Slayt 1

Tesis Planlama
Dersin Amacı
Tesis planlaması konusu işletmenin verimliliğini ve
karlılığını doğrudan etkileyen faaliyetleri kapsar. Bu
nedenle tesis planlaması; disiplinler arası bir yaklaşım
içinde sunulmakta, tesis yeri seçim ve tasarım işlemleri
yönünden incelenerek, tesis içerisinde yerleşim ile ilgili
karşılaşılacak problemlere nasıl çözümler getirileceği
konusunda beceriler kazandırmak ve bunlara uygun kalitatif
ve kantitatif tekniklerin uygulanmasını sağlamak.
Dersin İçeriği
Genel tanım ve temel kavramlar, Sistematik Tesis
Düzenleme (SLP) ile Üretim Akış Analizi (PFA), Akış, Alan
ve Faaliyet ilişkilerin belirlenmesi ve diyagramlarının
çizlmesi, Malzeme taşıma sistem ve araçları, Yerleşim
planlama model ve tasarım algoritmaları, Bilgisayar destekli
tesis tasarım, Fabrika ve ofis yerleşimi, Tesis Yeri Seçim
model ve teknikleri, Montaj hattı dengeleme, Tesis
planlama projesi sunumudur.
Ders Akışı
Hafta 1. Tesis Planlamaya Giriş
Hafta 2. Tesis Yerleştirme ve Tesis Yeri Seçiminin Önemi
Hafta 3. Tesis Yeri Seçiminde Kullanılan Metotlar
Hafta 4. Tesis Düzenleme
Hafta 5. Sürece Göre Düzenleme
Hafta 6. Sürece Göre Düzenlemede Kullanılan Metotlar
Hafta 7. Düzenlerin seçimi ve akış şiddetlerinin
hesaplanması
Hafta 8. Melez Tipi Düzenleme
Ders Akışı
Hafta 9. Ürüne Göre Düzenleme
Hafta 10. Ara Sınav
Hafta 11. Montaj Hattı Dengeleme Teknikleri
Hafta 12. Uzaklık Temelli Düzen Maliyetlerinin
Hesaplanması
Hafta 13. Bilgisayar Destekli Tesis Düzenleme
Hafta 14. Oluşturmaya ve Geliştirmeye Dayalı Algoritmalar
Değerlendirme Sistemi
YARIYIL İÇİ ÇALIŞMALARI
SAYISI
KATKI
YÜZDESİ
Ara Sınav
1
40
Ara Sınav
1
40
Kısa Sınav
2
20
Kısa Sınav
2
20
Ödev
1
20
Ödev
1
20
Proje / Tasarım
1
20
Proje / Tasarım
1
20
Kaynaklar
1. Stratejiden Uygulamaya Tesis Tasarımı, ERKUT, H.,
BASKAK, M., İrfan Yayıncılık, 1997, ISBN:975-371-035-6
2. Facilities Planning 3E WIE James A. TOMPKINS, JOHN
A. WHITE, Yavuz A. Bozer, J. M. A. Tanchoco John Wiley
High Education , 2003 ISBN: 0471389374
3. Manufacturing Facilities: Location, Planning, And Design
2e , D.R. SULE, Pws-Kent-Itp,ISBN: 0534934358.
4. Facilities and Workplace Design, An Illustrated Guide,
Quarterman Lee,Arild Amundsen, William Nelson and
Herbert Tuttle, Strategos 2007.
Tesis Planlama
Endüstri Mühendisliği genel anlamda
“insan, malzeme ve makineden oluşan
bütünleşik
sistemlerin
kuruluş
ve
devamlılığının yönetimi ile ilgilenen
mühendislik dalıdır”
•
•
•
•
Zaman
Para
Malzeme
Enerji
Tesis Planlama
Tesis planlama yada tesis tasarımını tanımlandığında,
“endüstriyel ürün üreten işletmelerin, ilk düşünce
aşamasından başlayarak, ilk üretime geçilen ana kadar
geçen süre içinde tüm yönleriyle ele alınması
sürecidir.”
Tesis planlama farklı kaynaklarda tesis yönetimi, tesis
tasarımı olarak da ele alınmakta ve "zaman, binalar,
teknoloji, mobilya, teçhizat ile ilgili sarf edilen çabaların
örgütsel eğilimler dogrultusunda koordine edilmesi”
şeklinde tanımlanmaktadır.
