KİMYASAL TEMİZLİK MALZEMELERİ VE DOĞRU KULLANIMI

1
KİMYASAL TEMİZLİK MALZEMELERİ VE DOĞRU KULLANIMI
Temizlik malzemeleri
1)Sabun nedir?
2)Deterjan nedir?
3)Çamaşır Suyu
4)Çamaşır Sodası
5)Tuz Ruhu
2
Kimyasal temizlik malzemeleri ve
doğru kullanımı
 Kimyasal maddeler yalnızca imalat ya da sanayi
dallarında kullanılmayıp, günlük yaşamımızın bir
parçası haline gelmiştir.
3
Mutfak ve banyoyu
temizlediğimiz, çamaşır ve
bulaşıkları yıkadığımız ve
mobilya cilaları, yüzme
havuzu için kullandığımız
klor, benzin, motor yağı,
hidrolik yağ ve LPG
kimyasal maddelerdir.
4
 Evlerimizde kullandığımız ve kimyasal madde olarak
değerlendirmediğimiz birçok ürün bulunmaktadır.
 Sabunlar, şampuanlar, deodorantlar, parfümler, ilaçlar, öksürük
şurupları, reçeteli ilaçlar, vitaminler, bitkisel ilaçlar ve organik
temizlik ürünleri.
 Kimyasal maddeler zehirli ve yanıcı olabilir ya da
karıştırıldıkları zaman şiddetli tepki verebilirler.
5
Temizlik malzemeleri
Sabun
Deterjan
Çamaşır
Suyu
Çamaşır
Sodası
Tuz
Ruhu
6
Sabun Nedİr?
7
Sabun temizlikte kullanılan maddelerden bir
bölümüne verilen genel addır.
Kimyasal bakımdan sabun ise basitçe yağ
asitlerinin sodyum (Na ) yada potasyum (K)
tuzlarından meydana gelen bileşiklerdir.
 Farklı sabun çeşitleri vardır.
8
9
Sabun oluşumu
O
CH2OH
CH2OCR
O
CHOCR
O
+ 3 NaOH
CH2OCR
CHOH
O
+ 3 RCO Na
CH2OH
Gliserin
Triaçilgliserol
Sodyum karboksilatlar
Hayvansal ya da bitkisel yağlar, kuvvetli bazlarla aynı
ortamda ısıtılır.
Bu olay sonunda sabun ve gliserin elde edilir.
10
SABUN KİRİ NASIL TEMİZLER:
Sabun molekülleri 2 kısımdan oluşur.
Suyu seven kısmı, suyu sevmeyen kısmı.
Suyu seven kısım molekülün baş kısmını,
sevmeyen kısmı da kuyruk kısmını oluşturur.
Anlaşıldığı gibi baş kısım, polar; kuyruk kısmı
da apolardır.
11
12
Sabun suda çözündüğünde bazik bir çözelti oluşturur.
Oluşan baz kiri yumuşatır.
C17H35-COONa → C17H35-COO- + Na+
Kirler, genel olarak apolar yapıda olan yağlardır.
Sabun ile su karşılaştığında sabunun polar ucunu, su
molekülleri çeker. Ancak sabunun apolar ucu da
elbisede yumuşamış olan apolar kiri sarar.
Su molekülleri sabunun anyon kısmını çeker ve
böylece kir ortamdan çözeltiye geçmiş olur.
13
Deterjan nedir?
14
Kir sökücü anlamına gelmektedir.Sabun
dışındaki tüm temizlik malzemelerini
kapsamaktadır.
Petrol ve türevlerinden elde edilmektedir.
Yüzey aktif özelliği olan deterjanlarda
hidrofob kısmı genelde 8-18 karbon içeren
düz veya dallanmış zincirlidir.Yapıda bazen
benzen halkası da bulunabilmektedir.
15
DETERJAN
Uzun C atomu zincirinden oluşan bir alkil yada arilin
SÜLFAT yada SÜLFÜNAT tuzudur.
C12H25-OSO3Na
16
Deterjanların yapısında benzen halkası taşıyan türleri
vardır. Benzen halkası formülde gösterilmiştir. Bu tür
deterjanlara; alkil benzen sülfonat deterjanları denir.
