PARAZİTER ENFEKSİYONLAR

PARAZİTER
ENFEKSİYONLAR
Hazırlayan:
Öğr.Gör.Sibel Serap CEYLAN
1
PROTOZOOLARIN NEDEN
OLDUĞU ENFEKSİYON
HASTALIKLARI
2
GİARDİA
İNTESTİNALİS
3
Giardia intestinalis infeksiyonu
ılıman iklim bölgelerinde yaygın
olarak görülmekte olup,
özellikle çocuklarda sık rastlanan ve
yurdumuzda kronik ishalin en sık
nedeni olan protozoon’dur.
4
Epidemioloji ve etyoloji:
• Trofozoit ve kist formunda bulunan bir
protozoon’dur.
• Kist formlarının gaita ile atılması sonucu enfekte
su ve besinlerin oral yolla alınması ile
enfeksiyon insanlara bulaşır,
• Daha nadir olarak karasinekler ve insandan
insana bulaşmada olmaktadır.
• Beslenme bozukluğu ,bağışıklık sistemi
bozukluğu olanlar ile kalabalık ortamlarda
yaşayan, özellikle mental geriliği olanlar için
önemli risk faktörüdür.
5
Patogenez:
• Dışkı ile dış ortama çıkan kistler ağız yolu ile
alınırlar
• Mide asidine dirençli olan kistler tahrip olmadan
duodenuma geçerler.
• Kistten çıkan trofozoitler duodenum ve jejenum
mukozasına emici diskleri ile yapışır ve boyuna
ikiye bölünerek çoğalırlar.
• Hücrelerden fazla miktarda mukus salgılanmasına,
A vitamini başta olmak üzere yağda eriyen
vitaminlerin emiliminin bozulmasına neden olur.
6
• Barsak boşluğunda ilerleyen etken kist
şeklinde dışkı ile atılır.
• Yaşam döngüsünde ara konağa ihtiyaç
göstermez.
• Dış ortamda aylarca canlı kalan kistler;
suda 3 ay, buzdolabında 16 gün canlı
kalırlar.
7
Klinik bulgular:
• Çocuklarda gelişme geriliği,
• Halsizlik,
• Anemi görülebilir.
• Karın ağrısı, şişkinlik,
• İshal
• Dışkıda yağ ve mukus miktarının artma
• Kilo kaybı
• A vitamini eksikliği
• Allerjik ürtiker ve ekzema
• Giardia’lı hastalarda ajite, sinirli bir karakter,
melankoli ve anksiyete görülebilir.
8
Bakım:
1. Enterik önlemler alınır
2. A vitamini eksikliği belirtileri gözlenir
* Mukoza ve epitel doku bozuklukları,
* Görme bozukluğu,
* Konjoktivit, gece körlüğü,
* Deri kuruluğu,
* Büyümede gerilik,
9
3. Kilo takibi yapılır
4. İshal ve kusma nedeniyle sıvı takibi
yapılır
5. İshal nedeniyle perine temizliğine dikkat
edilir
6. Bulantı kusma nedeniyle sık sık az
miktarlarda beslenme yapılır
7. Büyüme gelişme takibi yapılır.
8. Hastaya rahat sakin bir ortam sağlanır
9. Ağrı ile baş etmesine yardımcı teknikler
kullanılır
10
Amebiasis ve
hemşirelik bakımı
11
• Bağırsağa ait çeşitli belirti ve bulgular
gösteren, bazı organ ve dokularda amip
apselerine neden olan protozoer bir
hastalıktır.
• Entamoeba histolytica insanda hastalık
yaptığı bilinen tek amioptir
• Klora dayanıklıdır, iyot solüsyonu ile ölebilir
• 30 C de günlerce, 0-4 C de aylarca canlı
kalır ve 55 C de ölür
12
Epidemiyoloji
• Dünya nüfusunun %10’unun E. Histoytica ile
enfekte olduğu tahmin edilmektedir.
• Özellikle orta ve güney amerik ve hint
yarımadasında önemi oranda morbidite ve
mortalite nedenidir.
• Ülkemizde doğu anadolu ve güneydoğu anadolu
bölgelerinde prevelans %4-11 arasındadır.
• Portörler çevre için risklidir
• Aile içi bulaşmalar sıktır
• Toplu yaşanılan yerlerde salgınlar sıktır
• Enfekte kişilerin %90’ında asemptomatik kist
taşıyıcılığı mevcuttur
13
Bulaşma
• Fekal-oral yol ile olur
• Trafozitler konak dışında yaşayamazlar
ve sindirim yoluyla alındıklarında mide
asit ortamında etkisiz hale gelirler.