Tesis Planlama
Tesis yönetimi sadece binaların yönetimi ile değil aynı
zamanda hizmet ve insanları da içerir. Uluslararası
Tesis Yönetim Birliği’nin (IFMA/International Facility
Management Association), tanımlamasına göre; Tesis
Yönetimi “ insan, yer, süreç ve teknolojiden oluşan
çevrenin işlevselliğini sağlamak için çoklu disiplinleri
kapsayan bir çalışma konusudur” ve aşağıdaki şekille
ifade edilmiştir:
Tesis Planlama
Bazı kaynaklarda ise; “Tesis planlamanın bir kurum ya
da organizasyonun fiziksel olarak düzenlenmesi için
geliştirilmiş sistematik bir yaklaşım olduğu ve birçok
farklı kurum ya da organizasyon için kullanılabilecek bir
araç” olduğu söylenmektedir.
Bu organizasyon ya da kurumlar;
Eğitim,
Sağlık,
Adalet veya
Büyük ya da küçük çaplı şirketler ya da işletmeler olabilir.
Tesis Planlama
Tesis Planlamanın Amacı
Planlama geleceğe yöneliktir, gelecekteki durumları
veya koşulları tahmin ederek, organizasyonlar için
avantaj, kazanç, fayda geliştirmektir. Planlama aynı
zamanda devam eden bir süreçtir. Bu süreç, bugünkü
ve gelecekteki durumlar ve değişikliklere cevap
olmalıdır.
Tesis Planlama
Tesis planlama organizasyonlar tarafından genellikle
yeni bir alana veya mevcut alanın düzenlenmesine
ihtiyaç duyulduğunda kullanılır. Fakat aynı zamanda bir
bölümün
yeniden
düzenlenmesinde
de
tesis
planlamadan faydalanılır. Organizasyonlar ve kurumlar
bazen departman sorumluluklarını, fonksiyonlarını
veya hiyerarşik ilişkilerini değiştirirler. Bu tür
değişiklikler oluştuğu zaman mevcut fiziksel alan
ayarlamaları artık etkin olmayabilir. Tesis planlama bu
yeni yapıya göre de organizasyonun alanlarını
ayarlamasına yardımcı olur.
Tesis Planlama
Tesis planlama bir kuruma yeni bir alan, alanın yeniden
düzenlenmesi ve eski alanlar için gereksinimler
hakkında karar vermede yardımcı olur. Bazen birkaç
küçük veya ilişkili organizasyonlar alanı paylaşımı
yapar. Tesis planlama şirketlerin/bireylerin kişisel alan
ihtiyaçlarının uygun olup olmadığını belirler.
Tesis Planlama Süreci
Organizasyonlar ve kurumlar planlama sürecini
içeriden başlatabilirler. Fakat bazen tasarım ve/veya
planlama danışmanlarına bazı noktalarda gereksinim
duyabilirler. Bazı görevler organizasyon tarafından
danışman yardımı olmaksızın yapılabilir. Aslında, bu
işlemin
danışman
aranmadan
önce
gerçekleştirilmesinin iki faydalı yönü vardır.
•Birincisi; kendi kullanımları için hedef ve amaçlarını
geliştirme fırsatına sahip olacaklar.
•İkincisi; danışmanlar için faydalı olabilecek bir takım
malzemeler/dokümanlar üretecekler.
Tesis Planlama
Bir organizasyon veya kurumun tesis planlama
sürecinde hazırlaması gereken dört şey vardır.
Bunlar;
•Organizasyonel amaç ve hedefler,
•Tesis amaçları,
•Organizasyonel fonksiyonlar ve mevcut alanlarla ilgili
problemler,
•Tesis ihtiyaçlarıdır.
Organizasyonel Amaç ve
Hedefler
Organizasyonun endüstrideki durumu,
misyon ve
amaçlardan oluşur. Amaçlar organizasyonun neler
yapmak istediğini belirlemesidir, yani geleceğe aittir.
Hedefler doğrudan amaçlarla ilgili olmalı ve mümkün
olduğunca özel olmalıdır.
