Salix caprea - Plant Media

KEÇİ SÖĞÜDÜ
Salix Caprea
Bilimsel sınıflandırma
Alem: Plantae (Bitkiler)
Bölüm: Magnoliophyta(Kapalı tohumlular)
Sınıf: Magnoliopsida (İki çenekliler)
Takım: Malpighiales
Familya:Salicaceae(Söğütgiller)
Cins:
Salix(Söğüt)
Tür:
S. caprea
Binominal adı:
Salix caprea
Familya : SALICACEAE
Kışın yapraklarını döken ağaç yada çalı halinde odunsu bitkilerdir.
Yaprakları almaçlı dizili, sade yapıda, tam kenarlı, dişli yada lobludur.
Kulakçıkları bulunur. Hem anemogam hem de entomogamdır.
Bir cinsli iki evcikli olan çiçekler teker teker değil, rasemus halinde
kurullar oluşturur. Bu kurullar bazılarında dik durur (Salix), bazılarında aşağı
sarkar (Populus). Herbir çiçeğin bir brahtesi bulunur. Bazılarında brahte kenarı
düzdür, bazılarında ise dişli yada parçalıdır.
Erkek çiçeklerde her bir brahte koltuğunda 2-10 (50) stamen vardır. Dişi
çiçeklerde ise 2-5 (10) karpel bulunur. Ovaryum üst durumlu, iki karpelli ve
bir gözlüdür, içinde sayısız tohum tomurcuğu bulunur. Periant yoktur ya da
körelmiştir.
Taksonlarından pek azı odun ürünü bakımından önemlidir; asıl önemli
görevleri, su ve toprak koruması açısındandır. Kavak ve Söğütlerin tohumları
çimlenme enerjilerini çok çabuk yitirdiklerinden, tohumların olgunlaşıp etrafa
dağılması sırasında, yani ilkbahar sonu ve yaz aylarının başında, ancak
toprağın nemli veya ıslak kalabildiği sınırlı yerlerde çimlenebilirler.
Salicaceae familyasında meyve lokolosit kapsüldür. Tohumlar çok küçük olup,
tüylüdür. Çimlenme özelliklerini çabuk yitirirler. Çelikle çok kolay üretilirler.
Familyanın üç cinsi bulunur. Bunlar Salix, Populus ve Chosenla ‘dır. Bu üç
cinsin 335 kadar taksonu vardır. Çoğunlukla kuzey yarı kürenin ılıman
kesimlerinde yayılır.
Salix L. Söğütler
Çoğunlukla çalı (boylu, bodur), bazen de ağaç halinde odunsu bitkilerdir.
Yapraklarını dökerler, ender olarak herdem yeşildir. Tomurcuklar tek bir pulla
örtülü olup, sürgüne tamamen yatmış durumdadır. Tomurcuklar sürgünlere
sarmal yada bir kaç türde karşılıklı dizilmiştir. Tepe tomurcuğu dumura
uğramış, simpodial büyüme yaparlar genellikle sade, şeritsi yada geniş
yumurta şeklinde olup, kısa saplı, tüylü yada çıplaktır. Sürgün özü yuvarlaktır.
Bir cinsli iki evcikli entomogam bitkilerdir. Çiçek kurulları dik durur.
Brahtenin kenarı tam ve genellikle tüylüdür.
Periant yoktur, bal bezesine değiştiği sanılmaktadır. Söğüt çiçeklerinin dip
taraflarında önlü arkalı 1-2 adet değişik biçimlerde bal bezeleri vardır. Erkek
çiçeklerin stamen sayısı 1-5, ancak çoğunlukla 2 adettir. Bunların filamentleri
çoğunlukla serbest, bazen az ya da çok kaynaşmıştır. Dişi çiçeklerde dik duran
kedicik halinde kurullar oluşturur. Her bir dişi çiçeğin tüylü bir brahtesi, bunun
koltuğunda 2 karpelli tek gözlü bir pistil bulunur. Ovaryumda bol sayıda
tohum tomurcuğu vardır.
Meyve lokolocit kapsüldür. Tohum çok küçük olup, diplerinde uçmaya yarayan
tüy demetleri vardır.
Çoğunlukla su ve dere kenarlarında, düz alanlarda yetişir. Durgun sudan
etkilenmez. Işık ağacı olan söğütlerin besin ve nem istemleri yüksektir. Ancak
ekstrem iklimlere karşı duyarlı değildirler. Salix’lerin sıcaklık istekleri az olup
soğuk iklim koşullarına dayanıklı olan ağaç ve çalılardır. Bol ışığı ve güneşli
yerleri severler. Salix caprea hariç diğerleri ışık ağacıdır (gölge ağacıdır).
Odunu açık renkli, hafif, kolay yarılır ve elastikidir. Traheler küçük ve
dağınık, öz ışınları iki sıralı (heterocellüler)’dir. Odunlarının kullanım yerleri ise,
takunya, kürdan, yoğurt kapları, çeşitli tarım araçları yapımında ve bunun gibi
küçük el sanatlarında kullanılır.
