Özel Eğitimde Sınıflandırma

Zihinsel engellilerde tanımı
sınıflama ve nedenleri


Zeka geriliği halihazırdaki işlevlerde önemli
sınırlılıkları göstermektedir. Bu, zihinsel
işlevlerde önemli derecede normal altı,
bunun yanı sıra zihinsel işlevlerle ilişkili
uyumsal beceri alanlarından (iletişim,
özbakım, ev yaşamı, sosyal beceriler,
toplum hizmetlerinden yararlanma,
kendilik yönelimi, sağlık ve güvenlik,
işlevsel akademik beceriler, boş zamanları
değerlendirme ve iş) iki ya da daha
fazlasında sınırlılıklar gösterme durumudur.
zeka geriliği 18 yaşından önce ortaya
çıkmaktadır.
Tanımın uygulanmasında dört varsayımın
göz önünde bulundurulması gerekir (s. 5).


Zeka geriliği halihazırdaki işlevlerde
önemli sınırlılıkları göstermektedir...
Zihinsel işlevlerde önemli derecede normal
altı...

Bunun yanı sıra...

İle ilişkili sınırlılıklar....

Uyumsal beceri alanlarından (sıralanan) iki
ya da daha fazlasında sınırlılık gösterme...



İletişim, öz bakım, ev yaşamı, sosyal
beceriler, toplum hizmetlerinden
yararlanma, kendilik yönelimi, sağlık ve
güvenlik, işlevsel akademik beceriler, boş
zamanları değerlendirme ve iş....
Zeka geriliği 18 yaşından önce ortaya
çıkmaktadır...
Tanımın uygulanmasında dört varsayımın
göz önünde bulundurulması gerekir...
Varsayımlar
1.
2.
3.
4.
Geçerli bir değerlendirmede kültürel ve dil
farklılıkları olduğu kadar iletişim ve davranış
özelliklerindeki farklılıklar da göz önünde
bulundurulur.
Uyumsal becerilerde sınırlılıklar, bireyin
akranlarının bulunduğu tipik çevre koşullarında
geçerlidir ve bireyin yardıma olan gereksinimi ile
ilişkilidir.
Özel bazı uyumsal becerilerde görülen sınırlılıklar
tüm becerilerde ve kişisel yeterliklerde de
sınırlılıkların olacağı anlamına gelmez. Birey
diğer uyumsal becerilerde ve kişisel yeterliklerde
güçlü olabilir.
Genellikle, belirli bir süre uygulanan yardımlarla
2002 AAMR Tanımı

Zeka geriliği, zihinsel işlevde bulunma ve
kavramsal, sosyal ve pratik uyumsal
becerilerde kendini gösteren uyumsal
davranışların her ikisinde anlamlı
sınırlılıklar olarak karakterize edilen bir
yetersizliktir. Bu yetersizlik 18 yaşından
önce başlar (Luckasson ve diğerleri, 2002,
s. 8).

Zihinsel Yetersizlik: 18 yaşından
önce ortaya çıkan zihinsel işlevler ile
kavramsal, sosyal ve pratik uyum
becerilerinde anlamlı sınırlılıklar
görülen yetersizlik durumu (MEB,
2004).
AAMR Tanımlarının Bileşenleri



Zihinsel işlevlerde anlamlı sınırlılıklar
Uyumsal davranışlarda anlamlı
sınırlılıklar
Gelişim döneminde ortaya çıkması
Zihinsel İşlevlerde Anlamlı
Sınırlılıklar
Şekil 1.1: Zeka Bölümü (ZB) Puanlarının Kuramsal Dağılımı
Çizelge 1.2: Kavramsal, Sosyal ve Pratik Uyumsal Beceri Örnekleri
Luckasson ve diğerleri, 2002, s. 42’den uyarlandı.
Gelişim Dönemi

