | CB | | AC | şeklindedir. = = | BE | | BD | | DE | F 7 Geometri Formülleri A C 2 x = 2 2 b ⋅m + c ⋅n − m ⋅ n şeklindedir. a A B c b x D E k B MENELAUS TEOREMİ n P C a Şekildeki ABC üçgeninin BC kenarının uzantısı ile, [AB] ve [AC] nı kesen d doğrusu verildiğinde; CARNOT TEOREMİ P, herhangi bir nokta olmak üzere; | PC | | BS | | AR | ⋅ ⋅ = 1 olur. | PB | | AS | | CR | 2 2 2 2 2 a +c +e =b +d +f 2 şeklindedir. A A d f a S R S R b B C P c B SEVA TEOREMİ e P T d C ÇOKGENLER Şekildeki ABC üçgeninde, Konveks Çokgenin Özellikleri | AS | | BT | | CR | ⋅ ⋅ = 1 şeklindedir. | BS | | CT | | AR | n kenarlı bir konveks çokgenin; 1. İç açılarının ölçülerinin toplamı: (n – 2) ⋅ 180° dir. A 2. Dış açılarının ölçüleri toplamı 360° dir. 3. Bir köşesinden çizilen köşegenlerle çokgen, R (n – 2) tane üçgene ayrılır. S 4. Bir köşesinden çizilen tüm köşegenlerin sayısı, (n – 3) tür. P B T 5. Bir çokgenin tüm köşegenlerinin sayısı; C n(n − 3) dir. 2 STEWART TEOREMİ 6. Kenar sayısı n olan bir konveks çokgenin çizilebilmesi için (2n – 3) tane elemanı bilinmelidir. Bu elemanların en az (n – 2) tanesi uzunluk, en çok (n – 1) tanesi açı olmalıdır. Şekildeki ABC üçgeninde a, b ve c kenar uzunlukları P, [BC] nın üzerinden alınan herhangi bir nokta olmak üzere, 8 Geometri Formülleri DÜZGÜN ÇOKGENLER DÖRTGENLER Kenarları eşit uzunlukta ve iç açılarının ölçüleri eşit olan çokgene düzgün çokgen denir. Konveks Dörtgenin Genel Özellikleri 1. İç açılarının ölçüleri toplamı 360° dir. Düzgün Çokgenin Özellikleri 2. A(ABCD) = 1. n kenarlı bir düzgün çokgenin bir dış açısının ölçüsü: 1 ⋅ |AC| ⋅ |BD| ⋅ sinα dır. 2 C 360° dir. n D K 2. n kenarlı bir düzgün çokgenin bir iç açısının ölçüsü: (n − 2) ⋅ 180° 360° veya 180° − dir. n n α A Düzgün Çokgenin Alanı B 3. Köşegenleri dik kesişen bir dörtgende 1. Bir kenarının uzunluğu a, iç teğet çemberinin yarıçapı r olan n kenarlı düzgün çokgenin alanı: 2 2 2 2 a) a + c = b + d b) n⋅a⋅r A= dir. 2 A( ABCD) = | AC | ⋅ | BD | 2 D d O c A r a C a a b a B 2. Çevrel çemberinin yarıçapı R olan n kenarlı düzgün çokgenin alanı A= 4. [AC] ve [BD] köşegen 360° 1 ) dir. ⋅ n ⋅ R ⋅ sin α (α = n 2 S1 ⋅ S3 = S2 ⋅ S4 tür. 2 D C O R α α R α S3 S4 R R K S2 S1 A 9 B Geometri Formülleri PARALELKENAR A D a α Karşılıklı kenarları parelel ve eşit olan dörtgene paralelkenar denir. Paralelkenarın karşılıklı açıları eşittir. b b [AB] // [DC] ve [AD] // [BC] dir. θ α + θ = 180° olur. a B A C D 4. K, paralelkenarın üzerinde herhangi bir nokta α θ ise A(BKC) = S1 + S2 ve A( ABCD) = 2 ⋅ A(BKC) dir. θ α B C A 1. Köşegen uzunlukları, birbirlerini eşit iki parçaya bölerler. Alan dört eşit parçaya bölünür. E noktası parelelkenarın ağırlık merkezi veya simetri merkezidir. A S2 B S E D S1 D S K C 5. P, paralelkenarın içerisinde herhangi bir nokta ise S1 + S3 = S2 + S 4 S S A B D C S4 S1 2. Paralelkenarın a kenarına ait yüksekliği ha ve b kenarına ait yüksekliği hb olsun. S3 P S2 ha ≠ hb dir. Paralelkenarın alanı; B C A ( ABCD ) = a ⋅ ha = b ⋅ hb 6. B, H, F, E noktaları ve E, D, C noktaları A 2 D doğrusal ise | BH | =| HF | ⋅ | HE | hb E b ha A B F D C a H 3. Paralelkenarın kenar uzunlukları ile bir açısı veriliyor ise alanı; A( ABCD) = a ⋅ b sin α = a ⋅ b ⋅ sinθ 10 B C Geometri Formülleri 7. A(ABCD) = S ise A(BEF) = A( ABE) = A(BCF) = A(DEF) = 2 3 ⋅S 8 2 2 A(APD) + A(BPC) = A(APB) + A(CPD) şeklindedir. 