Bu yüzden organizasyonlar amaçlara yönelik
toplantılar düzenleyebilir. Binalara yönelik planlamalar
20, 30, 50 yıl gibi uzun vadeli olmasına karşın,
amaçlara her beş yıl, hedeflere de her yıl ya da her iki
yılda bir bakılması tavsiye edilir. (Planlama sürekli
devam etmektedir.)
Organizasyonel Amaç ve
Hedefler
Eğer organizasyon hizmetle ilgiliyse müşteri tanımları
yapılmalıdır. (Müşteri gruplarında herhangi bir
değişiklik olsun ya da olmasın). Örneğin; bir
organizasyon şimdi genç ailelere hizmet sunabilir fakat
daha sonra tüm aileler içinde hizmet sunmayı
planlayabilir. Bu sayede sadece müşteri sayısı
artmayacak, aynı zamanda hizmette değişecektir. Bu
durum muhtemelen işgücü ihtiyaçlarını da etkileyecek,
fakat aynı zamanda kullanımda olan binaların
ihtiyaçlarını da etkileyecektir. Aşağıda bir hizmet
organizasyonu için amaçlara yönelik örnek verilmiştir.
Organizasyonel Amaç ve
Hedefler
Öncelikle amaçlar üzerinde hemfikir olunarak
organizasyonel hedefler geliştirilir. İyi hedefler
geliştirmek için anahtar, soru sormaktır. Bu soru;
“Bu hedef amaca ulaşmada nasıl yardımcı olacaktır?”
Aile sağlığı merkezi bireylerin ve ailelerin toplumsal
iletişimlerini ve iletişimdeki uyumlarını desteklemeye yönelik
fırsatlar sağlayacaktır.
Bu aile sağlığı merkezinin bazı hedefleri;
•Ebeveyn eğitimi hizmeti ve bu becerilerin
gerçekleştirileceği yerin sağlanması,
•Sağlık eğitimi ve koruyucu sağlık hizmeti sağlamak
•Ailelere finansal planlama, sağlıklı yemek pişirme ve
ev bakımı hakkında ev işleri eğitimleri sağlamaktır.
Tesis Amaçları
Organizasyonlar, organizasyonun kaplayacağı fiziksel
alanlar için öncelikle bir durum belirlemesi yapar. Bu
genel bir açıklamadır ve spesifik (özel) alan
ihtiyaçlarının bir kümesi değildir. Tesis için genel
kriterleri içermelidir. Bu amaçlar organizasyonun,
operasyonel amaçları ve hedefleri karşılamada
gereksinim duyulan alanı belirlemede organizasyona
yardımcı olmaktadır.
Tesis Amaçları
Bazı tesis amaçlarına örnek vermek gerekirse;
•Tüm çalışanlar için insanca çalışılacak bir iş çevresi
sağlamak (engelli işçilerin ihtiyaçları, kaliteli çalışma
ortamları gibi),
•Uygun çalışma grupları arasında iletişimi
kolaylaştırmak,
•Esnek iş düzenleri sağlamak,
•Alanları etkin kullanmak,
•Çalışanların kişisel ihtiyaçlarını temin etmek (örneğin;
işletme içinde çocuk kreşleri, kafeteryalar, sağlıklı
yaşam alanları/spor salonları),
•Organizasyon fonksiyonları içinde bilişim
teknolojilerinin entegrasyonunu /bütünleşmesini
sağlamak,
•Davetkar bir görünüm sunmaktır.
Fonksiyonel
Durumlar/Açıklamalar
Organizasyonlar burada; güncel fonksiyonlarını, bu
fonksiyonlarda nasıl değişiklikler olabileceğini ve
mevcut fiziksel durumlarından kaynaklanan problemli
alanları içeren tanımlar yapar. Bu işe başlamanın en iyi
yollarından biri kuruluş şeması geliştirmek veya
mevcudu değiştirmektir. Bu şema hiyerarşik ilişkileri ve
fonksiyonel ilişkileri tanımlamalıdır. Bu şema
organizasyonun fonksiyonel amaçlarını yansıtmalı ve
organizasyonda
yaşanacak
değişimlerden
etkilenmelidir.