DETERJANLARINI KİRİ TEMİZLEMİSİ
Deterjanın
temizleme
prensibi sabunla aynıdır.
C12H25-OSO3anyonunun
OSO3- tarafı su tarafından
C12H25- ucu, kir tarafından
çekilir.
Bu şekilde kir temizlenmiş
olur.
NOT: Deterjanlar, sert suda çökelek oluşturmazlar. Sert sularda daha iyi
temizlerler.
NOT: Deterjanlara köpük düzenleyici katkı maddeleri ilave edilir.
NOT: Deterjan ve sabunun sıcak suda daha iyi temizlerler.
18
Deterjanların formülasyonunda bulunan yardımcı maddeler
 Dolgu maddeler : Bu maddeler suya sertlik
veren tuzları (Örn; Ca ++ ) inaktive ederek
kumaş ve çamaşır makinesının çeşitli yerlerinde
birikmesini önlerler. Deterjanların ısıtma ve
emülsifiye olma özelliklerini artırırlar.
 Ağartıcılar : Bu maddeler çeşitli
konsantrasyonlarda bulunan sodyum peroksit,
sodyum perborat veya sodyum hipoklorit gibi
maddelerdir. Hemen hepsinin yan etkileri
vardır. Deride ve gözde yanmalara, ağız ve
yemek borusunda yanıklara neden olurlar.
19
Deterjanların Sahip Olması Gereken Nitelikler
 Suyun tek başına kirleri temizleyici gücü sınırlıdır..
Kirle suyun süspansiyon veya emülsiyon şeklinde birleşmesi
için suya temizlik maddeleri katılır. Deterjan ismi verilen bu
temizlik maddeleri doğal veya yapay nitelikte toz, tablet, ince
tabaka veya sıvı halde olabilir.
Deterjanlar yüksek yüzey aktivitesine sahiptir.
20
Sabun ile Deterjan Arasındaki Fark
Sabun
 Suda çökelme yapar.
Deterjan
 Hem sert hem yumuşak
 Bardak ve tabaklarda lekeler
oluşur.
 Giysiler ütülenirken sarı lekeler
meydana gelir.
 Doğal yağlardan hazırlanır.
 Suyun sertliğinden etkilenir.
 Birçok kullanım alanında
deterjanın yerini alamaz.




sularda yıkama özelliğine
sahiptir.
Sert sularda bile rahatlıkla
köpürür.
Petrol ve türevlerinden elde
edilmektedir.
Suyun sertliğinden
etkilenmez.
Sabunun yaptığı her işi
yapabilir.
21
Anyonik
Amfoterik
Yüzey aktif
maddelerin suda
çözündüklerinde
hidrofil uçlarının
ortaya çıkarttığı
iyonların
niteliğine göre;
Katyonik
Noniyonik
22
Anyonik aktif maddeler
Katyonik aktif maddeler
Suda çözündüklerinde
hidrofil uçları anyon
oluşturur.
Sudaki çözeltileri katyon
iyon oluşturur.
Kir çıkarma özellikleri
Deterjanlar genellikle
anyon aktif madde
içerirler.
zayıf olduğundan
temizlik ürünleri
üretiminde kullanılmaz.
Dezenfektanlar ve
çamaşır
yumuşatıcılarının
üretiminde kullanılırlar.
Su sertliklerinden
olumsuz etkilenirler
23
Non-İyonİk Aktİf Maddeler
 Suda çözündüklerinde
herhangi bir iyon
oluşturmazlar.
 Anyonik ve katyonik aktiflere
oranla daha pahalıdır.
 Su sertliğinden
etkilenmemeleri önemli
özelliklerindendir.
 Yağlı kirlerin çıkarılmasında
oldukça etkilidir.
Amfoterik aktif maddeler
 Yapılarında hem anyon hem
katyon aktif maddelerin
yumuşatma özelliğini
taşırlar.