Eskiden kara barut yapımında çok kullanılmıştır. İnce çubuklarından kömür
yapılarak ressam kalemleri olarak yararlanılır. Ancak, söğütlerden asıl olarak
ince elastiki sürgünlerinden sepet yapılmaktadır. Günümüzde selüloz ve kağıt
sanayinde kullanılan birçok söğüt klonları vardır.
Öte yandan söğütlerin kabuğu, taze yaprakları, çiçeklerinde bulunan tanik asit ve
Salicin maddesi nedeniyle Kuzey Avrupa ülkeleri Rusya, İskoçya ve Danimarka
gibi ülkelerde dünyaca ünlü eldivenlerin yapımında sepi maddesi olarak
kullanılır.
Söğütlerin küçük tohumları çok çabuk çimlenme özelliklerini yitirdiğinden, ayrıca
gayet kolay kök yapabilme özelliğinde olduğundan, üretilmesi hemen daima
çelikle olmaktadır.
Dünya üzerinde 300 civarında, ülkemizde ise 22 söğüt taksonu doğal olarak
bulunurken, birçok türü de park ve bahçelerimizde süs bitkisi olarak sıkça
yetiştirilmektedir. Söğütlerin birbirleri arasında çok kolay hibrit yapabilmeleri
ve çok fazla taksonu olması nedeniyle sistematiklerini yapmak çok güçtür.
Salix caprea L. Keçi Söğüdü, Orman Söğüdü
Çoğunlukla 2-3m. boyunda bir çalı, ender olarak 7-8m. boylarında küçük bir
ağaçtır. Genç sürgünler parlak kahverengimsi, önceleri tüylü, sonraları çıplaktır.
Kırmızımtırak tomurcuklarda önceleri tüylü olup, sonra bu tüyler dökülür.
Yapraklar uzunca, geniş yumurta biçiminde olup, saplıdır, ucu sivri ya da
küttür, yaprak ayası deri gibi kalın, üst yüzü kırışık, alt yüzü beyaz keçe gibi
sık tüylüdür, orta damar belirgindir, kenarları dalgalı, ince dişlidir. Kulakçıklar
geniştir..
Çiçeklenme yapraklanmadan önce olur. Kedicikler beyaz renkli tüylerle sık
bir halde örtülüdür.
Ülkemizde, Kuzey Anadolu’da orman içi açıklıklarda, dere ve su
kenarlarında, turbalıklı yerlerde en sık görülen söğüt türüdür.
Türkiye’nin hemen her yerinde doğal olarak yetişir. Ülkemizin doğal
çalısıdır. Kuzey Anadolu’da orman içi açıklıklarında, dere ve su kenarlarında,
sızıntılı yamaç şevlerinde, turbalıklarda ve çayırlıklarda yetişir. Bütün Avrupa
ve Asya’da geniş bir yayılış gösterir.
Deniz seviye 2300 m. yüksekliğe kadar (örneğin Küçük Ağrı Dağı, Serdar Sulak)
düşey bir yayılışı vardır.Bütün Avrupa ve Asya’da geniş yayılış gösterir.
Son yıllarda İstanbul’un park ve bahçelerinde dikilmekte olan, şemsiye
görünümünde bir tepeye sahip en fazla 3m. ye kadar boylanan, sık ve sarkık
dallı bir formu S.c. cv. pendula Sarkık Dallı Keçi Söğüdü bulunmaktadır.
Morfolojik özellikleri
Sürgünler sarımsı yeşil ila sarımsı kızıl renkte tüylü veya tüysüzdür. Kulakçıklar yarım
daire şeklinde ucu sivridir. Yaprak sapı 1 cm uzunluğundadır, sarmal dizili yapraklar
yumurtamsı eliptik veya geniş yumurtamsı eliptik 5-7 × 2.5-4 cm, biraz kalınca, alt
yüzeyi keçemsi tüylü (tomentose) veya tüylü, üst kısmı donuk yeşil ve tüysüzdür.
Taze iken yaprakların buruşuk şekli göze çarpar. Yaprak dibi yuvarlak, kenarlar
düzensiz dişli (dalgalı) veya tamdır, genellikle geriye doğru eğilmiştir. Ucu sivri
veya damla uçlu olup genellikle çarpıktır; yaprak damarları ağsı yapıda olur.
Çiçekler erken gelişir. Erkek kedicikler elipsoid veya geniş elipsoid, 1.5-2.5 × 1.5 cm
kadar olup sapsızdır. Brahteler 2 renklidir, yakında olanlar açık, merkezden uzakta
olanlar siyah, hepside mızraksı yapıda 2 mm uzunluğunda tüylüdür. Erkek
çiçeklerde stamen sayısı 2 adettir ve üst yüzeyinde salgı bezleri bulunur. Flamentler
6-8 mm kadar, ince; anterler ise sarı renkli eliptiktir. Dişi kedicikler kısadır; meyve 2
× 0.8-1 cm ila 6 × 1.8 cm boyutunda, salkım şeklinde kısadır. Dişi çiçeklerde brahte
ve salgı bezi erkek çiçekte olduğu gibidir. Ovaryum dar konik, 2.5-3 mm, tüylüdür.