Fonksiyonel
Durumlar/Açıklamalar
Organizasyon şeması dışarıdan hizmet veren bir
danışman içinde oldukça faydalıdır. Doğru ve kesin bir
şema hazırlandıktan sonra; temel fonksiyonlar olan
günlük aktivitelerin neler olacağı, çalışma gruplarının
veya departmanların tanımları hazırlanır. Bu tanımlar;
çalışan sayılarını, iş pozisyonlarını ve dışarıyla iletişim
kuran birimlerin iletişim sıklığını içermelidir. Aşağıda
örnek bir departman tanımlanmıştır.
Fonksiyonel Durumlar/Açıklamalar
Bordro Departmanı
Bu departman tüm çalışanların bordrolarını hazırlar. Her çalışanın
zaman kartları haftalık bazda takip edilerek bordro çalışanları
tarafından işlenir ve kayıt altına alınır. Tüm kayıtların hem çıktıları
alınır hem de CD’lere kopyalanır. Çekler her bir birim için belirlenmiş
kişilere dağıtılır.
Toplam eleman: 12
•Yönetici: 1
•Yönetici Asistan: 1
•Süpervisor/gözetmen: 2
•Bordro çalışanı: 8
Dış kontaklar: telefon zincirleri, ofis içi mailler, çeklerin haftada bir kez
Perşembe günleri belirlenmiş kişilerce saat 10’dan 11’e kadar
toplanması.
Fonksiyonel
Durumlar/Açıklamalar
Fonksiyonel
Durumlar/Açıklamalar
Neredeyse çalışma alanlarındaki tüm aktiviteler tesis
bağlantılı işlerdir. Örneğin; eğer bir organizasyondaki
bir birim sadece içerideki bir birimle (kontak) iletişim
halindeyse ve bu telefon ya da maille sağlanıyorsa, bir
resepsiyon ya da bekleme alanına gereksinim yoktur.
Fakat uygun bir kablolamaya gereksinim duyulur ve
tüm personel ofislerinde bir bilgisayar ve telefona
gereksinim duyacaktır. Bu ayrıca halkla iletişim için
geçerli değil anlamına gelmektedir. Birim ana dolaşım
alanında çıkışa kadar herhangi bir alana yerleştirilebilir.
Aynı şekilde bir birim halkla iletişim gerektiriyorsa
kişilerin kolayca ulaşabileceği bir alana yerleştirilmeli
ve bir bekleme alanı içermelidir. Bir diğer örnek de;
sıklıkla projeler üzerinde ortaklaşa çalışan iki birimin
paylaştığı çalışma odası ihtiyacıdır.
Fonksiyonel Durumlar/Açıklamalar
Her bir birim için fonksiyonel durumları tanımladıktan
sonra organizasyon hangi değişiklikleri öngördüğünü
incelemelidir. Bu değişiklikler; çalışan sayıları,
çalışanların dağılımları (daha az sekreter, daha fazla
destek personeli), birim sorumlulukları, birmler
arasındaki çalışma ilişkileri veya birim sayıları
(birleştirme/bütünleştirme) olabilir. Bu değişiklikler
organizasyonun
gelecekte
nasıl
görüneceğini
belirtir/anlatır.
Fonksiyonel değişiklikler, organizasyonun amaç ve
hedeflerinin değişimi için veya sadece amaç ve
hedefleri daha iyi karşılayabilmek için bir yol veya
cevap
olabilir.Gelecekteki
çalışan
değişiklikleri
projelendirilecekse, beşer yıllık planlamalar ve gerektiği
zaman güncellemeler tavsiye edilir. Bu işin bir kısmı
tesis amaçları problemlerini de içermektedir. Bunlar;
içerdeki kötü hava kalitesi, yetersiz kablolama, zayıf
ısıtma olabilir. Bazen de bu problemler bir veya birkaç
grup için geçerlidir. Örneğin; yetersiz dosya veya
toplantı alanları gibi.
Fonksiyonel
Durumlar/Açıklamalar
Tesisle veya sistemle ilgili konular, alanla ilişkili problemler genellikle
aşağıdaki kategorilerde ele alınır.
Alan Boyutu: Kişi sayıları veya mobilyalar, gereksinim duyulan ekipmanlar
için çok küçük veya büyük olma.
