idemirtas@istinye.edu.tr Tıp Fakültesi Anatomi 06 Ağız yolu ile alınan besin maddeleri sindirim sisteminde mekanik ve kimyasal (enzimler) işlevlere tabi tutularak emilebilecek hale getirilirler. Büyük moleküllü maddelerin küçük moleküllere parçalandığı bu işleme digestio (sindirim) denir. Sindirim olayında rol alan organların meydana getirdiği sisteme sindirim sistemi denilir. 8-10 m uzunluğundadır. Rima oris aracılığı ile dışarıya açılır. Çene kapalı olduğu zaman dil ağız boşluğunu doldurur. Vestibulum oris Cavitas oris propria Dudak ve yanakların iç yüzünü döşeyen mukoza yukarıda ve aşağıda diş etleri üzerine atlayarak çıkmazlar oluşturur. Bu çıkmazlardan üsttekine fornix vesibuli superior, alttakine ise fornix vestibuli inferior denir. fornix vesibuli superior isthmus faucium fornix vesibuli inferior labium superius Dudakların dış yüzleri deri, iç yüzleri mukoza ile örtülüdür. Erkeklerde üst dudağın dış yüzünde bıyık, alt dudağın dış yüzünde ise sakal bulunur. commissura labiorum labium inferius Kanın renginden dolayı dudakların serbest kenarı kırmızı renktedir. Burada ter bezleri bulunmaz, buna karşılık yağ bezleri bulunur. Bu yağ bezlerinin salgısı mukozanın çatlamasını engeller. -Labium superiusYukarıda ortada burun, yanlarda ise sulcus nasolabialis ile sınırlanmıştır. -Labium inferiusAşağıda sulcus mentolabialis ile çeneden ayrılmıştır. Dudakların iç yüzünü örten mukoza alveol kemerleri üzerine atlarken tam orta hat üzerinde iki plika meydana getirir; frenulum labii superioris ve frenulum labii inferioris. Üst dudağın ortasında, oluk şeklinde yukarıdan aşağıya doğru burun alt ucundan üst dudağın ortasına uzanan philtrum adı verilen bir çöküntü bulunur. Philtrum’un üst dudakta sona erdiği kenarda tuberculum labii superioris adı verilen bir kabartı bulunur. Bu çıkıntı yeni doğan ve bebeklerde daha belirgin olup, anne memesinin kavranmasında önemlidir. Embriyolojik olarak mandibula ve alt dudak oluşan ilk yüz kısımlarıdır. Üst dudakta 1/1000 oranında yarık dudak (tavşan dudak) anomalisi görülebilir. -Modiolus anguli orisCommissura labiorumlar’ın yaklaşık 1,25 cm dış tarafında bulunan sert ve fibromusküler özellikte bir yapıdır. Modiolus 9 adet mimik kasın tutunduğu bir yapı olup, şekli ve hacmi şahıslar arasında farklı olabildiği gibi, cinsiyete, ırka ve yaşa göre de değişebilir. Isırma, çiğneme, içme, emme ve yutma fonksiyonlarının yanı sıra, vestibulum oris’teki basıncın değiştirilmesinde, konuşmanın farklı safhalarında, müzik tonlarının ayarlanmasında, bağırma ve çığlık atma gibi fonksiyonlarda, ağlamada ve yüz ifadelerinde rol oynar. A. facialis’in dalları a. labialis superior a. labialis inferior Dudağı iki parmak arasında sıkıştırarak bu arterlerden nabız alınabilir. Dudaklar damardan zengin organlardır, kesilmesi halinde bolca kanar, fakat yaraları da daha çabuk iyileşir. V. facialis’e dökülür. Üst dudağın duyu siniri n. maxillaris n. infraorbitalis Alt dudağın duyu siniri n. mandibularis n. mentalis n. maxillaris n. mandibularis Dudak kaslarının motor siniri n. facialis’tir. Yağ ve ter bezleri çok bulunur. Derisi ince ve çok damarlıdır. (çocuklarda, kadınlarda ve şişmanlarda fazla yağ dokusu bulunur.) M. massater ve m. buccinator arasındaki çukurluğu corpus adiposum buccae adı verilen bir yağ kitlesi doldurur. Erkeklerde sakal bulunur. Bu yağ kitlesi yanağın tombulluğunu verir. Yanağı kuvvetlendirerek emme esnasında yanağın içe doğru kolay çökmesini önler. A. facialis ve a. maxillaris’ten gelir. Venleri arterlere eşlik eder. Mukozaya sensitif sinirler n. mandibularis’ten (n. buccales), yanak derisine n. maxillaris ve n. mandibularis’ten, motor sinir ise n. facialis’ten gelir. Dudak ve yanakların iç yüzünü örten mukoza yukarıda ve aşağıda arcus alveolaris’ler üzerine atlar ve gingiva adını alır. Buradaki mukoza uyaranlara karşı pek duyarlı değildir. gingiva Ağız ve burun boşluğunu birbirinden ayıran yapıya damak (palatum) denir. Palatum durum (sert damak) Palatum molle (yumuşak damak) Maxilla’nın processus palatinus’u (ön 2/3) (içinden a-v-n sphenopalatina'nın dalları geçer) Os palatinum’un lamina horizontalis’i (arka 1/3) Yumuşak damak yutma ve emme fonksiyonları esnasında kaslar tarafından yukarı kaldırılarak pharynx’in arka duvarıyla birleşir. Böylece nasopharynx ile oropharynx’i birbirinden tamamen ayırır. M. tensor veli palatini’nin tendonu her iki tarafta hamulus pterygoideus’un lateralinden dolanarak orta hatta doğru uzanır. Önde, sert damağın arka kenarına tutunan bu fibröz yapıya aponeurosis