2. iyonik bileşikler - Soruhane.com

3. KOVALENT BİLEŞİKLER
1
 KOVALENT BİLEŞİKLER: Kovalent bileşikler,
elektron çiftinin atomlar arasında ortaklaşa
kullanılmasıyla oluşur. Burada ortaklaşa kullanılan
elektronlarla, pozitif atom çekirdekleri arasındaki
çekme kuvveti etkisiyle kimyasal bağ oluşur.
2
APOLAR KOVALENT BİLEŞİKLER
 Aynı cins ametal atomları arasında olan kovalent bağlı
bileşiklerdir. Örnek olarak iki hidrojen atomu arasında
oluşan hidrojen molekülünü inceleyelim: Her bir
hidrojen atomu 1 elektrona sahiptir. Bu birer
elektronun ortaklaşa kullanılmasıyla hidrojen atomları
arasında bir bağ meydana gelir. Oluşan molekül H2
molekülüdür.
3
 Hidrojen molekülü; H..H veya H–H şeklinde gösterilir.
Birincisi elektron nokta yapısı (Lewis yapısı), ikincisi
ise açık formüldür.
 O2, F2, Cl2, Br2, I2 ve N2 moleküllerinde de apolar
kovalent bağ vardır.
4
POLAR KOVALENT BİLEŞİKLER
 Örnek olarak HF molekülünün oluşumunu
inceleyelim: Florun son enerji düzeyinde 7 elektronu,
hidrojenin ise 1 elektronu vardır. Hidrojen ve flor
arasında bir kovalent bağ oluşur. Florun elektron
severliği hidrojenden fazla olduğundan ortaklaşa
kullanılan elektronları kendisine daha fazla
çekeceğinden kısmi negatif yükle, hidrojen de kısmi
pozitif yükle yüklenir.
5
 Bağda kutuplanma meydana gelir.
 Oluşan HF bileşiğidir.
 H..F elektron nokta yapısıdır.
 Açık formül H–F şeklinde gösterilir.
 Molekül doğrusaldır.
 Farklı cinste ametal atomları arasında oluşan kovalent
bağlı bileşiklerdir.
 HF, HCI, CO, NO molekülleri polar kovalent
bileşiklerdir.
6
HÂL DEĞİŞTİRME ANINDA
KIRILAN KİMYASAL BAĞIN
CİNSİ; İYONİK BİLEŞİKLERDE
KOVALENT BİLEŞİKLER
ARASINDA FARKLILIK GÖSTERİR
 Hâl değişikliğinde tanecikler arası mesafenin
değişmesi kovalent bileşikler için geçerlidir.
7
 Kovalent bileşiklerin hâl değiştirmesinde kırılan
kimyasal bağ, tanecikler arası bağdır.
 Kovalent bileşiklerin hâl değiştirmesinde tanecik içi
kimyasal bağ aynen kalır.
 İyon yapılı bileşikler hâl değiştirirken ise tanecik içi
kimyasal bağ olan iyonik bağ kırılır.
8
KSENONUN OKSİJENLE YAPTIĞI
BİLEŞİKLER
 XeO3
 XeO4
 Na4XeO6 x nH2O
 2Ba2XeO6 x 3H2O
9
KSENONUN OKSİJENLE VE
FLORLA YAPTIĞI BİLEŞİKLER
 XeO2F2
 XeOF2
 XeOF4
 KXeO3F
 (NO)2XeF8
10
KSENONUN FLORLA YAPTIĞI
BİLEŞİKLER
 XeF2
 XeF4
 XeF6
 XeF6 x SbF5
 XeF6 x AsF5
11
 XeF2 x 2SbF5
 XeF2 x 2TaF5
 XeF6 x BF3
 RbXeF7
 NaXeF8
 K2XeF8
 Cs2XeF8
 Rb2XeF8
12
KRİPTON VE RADONUN FLORLA
YAPTIĞI BİLEŞİKLER
 KrF2
 KrF2 x SbF5
 KrF4
 RnFn
13
SOY GAZLAR YAPAY BİLEŞİK
OLUŞTURUR
 Soy gazlardan He (helyum), Ne (neon), Ar (argon)
elementlerinin hiçbir bileşiği yoktur. Kr (kripton), Xe
(ksenon) ve Rn (radon) elementleri ise özel şartlarda
O2 (oksijen) gazı ve F2 (flor) gazıyla bileşik
oluştururlar. Neden soy gazlardan ilk üçü bileşik
yapmıyor da son üçü bileşik yapıyor? Neden yalnız O2
ve F2 elementleriyle bileşik oluşturuyorlar?
14
 Elektronegatiflik; bağ elektronlarını çekme
kabiliyetidir.
 Elektronegatiflik, periyodik tabloda soldan sağa doğru
artar. Soy gazların elektronegatifliği diğer gruplara
göre yüksektir. Bununla beraber O ve F elementlerinin
elektronegatifliği; Kr, Xe ve Rn’dan daha fazladır. He,
Ne ve Ar elementleri için elektronegatiflik söz konusu
değildir. Oksijenin elektronegatifliği 3,5, florun 4,
kriptonun 3, ksenonun 2,6, radonun ise 2,4’tür.
