b*yoloj*k etkenlere maruz*yet r*skler*n*n önlenmes

Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: 15.06.2013/28678
BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET
RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ
HAKKINDA YÖNETMELİK
AMAÇ
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, çalışanların
işyerindeki biyolojik etkenlere maruziyetinden
kaynaklanan veya kaynaklanabilecek sağlık ve
güvenlik risklerinin önlenmesi ve bu risklerden
korunmasına dair asgari hükümleri düzenlemektir.
KAPSAM
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik;
a) 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanunu kapsamına giren işyerlerinde; çalışanların
yaptıkları işlerden dolayı biyolojik etkenlere maruz kaldıkları
veya maruz kalabilecekleri işleri,
b) Biyolojik etkenle doğrudan çalışılmayan veya biyolojik
etkenin kullanılmadığı ancak, çalışanların biyolojik etkene
maruziyetine neden olabilecek Ek–I’de yer alan işleri,
kapsar.
(2) Maruz kalınan ve/veya kalınabilecek etken, çalışanlar
için tanımlanabilir sağlık riski oluşturmayan grup 1 biyolojik
etkenler sınıfında ise Ek–VI’nın birinci paragrafında
belirtilen hususlara uyulmak kaydı ile 9 uncu, 15 inci ve 18
inci maddeler uygulanmaz.
DAYANAK
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik;
a) 6331 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi ile 9/1/1985
tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 12
nci maddesine dayanılarak,
b) Avrupa Birliğinin 18/9/2000 tarihli ve 2000/54/EC sayılı
Konsey Direktifine paralel olarak
hazırlanmıştır.
TANIMLAR
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen:
a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
b) Biyolojik etkenler: Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye
veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak
değiştirilmiş olanlar da dâhil mikroorganizmaları, hücre
kültürlerini ve insan endoparazitlerini,
c) Hücre kültürü: Çok hücreli organizmalardan türetilmiş
hücrelerin in–vitro olarak geliştirilmesini,
ç) Mikroorganizma: Genetik materyali replikasyon veya
aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel yapıda
olmayan mikrobiyolojik varlığı,
ifade eder.
RİSK DÜZEYİ
MADDE 5 – (1) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b)
bendinde tanımlanan biyolojik etkenler, enfeksiyon risk
düzeyine göre aşağıdaki 4 risk grubunda sınıflandırılır:
a) Grup 1 biyolojik etkenler: İnsanda hastalığa yol
açma ihtimali bulunmayan biyolojik etkenler.
b) Grup 2 biyolojik etkenler: İnsanda hastalığa neden
olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma
yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma
veya tedavi imkânı bulunan biyolojik etkenler.
RİSK DÜZEYİ
c) Grup 3 biyolojik etkenler: İnsanda ağır hastalıklara
neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan,
topluma yayılma riski bulunabilen ancak genellikle
etkili korunma veya tedavi imkânı olan biyolojik
etkenler.
ç) Grup 4 biyolojik etkenler: İnsanda ağır hastalıklara
neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan,
topluma yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma
ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler.
RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE
DEĞERLENDİRİLMESİ
MADDE 6 – (1) Biyolojik etkenlere maruz kalma riski
bulunan herhangi bir çalışmada, çalışanın sağlık ve
güvenliğine yönelik herhangi bir riski değerlendirmek ve
alınması gereken önlemleri belirlemek için, çalışanın
maruziyetinin türü, düzeyi ve süresi belirlenir.
RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE
DEĞERLENDİRİLMESİ
(2) Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere
maruziyetin söz konusu olduğu işlerde risk
değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün
oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır.
RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE
DEĞERLENDİRİLMESİ
(3) Risk değerlendirmesi, çalışanın biyolojik etkenlere
maruziyet koşullarını etkileyebilecek herhangi bir
değişiklik olduğunda yenilenir.
RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE
DEĞERLENDİRİLMESİ
(4) Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen risk
değerlendirmesinde, 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı
Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği
Risk Değerlendirmesi Yönetmeliğinde yer alan hükümler
ile aşağıda sayılan hususlar dikkate alınarak risk
değerlendirmesi yapılır:
a) İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik
etkenlerin sınıflandırılması.
b) Yetkili makamların, çalışanların sağlığını korumak için
biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki
önerileri.
RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE
DEĞERLENDİRİLMESİ
c) Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya
çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler.
ç) Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya
çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler.
d) Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak çalışanların
yakalandığı hastalıklar ile ilgili bilgiler.
İŞVERENLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
İKÂME
MADDE 7 – (1) İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı
biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınır ve mevcut
bilgiler ışığında, biyolojik etkenleri kullanım şartlarında
durumuna uygun olarak çalışanların sağlığı için
tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli olanlar ile
ikame eder.