Stigma 2-4 loplu, kapsül 9 mm uzunluğundadır. Kromozom sayısı 2n = 38'dir.
Erkek kedicikler
Dişi kedicikler çok sayıda içinde tohum barındıran
kapsüllerden oluşur
Kabuk
Genel görünümü
Olgunlaşmış dağılmaya hazır tohumlar
Yapraklar
Ekoloji ve fenoloji
Işık ağacıdır. Büyümesi oldukça hızlıdır. Çiçekler Mart ve Nisan aylarında
açar ve Mayıs sonunda olgunlaşır, tohumlar rüzgarla kısa sürede
dağılır. Diğer söğüt türlerinde olduğu gibi tohumlar kısa sürede
çimlenme özelliği kaybeder, ömrü 1 hafta ile 10 gün arasında değişir.
Yapraklar Ekim ayında tamamen sarıya dönerek dökülür. En iyi nemli
ve ıslak topraklarda gelişim gösterir. Tozlaşmanın böcekler vasıtasıyla
gerçekleşmesi 20 doğal melez keçi söğüdü varyasyonun ortaya
çıkmasına neden olmuştur. Bu olay türün teşhis edilmesini son derece
zorlaştırır.
Yaşam alanı
Keçi söğüdü, ormanlık kenarlarının bir ağacıdır. Bu tür, açıklıklar, çorak
araziler ve çakıllık alanlarda öncü ağaçdır. Diğer söğüt türlerine
nazaran dere vejetasyonu dışında da yetişebilmesine rağmen ıslak, nötr
ve kireçce zengin topraklarda iyi büyüme yapar. Hatta, meşe ormanlık
bölgelerinde katın bir parçasını oluşturabilir. Ancak aşırı kurak ve
çorak topraklara tolerans göstermez.
Entomolojik zararlılar
Söğütler, böcekler için son derecede zengin bir besin kaynağını oluşturur,
bunların içerisinde güve tırtılları söğüt yapraklarıyla beslenir. 14 güve
türü içerisinde en fazla zarara uğratanlardan gözlü atmaca güvesi
(Smerinthus ocellata), kavak atmaca güvesi (Laothoe populi), kedi
güvesi (Cerura vinula) ve söğüt güzeli (Peribatodes rhomboidaria)
bazılarıdır.
Dağılımı
Türkiye'de doğal olarak Kuzey Anadolu'da görülür, deniz seviyesinden
2300 m yüksekliğe kadar çıkar. Dünya'da bütün Asya ve Avrupa'da
geniş bir yayılış sahası vardır.
Sınıflandırma ve kültivarlar
Keçi söğüdü sınıflandırmada seksiyon Vetrix içerisine dahil edilir.
Park ve bahçelerde yaygın olarak kullanılan iki önemli kültivarından
bahsedilebilir.
Kilmarnock söğüdü (Salix caprea cv. "Kilmarnock")
Fransız keçi söğüdü (Salix caprea cv. "Select")
Fransız keçi söğüdü (Salix caprea cv. "Select"), keçi söğüdünün (Salix
caprea) bir kültivarı.
6-9 m'ye kadar boylanabilen büyük çalı veya küçük ağaçlardır. Yeni
büyüyen sürgünler kızıl kahverenginde; yapraklar geniş eliptik veya ters
yumurtamsı gri yeşildir.
Kilmarnock söğüdü (Salix caprea cv. "Kilmarnock"), keçi söğüdünün
(Salix caprea) park ve bahçelerde sıklıkla kullanılan bir kültivarı.
Keçi söğüdünün, 1 m'ye kadar çıkabilen (bazen 40 cm) dalları aşağıya
doğru sarkan bir formudur. Sürgünler aşağıya doğru büyür ve nerdeyse
toprağa değer.
Işık veya yarı ışık ağacıdır. Kuraklığı orta derecede duyarlı fakir
topraklara adapte olabilir. Budama yaparak taze sarkık sürgün oluşumu
sağlanabilir.
Kaynakça
MATARACI, Tuğrul.,Ağaçlar, Marmara Bölgesi Doğal-Egzotik Ağaç Ve Çalıları,
(TEMA) Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma Ve Doğal Varlıkları Koruma
Vakfı Yayını No:39
http://tr.wikipedia.org
http://caliban.mpiz-koeln.mpg.de
http://herba.msu.ru
http://www.naturefg.com
http://www.ese.u-psud.fr
http://www.hellohello.com.au
http://www.s-weeds.net
http://www.botanica.wendys.cz
http://www.hlasek.com