1 ⋅S 4 A 1 ⋅ S olur. 8 A 2 |AP| + |CP| = |BF| + |DP| ve E D P D S 8 S 4 3S 8 F B S 4 B C 4. P, dikdörtgenin dışında herhangi bir nokta olmak üzere P yi köşelerle birleştirdiğimizde; C 2 2 2 2 |AP| + |CP| = |BP| + |DP| şeklindedir. DİKDÖRTGEN P Köşe açılarının ölçüleri 90° dir. Karşılıklı kenarları ve köşegen uzunlukları eşittir. A D B C 1. Köşegenler alanı dört eşit parçaya böler. Köşegenler birbirini ortalar. A D a S b S S b KARE S a B Köşegenleri dik kesişen ve köşegenleri açıortay olan dikdörtgene kare denir. C Dikdörtgenin özellikleri kare için de geçerlidir. 2. Dikdörtgenin çevresi, ABCD karesinde |AC| = |BD| = a 2 dir. Ç(ABCD) = 2⋅⋅(a + b) 2 A(ABCD) = a ⋅ a = a ve Dikdörtgenin alanı, A(ABCD) = a ⋅ b şeklindedir. A a b A(ABCD) = D | AC | ⋅ | BD | 2 A a 45° 45° b D 45° 45° E B a a a C 3. P, herhangi bir nokta olmak üzere P yi köşelerle birleştirdiğimizde; 45° 45° B 11 45° 45° a C Geometri Formülleri 2. [EF] orta taban, DELTOİD Taban uzunlukları ortak iki ikizkenar üçgenden oluşan şekle deltoid denir. Tepe azçılarını birleştiren köşegen açıortaydır. Ayrıca diğer köşegenin uzunluğunu dik ortalar. |AB| = a, |CD| = c ise |EF| = D a+c dir. 2 C c m(ADC) = m(ABC) ve A(ABCD) = | AC | ⋅ | BD | 2 a+c 2 E F D α θ A C E B 3. ABCD yamuğunda [AC] ve [DB] köşegen α θ A(KAD) = S1, A(KAB) = S2 B A(KBC) = S3, A(KCD) = S4 ise YAMUK S1 = S3 ve S1 = İki kenarı birbirine paralel olan dörtgene yamuk denir. S2 ⋅ S 4 tür. A(ABCD) = ( S2 + S 4 ) Paralel olan kenarlara yamuğun tabanları, diğer kenarlara yamuğun yan kenarları denir. [AD] nın orta noktası E, [BC] nın orta noktası F ise [EF] na orta taban denir ve 2 dir. D C S4 S1 [EF] // [AB] / [CD] dır. D a A C S3 K S2 A E B F YAMUĞUN ALANI A ABCD yamuk, [KH] ⊥ [AB], B |AB| = a, |DC| = c, |KH| = h ise Özellikler a+c Alan(ABCD) = ⋅ h 2 1. [AB] // [DC], m(A) + m(D) = m(B) + m(C) = 180° dir. D ♦ C ABCD yamuk, |KC| = |KB| ise A(AKD) = A(ABCD) = |KH| ⋅ |AD| dır. A B 12 A( ABCD) ve 2 Geometri Formülleri D C D c C A a–c H 2 c K a–c B 2 H K A ♦ B a ABCD yamuk, [EF] // [AB], 4. ABCD ikizkenar yamuk, [AC] ⊥ [BD] ve yamuğun yüksekliği ise |EF| = x, A(EDCF) = S1, A(AEFB) = S2 ve 2 a +c 2 S1 = S2 ise x = 2 h= dir. 2 a+c ve A(ABCD) = h dir. 2 D D c C c C H K S1 h x E F S2 A a A a B B DİK YAMUK Yan kenarlarından biri tabanlara dik olan yamuğa dik yamuk denir. İKİZKENAR YAMUK Paralel olmayan kenarları eşit uzunlukta olan yamuğa ikizkenar yamuk denir. D c C C c β D β h b b α α a A a A B ♦ B Bir dik yamukta köşegenler dik kesişiyorsa h = a ⋅ c dir. Özellikler 1. Taban açıları eşittir. D c C m(A) = m(B) = α, m(C) = m(D) = β dir. 2. Köşegenleri eşit uzunluktadır. h 