18 yaş

Süre
AAMR TANIMLARININ
KURAMSAL TEMELLERİ



Dünya Sağlık Örgütü, Uluslararası
Hastalıklar ve İlişkili Sağlık Problemlerin
İstatistiksel Sınıflaması-WHO, ICD-10
(1993).
Dünya Sağlık Örgütü, Uluslararası İşlevde
Bulunma, Yetersizlik ve Sağlığın
Sınıflaması-WHO, ICF (2001)
Amerikan Psikiyatri Birliği, Zihinsel
Bozuklukların Tanı Ölçütleri Yönergesi
(DSM-IV-TR) (2000).
Şekil 2.2: Zeka Geriliğinin Kuramsal Modeli
Luckasson ve diğerleri, 2002, s. 10’dan alındı.
Çizelge 3.1: Zeka Geriliği Gösteren Çocukların Zeka Bölümü Puanlarına
Göre Sınıflaması
Grossman, 1983’den uyarlandı.
ENGELLİ NE DEMEKTİR ?
Gelişim basamaklarında
öğrenme,hareket
etme,görme,işitme gibi
süreçlerden birisi ya da
birkaçında yetersiz olan
kişidir.
ZİHİNSEL ENGELLİLİK NEDİR
?
Gelişimsel dönemler sırasında
görülen,uyumsal davranışlarda
kalıcı bozukluklarla ortaya çıkan
genel zihin fonksiyonlarında
ortalamanın anlamlı düzeyde
altında olmak şeklinde
tanımlanmaktadır.
.

Doğumdan önce embriyonun gelişiminde,doğum
sırasında veya doğum sonrası gelişim sürecinde;çeşitli
nedenlerle merkezi sinir sistemini etkileyerek
bellek,motor,sosyal olgunluk gelişim ve fonksiyonlarında
kalıcı olarak duraklama,gerileme sonucu yaşıtlarından
dörtte bir yada daha düşük veya daha yüksek oranda
gerilik oluşturan durum,zihinsel yetersizlik ( zeka geriliği
) olarak tanımlanmaktadır.
ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ
YÖNETMELİĞİ,MADDE 4:

Zihinsel Yetersizlik : 18 yaşından önce ortaya çıkan
zihinsel işlevler ile kavramsal,sosyal ve pratik uyum
becerilerinde anlamlı sınırlılıklar görülen yetersizlik
durumudur,şeklinde tanımlanır
.
Zihinsel yetersiz çocuklarda
normal çocuklara göre yetersizlik
görülen alanlar nelerdir?







Kendi kendini kontrol etme
Tuvalet alışkanlığı kazanma
Temizlik alışkanlığı kazanma
Öz bakımını yapma
İnce ve kaba motor gelişimi
Konuşma gelişimi( Telafuz,sözcükleri yerinde
kullanma,cümle kurma ve anlatılanı anlama)
Duygusal gelişim( Bulunulan ortama uygun
duygusal tepki göstermede yetersizlik)
SINIFLANDIRILMASI



Zihin özürlü çocukların belirlenmesi ve
gerekli özel eğitim olanaklarının
sağlanması önemlidir.
Ancak, zihin özürlü bireyler kendi
içlerinde önemli farklılıklar gösterirler.
Bu yüzden zihin özürlü bireylerin ortak
özelliklerine göre sınıflandırılmaları
gerekmektedir.
Özel Eğitimde Sınıflandırma

a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
1- Zihin gelişimindeki farklılıklar nedeniyle Ö.E.M.Ç.
Üstün Zekalılar
Geri Zekalılar
2-İletişim gelişimlerindeki farklılıkları nedeniyle Ö.E.M.Ç.
Öğrenme Güçlüğü Olan Çocuklar
Konuşma ve Dil Bozukluğu Olan Çocuklar
3- Duyu Organlarındaki Farklılıklar Nedeniyle Özel Eğitime
Muhtaç Çocuklar
Görme özrü olan çocuklar
İşitme Özrü olan Çocuklar
4- Davranışlarındaki farklılıklardan dolayı
Ö.E.M.Ç.
a.
Duygusal Bozukluğu Olan Çocuklar
b.
Uyumsuz Çocuklar
c.
Suça Yönelen Çocuklar
5- Birden fazla yada çok ağır zedelenmesi olan
çocuklar
6- Fiziksel farklılıkları nedeniyle Özel Eğitime
Muhtaç Çocuklar.
Zeka Geriliğinin Sınıflandırılması
1-Eğitilebilir Zihinsel Engelli :Zeka bölümü çeşitli ölçeklerde
sürekli olarak 45-75 arasında olanlardır.
2-Öğretilebilir Zihinsel Engelli:Zeka bölümü çeşitli ölçeklerde sürekli
olarak 25-44 arasında olup ta sağlık kurumları ile işbirliği içinde
gerçekleştirilecek özel eğitim ve rehabilitasyona muhtaç
olanlardır.
3-Klinik Bakıma Muhtaç Zihinsel Engelli:Zeka bölümü çeşitli
ölçeklerde sürekli olarak 0-25 arasında olup ta yaşama uyum
sağlayamayan ve sağlık kurumlarında devamlı klinik bakıma
ihtiyacı olanlardır.