• Bulaşma hastaların ve portörlerin dışkısı
ile atılan olgun amip kistleri ile kirlenmiş
enfekte sebze ve meyvelerin ve suların
ağızdan alınması ile olur
• Hamam böcekleri ve karasinekler
mekanik taşıyıcıdır
14
Patogenez
• Etkenin kist ve trofozit şekli (ishal
durumunda) dışkı ile atılır
• Olgun kistler kontamine yiyecek, su ve
ellerle ağızdan alınır, ince bağırsakta
yerleşir
• Her bir kistin sitoplazmik bölünmesi
sonucu çok sayıda trofozoit , trofozoitlerin
parçalanması ile kistler açığa çıkar
• Kalın bağırsakta kolonize olur ve konağı
terk eder (dışkı ile atılır)
15
• Trofozitler yerleştiği yerden toksinleri ile
mukoza dokusunu eriterek geniş ülser ve
nekroz alanlar meydana getirir
• Bakteriler ya da dokularla beslenir
• Etkenin kan yolu ile yayılması sonucu
bağırsak dışı amebyazis oluşur.
• Yerleştiği organda nekroz ve amip
apseleri yapar
• Başta KC, AC, plevra, perikard, vajina,
serviks, dalak, beyin ve deriye yerleşir.
16
Kuluçka dönemi
• Birkaç gün ile birkaç ay
arasındadır (ortlama 2-4 hafta)
17
Belirti ve bulgular
• Asemptomtik tipte belirti yoktur
• Dışkıda kistler görülür, trofozidler görülmez
• Çoğunda ateş yoktur
• İnvaziv kolit ve dizanteride karında ğrı, bulantı,
kusma, geğirme, bağırsak hareketlerinde artma,
sulu dışkılama, tenezm (Tuvalete sık gitme isteği fakat
barsağı tam boşaltamama hissi )
• Semptomlar 1-3 hafta içinde ortaya çıkar
• Dışkıda kan ve mükus
• İshal aralarında kabızlık
• Kolon perforasyonu, karaciğer apsesi sık gelişir
18
Tanı
• Taze dışkıda kist veya trafozidlerin görülmesi
• Sigmoidoskopi veya rektoskopi
• Farklı zamanlarda 3 kez örnek incelemesi
yapılmalıdır
• Bağısak dışı amebyazisde tanı; etkenin yerleştiği
organdan yapılan ponksiyon ile alınan
materyalin incelenmesi, serolojik testler, röntgen
ve ultrasonik incelemelerle konulmaktadır.
19
Tedavi
• Metronidazol
Komplikasyonlar
• Peritonit, kolon perforasyonu,
yapışıklıklar, kanama
20
Hemşirelik bakımı
• Dışkı kültürü 3 kez üst üste negatif gelinceye kadar enterik
önlemler alınır
• Tuvalet sonrası el yıkama
• Dehidratasyon takibi
• Sıvı alımının arttırılması, IV sıvı desteği
• Tanı ve tedaviyi takip için dışkı örneği alma
• Dışkı örneği 20 dakika içinde incelenmeli
• Komplikasyonların takibi
• KH ve proteinden zengin diyetle beslenme
• Aktivite kısıtlanır
• Alkol yasaklanır
• İlaçların yan etkileri takip edilir
21
Korunma
•
•
•
•
•
•
Sanitasyon ve temiz su
Sağlık eğitimi
Enfekte kişilerin tedavisi
Besin hijyeni
Kanalizasyon sistemi kapalı olmalı
Vektörlerle savaş
22
SITMA (MALARYA)
23
Yüksek ateş, titreme ve terleme
nöbetlerinin görüldüğü,
anemiye ve dalak büyümesine yol açan
kronik nükslerle seyreden ölümcül bir
protoozon enfeksiyonudur
24
Etyoloji:
• Etken plazmodiumlardır.
• Bir çok Plasmodium türü olmasına karşılık
insanı sadece dört tür enfekte eder.
P. Vivax,
P. Ovale,
P. falciparum ve
P. Malariadır.
• insandan insana anofel cinsi dişi
sivrisineklerle bulaşır.
• İnsandan insana doğrudan bulaşma yoktur.
Ancak kan yoluyla bulaşır.
