organik moleküller

CANLI VE ENERJİ
İLİŞKİSİ
Hazırlayan:Canan ER
Canlı ve Enerji İlişkisi




Canlı vücudunda gerçekleşen
tüm yapım ve yıkım olaylarına
METABOLİZMA denir.
Bütün olaylar sırasında enerji
kullanılır.
Canlı vücudunda metabolizma
olayları ikiye
ayrılır.Anabolizma(Özümleme)
Katabolizma(Yadımlama)
Anabolizma ve Katabolizma


Anabolizma:Vücutta küçük yapılı
maddelerin birleşerek büyük yapılı
maddelerin üretilmesine Özümleme
denir.Örnek:Aminoasitlerden protein
yapılması
Katabolizma: Vücutta büyük yapılı
maddelerin parçalanarak daha küçük
yapılı maddelerin üretilmesine
Yadımlama denir.Besinlerin
oksijenle yanması örnek verilebilir.
Canlılık Olayları Enerjiyle
Gerçekleşir

Canlılar canlılığını devam
ettirebilmek için metabolik
faaliyetler
gerçekleştirmeli,yapım-onarım
yapmalı,büyüyüp
gelişmelidir.Bütün bu faaliyetler
için ortak bir ihtiyaç
vardır:ENERJİ



Yeryüzündeki tüm canlıların ortak
enerji kaynağı güneştir.
Bitkiler,mavi-yeşil algler,bazı
bakteriler ve öglena tarafından
gerçekleştirilen fotosentez sonucu
güneş enerjisi kimyasal bağ
enerjisine dönüştürülür.
Bütün canlılar güneş enerjisinden
doğrudan
faydalanmazlar.Beslenerek dolaylı
yoldan karşılarlar.



Bitkiler fotosentezle güneş enerjisini
kimyasal bağ enerjisine
dönüştürürler.Fotosentez kloroplastı
ya da klorofili bulunan canlılar
tarafından gerçekleştirilir.
Fotosentez yapabilen canlılara
üreticiler(ototrof) denir.Fotosentez
yapamayan canlılara da
tüketiciler(heterotrof) denir.
Acaba evlerde kullandığımız enerji
kaynağı da güneş olabilir
mi?Kömür,odun vb.

Bitkilerin fotosentez sonucu
ürettikleri besinler insanlar ve
hayvanlar tarafından alınarak
hücrelerin kullanabileceği yeni
bir kimyasal enerji şekline
dönüştürülür.Dönüştürülen bu
enerji ATP(Adenozin trifosfat)
denilen molekülün kimyasal
bağlarında saklanır.
Canlıların Hücresel Yapıları Çok
Atomlu Büyük Moleküller(Organik
Maddeler)Oluşturur


Besinlerin içerdikleri maddeler yapı ve görevlerine
göre organik ve inorganik maddeler olarak ikiye
ayrılır.
Hücrenin temel yapısında çok atomlu büyük
moleküller bulunur. Çok atomlu büyük moleküllere
organik moleküller denir. Hücrenin temel
yapısında bulunan organik moleküller;
karbonhidrat,yağ,protein ve vitaminler olarak
gruplanabilir. Cansız varlıkların yapısını oluşturan
oksijen, su, karbondioksit, yemek tuzu, kireç taşı
gibi maddelere inorganik maddeler denir. Cansız
varlıkların yapısında organik madde bulunmaz.
Canlı varlıkların yapı birimi olan hücrenin yapısında
organik maddelerden başka su ve mineral gibi
inorganik maddeler de bulunur.
Soru
Aşağıdakilerden hangisinde
solunum doğrudan etkili
değildir?
A)Oksijen alınması
B)Enerji elde edilmesinde
C)Vücut ısısının sağlanmasında
D)Zararlı sıvı atıkların atılmasında

Soru
I.Mantar
II.Eğrelti otu
III.Öglena
IV.Terliksi Hayvan(Paramesyum)
Yukarıda verilen canlılardan
hangileri fotosentez yapamaz?
A)I,II B)III,IV C)II,III D)I,IV

Soru
Fotosentez sonucunda güneş
enerjisi aşağıdaki enerji
türlerinden hangisine
dönüştürülür?
A)Potansiyel enerji
B)Kinetik enerji
C)Kimyasal enerji
D)Isı enerjisi