Zeka Bölümüne Göre Yapılmış
Sınıflama




Zihinsel Engellilik Durumu Zeka Bölümü Sınırları(
ŞUANDA KULLANILAN …..ICF ZEKA TANIMI )
Hafif zihinsel gerilik 55-69
Orta düzeyde zihinsel gerilik 40-54
İleri düzeyde zihinsel gerilik 25-39(bağımlı çocuk)
Çok ileri düzeyde zihinsel gerilik 24 ve altı (tam
bağımlı çocuk)
ZİHİNSEL ENGELLİLERDE
SINIFLANDIRMA


1) HAFİF DÜZEYDE ZİHİNSEL
YETERSİZLİK: Bireyin eğitim dönemi
içinde,sınırlı seviyede destek eğitim
hizmetleri ve özel düzenlemelere ihtiyacı
olması durumudur.
2) ORTA DÜZEYDE ZİHİNSEL
YETERSİZLİK: Bireyin temel
akademik,günlük yaşam ve iş becerilerinin
kazanılmasında yoğun özel eğitim ihtiyacı
olması durumudur.


3)AĞIR DÜZEYDE ZİHİNSEL YETERSİZLİK
:Bireyin öz bakım becerilerinin öğretimi de
.
dahil olmak üzere yaşam boyu
süren,yaşamın her alanında tutarlı ve daha
yoğun özel eğitim ve destek hizmet ihtiyacı
olması durumudur.
4) ÇOK AĞIR DÜZEYDE ZİHİNSEL
YETERSİZLİK: Bireyin zihinsel yetersizliği
yanında başka yetersizlikleri bulunması
nedeniyle öz bakım,günlük yaşam ve
temel akademik becerilere sahip
olmamasından dolayı yaşamı boyunca
bakım ve gözetim ihtiyacı olması
durumudur.
Sınıflandırma Biçimleri
 Zihin özürlü bireylerin dört tür sınıflandırma biçimleri
vardır. Bunlar;
1. dil düzeyine göre sınıflandırma,
2. nedenlere göre sınıflandırma,
3. ağırlık derecesine göre sınıflandırma ve
4. gereksinim duyulan yardım düzeylerine göre
sınıflandırmadır.
Dil Düzeyine Göre Sınıflandırma
 İlk sınıflandırma 1845 yılında
Esquirol tarafından yapılmıştır. Buna
göre zihin özürlü bireyler üçe
ayrılmaktadır:
1. Yalnızca ses çıkaranlar
(konuşamayanlar),
2. tek heceli sözcük kullananlar ve
3. kısa tümceler kullanan ancak iyi
konuşamayanlar.
Nedenlere Göre Sınıflandırma
 Zihin özürlü bireylerin sınıflandırılmasında tıpçılar
tarafından yapılan sınıflandırmadır ve nedenler üzerine
kuruludur Bu sınıflandırma iki biçimde yapılır:
1. Exogenous: Zihin özürünün beyin hasarına ya da
incinmesine bağlı olup olmamasına göre yapılan
sınıflandırmadır.
2. Endogenous: Zihin özürünün nedenini kalıtım ya da
çevresel etmenlerle açıklayan sınıflandırma türüdür.
 Günümüzde yapılan tıbbi sınıflandırmalar da benzer
biçimdedir; yalnızca bazı sınıflandırmalarda beyin
incinmesi anlamında “organik”, kalıtım ve çevresel
etmenler anlamında “kültürel-ailevi” terimleri
Ağırlık Derecesine Göre
Sınıflandırma
 Zihin özürlü çocuklar ağırlık
derecelerine göre genellikle iki farklı
yaklaşımla sınıflandırılmaktadırlar:
a) Psikolojik sınıflandırma ve
b) eğitsel sınıflandırma
Ağırlık Derecesine Göre Sınıflandırma (devam)
a) Psikolojik sınıflandırma:

Psikolojik sınıflandırmanın kaynağında zeka
ölçümleri yer almaktadır.