25
Patogenez:
• Konaklar infekte dişi anofelin sokması ile infekte
olmaktadırlar.
• Konak kanına giren etken kan akımı ile
karaciğere gelir; hepatositlerin içine girer ve
burada olgunlaşırlar
• Karaciğer hücrelerinden çıkarak kana karışır.
• Kanda eritrositlerin içine girer ve eritrositleri
parçalar.
26
Klinik Bulgular
• Baş ağrısı,
• Fotofobi,
• Kas ağrısı,
• Anoreksi,
• Bulantı,
• Kusma
• 48 saatte bir görülen nöbetler
• Nöbetler genellikle soğuk (titreme),
sıcak (ateş) ve terleme olarak üç
dönem gösterir.
27
• Titreme döneminde şiddetli üşüme hissi,
titreme baş ağrısı, bulantı, kusma vardır,
nabız hızlıdır. 15 dak-2 saat sürer.
• 3-4 saat süren sıcak (yüksek ateş)
dönemde ateş 40 o C ye kadar yükselir.
Deri kuru, yüz kırmızı, baş ağrısı,
susuzluk hissi, şuur kaybı ve sayıklama
olur.
• Terleme döneminin başlamasıyla ateş
düşer. Hastanın ileri derecede yorgunluk
ve halsizlik dışında başka şikayeti
kalmaz. 2-4 saat sürer
28
• Olguların %50’sinde rölapslar haftalar, aylar
veya yıllar sonra görülebilir.
• Tedavi edilmeyen hastalarda koma ve
ani ölüm görülebilir
• Enfeksiyonun ilk haftasında splenomegali
oluşur ve infeksiyon ilerledikçe büyümesine
devam eder.
• Eğer infeksiyon erken dönemde tedavi
edilirse dalak normal boyutlarına geri
döner.
29
Bakım:
• Hastalarda kan ve sekresyonlara
yönelik izolasyon önlemleri alınır
• Üşüme döneminde hasta sıcak tutulur.
• Terleme döneminde ılık banyo verilir ve
hasta kuru tutulur
• Ateşli dönemde soğuk uygulama yapılır,
antipiretikler verilir ve sıvı alması sağlanır
• AÇT ve kilo takibi yapılır
30
• Hasta oral kinine karşı oluşan baş ağrısı,
bulantı, görmede bozukluk, bronkospazm,
hemolitik anemi gibi reaksiyonlar açısından
takip edilir
• Yaşam bulguları sık aralıklarla alınır
• Şuur durumu ve davranışlarda değişiklik
olup olmadığı gözlenir
• Karyola kenarları yastıkla desteklenerek
hasta travmalardan korunur
• Reçete edilen sedatifler verilir
31
• Protein, KH, vitamin ve demirden zengin
bir diyetle beslenme sürdürülür
• Kan transfüzyonu yapılıyorsa
transfüzyonun komplikasyonları açısından
takip edilir
• Hasta iyileştikten bir süre sonra nüksler
olabileceği bu nedenle ilaçlarını düzenli
kullanması gerektiği ve tedaviden 4-5 ay
sonra kan muayenesinin tekrarı anlatılır.
32
Korunma
• Anofel türü sivrisineklerin yaşadığı
bataklık bölgeler ve durgun sular
kurutulmalı
• Pencere ve kapılara tel kafesler yapılarak
sivrisineğin girişi önlenmeli
• Sinek kovucu ilaçlar kullanılmalı
• Endemik bölgelere seyahatte koruyucu
tedavi
• Risk altındaki kişilere koruyucu tedavi
33
TOXOPLASMOSİS
(TOXOPLASMA
GONDİİ)
34
İnsanda
kongenital veya doğum sonrası görülebilen
ve
görülme şekline göre belirti ve bulgular
veren,
ayrıca et ve et yiyen memeliler ve kuşlarda da
hastalığa neden protozoar bir hastalıktır.
Kesin konağı kedigillerdir.
35
Evrim:
• Parazit (T.gondii) kedinin
sindirim yolundan ince
bağırsak epiteline girer ve
olgunlaşmamış ookistlere
dönüşür.
• Ookistler önce bağırsak
boşluğuna daha sonrada
dışkı ile dış ortama çıkar.