3. [DH] ⊥ [AB], [CK] ⊥ [AB] |AH| = |KB| = | a−c | 2 A 13 a B Geometri Formülleri ÇEMBER A Teğet : Çember ile bir ortak noktası olan doğruya teğet denir. Kesen : Çember ile iki ortak doğruya kesen denir. Kiriş Yay 2α noktası olan α : İki ucu da çember üzerinde olan doğru parçasına kiriş denir. Merkezden geçen kirişe çap denir. En büyük kiriş çaptır. : Çember üzerindeki iki nokta arasında kalan parçaya yay denir. B m(AC) = 2⋅m(ABC) = 2α 3. Teğet-Kiriş Açı Çember üzerinde teğet ile kirişin oluşturduğu açıya teğet-kiriş açı denir. T teğer Teğet-kiriş açının ölçüsü gördüğü yayın yarısına eşittir. kesen O A B D kiriş A C α 2α B C AB yayı, AB şeklinde gösterilir. AB yayının ölçüsü ise m(AB) şeklinde gösterilir. m(BC) = 2⋅m(ABC) = 2α 4. Çapı Gören Çevre Açı ÇEMBERDE AÇI, TEĞET, KİRİŞ, KESEN ÖZELLİKLERİ Çapı gören çevre açının ölçüsü 90° dir. 1. Merkez Açı İki yarıçapın oluşturduğu açıya merkez açı denir. A B O Merkez açının ölçüsü gördüğü yayın ölçüsüne eşittir. A r O α 5. Merkezle teğetin değme noktasını birleştiren yarıçap, teğete diktir. α T, teğet noktası ise d ⊥ [TO] r T B d m(AB) = m(AOB) = α r 2. Çevre Açı Bir ucu ortak olan iki kriş arasındaki açıya çevre açı denir. Çevre açı gördüğü yayın yarısına eşittir. 14 O Geometri Formülleri 6. Çemberin sınırladığı alan içerisinde kesişen iki kirişin oluşturduğu açı B D A m( AB) + m(CD) a + b α= = 2 2 F C E P A O K a α K D L Bu kesenler arasındaki bağıntı; B α P, çemberin dışındaki bir nokta olduğuna göre b |PA| ⋅ |PB| = |PC| ⋅ |PD| = |PE| ⋅ |PF| = ... C 7. Çemberin sınırladığı alan dışında kesişen iki kesenin oluşturduğu açı m(BPC) = α= şeklindedir. 3. Noktanın çembere göre kuvveti alındığında; A, teğet noktası olmak üzere m(BC) − m( AD) 2 2 |PA| = |PB| ⋅ |PC| = |PD| ⋅ |PE| şeklindedir. x−y şeklindedir. 2 C A B A B P α x y P D D C E 4. Çemberin içindeki bir P noktasından sonsuz sayıda kiriş çizilir. P noktasının bu kirişlerden ayırdığı parçaların uzunlukları çarpımı eşittir. ÇEMBERDE UZUNLUK |PA| ⋅ |PE| = |PB| ⋅ |PF| = |PC| ⋅ |PH| = 1. Çembere dışındaki bir P noktasından iki tane teğet çizilirse bu uzunlukları birbirine eşittir. |PD| ⋅ |PK| = ... şeklindedir. P noktasının çembere göre kuvveti; A P Kuvvet = |PA| ⋅ |PE| = |PB| ⋅ |PF| = ... şeklindedir. A B C B K H P O [PA ve [PB teğet |PA| = |PB| şeklindedir. D 2. Çemberin dışındaki bir noktadan çembere sonsuz sayıda kesen çizilir. 15 F E Geometri Formülleri 5. Merkezden, uzunlukları eşit olan kirişlere çizilen dikmelerin uzunlukları birbirine eşittir. |AB| = |CD| ise |AH1| = |BH1| = |CH2| = |DH2| ve |OH1| = |OH2| şeklindedir. DAİRENİN ALANI VE ÇEVRESİ 1. Bir çember ve çemberin iç bölgesini oluşturan noktaların kümesinin oluşturduğu şekle daire denir. 2 A Dairenin alanı = π ⋅ r C 2 A( AOB)Daire di limi = H1 π ⋅ r ⋅ α | AB | ⋅r = 360° 2 H2 O 2. Çemberin çevre uzunluğu = 2 ⋅ π ⋅ r B AB yayının uzunluğu | AB |= D şeklindedir. 6. [AB] // |[CD] ise |AC| = |BD| dir. |AB| = |CD| ise |AB| = |CD| A A B C D C B D 16 2⋅ π⋅r ⋅α 360°