AAMR’de Wechsler zeka testleri dikkate alınarak
yapılan sınıflandırmada 50-55’den yaklaşık 70’e
kadar olanlar hafif gerilik gösterenler, 35-40’dan
50-55’e kadar olanlar orta gerilik gösterenler,
20-25’den 35-40’a kadar olanlar ağır gerilik
gösterenler ve 20-25’ten aşağıda olanlar çok
ağır gerilik gösterenler olarak sınıflandırılmıştır.
Çizelge 3.1: Zeka Geriliği Gösteren Çocukların Zeka Bölümü Puanlarına
Göre Sınıflaması
Ağırlık Derecesine Göre Sınıflandırma (devam)
b) Eğitsel sınıflandırma:
 Eğitsel sınıflandırma yaklaşımında, gruplar
eğitim gereksinimlerine göre
oluşturulmaktadır ve neyi öğrenip neyi
öğrenemeyecekleri, ne derecede
öğrenecekleri sorularına yanıt aranmaktadır.
Buna göre zihin özürlü bireyler;
1. eğitilebilir,
2. öğretilebilir,
3. ağır ve çok ağır derecede geri olarak
Gereksinim Duyulan Yardım
Düzeylerine Göre Sınıflandırma
 AAMR’nin 1992 yönergesinde, gereksinim duyulan
yardımlara dayalı yeni bir sınıflandırma sistemi
önerilmektedir.
 Gereksinim duyulan yardımlar disiplinler arası bir ekip
tarafından dört yoğunluk düzeyine göre tanımlanmakta
ve sınıflandırılmaktadır. Bunlar;
1. aralıklı,
2. sınırlı,
3. kapsamlı ve
4. yaygındır.
Gereksinim Duyulan Yardım Düzeylerine Göre
Sınıflandırma (devam)
1. Aralıklı: Gereksinim olduğunda yardımlar.
Kişinin her zaman yardıma gereksinimi yoktur
ya da kişi geçiş dönemlerinde kısa dönemli
yardımlara gereksinim gösterir (örneğin, iş
kaybetme ya da ağır tıbbi krizler). Aralıklı olarak
sağlanan yardımlar yüksek ya da düşük
yoğunlukta olabilir.
2. Sınırlı: Yardımlar zaman içinde tutarlı, zamansınırlı fakat aralıklı değildir; yardımın daha
kapsamlı düzeyinden daha az personel ve daha
küçük harcama gerektirir (örneğin, zamansınırlı iş eğitimi ya da okuldan yetişkinlik
Gereksinim Duyulan Yardım Düzeylerine Göre
Sınıflandırma (devam)
3. Kapsamlı Yardımlar, en azından bazı
ortamlarda (örneğin, okul, iş ya da ev) düzenli
katılımı (örneğin, günlük) içerir ve zamansınırlı özellikte değildir (örneğin, uzun dönemli
yardım ve uzun dönemli ev yaşamı yardımı).
4. Yaygın Yardımlar farklı ortamlarda ve yaşam
boyu süren tutarlı ve yüksek yoğunluktadır.
Yaygın yardımlar, kapsamlı ya da sınırlı
yardımlarda olduğundan daha fazla personeli
gerektirir.
Gereksinim Duyulan Yardım Düzeylerine Göre
Sınıflandırma (devam)
 AAMR’nin 2002 yönergesinde yardıma
dayalı bu yeni sınıflandırma sistemine
verilen önem korunmakta ve daha da
geliştirilmektedir.
 Yönergede yardımlar, bireyin gelişimini,
eğitimini ve kişisel olarak iyi durumda
olmasını artırmayı dolayısıyla bireyin
işlevlerini geliştirmeyi amaçlayan kaynaklar
ve stratejiler olarak tanımlanmaktadır.
Gereksinim Duyulan Yardım Düzeylerine Göre
Sınıflandırma (devam)