36
Toxoplazma’nın bulaşma şekilleri
1- İnfekte hayvan etlerinin az pişmiş veya
çiğ olarak yenilmesi
2-Akut toxoplasmosis parazitemi sırasında
salya, sümük, süt ,göz yaşı, vaginal salgı,
semen, dışkı idrar gibi tüm vücut
salgılarıyla olabilir.
Anneden fetusa bulaşmada bu şeklin
plasenta yolu fetusa geçmesi sonucu
olmaktadır.
37
3-Toprakla oynayan el yıkama alışkanlığı
olmayan kişilerin ellerine bulaşmış
ookistlerin ağız yolu ile alınmasıyla
Enfekte sebze ve meyvelerı yıkamadan
çiğ olarak yenmesiyle
Kedi tüyüne bulaşan ookistlerin kedilerin
sevilmesi sırasında insanların ellerine
bulaşarak insanları enfekte ederler
38
Edinsel toxoplasmosis
• Poliadenopati (lenf bezlerinin şişmesi)
• Titreme ile başlayan yüksek ateş,
• Baş ağrısı,
• Halsizlik,
• Gece terlemesi,
• Konjuktivit,
• Retinit,
• Miyalji,
• Makülopapüler döküntüler, ve
• Hepatosplenomegali görülür
39
Konjenital toxoplasmosis
• Hamilelik sırasında parazit ile ilk kez
karşılaşan kişilerin bebeklerinde görülür
• İlk trimestride infeksiyonu almış olan
tedavi edilmemiş kadınlarda konjenital
toksoplasmosis insidansı %10-20,
• İkinci trimestride %60-70,
• Üçüncü trimestride ise %80 civarındadır.
40
• İlk trimestride infeksiyonun alınması
ile ciddi klinik belirtiler oluşmaktadır.
• Doğumda klinik belirtiler olabildiği
gibi seneler sonrada klinik belirtiler
görülebilir.
41
Yeni doğanlarda
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ateş,
Hepatosplenomegali,
Makülopapüler döküntüler,
Anemi,
Trombositopeni,
Sağırlık görülebilir.
Ağır olgularda korioretinit,
Serebral kalsifikasyonlar,
Koma hidrosefali ve mikrosefali gelişir.
Ölü, düşük ve erken doğuma yol
açabilir.
42
Bakım:
• Belirtisiz toxoplazmozisli yenidoğanlar
görme problemleri ve gelişme geriliği olup
olmadığı açısından belli aralıklarla izlenir
• Tedavide kullanılan ilacın kemik iliği üzerine
olumsuz etkileri (purpura, burun kanaması,
enjeksiyon yerinde kanama) açısından gözlem
yapılır.
• Korioretiniti olan hastaya güvenilir çevre
sağlanır, bakımı sağlanır, görme kaybı için
rehabilitasyon önerilir
43
KORUNMA
1. Çiğ veya az pişmiş et ve et ürünleri (salam,
sucuk, sosis v.s) yememeli.
2. Çiğ, rafadan veya sahanda az pişmiş
yumurta yememeli.
3. Kaynamamış süt tüketmemeli. Pastörize
sütü bile kaynattıktan sonra içmeli.
4. Evde kedi besleniyorsa kediye çiğ et
verilmemeli, dışkı kaplarındaki kum hergün
değiştirilmeli.
44
5. Kedi sevdikten sonra eller iyice
yıkanmalı
6. Çiğ tüketilen sebze ve
meyveler iyice yıkadıktan sonra
yenmelidir.
7. Mutfakta yemek hazırlarken
kullanılan ev aletleri ( bıçak,
kesme tahtası v.s) kullandıktan
sonra deterjanla iyice
yıkanmalı.
45
PEDİCULOSİS
(BİTLENME) VE
HEMŞİRELİK BAKIMI
46
Tanım: Artropodların bir türü olan
Pediculuslerin yaptığı bir
enfeksiyondur.
• Baş biti (Pediculus Capitis)
• Vücut biti (Pediculus corporis)
• Pubis biti (Phtirus pubis)
• Bulaşma enfekte kişilerin
kullandıkları bitli, sirkeli eşyalarla ve
doğrudan temas yoluyla olur.
47
Belirti ve Bulgular;
• Bitlerin deride soktukları yerde salgıladıkları toksinlere
karşı şiddetli kaşıntı,
• Kıl gövdelerine yapışık ovoid, grimsi beyaz yüzlerce
sirke,
• Kaşıntı alanlarında sıyrıklar bazen de sekonder
bakteri enfeksiyonu,
• Bitin görülmesi,
• Baş bitlenmesinde oksipital bölgede ve kulak
arkasında; vücut bitlenmesinde vücuttaki kılların
üzerinde sirkelere, iç çamaşırların dikiş yerlerinde hem
parazit hem de sirkelere rastlanması; pubis biti genital
bölge veya vücudun kıllı alanlarına yerleşir.