RİSKLERİN AZALTILMASI
MADDE 8 – (1) İşveren, işyerinde biyolojik etkenlere
maruziyet riskinin azaltılması için aşağıdaki önlemleri alır:
a) Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, çalışanların
sağlık ve güvenliği için risk olduğu ortaya çıkarsa,
çalışanların maruziyetini önler.
b) Bunun teknik olarak mümkün olmadığı hallerde,
yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate alınarak, sağlık
ve güvenlik yönünden yeterli korumayı sağlayacak
şekilde, çalışanların maruziyet düzeyinin en aza
indirilmesi için özellikle aşağıdaki önlemleri alır:
RİSKLERİN AZALTILMASI
1) Maruz kalan veya kalabilecek çalışan sayısı, mümkün
olan en az sayıda tutulur.
2) Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri,
biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını önleyecek veya
ortamda en az düzeyde bulunmasını sağlayacak
şekilde düzenlenir.
3) Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır veya
maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda
kişisel korunma yöntemleri uygulanır.
RİSKLERİN AZALTILMASI
4) Hijyen önlemleri, biyolojik etkenlerin çalışma
yerlerinden kazara dışarıya taşınması veya sızmasının
önlenmesi veya azaltılmasını sağlamaya uygun olur.
5) Ek–II’de verilen biyolojik risk işareti ile birlikte
23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğinde
yer alan ilgili diğer uyarı işaretleri de kullanılır.
6) Biyolojik etkenleri içeren kazaların önlenmesine
yönelik plan hazırlanır.
RİSKLERİN AZALTILMASI
7) Gerektiğinde, kullanılan biyolojik etkenlerin
muhafaza edildikleri ortam dışında bulunup
bulunmadığının belirlenmesi için 6331 sayılı Kanunun 30
uncu maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendine göre
yürürlüğe konulan Yönetmeliğe uygun ölçümler yapılır.
8) Atıkların, gerektiğinde uygun işlemlerden
geçirildikten sonra çalışanlar tarafından güvenli bir
biçimde toplanması, depolanması ve işyerinden
uzaklaştırılması, güvenli ve özel kapların kullanılması da
dâhil uygun yöntemlerle yapılır.
9) Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde
kullanılması ve taşınması için gerekli düzenlemeler
yapılır.
BAKANLIĞIN BİLGİLENDİRİLMESİ
MADDE 9 – (1) Risk değerlendirmesi sonuçları,
çalışanların sağlığı ve güvenliği yönünden risk
bulunduğunu ortaya koyuyorsa, Bakanlıkça istenmesi
halinde, işveren aşağıdaki konularda gerekli bilgileri
çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne verir:
a) Risk değerlendirmesinin sonuçları.
b) Çalışanların biyolojik etkenlere maruz kaldığı
veya kalma ihtimali bulunan işler.
c) Maruz kalan çalışan sayısı.
BAKANLIĞIN BİLGİLENDİRİLMESİ
ç) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan iş
güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık
personelinin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki
yeterliliği.
d) Çalışma şekli ve yöntemleri de dâhil olmak üzere
alınan koruyucu ve önleyici tedbirler.
e) Çalışanların, grup 3 veya grup 4’te biyolojik
etkenlere ait fiziksel korumalarının ortadan kalkması
sonucu oluşacak maruziyetten korunması için yapılan
acil eylem planı.
BAKANLIĞIN BİLGİLENDİRİLMESİ
(2) İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve
insanda ciddi enfeksiyona veya hastalığa sebep
olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal
Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir.
(3) İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde, 13 üncü
maddesine göre düzenlenen biyolojik etkene maruz
kalan çalışanların listesi ile 16 ncı maddeye göre tutulan
tüm tıbbi kayıtlar çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne
verilir.
HİJYEN VE KİŞİSEL KORUNMA
MADDE 10 – (1) İşverenler, çalışanların biyolojik
etkenlerle çalışmaya bağlı sağlık veya güvenlik
riskleriyle karşılaştıkları bütün işlerde, aşağıdaki önlemleri
alırlar:
a) Çalışanların, biyolojik etkenlerin bulaşma riskinin
olduğu çalışma alanlarında yiyip içmeleri engellenir.
b) Çalışanlara uygun koruyucu giysi veya diğer uygun
özel giysi sağlanır.
c) Çalışanlara, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt
antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik
malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet imkanları
sağlanır.
HİJYEN VE KİŞİSEL KORUNMA
ç) Gerekli koruyucu donanım ve ekipman, belirlenmiş
bir yerde uygun olarak muhafaza edilir. Her
kullanımdan sonra ve mümkünse kullanımdan önce
kontrol edilip temizlenir. Koruyucu donanım ve
ekipman, kullanımından önce bozuksa tamir edilir
veya değiştirilir.
d) İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması,
işlem yapılması ve incelenmesi yöntemleri belirlenir.