palatina adı verilir. Uvula’dan yan taraflara doğru uzanan iki tane kavis bulunur; arcus palatoglossus (önde) damağı dile bağlar ve içinde m. palatoglossus bulunur. arcus palatopharyngeus (arkada) damağı pharynx’e bağlar ve içerisinde m. palatopharyngeus bulunur. İki kavis arasındaki çukurluğa fossa tonsillaris denir. Burada tonsilla palatina bulunur. Yumuşak damak kasları M. palatoglossus M. palatopharyngeus M. tensor veli palatini M. levator veli palatini M. uvulae Bu kasların siniri plex. pharyngeus’tur. Sadece m. tensor veli palatini sinirini n. mandibularis'ten alır. Bir kısım lifleri m. transversus linguae’nın yapısına katılır. Aponeurosis palatinae Tonsilla palatinanın ön tarafından geçerek dilin yan taraflarında sonlanır. Plexus pharyngeus Dil kökünü yukarı-arkaya çeker ve arcus palatoglossus’ları orta hatta yaklaştırır. İki taraflı kasıldığında isthmus faucium’u daraltır ve oropharynx’i cavitas oris’ten ayırır. M. palatoglossus M. palatopharyngeus Sert damak ve aponeurosis palatina Pharynx’in yan tarafları ve cartilago thyroidea’nın arka kenarı Plexus pharyngeus Yutma esnasında pharynx’i yukarı, öne ve içe doğru çekerek kısaltır. Yumuşak damağı gerer ve aşağıya çeker. Arcus palatoglossus’ları orta hatta yaklaştırarak isthmus faucium’u daraltır. Bu kasın başlangıç kısmının arasından geçen m. levator veli palatini bu kası iki kısma ayırır. Dil köküne, damak kavislerine veya yutak arka duvarına temas edilmesi yutma veya öğürme reflekslerine yol açar. Fossa scaphoidea, lamina lateralis processus pterygoidei ve tuba auditiva’nın kıkırdak parçası Aponeurosis palatinae N. pterygoideus medialis (Cr5-3) İki taraflı kasıldığında yumuşak damağı gerer, tek taraflı kasıldığında yumuşak damağı kendi tarafına çeker. Ayrıca Eustachi borusunu genişletir. Temporal kemiğin pars petrosa’sının alt yüzü ve tuba auditivae’nin kıkırdak kısmı Yumuşak damak ve aponeurosis palatinae’nin üst yüzü Plexus pharyngeus Yumuşak damağı yukarı kaldırır, pharynx arka duvarına doğru çeker. Ayrıca ostium pharyngeum tuba auditiva’yı daraltır fakat Eustachi borusunu genişletir. -Posterior view- Spina nasalis posterior ve aponeurosis palatinae Aşağı doğru inerek uvulae’nın mukozasında sonlanır. Plexus pharyngeus M. uvulae Kasıldığında uvula palatina (küçük dil) kısalır ve yukarı-geriye doğru çekilir. A. maxillaris’in dalı a. palatina major A. facialis’in dalı a. palatina ascendens A. carotis externa’nın dalı a. pharyngea ascendens - ramus palatinus Plexus ptergoideus’a ve plexus tonsillaris’e dökülür. Duyu sinirleri n. palatinus major, nn. palatini minores, n. nasopalatinus ve n. glossopharyngeus’tan gelir. m. mylohyoideus m. geniohyoideus m. digastricus (venter anterior) İnsanda farklı zamanlarda çıkan iki çeşit diş grubu bulunur. Süt dişleri (dentes decidui) 5 -her bir yarım çenede- 2 kesici diş (dentes incisivi) 8 Kalıcı dişler (dentes permanentes) 2 kesici diş (dentes incisivi) 1 köpek diş (dens caninus) 1 köpek diş (dens caninus) 2 küçük azı diş (dentes premolares) 2 süt azı diş (dentes molares) 3 azı diş (dentes molares) Sol taraf Üst çene dişlerinin oluşturduğu diş kavsi, alt diş kavsinden daha geniştir. Ağız kapalı iken üst dişler, alt dişleri önden ve yanlardan bir miktar örter. Bu nedenle, kapalı ağızda üst ve alt çene dişleri tam birbirleri üzerine gelmezler. -20 yaşında bir yetişkinAkıl dişi (dens serotinus: dens molaris tertius) Çıkış zamanları şahıslar arasında çok farklılık gösterir ve diğer dişlere oranla da yerleşme ve çıkma şekli bakımından düzensizlik gösterir. -5 yaşında bir çocuk- Enamelum Substantina adamantina Mine tabakası Dentinum Cementum Dişin kök kısmını dıştan saran ince kemik tabakasıdır. Apex radicis dentis Gingiva Periodontium Diş kökleri ile alveol duvarı arasında 0.1-0.2 mm genişliğindeki spatium periodontale denilen aralıkta bulunur. Uluslararası olarak iki haneli sistem dünya çapında kullanılmaktadır. Aşağıdaki çizelgede "sol" ve "sağ" ifadeleri hastanın soluna ve sağına karşılık gelir. a. alveolaris superior posterior a. alveolaris superior anterior Arterleri takip eder ve aynı ismi alırlar ve bunlar plexus pterygoideus’a açılırlar. plexus pterygoideus Dişlere arterleri, diş kökünün ucundaki delikten girerler. Bu damarlar aynı zamanda dişeti ve alveolleri de besler. a. alveolaris inferior n. maxillaris üst çene dişlerinden duyuyu alır. n. alveolaris superior medius n. alveolaris superior posterior n. mandibularis alt çene dişlerinden duyuyu alır. n. alveolaris inferior n. alveolaris superior anterior