48
Tedavi ve Hemşirelik Bakımı
•
•
•
•
Bit ve sirkeleri ortadan kaldırmak,
Deri irritasyonunu azaltmak,
Antiparazit şampuan, krem ve solüsyonlar kullanılır.
Sekonder enfeksiyon durumlarında antibiyotik
pomatlar
• Baş bitinin tedavisinde bir çorba kaşığı şampuan
başta köpürtülür. 4-5 dakika beklenir.
• Saçlar 1/1 oranında sirke-su karışımı ile yıkanarak
durulanır ve sık dişli tarak ile taranır.
• Vücut bitinde ise; sabunlu su ile banyo yapılır. Vücut
kurulanır. Krem veya losyon tüm vücuda sürülür,
çocuk giydirilir.12-24 saat beklendikten sonra tekrar
banyo yapılır. Aynı işlem 7-10 gün sonra tekrarlanır.
49
SCABİES (UYUZ)
VE HEMŞİRELİK
BAKIMI
50
• Tanım: Genellikle kaşıntılı, mite diye bilinen
artropodlardan sarcoptes scabiei ile oluşur.
• Parazitler tüneller kazarak ilerler.
• Vezikül ve püstül şeklinde döküntüler oluşur.
• Tüneller genellikle;
*parmak aralarında,
*el bileği,
*genital bölge,
*karın,
*göğüs ve aşil tendonunda rastlanır.
51
• Uyuz dünyanın her tarafında özellikle
hijyenik koşullardan yoksun
toplumlarda görülür.
• Bebeklerde ve çocuklarda hastalık
aynı yatakta yatma sonucu doğrudan
ve ya kirli yatak takımlarının
kullanılması sonucu dolaylı olarak
bulaşır.
52
• Dişi sarkoptlar deri yüzeyinde fertilize olduktan sonra
deri içinde tüneller kazarak ilerler, kazının
başlamasından birkaç saat sonra dişi sarkoptun
yumurtlamaya başladığı görülür.
• Yumurtlama işlemi iki ay kadar devam eder.
• Sonunda 1 cm boyunda bir tünel kazılmış olur, içinde
10-25 tane yumurtada bırakılmış olur.
• Erkek sarkopt fertilizasyon, dişi sarkopt yumurtlama
işlemi bitince ölürler.
• Yumurtadan çıkan larvalar tünelin tavanını delerek
olgunlaşmal için deri yüzeyine çıkarlar.
• Dişi sarkoptun deri yüzeyinde fertilize olduktan sonra
deri içine girmesi tüneller kazarak yumurtalarınıda
bırakmasıda konakçıda duyarlılığa neden olur.
53
Belirti ve Bulgular;
• Şiddetli gece kaşıntısı,
• Deri içinde açılan tünellerin dıştan görünmesi
• Tüneller 0.5-1 cm arasında değişebilen
uzunlukta, deriden biraz kabarık, beyazımsı gri
renkte, kırık çizgi ve ya S şeklindedir.
• Tünellerin ucunda veziküller vardır (perle).
• Bebeklerde veziküller bülleşir.
• Kaşıntı ile oluşan sekonder enfeksiyonlarına
bağlı sistemik belirtiler: Ateş, lökositoz.
54
Tedavi ve Hemşirelik Bakımı;
• Hasta ile yakın temasta olanlarda tedaviye alınır.
Tedavi:
• Parazitleri Yok Etmeye,
• Kaşıntıyı Önlemeye,
• Deri İrritasyonunu Azaltmaya yöneliktir.
Tedavide kullanılan ilaçlar;
• %1’lik gamma benzen hezachloride (kwell)
• Krotamiton,
• Benzil benzoat
• Kükürt ve katran içeren pomatlar,
55
• İlaçlar uygulanmadan önce banyo
yapılır.
• Tedavi evde sürdürülecekse aileye
eğitim verilir.
• Sekonder enfeksiyon durumlarında
antibiyotik verilir.
• Çocuğun kendini kaşıması önlenir.
• Etkili tedaviden 24 saat sonra
bulaşma ortadan kalkar.
56
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜRLER
57