yazım

T.C.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLİERİ ENSTİTÜSÜ
KİMYA BİLİM DALİ
ORGANİK KİMYA ANABİLİM DALI
13041310008
SAKİNE BAYSAL
BİLİMSEL BİLGİYE ERİŞİM VE SUNMA
ERZURUM - 2014
1
ASPİRİN
ÖZET
Canlılığın varoluşundan itibaren çeşitli hastalıklarla mücadele edilmiştir. Her dönem
de yaşayan insanlar kendi çağlarının getirdiği şartlar çerçevesinde hastalıklarına çare
aramışlardır. Bu arayışlar bazen sonuç verirken bazen de yeterli olamamıştır. Ancak zamanla
şartlar geliştikçe hastalıklarla mücadele daha da kolaylaşmıştır. Çünkü eskiden tedavi amaçlı
olarak yalnızca bitkiler kullanılmıştır ve yararlarının yanında zararları da olmuştur. Günümüz
de ise istenilen bileşiklerin teknoloji sayesinde zararları en az seviye inecek şekilde kimyasal
olarak üretilebilmektedir.
Bu çalışmada ilaç hakkında kısaca bilgi verildikten sonra çok bilindik bir ilaç olan
aspirin ele alınacaktır.
GİRİŞ
İLAÇ NEDİR?
Hücreler üzerine olan çeşitli etkileriyle hastalıkların bulunmasında, tedavi edilmesinde
ve hastalıklardan korunmak amacıyla canlılara çeşitli yollarla verilen kimyasal maddelerdir. 1
Bir moleküle ilaç denilebilmesi için canlılara yarar sağlayabilecek bir hipotez
olmalıdır. Bu hipotez çeşitli yollarla geliştirilebilir.(Melli,M) Bu gelişimi gerçekleştirebilecek,
kimya sektöründe yer alan ilaç endüstrisinin varlığı ülkemizde halk sağlığının korunmasında
ekonomik ve stratejik açıdan oldukça önemlidir.2 Yeni ilaç geliştirilmesinde çıkış noktası
olabilecek bazı yöntemler;

“Halk ilaçlarından ve doğal kaynaklardan yararlanma

Doğal kaynaklı ilaçların yapılarını değiştirmek veya taklit etmek

Vücutta yeni hedef moleküllerin bulunması ve onu aktive veya inhibe eden
kimyasal maddeler
1
2
2
http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0la%C3%A7
Türkiye İlaç Sanayi Sektör Raporu