 Temizleme güçlerinin
yüksek olmasına
karşın,yapılarının ve
üretimlerinin karmaşık
olması nedeni ile daha çok
kozmetik sanayisinde
kullanılırlar.
24
Çamaşır Suyu
Çamaşırdaki kir ve lekelerin çıkmasına
yarayan ya da çamaşırı beyazlatan,özel
olarak hazırlanan kimyasal sudur.
Kimyasal formülü,NaOCl;kimyasal
adı,sodyum hipoklorit veya sodyum
hipoklorür.
Bulaşık,fayans,ıslak zemin,banyo ve tuvalet
temizliğinde ve hijyen amacıyla kullanılan
kimyasal bir maddedir.
25
26
ÇAMAŞIR SULARI:
Bilinen beyazlatıcılar (ağartıcılar),
Hidrojen peroksit (H2O2)
Sodyum hipoklorit (NaOCl)
Sodyum perborat mono hidrat(NaBO3.H2O),
Sodyum perborat tetrahidrat (NaBO3.4H2O) ,
Sodyum perkarbonat (2Na2CO3.3H2O2) gibi bileşiklerdir.
27
KLORLU ÇAMAŞIR SUYU:
•Sodyum Hipoklorit in % 5 lik
çözeltisidir.
•Beyazlatıcı ve parlatıcı özelliğine
sahiptir.
•Mikrop öldürücü özelliğine sahiptir.
•Ucuz dur.
•Renkli çamaşırlarda kullanılmaz.
28
OKSİJENLİ ÇAMAŞIR SUYU:
Bunların en önemlileri sodyum perborat (NaBO3. 3H2O)
ve sodyum perkarbonat (2Na2CO3.3H2O2) tır.
Bu çamaşır sularının klorlu çamaşır sularına göre bir çok üstün yönleri
vardır.
•Daha pahalıdır.
•Pamuklu ve keten kumaştan üretilmiş kumaşlarda kullanılır.
•Her renk kumaşta kullanıla bilir.
•Kumaşları fazla yıpratmazlar.
29
ÇAMAŞIR SODASI: Na2CO3
Çamaşır sodası Sodyum Karbonat olarak
bildiğimiz, bazik bir tuzdur.
Sodyum Karbonatı suya attığımızda:
Na2CO3 +H2O → NaOH +Na HCO3 şeklinde
çözünürler.
Yukarıda oluşan Sodyum Hidroksit:
Yağ + NaOH → Sabun + Gliserin
NOT: Çamaşır sodası görüldüğü gibi yağlar için önemli bir temizleyicidir.
30
En önemli kullanım alanı beyazlatma(ağartma)dır.
Bir maddeyi beyazlatmak veya ağartmak,onun rengini
çıkarmak veya açmaktır.
Diğer bilinen beyazlatıcılar,hidrojen peroksit(H₂O₂),sodyum
hipoklorit(NaClO),sodyum perborat mono hidrat(NaBO₂.
H₂O₂),sodyum perborat Tekstil sanayisinde boyama
işleminin ilk adımı beyazlatmadır.
Çamaşır suyu,su arıtımı,sebze ve meyvelerin temizlenmesi
amacıyla da kullanılmaktadır.
31
ÇAMAŞIR SODASI
1. Çamaşır sodası Na2CO3(sodyum
karbonat)
olarak bilinen bazik bir
tuzdur.
2. Çamaşır sodası suya atıldığında,
NaOH bazını oluşturur.
3. Oluşan NaOH yağ ile tepkimeye
girerek, sabun ve gliserin
ÇAMAŞIR SUYU
1. Beyazlatıcı maddeler dir.
2. Klorlu çamaşır suları, hipo kilirit
asitin %5 lik çözeltisidir. Ucuzdur.
Renkli çamaşırlarda kullanılmazlar.
3. Oksijenli çamaşır suları, pahalıdır.
Çamaşırları fazla yıpratmazlar ve
her renk çamaşırda kullanılır.
oluşturur.
4. Çevreye zarar vermez.
32
Tuz Ruhu
Hidroklorik asit,hidrojen ve klor
elementlerinden oluşan,oda sıcaklığı ve normal
basınçta gaz halinde bulunan kimyasal bileşiktir.