Önerilen sınıflandırma sisteminde dokuz yardım alanı
belirlenmiştir:
1.
İnsan gelişimi,
2.
öğretim ve eğitim,
3.
ev yaşamı,
4.
toplumsal yaşam,
5.
istihdam,
6.
sağlık ve güvenlik,
7.
davranışsal,
8.
sosyal koruma ve savunma.
Gereksinim Duyulan Yardım Düzeylerine Göre
Sınıflandırma (devam)
 Bu alanlarda gereksinim duyulan
yardımların yoğunluk düzeyleri,
1. sıklık,
2. günlük yardım süresi ve/ya da
3. yardımların tipine göre 5’li likert ölçeğine dayalı
olarak değerlendirilmektedir.
Gereksinim Duyulan Yardım Düzeylerine Göre
Sınıflandırma (devam)
1. Sıklık: Örneğin, bir aylıktan az, aylık, haftalık,
günlük, saatlik ya da daha sıklıkla.
2. Günlük yardım süresi: Örneğin, hiç, 30
dakikadan az, 30 dakikadan 2 saate, 2 saatten
4 saate, 4 saat ya da daha fazla.
3. Yardımların tipi: Örneğin, yardımda
bulunmama, izleme, sözlü ya da jestsel ipucu,
aralıklı bedensel yardım, tam bedensel yardım.
Türkiye’deki Sınıflandırma Biçimleri

18 Ocak 2000 tarihinde yürürlüğe giren Milli Eğitim
Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde
“zihinsel öğrenme yetersizliği” terimi altında, zihin
özürlü bireyler şöyle sınıflandırılmıştır:
1.
Hafif düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği
2.
Orta düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği
3.
Ağır düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği
4.
Klinik bakıma gereksinim nedeniyle zihinsel öğrenme
yetersizliği
Türkiye’deki Sınıflandırma Biçimleri
(devam)
1.
Hafif Düzeyde Zihinsel Öğrenme Yetersizliği: Bireyin,
temel okuma-yazma ve sayma becerilerini kazanmasında
ortaya çıkan gecikme durumu.
2.
Orta Düzeyde Zihinsel Öğrenme Yetersizliği: Bireyin,
gecikmeli bir konuşma ve dil gelişimi, sosyal, duygusal veya
davranış problemleri ile temel okuma-yazma ve sayma
becerilerini kazanmasında ortaya çıkan gecikme durumu.
3.
Ağır Düzeyde Zihinsel Öğrenme Yetersizliği: Bireyin,
ciddi biçimde konuşma ve dil gelişimi güçlüğü, sosyal,
duygusal veya davranış problemleri ile temel öz bakım
becerilerini öğrenmesinde ortaya çıkan gecikme durumu.
4.
Klinik Bakıma Gereksinim Nedeniyle Zihinsel Öğrenme
Yetersizliği: Ciddi biçimde zihinsel ve birden fazla
yetersizliği nedeniyle bireyin, eğitim-öğretim kurumlarından
doğrudan yararlanamama durumu.
Türkiye’deki Sınıflandırma Biçimleri
(devam)
 18.12.2004 tarihinde Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim
Hizmetleri Yönetmeliği’nde değişiklik yapılmazsına dair
yönetmelikte “zihinsel yetersizlik” terimi altında,
zihin özürlü bireyler şöyle sınıflandırılmıştır:
1. Hafif düzeyde zihinsel yetersizlik
2. Orta düzeyde zihinsel yetersizlik
3. Ağır düzeyde zihinsel yetersizlik
4. Çok ağır düzeyde zihinsel yetersizlik
Türkiye’deki Sınıflandırma Biçimleri
(devam)

Hafif Düzeyde Zihinsel Yetersizlik: Bireyin, eğitim
dönemi içinde, sınırlı seviyede destek eğitim hizmetleri ve
özel düzenlemelere ihtiyacı olması durumu.

Orta Düzeyde Zihinsel Yetersizlik: Bireyin, temel
akademik, günlük yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında
yoğun özel eğitim ihtiyacı olması durumu.

Ağır Düzeyde Zihinsel Yetersizlik: Bireyin, öz bakım
becerilerinin öğrenmesi de dahil olmak üzere yaşam boyu
süren, yaşamın her alanında tutarlı ve daha yoğun özel
eğitim ve destek hizmet ihtiyacı olması durumu.