Hormonlar ve benzerleri endojen etkin maddelerin taklit edilmesi

Var olan ilaçların yan tesirlerinin incelenmesi

Görece gelişigüzel bir yaklaşımla ya da tesadüfen ilaç bulunması

Başka firmanın ilacının taklit edilmesi”(Melli,2007)
Geliştirme çalışmaları esnasında ve sonrasında molekülün her türlü özelliği, etkileri,
yan etkileri diğer ilaç ve kimyasallarla olan etkileşimleri tüm yönleriyle araştırılır ve uygun
görüldüğü takdirde ilaç olarak sunulur. Ülkemiz de en yaygın kullanılan ilaçlar ağrı
kesicilerdir ve ağrı kesici denildiğinde aklımıza ilk gelen ilaç aspirindir.
ASPİRİNİN TARİHÇESİ
Aspirinin çıkış maddesi organik bir asit olan salisilik asittir. Salisilik asit yüksek erime
noktasına sahip renksiz ve kristalimsi görünümdedir. Suda çok az çözünmesine rağmen
alkolde çözünür.3 Bu asitin ağrı kesici etkisi uzun süredir bilinmektedir. Bu asit ilk başlarda
söğüt ağacı kabuklarından elde edilmekteydi,ancak daha sonra birçok bitkide de bulunduğu
anlaşılmıştır.(Süzer, 2008)
Bazı bitkiler bu asiti kendi savunma mekanizmaları olarak kullanırlar. Bazı besinlerdeki
salisilat miktarı tablo da verilmiştir;
3
3
http://www.food-info.net/tr/qa/qa-fi27.htm
Gıdalarda salisilat miktar(/100)
Yok
denilecek Düşük
kadar az
(0.1-0.25mg)
Orta
Yüksek
Çok yüksek
(0.25-
(0.5-1mg)
(>1mg)
0.49mg)
Bezelye,fasulye,
kereviz
Karnabahar,manta Kabak,
Yonca,
brokoli, turp,mantar,
siyah
salatalık,
ıspanak, domates,zeyti
zeytin
patates
n, yeşil biber
Elma,ekşiüzüm,
Kivi,eri
Kırmızı
Kavun, kayısı,
limon,
k,
üzüm,avokado,mandali
böğürtlen,
mango,kiraz
karpuz,
na
kuru üzüm
lahana, r, soğan
mercimek
Meyveler
Muz, armut
nektarin
Kabuklu yemişler
ve tohumlar
Maun cevizi
Yer fıstığı, susam Hindistn
Antep
tohumu, ayçiçeği, cevizi
fıstığı
fıstığı,
çam Badem,
yer
fıstığı
fındık
baharatlar
Sarımsak,maydano
z, Frenk soğanı
sirke
rezene
Kimyon, dere
otu,
kekik
zerdecal,harda
l, biberiye
4
Salisilik asit insanlar tarafından zor tolare edilmektedir.Felix hoffman bu asitin üzerine
yaptığı çalışmalar sonucunda 1897 yılında asetil salisilik asiti saf olarak elde etmiştir.Felix
hoffman’ın yaptığı incelemeler sonucunda asetil salisilik asitin, salisilik asitten daha iyi tolare
edildiği saptanmıştır.Bunun sonucu olarak da asetil salisilik asit şimdilerde de bilinen
ASPİRİN adıyla 1899 yılında ilaç olarak kullanılmaya başlanmıştır.(Süzer,2008)
Aspirin ağrıyı kestiği bilinmekteydi; ancak bunu nasıl gerçekleştirdiği uzun yıllar sonra
John R.Vane tarafından açığa çıkarıldı.John R.Vane 1971’de aspirinin siklooksijenaz enzimin
ve prostaglandin hormonunun sentezini baskılayarak ağrıyı kestiğini bulmuştur.Buluşundan
dolayı 1982’de John R. Vane Nobel ödülünü kazanmıştır.4
ASPİRİN YAPISI VE GENEL ÖZELLİKLERİ
Kimyasal adı
Kimyasal formülü
Asetil salisilik asit
Molekül ağırlığı
180g/mol
Ergime noktası
136oC
Kaynama noktası
140oC
Yoğunluğu
1,40g/cm3
C6H8O4
‘’Asetil salisilik asitin genel adı olan aspirin kokusu olmayan, hafif ekşi acı renksiz
bir tozdur. Su içinde kolayca erimezken sodyum karbonat içinde için de erir. İnsan vücudunda
ya da alkali bir ortamda ayrıştığı zaman salisilik ve asetik asitlere dönüşür.Yandığında tortu