15
 Oksijen ve florun elektronegatifliği ile son üç soy gazın
elektronegatiflikleri arasında fark azdır. Bu nedenle
oluşan bileşik, kovalent özelliktedir. Elektronegatifliği
az olan Kr, Xe ve Rn kısmi pozitif konumunda;
elektronegatifliği fazla olan O ve F ise kısmi negatif
konumundadır.
 Soy gaz bileşikleri, yapaydır. Araştırma amaçlı
üretilmiştir.
 Kullanım yerleri yoktur.
16
 Oluşturulma reaksiyonları, endotermik olduğundan
masraflıdır.
 Tabloda görüldüğü gibi çok farklı bileşik oluştururlar.
İki element arasında çok sayıda bileşiğin meydana
gelmesi; kararsızlığın ve zorla oluşturulmanın
göstergesidir.
 Kararsız bileşik, hemen bozunan bileşik anlamına
gelir.
17
 Soy gaz bileşikleri, ametal– ametal bileşikleri gibi
adlandırılır.
 Soy gazlar, havada bulunan elementlerdir.
 Soy gaz bileşikleri, 1964 yılında üretilmiştir.
18
ELEMENTEL HÂLDE OLAN SOY GAZLARIN HAVADA
HACİMCE BULUNMA YÜZDELERİ
Helyum
HACİMCE
YÜZDESİ
0,0005
Neon
0,0012
Argon
0,94
Kripton
0,0001
Ksenon
0,000009
GAZIN ADI
19
METALLERİN SERBEST YA DA
BİLEŞİK OLARAK DOĞADA
BULUNMASIDAKİ KURAL
 İndirgenme yarı pil gerilimi listesinde; indirgenme
potansiyeli hidrojenden yüksek olan elementler, soy
(altın, platin, gümüş) metaller ve yarı soy (bakır, cıva)
metallerdir. Soy metaller doğada yalnız elementel
hâlde bulunur, bileşikleri hâlinde bulunmaz.
20
 Yarı soy metaller ise hem elementel hâlde hem de
bileşiği hâlinde bulunur.
 Amalgam diş dolgular; cıva ve gümüş içerir. Altın diş
dolgusu da vardır. Platin metali ise, protezlerde
kullanılır. Bütün bu kullanımlarda altın, platin, gümüş
ve cıva; aynen doğadaki gibi metalik hâldedir. Sıfır
değerliklidir. Bu nedenle de sağlığa zararları yoktur.
 Bakır ve cıva da soy metaller gibi genelde doğada
serbest hâlde bulunur.
21
 Bakır ve cıva metallerine, yarı soy metal denmesinin
sebebi; doğada doğal bileşiklerinin de olmasıdır.
 Bu 5 element dışındaki bütün metaller, yaklaşık 70
metal doğada yalnız bileşikleri hâlinde bulunur,
hiçbiri serbest hâlde bulunmaz.
 Örneğin doğada Na, Ca, Al yoktur. NaCl (yemek tuzu),
CaCO3 (mermer), Al2O3 (alüminyum metalinin
elektroliz yöntemiyle elde edildiği boksit cevheri)
vardır.
22
 Tabiatta bulunan ve suda çözünmeyen doğal inorganik
metal bileşiklerine cevher (filiz) denir. Formülü basit
olan cevherler olduğu gibi, kompleks olanları da vardır.
 Genellikle kaya tuzu gibi suda çözünenler yerin
derinliklerinde, suda çözünmeyenler ise yerin
üstündedir.
 Demir ve nikelin indirgenme potansiyeli hidrojenden
az olmasına rağmen, yerkürenin merkezinde erimiş
elementel hâlde de bulunurlar.
23
AMETALLERİN SERBEST YA DA
BİLEŞİK OLARAK DOĞADA
BULUNMASIDAKİ KURAL
 F2 gazı ve Cl2 gazı, tabiatta bulunmaz. Doğada florür
bileşikleri ve klorür bileşikleri vardır. Bu ikisinden
başka bütün ametaller, hem elementel hâlde hem de
bileşiği hâlinde bulunur. Tabloda bunlar örneklerle
gösterilmiştir:
24
AMETALİN DOĞAL
SEMBOLÜ ELEMENTEL
AMETALİN
FORMÜLÜ
AMETAL
İÇEREN
DOĞAL
BİLEŞİĞİNİN
FORMÜLÜ
CO2
H2O
C
H
C (KÖMÜR)
H2 (HİDROJEN)
O
N
S
O2 (OKSİJEN)
CaCO3 (ALÇI)
N2 (AZOT)
PROTEİN
S (KÜKÜRT TOZU) CaSO4
(MERMER)
Si (AKİK TAŞI)
SiO2 (KUM)
Si
25
BİLEŞİKLER KONUSUYLA İLGİLİ
SOSYAL ALANDA KULLANILAN
KİMYA KELİME VE DEYİMLERİ
 Aile, toplumun molekülüdür.
26