Soru
Fasulye bitkisi fotosentez
sonucu oluşturduğu şekeri
aşağıdakilerden hangisine
dönüştüremez?
A)Yağa
B)Proteine
C)Nişastaya
D)Madensel tuza

Karbonhidratlar



Karbon,hidrojen ve oksijen
atomlarından oluşmuş organik
moleküllerdir.
Canlı vücudunda enerji verici
olarak kullanılırlar.
Karbonhidratların yapı taşı
glikozdur.
Karbonhidrat çeşitleri

Nişasta:Bitkilerde besinin
depolanmasını sağlayan
karbonhidrat çeşididir.Bir besinin
içinde nişasta bulunup
bulunmadığı iyot çözeltisi yada
tentürdiyotla anlaşılır.

Selüloz:Bitkilerde hücre
çeperini oluşturur.İnsanlar
selülozu sindiremez yanlızca
otçul beslenen canlılar ve
bakteriler ve
funguslar(mikroskobik
mantarlar) selüloz sindirimi
yapabilir.


Glikojen:Hayvanlarda glikozun
depo edilme şeklidir.Glikojen
karaciğer ve kaslarda depo
edilir.
Karbonhidratlar tahıllar,tahıl
ürünleri,baklagiller,makarna,pata
tes,ekmek,süt,bal vb. besinlerde
bulunur.
Soru
Bitki ve hayvan hücrelerini inceleyen
bir öğrenci nişasta,selüloz ve
glikojenin hangi hücrelerde
bulunduğunu tespit eder?
Nişasta
Selüloz
Glikojen
A)Hayvan Bitki
Hayvan
B)Hayvan Hayvan
Bitki
C)Bitki
Bitki
Hayvan
D)Bitki
Hayvan
Bitki

YAĞLAR


Yağların yapısında karbon,oksijen ve
hidrojen elemetleri bulunur.Lipid
olarakta adlandırılır.
Yağlar vücutta hücre zarı ve bazı
hormonların yapısında bulunur;deri
altında ve iç organların yüzeyini
örterek darbelere ve soğuğa karşı
vücudu korur.



Vücut ihtiyacından fazla alınan
besinler yağa dönüştürülerek
depolanır.Bu da şişmanlığa
neden olur.
Bitkisel yağlar oda sıcaklığında
sıvı hayvansal yağlar katı halde
bulunur.
Yağ içeren besinler nelerdir?


Pamuk,ceviz,fındık,zeytin soya
vb.besinler yağ içerir.
Yağlar yağ asidi ve gliserolden
oluşmuştur.
Sindirim
Yağ
molekülü
Gliserol
Yağ asidi
BİLİYOR MUSUNUZ?

Kış uykusuna yatan hayvanlar
vücutlarında depo edilmiş yağı
yakarak uzun bir kışı besin
almadan
geçirebilirler.Ayılar,yarasalar,yıla
n,kırlangıç gibi hayvanlar buna
örnektir.
PROTEİNLER

Canlının en önemli organik
molekülüdür.Proteinler
aminoasit denilen yapı taşlarının
birleşmesiyle oluşur.
Proteinler
Amino asitler



Vücudumuzda 20 amino asitten 12
tanesi üretilirken 8 tanesini besinlerle
dışarıdan almamız gerekir.Besinlerle
aldığımız bu amino asitlere zorunlu
amino asit denir.
Proteinlerin yapısında
karbon,hidrojen,oksijen,azot,kükürt
ve fosfor bulunur.
Her canlının canlılığını
sürdürebilmesi için mutlaka proteine
ihtiyacı vardır.

Kuru
baklagiller,tahıl,kuruyemiş,et,balı
k,süt,yumurtanın yapısında
protein vardır.
Soru
I.Karbon II.Fosfor III.Hidrojen
IV.Azot
V.Oksijen
Yukarıda verilen elementlerden
hangisi karbonhidrat,yağ ve
proteinler için ortaktır?
A)I,II,III B)II,III,IV
C)I,IV,V D)I,III,V

Enerji verici besinlerin hücrede
kullanım sırası
Karbonhidratlar
Yağlar
Proteinler
Enerji verim kapasitelerine göre
sıralanması
Yağ
Protein
Karbonhidratlar
Soru
Hücrede gerçekleşen yapım ve
yıkım olaylarının tümüne ne ad
verilir?
A)Fotosentez
B)Solunum
C)Metabolizma
D)Fermantasyon