bırakmaz.’’(Özer)
ASPİRİN SENTEZİ
4gram salilik asit alınarak, üzerine 6ml asetik anhidrit ilave edilir.Katalizör olarak da
5ml asit ilave edilir.Berrak çözelti olana kadar ısıtılır.oda sıcaklığına getirilir.Kristallenme
başlamışsa süzme işlemi yapılır.Verim hesaplanır.
4
5
http://www.webhatti.com/saglik/29992-aspirin-nedir-ve-faydalari-nelerdir.html
ASPİRİN ENDİKASYONLARI
Baş ağrısı, diş ağrısı, siyatik, romatizmal ağrılarda,ateşli hastalıklarda , boğaz
ağrılarında ve migren ağrılarında kullanılabilir.5
ASPİRİN KONTREDİKASYONLARI
‘’Salisilatlara ve diğer non-steroidal antienflamatuvar ilaçlara karşı aşırı duyarlılığı
olanlarda, kanama eğiliminin arttığı patolojik durumlarda, gebeliğin son üç ayında, glukoz-6fosfat dehidrogenaz eksikliğinde, gastrointestinal kanalda kronik ve aktif ülseri olanlarda
kullanılması sakıncalıdır’’.6
ASPİRİNİN KULLANIM ŞEKLİ
Aspirin tok karnına içilen bir ilaçtır.Yemeğin yanında bir sıvıyla tüketilmelidir.
-Erişkinlerde 3*(1-2) 500-1000mg tablet;
-Romatizmal hastalıklarda 4*2 tablet ;
-9-15 yaş grubunda 2*1 tablet ;
-7-9 yaş grubunda 2*(1:2) tablet;
-7 yaş altındaki çocuklarda 100mg lık tabletler kullanılır.günde 1ya da 2 tablet şeklinde
kullanılır.
5
Bayer Türk Kimya San. Tic. Ltd. Şti.
6
6
http://www.1ilac.com/ilaclar/Bayer/aspirin.tablet.htm
ASPİRİNİN ETKİLEŞİMLERİ
‘’Asetil salisilik asit plazma protrombin konsantrasyonunu azaltması nedeniyle
antikoagülanların etkisini potansiyelize eder. Oral hipoglisemiyanların etkisini potansiyelize
eder. Salisilatlar küçük dozlarda probenesid ve sülfinpirazonun ürikozürik etkisini azaltır.
Spirinolaktonla
oluşan
sodyum
itrahı,
salisilat
varlığında
azalabilir.
Alkolle,
kortikosteroidlerle birlikte kullanımı gastrointestinal sistemde kanama olasılığını artırır.
Pirazolon türevleriyle birlikte kullanımı gastrointestinal
ülserasyon riskini artırır. Üriner
alkalileştiriciler
artırarak;
salisilatın
böbrekten
atılım
hızını
fenobarbital
enzim
indüksiyonuyla, propranolol bazı reseptörlerle kompetitif etki nedeniyle asetil salisilik asidin
etkisini azaltırlar’’7
UYARILAR
Nazal alerjisi olanlarda dikkat edilmelidir. Tiroid fonksiyonlarını etkiler. Karaciğer de
problemi olanlarda Ameliyat olan hastalarda kanı sulandırma riski olduğundan çok fazla
önerilmez.8
Aspirin en çok bilinen ilaçlardan biridir. Aspirinin faydalı olduğu kadar zararlı
olabileceği de unutulmamalıdır. Aspirinin önce faydalarından bahsedip daha sonra zararlarına
geçeceğiz.
ASPİRİNİN FAYDALARI
Bilindiği gibi aspirinin en yaygın kullanımı ağrı kesici ve ateş düşürücü olarak
kullanılır. Kaşıntıyı kesiyor , hem büyük hem düşük tansiyonu düşürebiliyor.Güneş
yanıklarında vücudun su toplamasına engeller.nasıra iyi geliyor,prostatı önleyebilir, bazı
kanserler karşı koruyor.Uçukları iyileştiriyor kısırlığa iyi geliyor,siğilleri söküp atıyor. 9
Aspirinin en bilindik faydalarından biri de felç ve kalp krizi riskini azaltmasıdır.Felç
ve kalp krizinin asıl sebepleri kanın pıhtılaşıp damarları tıkamasıdır. Aspirinin kanı
sulandırma özelliği olduğu için düzenli kullanımlarda bu hastalıkları önleyebiliyor.
7