Alan Yerleşimi/Lokasyonu: Fonksiyonel ilişkilerdeki yakınlık, örneğin; umumi
olarak kullanılan kaynakların, kütüphane gibi özel ofislerin yanına
yerleştirilmemesi.
Alan Miktarı: Organizasyonel fonksiyonlar için tesisteki gereğinden büyük
veya küçük alanların olması. Örneğin; proje odası gereklidir, fakat bunu
yapmak için yeterli/uygun alan yoktur.
Alan Tipi: Aktiviteler veya çalışanların fonksiyonları açısından alanın uygun
olmaması. Örneğin; takım çalışması yapılacaktır, fakat tüm çalışma alanları
özel ofislerdir. Bazı durumlarda komple bir tesis analizi bir mimar veya
mühendis danışmandan destek alınmalıdır. Bu durum organizasyondaki
problem alanlarının tanımlanması açısından faydalı olacaktır.
Tesis İhtiyaçları
Organizasyonlar
tesis
ihtiyaçlarını;
amaçlarını,
hedeflerini ve tanımlı fonksiyonlarını temel alarak
geliştirir. Bir mimari danışman, bir tesis planlama
sürecini tamamlamak için bu aşamada kiralanabilir.
Fakat bazen de organizasyon tarafından hazırlanmış
tesis ihtiyaçları daha sonra bir danışman tarafından
geliştirilerek düzenlenebilir. Genellikle iki tip tesis
ihtiyacı vardır. Birincisi, tesis genelince olan ihtiyaçlar
ki bunlar; hava sirkülasyonu (akışı) sistemleri,
bilgisayarlar için kablolama ve park yerleridir. Diğer tip
ihtiyaçlar ise bireysel olanlardır. Bunlar;
Tesis İhtiyaçları
Personel
Her birim için toplam çalışan sayısı, pozisyonları.
Güncel gereksinimleri ve geleceğe yönelik (beş yıllık
projeksiyon için) gereksinimleri işaret eder.
İş İstasyonları
Örneğin özel ofisler, açık ofisler, ortak kullanılan
alanlar, gereksinim duyulan ekipmanlar, raf alanları,
dosya alanları, ağırlanan ziyaretçi sayıları ve çalışma
yüzeyleri (masalar, çizim tahtaları). Ayrıca evden
çalışacak personel, uydu lokasyonları ve ana ofiste
kalıcı alana ihtiyaç duyulmama durumlarını tanımlama.
Tesis İhtiyaçları
Yakınlık
Hangi alanların ve birimlerin birbirleriyle yakın olması
gerektiği ve bunların nedenlerini tanımlama. Aynı zamanda
hangilerinin yan yana olmaması gerektiğini tanımlama.
Özel Alanların Sayısı ve Tipi
Hangi alanları kimlerin kullanacağının tanımlaması (örneğin;
özel havalandırma ihtiyaçları, özel elektrik ihtiyaçları).
Erişim
Organizasyonda ki her birim için erişim ihtiyaçlarının
tanımlanması ve organizasyon dışından gelen ziyaretçilerin
geliş sıklığı, ziyaret sıklığı, ziyaret zamanları, ziyaret
sebeplerinin tanımlanması.
Tesis yerleşminde temel
alınan amaçlar
•Üretim sürelerini azaltmak,
•Ekipman yatırım maliyetini azaltmak,
•Eldeki alanı en verimli şekilde kullanmak,
•Çalışanlara uygun, güvenli ve konforlu iş alanı
sağlamak,
•Uygulamada esneklik sağlamak,
•Üretimi kolaylaştırmak,
•Organizasyonel yapıyı kolaylaştırmak.
Tesis Planlamada Tesis
Yönetim Departmanının Rolü
Tesis yöneticisinin rolü her organizasyonda farklıdır. Bir
okul binası içinde ki bir tesis yöneticisinin rolü, bir
hastanede ki tesis yöneticisinin rolünden veya diğer
tesislerinkinden daha farklıdır. Fakat bilinmesi gereken,
genel anlamda her tesis için “insan, teknoloji ve destek
servislerinin bütünleştirilmesini organizasyonun misyonunu
gerçekleştirecek şekilde sağlamaya dayanmaktadır”.