Temizlikte doğru kullanılan %36 lık derişik
HCl,tuz ruhudur;sıvıdır.
Fayans,taş vb ıslak zeminde ağır kirleri
temizlemek için kullanılır.
33
Kullanım alanları şöyledir:
Başlıca hidroklorik asit içeren tuz
ruhu,çeşitli iş alanlarında kullanılan bir
tür inorganik asittir,
Organik bileşiklerin oluşturulması,
İnorganik maddelerin sanayi
dallarında üretilmesi,
34
 Gaz halindeki bir miktar HCl solunumu halinde,tüm
solunum sistemi tahrip edilebilir.Sıvı halde döküldüğü
çoğu yüzeyi eritebilir.
 HCl ile çalışırken,eldiven ve koruyucu kıyafetlerin
giyilmesi HCl kaynaklanabilecek tahribatların
azaltılmasında veya engellenmesinde önemlidir.
 Çamaşır suyu ile tuz ruhu birleşirse Cl₂ açığa çıkar. Cl₂
gazı oldukça zararlıdır.Bu nedenle tuz ruhu ile çamaşır
suyunun birlikte kullanılmaması gerekir.
NaOH+2HCl―>NaCl+H₂O+Cl₂
35
GENEL OLARAK KİMYASAL TEMİZLİK ÜRÜNLERİ
ZARARLARI
Bulaşık deterjanları
Piyasada satılan bulaşık deterjanlarının
çoğunda yüksek düzeyde fosfat ve klor
bulunur. Yanlışlıkla yutulursa çok
önemli sağlık sorunlarına yol açar. Bu
nedenle bulaşıklarınızın çok iyi
durulanması gerekir.
36
Cam ve ayna temizleyiciler
Cam temizleyicilerin çoğu su,
amonyak ve biraz da mavi boya
karışımından başka bir şey değildir.
Amonyak içeren cam temizleyicileri
fazlasıyla tahriş edici gazlar yayar ve
kazara göze püskürtülürse zararlı
olabilir.
37
Koku Gidericiler
 Oda deodorantlarının çoğu hiçbir şekilde havadaki
kötü kokuları yok etmez. Bazıları rahatsız edici
kokuları, hoş kokularla örtmeye çalışır, bazıları da
burun yollarını yağlı bir tabakayla kaplayıp koku alma
duyumuzu engelleyen bir kimyasal yayar. Oda
deodoratlarında bulunan kimyasal maddelerden
bazıları naftalin, fenol, kresol, etanol, ksilen ve
formaldehit'tir.
38
39
Özellikle isveç’ten alınan “sterisol”
isimli dezenfektan cilt kanseri riskini
arttıran bir maddedir ve genelde sıvı
sabunlarda kullanılmaktadır.Maliyeti
düşük ve “sterol” adıyla satılan bu
dezenfektan cilt kanseri bakımından
oldukça tehlikelidir.
40
Ankara onkoloji hastanesine yapılan
başvurular da son 4 yılda “cilt
kanseri” hastalığı sayılarının %94
arttığı gözlenmiştir.
özellikle ucuz sıvı sabunların
kullanımına dikkat göstermek
gerekmektedir.
41
KİMYASAL MADDELERİN
GÜVENLİ BİR
ŞEKİLDE SAKLANMA VE
KULLANILMASINA
YÖNELİK ÖNERİLER?
42
Herhangi bir kimyasal ürünü almadan önce
ETİKETİ OKUYUNUZ! Ürünün doğru
kullanımını ve taşıdığı tehlikeleri öğreniniz.
Evde özellikle çocukların olması halinde, en
az tehlike içeren kimyasal ürünleri SEÇİNİZ
Kimyasal ürünleri çocukların ulaşamayacağı
bir dolaba KİLİTLEYİNİZ. En tehlikeli
ürünleri dolabın en dip kısmında
SAKLAYINIZ.
43
44
RECEP
KARDEŞOĞLU
ŞAFAK
ŞAHİN
İREM
ATLI
KÜBRA
YALÇIN
ÇETİN
GÖLİTEKİN
45