Soru
Aşağıda verilenlerden hangisi
canlı tarafından üretilmez?
A)Tuz B)Protein
C)Karbonhidrat D)Yağ

Soru
Aşağıdakilerden hangisi güneş
enerjisinden doğrudan
yaralanmaz?
A)Mantar B)Bakteri
C)Öglena D)Kara yosunu

Soru
I.Ayçiçeği II.Zeytin III.Pamuk
Yukarıdaki besinlerde en fazla
bulunan organik bileşik
aşağıdakilerden hangisidir?
A)Karbonhidrat B)Protein
C)Yağ
D)Vitamin
VİTAMİNLER


Vitaminler vücudumuzun
hastalıklara karşı direncini
artıran organik
bileşiklerdir.Ayrıca düzenleyici
olarak da görev yaparlar.
Vitaminler yağda ve suda
eriyebildikleri için sindirilmeden
kana geçerler.


Yağda eriyen
vitaminler:A,D,E,K
vitaminleridir.Bu vitaminler
karaciğer de depo edilirler.
Suda eriyen vitaminler:B ve C
vitaminleridir.Bunlar depo
edilmezler fazlası idrarla dışarı
atılır.
Besin Grupları
Meyve
A vitamini,B vitamini,C vitamini,Mineraller,
Karbonhidrat
Sebze
A vitamini,B
vitamini,Mineraller,Karbonhidrat
Tahıl
Karbonhidrat,B vitamini,Demir
Et,Yumurta, Balık Baklagiller
Protein,demir ve diğer mineraller
B vitamini
Süt ve Süt ürünleri
Protein,B vitamini,D vitamini
Kalsiyum
SORU

Aşağıda vitaminlerin bazıları
gruplandırılmıştır.Bu
gruplandırmaya
göre,aşağıdakilerden hangisi
yanlıştır?
A)I,Yağda eriyen bir vitamindir
I
II
A,D B,C
Vita Vita
mini mini
B)II,Sindirilmeden kana geçer
C)I,depo edilir,II depo edilmez
D)I,enerji verir,II düzenleyicidir.
SU


Canlıların yapısının 2\3 ünü
oluşturur.Terleme ve boşaltımla
dışarıya attığımız suyu
karşılamak için günde 2-3 litre
su almalıyız.
Sindirim enzimlerinin görevini
yapabilmesi için suya ihtiyacımız
vardır.




Sindirilen besinlerin emilip kana
geçmesi su yardımıyla olur.
Kan plazmasının büyük
çoğunluğu sudan oluşur.
Atık maddelerin büyük
çoğunluğu su kullanılarak
böbrekler tarafından dışarı atılır.
Terleme yardımıyla dışarı atılan
su vücudun ısı dengesini
sağlamaya yardım eder.
Mineraller


Tabiattan,besinler içerisinden
hazır alınır.Kalsiyum kemiğin
yapısına katılır.Düzenleyici
olarak görev yaparlar.
Kasların kasılması,sinirlerde
uyartıların taşınması,enzimlerin
çalışmasında,kanın
yoğunluğunun ayarlanmasında
kullanılır.
Süt,yumurta,balık,karaciğer,
meyveler mineral bakımından
zengin besinlerdir.

Soru
Bir besin maddesi ne kadar çok yağ
içerirse o kadar fazla enerji verir.Ne
kadar su içerirse o kadar az enerji
verir.Yandaki grafikte eşit miktardaki
çeşitli besinlerin enerji değerini
göstermektedir.
Enerji(Kalori)
Buna göre en fazla yağ içeren
besinle en fazla su içeren besin
hangisinde verilmiştir?
KL M NOPRT
Besin
A)N-R
B)L-K
C) T-O
D)M-P
Dengeli Beslenme


İnsanların ihtiyaç duydukları
besinleri düzenli ve yeterli bir
şekilde almasına dengeli
beslenme denir.
Bireyin günlük olarak alması
gereken besin miktarı ve türü
hesaplanırken;yaşı,cinsiyeti,yapt
ığı iş,sağlık durumu ve mevsim
şartları göz önünde
bulundurulur.