Araştırmacıların tesis yöneticilerinin rolü için yaptığı en
güzel tanımlama; Tesis yöneticisi şirketin kültürü dahil her
alanında uzman personel olmalı ve kişilikler, diğer destek
departmanlar,
iş
geçmişi
ve
gayrimenkul/tesis
gereksinimleri için fikir sahibi ve bunlardan sorumlu
olmalıdır. Bu kişi bazen tesis yöneticisi, tesis direktörü
bazen de tesis müdürü olarak adlandırılmaktadır. Bu kişi
mimar, mühendis, finansçı olabilir. Tesis yöneticisi işletme
felsefesinden anlamalıdır.
Tesis Yönetimi
•Uzun dönemlik tesis planlama,
•Yıllık tesis planlama (Taktik seviyede planlama),
•Tesisin finansal tahminleri ve yönetimi,
•Gayrimenkul alımı ve satımı,
•İç alan planlaması, iş özellikleri, alan yönetimi,
•Mimari ve mühendislik planlaması, tasarımı,
•Fabrikanın fiziksel operasyonları ve bakımı,
•Yeni inşaat yapımı ve mevcutların yenileme
çalışmaları,
•İletişimin bütünleştirilmesi, güvenlik, genel yönetim
hizmetleri (yemek, taşıma, mail vb).
Tesis Yönetimi Bilişim
Mevcut tesis yönetimi ve departmanlarının bazıları
kendi akışlarını kontrol etmek için Tesis Yönetim Bilgi
Sistemlerini kullanır. Tesis Yönetim Bilgi Sistemleri
insanların ve kaynakların birlikte uyum halinde çalıştığı
sistemlerdir. Birçok zaman bunun anlamı kişilerin
gereksinim
duyduğu
bazı
bilgileri
çalışma
arkadaşlarına sormaksızın bir yazılım sisteminden
alması anlamına gelmektedir. Tesis Yönetim Bilgi
Sistemleri tedarik yönetimi, alan yönetimi, bakım ve
bina yönetimini kontrol eder. Bu yüzden de; programın
düzgün çalışması durumunda zaman tasarrufu
sağlanır.
Tesis Yönetimi Bilişim Sistemi
Örnek Bileşenleri:
1.
Tesisin Tanımlanması
•
Tesis Adı
•
Tesis Tanımlayıcı Kodu
•
Sokak İsim ve Numarası
2. Tesis Şartları
•
Sistem Tipleri(Isıtma, Elektrik, Soğutma, iletişim,
Güvenlik sistemi, Yangın koruma, Taşıma
sistemi, vs..)
3. Tesis Tasarımı
•
İnşaat şirketi bilgileri
•
Tasarlanan tesisin türü
4. Tesis Kullanımı
•
Mevcut Tesisin Kullanım Türleri(çalışma ofisleri,
iç ve dış spor alanları, üretim yerleri, garaj yerleri,
hizmet yerleri(yemek salonları, dinlenme vs..)
Tesis Yönetimi Bilişim Sistemi
5. Tesis Yönetimi
Bakım, onarım, temizlik, personel taşıma hizmetleri,
lojistik, yemek,
•Bakım planları, afet, yangın, sel, deprem, zehirli gaz,
vs..) bu planların maliyetleri
•Temizlik standartları
(seviye 1: hastane, şirket odaları, 8 saatte 10.000 feet2
lik temizlik,
Seviye 2: yoğun temizlik. Dinlenme alanları, eğtim
alanları, yemekhane, kreşler,8 saatte 11.000 -18.000
feet^2
Seviye 3: binanın sağlıklı ve konforlu kullanımı için
19000-25000 feet2
Seviye 4: genellikle okul ortamları için kabul edilmez 8
saatte 26000-46000 feet2
Seviye 5:sağlık için uygun değildir.8 saatte 4700080000 feet2)
Tesis Yönetimi Bilişim Sistemi
6. Tesis Bütçesi ve Finansı
•
•
•
•
•
•
Tesisin çalışması için gerekli bütçenin tahmini
Tesisin ileride genişlemesi durumuna karşı yıllık
bütçe tahmini
Bina başına sermaye maliyetleri
Proje sermayesi maliyetleri
Tesis finans türleri(belediye tahvili, teminatlı tahvil,
gelir tahvili,..)
Tahvil faiz oranları, tahvil yılları, vs..