http://www.1ilac.com/ilaclar/Bayer/aspirin.tablet.html
8
Bayer Türk Kimya San. Tic. Ltd. Şti
9
http://www.hakkinda-bilgi-nedir.com/aspirinin-faydalari-ve-zararlari-nedir+aspirinin-
faydalari-ve-zararlari-hakkinda-bilgi
7
Ancak kalp krizi geçirdikten sonra tekrarlamasını mı önlediği yoksa herkesin mi
kullanması gerektiği hakkında kesin sonuçlar bulunmamaktadır.10
Yapılan bazı araştırmalarda da aspirinin kanserden koruduğu,kansere yakalanmayı
azatlığı ve kanserden ölme oranını düşürdüğü belirtilmiştir.aspirin kullanımı kanser
hücrelerinin çoğalmasını da önlüyor.11
Aspirinin diğer bir yararı da ciltte ki gözenekleri temizleyip cildin parlak ve temiz
görünmesini sağlar.12
Şeker hastalarının kalp krizi geçirme olasılığı daha fazladır. Aspirin bu hastalarda da
fayda göstermektedir.
ASPİRİNİN YANETKİLERİ/ZARARLARI
Devamlı ve düzenli olarak aspirin kullanımı, belirli yaşlardan itibaren ortaya çıkarak
ilerlemesi durumunda körlüğe sebebiyet verebilecek makula dejenerasyonu denilen hastalığa
yakalanma riskini artırır.(Kınıkoğlu,2013)
Aspirinin asidik bir ilaç olmasından dolayı ülser ve gastrit oluşumunu tetikler.Bazen
de mide ve bağırsaklarda kanamalara neden olur.13
Aspirinin uzun süre genç yaşlarda kullanımı işitme kaybına ve kulakta çınlamalara
neden olur. Karaciğerin de harabiyet olanlar ve cerrahi müdahale geçirenler için risk teşkil
edebilir. Çünkü kanı sulandırıp kanama zamanının uzamasına sebep olur.
Aşırı dozda ve sürekli aspirin kullanımı böbrek yetmezliğine sebep olur.14
10
http://www.webhatti.com/saglik/29992-aspirin-nedir-ve-faydalari-nelerdir.html
11
http://www.bilimania.com/yasam-bilimleri/36-yasam-bilimleri/3488-aspirin-ve-kanser
12
http://blog.kozmotrend.com/2012/07/aspirin-maskesi-yararlari-ve-yapilisi/
13
http://www.hakkinda-bilgi-nedir.com/aspirinin-faydalari-ve-zararlari-nedir+aspirinin-
faydalari-ve-zararlari-hakkinda-bilgi
14
8
http://www.doktormurat.net/makale/1014/dikkat!-aspirin-korluk-yapabilir.
SONUÇ
Görmüş
olduğumuz
gibi
aspirinin
birçok
yararının
yanında
zararları
da
görülebilmektedir. Aspirinin kalp krizine olan etkisi tam olarak bilinmediğinden sağlıklı
kişilerin kullanmasının ne kadar doğru olduğu bilinmektedir. Bu nedenle her ilaç gibi
aspirinde bilinçsizce kullanılmamalı ve doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
9
KAYNAKÇA
1)Aspirin’in Farmokolojik Özellikleri Dün, Bugün ve Gelecek
2)Aspirinin Eldesinde farklı bir maddenin kullanılmasıyla Sentezi
3)Bitkilerden İlaç Elde Edilmesİ
4)Bayer türk kimya san. tic. ltd. şti.
5)http://blog.kozmotrend.com/2012/07/aspirin-maskesi-yararlari-ve-yapilisi/
6)http://www.bilimania.com/yasam-bilimleri/36-yasam-bilimleri/3488-aspirin-ve-kanser
7) http://www.doktormurat.net/makale/1014/dikkat!-aspirin-korluk-yapabili
8)http://www.food-info.net/tr/qa/qa-fi27.htm
9) http://www.hakkinda-bilgi-nedir.com/aspirinin-faydalari-ve-zararlari-nedir+aspirininfaydalari-ve-zararlari-hakkinda-bilgi
10)http://www.1ilac.com/ilaclar/bayer/aspirin.tablet.htm
11)http://www.webhatti.com/saglik/29992-aspirin-nedir-ve-faydalari-nelerdir.htm
12)http://tr.wikipedia.org/wiki/%c4%b0la%c3%a7
13)Türkiye İlaç Sanayi Sektör Raporu
10