Aşırı yağlı ve karbonhidratlı
beslenme şişmanlığa neden
olur.
Katı yağlar vücuda çok fazla
alınmamalıdır.Daha çok
zeytinyağı tercih edilmelidir.
Yetersiz protein ya da vitamin
almak çeşitli hastalıklara
yakalanmaya neden olabilir.
BULUNDUĞU BESİNLER
ÖNLEDİĞİ HASTALIKLAR
SAĞLIK ÜZERİNE
ETKİLERİ
A
Süt,yumurta, yeşil sebzeler,balık
yağı
Çeşitli göz hastalıkları
Büyümeye yardımcı olur
B
Meyve ve sebzeler, tahıllar,et,süt
ve yumurta
Beriberi,pellegra, dudakların
çatlaması
Cilt sağlığını ve sinir sistemini
çalışmasını sağlar.
C
Limon, portakal, kuşburnu, yeşil
bitkiler
İskorbit
Tırnak ve diş etlerinin sağlıklı
olmasını sağlar,yorgunluğu
önler.
D
Yumurta, süt ,tereyağı, balık yağı
Raşitizim ve kemik erimesi
Kemik ve dişlerin gelişimini
sağlar
E
Tahıllar, et , süt, yeşil bitkiler
Gelişme ve üreme ile ilgili
bozukluklar
Karaciğer, kalp, damar
hastalıklarıyla kısırlığı önler
K
Balık, et, süt,yeşil yapraklı
sebzeler
Kanın pıhtılaşmasını sağlar
Karaciğer, kalp, damar
hastalıklarıyla kısırlığı önler
VİTAMİN
Besinler vücuttaki görevlerine
göre üç çeşittir.
Besinler
Enerji verici
Karbon hidrat
Yağ
Protein
Yapıcı onarıcı
Protein
Madensel tuz
Su
Düzenleyici
Vitamin
Madensel tuz
Su
Soru
Aşağıdakilerden hangisi yapı
taşları aynı olan iki organik
bileşik verilmiştir?
A)Nişasta-Selüloz
B)Glikojen-Vitamin
C)Yağ-Protein
D)Tuz-Su
Soru
I.Protein
II.Karbon hidrat
III.Yağ
IV.Vitamin
Yukarıda verilen organik
bileşiklerden hangisinin enerji
değeri en fazladır?
A)I
B)II
C)III
D)IV
Soru
Aşağıdakilerden hangisi yağda
eriyen vitaminlerden değildir?
A)B
B)A
C)D D)E
Soru
Aşağıda verilen organik bileşikler
ve yapı taşları
eşleştirmelerinden hangisi
yanlıştır?
A)Protein-Aminoasit
B)Karbon hidrat-Glikoz
C)Yağ-Yağ asidi
D)Vitamin-Gliserol
Soru
Aşağıdakilerden hangisi inorganik
bileşik değildir?
A)Su
B)Protein
C)Tuz
D)Mineral
Soru
Büyüme ve gelişme çağındaki bir
çocuk için en önemli besin
grubu aşağıdakilerden
hangisidir?
A)Makarna,patates,ekmek
B)Yeşil biber,ıspanak,bezelye
C)Süt,balık yumurta
D)Fasulye,mercimek,bulgur
Soru
X
Y
Z
Kemik ve dişlerin yapısına katılır.
Oksijen taşınmasında rol oynar.
Tiroit bezinin çalışmasında görev
alır.
Yukarıda görevleri belirtilen mineraller
aşağıdakilerin hangisinde doğru
verilmiştir?
X
Y
Z
A)Kalsiyum
Demir
İyot
B)Magnezyum Fosfat
Sodyum
C)Demir
Magnezyum Kalsiyum
D)İyot
Sodyum
Demir
Soru
I.Hareket etme
II.Vücut ısısını ayarlama
III.Uyartıların iletilmesi
Yukarıdakilerin hangisinde ATP
enerjisi kullanılır?
A)Yalnız I
B)I,II
C)II,III
D)I,II,III
Besinlerin İşlenmesi ve
Saklanması




Dengeli beslenmede alınan besin
türleri ve beslenme kadar,besinlerin
sağlıklı ve taze olmasına da dikkat
edilmelidir.
Sebze ve meyveler günlük olarak
tüketilmelidir.
Ambalajlı gıdaların son kullanma
tarihlerine dikkat ederek alınmalıdır.
Yiyecekler bol suyla güzelce
yıkanmalıdır.

Besinler
dondurularak,kurutularak,havası
alınmış ortamda,tuzlanarak ya
da şekerlenerek saklanabilir.