Çok Ağır Düzeyde Zihinsel Yetersizlik: Bireyin zihinsel
yetersizliği yanında başka yetersizlikleri bulunması nedeniyle
öz bakım, günlük yaşam ve temel akademik becerilere sahip
olmamasından dolayı yaşamı boyunca bakım ve gözetim
ihtiyacı olması durumu.
ÖZEL EĞİTİME MUHTAÇ
OLMANIN NEDENLERİ



DOĞUM ÖNCESİ
DOĞUM ANI
DOĞUM SONRASI NEDENLER
ÖZEL EĞİTİME MUHTAÇ
OLMANIN NEDENLERİ
•
•
1.Beslenme
2.Kalıtsal Bozukluklar (kromozom
eşleşmelerine bağlı down sendromu)
3.Genetik Nedenler : Bazı engellilik
durumları, çocuğa anne-babasından
kalıtım yoluyla,diğer bir deyişle, genetik
olarak geçen özelliklere bağlı olarak ortaya
çıkar.(cücelik , fenilkötünüri..vb)
4.Röntgen ışınları
5.Düşme ve kazalar
6. Cenine zarar veren etmenlerdir. Bazı
ilaçlar,alkol, tütün
7.ilaçlar ve Kimyasal MaddelerUyuşturucular:
8.Enfeksiyonlar: Rahimde cenine bulaşabilecek
enfeksiyonlar ceninde önemli hasalara yol
açabilmektedir. Frengi, rubella gibi hastalıklar
çocukta görme, işitme, zihinsel yetersizlik
v.b.yol açabilmektedir.
•
•
•
•
9.Annenin Bazı kronik hastalıklarının
olması (şeker hastalığı gibi.)
10.Annenin Yaşı
11.Kan Uyuşmazlığı
12.Annenin duygusal durumu
DOĞUM ANI NEDENLER
•
•
•
•
•
•
•
•
Bebeğin yetersiz oksijen alması (anoksiya)
Bebeğin başının basınca maruz kalması
Güç doğum
Bazı doğum araçlarının uygun kullanılmaması
(forseps, Çengel, vakum)
Doğum sırasında çocuğa bazı hastalıkların bulaşması
(bulaşabilen mikropların oluşturduğu ateş )
Plasentanın rahim duvarından erken ayrılması
Göbek bağının bebeğin boynuna dolanması
Bebeğin önce ayaklarının gelmesi
•
•
•
Doğumun uzaması
Doğum sırasında bazı ilaçların
alınması
Prematüre bebek
Dogum sonrası nedenler






Beden Sağlığıyla İlişkili Nedenler: Bazı engellilik
durumları çeşitli hastalıklar, yetersiz
beslenme ve kaza geçirme gibi nedenlere bağlı olarak
ortaya çıkmaktadır. Örneğin,
menenjit sonrası ortaya çıkan bedensel engeller,
orta kulak enfeksiyonlarına bağlı işitme engeli,
beyin travmasına bağlı zihin engeli,
şeker hastalığına bağlı görme bozuklukları, bu grupta
karşılaşılan en yaygın durumlardandır.







Eğitsel Nedenler: Aile ve eğitim ortamlarının, çocukların eğitim
gereksinimlerinkarşılayacak özelliklere sahip olmamasına bağlı
olarak da engellilik durumu oluşabilmektedir.
Gelişim ve öğrenmenin gerçekleşmesinde, çocuğa doğduğu
andan
başlayarak uygun yaşantıların sağlanmasının taşıdığı önem
herkes tarafından kabul edilmektedir.
Örneğin, öğrenme güçlüğünün en önemli nedenleri arasında,
eğitsel nedenler sayılmaktadır.
Çocuklar, çevrelerinde olup biten pek çok şeye karşıbüyük bir
merak duyarlar ve sorularla, deneme-yanılmalarla bu meraklarını
gidermeye
çalışırlar. Bu süreçte aile ve eğitim ortamı ne denli destekleyici
olursa, gelişim ve öğrenme de o denli hızlı olur.


Duygusal-Toplumsal Nedenler: Çocukların
sevgi, kabul görme gibi duygusal ve
toplumsal gereksinimlerinin yeterince
karşılanamaması,
çocukların ihmal ya da istismar edilmesi
sonucunda doğrudan ya da dolaylı olarak
ortaya çıkan engellilik durumları da vardı.
Öğrenme güçlüğü, duygu ve davranış
bozukluğu, bu grupta yer alan en yaygın
engel türleri olarak kabul edilmektedir.
DOĞUM SONRASI
NEDENLER