HİJYEN VE KİŞİSEL KORUNMA
(2) Birinci fıkrada belirtilen koruyucu giysiler de dahil,
biyolojik etkenlerle kirlenmiş olabilecek iş giysileri ve
koruyucu ekipman, çalışma alanından ayrılmadan
önce çıkarılır ve diğer giysilerden ayrı bir yerde
muhafaza edilir. İşverence, kirlenmiş bu giysilerin ve
koruyucu ekipmanın dekontaminasyonu ve temizliği
sağlanır, gerektiğinde imha edilir.
(3) Birinci ve ikinci fıkralara göre alınan önlemlerin
maliyeti çalışanlara yansıtılmaz.
ÇALIŞANLARIN EĞİTİMİ VE
BİLGİLENDİRİLMESİ
MADDE 11 – (1) İşveren, işyerinde çalışanların ve/veya
çalışan temsilcilerinin uygun ve yeterli eğitim almalarını
sağlar ve özellikle aşağıda belirtilen konularda gerekli
bilgi ve talimatları verir:
a) Olası sağlık riskleri.
b) Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler.
c) Hijyen gerekleri.
ç) Koruyucu donanım ve giysilerin kullanımı ve
giyilmesi.
d) Herhangi bir olay anında ve/veya olayların
önlenmesinde çalışanlarca yapılması gereken
adımlar.
ÇALIŞANLARIN EĞİTİMİ VE
BİLGİLENDİRİLMESİ
(2) Eğitim, biyolojik etkenlerle teması içeren çalışmalara
başlanmadan önce verilir. Değişen ve ortaya çıkan
yeni risklere uygun olarak yenilenir. Gerektiğinde
periyodik olarak tekrarlanır.
ÖZEL DURUMLARDA ÇALIŞANIN
BİLGİLENDİRİLMESİ
MADDE 12 – (1) İşveren; biyolojik etkenlerle çalışma
sırasında oluşan ciddi bir kaza veya olay durumunda
veya grup 4 biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda,
işyerinde asgari takip edilecek prosedürleri içeren yazılı
talimatları sağlar ve mümkün olduğu yerlerde uyarıları
görünür şekilde asar.
(2) Çalışanlar, biyolojik etkenlerin kullanımı sırasında
meydana gelen herhangi bir kaza veya olayı, işyerinde
görevli iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi veya işveren
veya işveren vekiline derhal bildirir.
ÖZEL DURUMLARDA ÇALIŞANIN
BİLGİLENDİRİLMESİ
(3) İşverenler, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasından
doğan ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa
neden olabilecek kaza veya olayı, çalışanlara ve/veya
çalışan temsilcilerine derhal bildirir. İşverenler, kazanın
sebeplerini ve durumu düzeltmek için alınan önlemleri
de en kısa zamanda çalışanlara ve/veya çalışan
temsilcilerine bildirir.
(4) Her çalışan, 13 üncü maddede belirtilen ve kişisel
olarak kendisini ilgilendiren bilgilere ulaşma hakkına
sahiptir.
ÖZEL DURUMLARDA ÇALIŞANIN
BİLGİLENDİRİLMESİ
(5) Çalışanların ve/veya çalışan temsilcilerinin,
çalıştıkları konu ile ilgili ortak bilgilere ulaşabilmeleri
sağlanır.
(6) İşverenler, 9 uncu maddenin birinci fıkrasında
belirtilen bilgileri istemeleri halinde çalışanlara ve/veya
çalışan temsilcilerine verir.
BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZ
KALAN ÇALIŞANLARIN LİSTESİ
MADDE 13 – (1) İşverenler, grup 3 ve/veya grup 4
biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesini,
yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene
maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla
ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutar.
BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZ
KALAN ÇALIŞANLARIN LİSTESİ
(2) Bu liste ve kayıtlar, maruziyet sona erdikten sonra
en az onbeş yıl saklanır; ancak aşağıda belirtilen
enfeksiyonlara neden olabilecek biyolojik etkenlere
maruziyet söz konusu olduğunda, bu liste, bilinen son
maruziyetten sonra en az kırk yıl boyunca saklanır:
a) Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen
biyolojik etkenlere maruziyet.
b) Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın
ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen
enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere
maruziyet.
BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZ
KALAN ÇALIŞANLARIN LİSTESİ
c) Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi
olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere
maruziyet.
ç) Tedaviye rağmen uzun süreler boyunca tekrarlayan
hastalıklarla sonuçlanan biyolojik etkenlere maruziyet.
d) Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara
sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.
BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZ
KALAN ÇALIŞANLARIN LİSTESİ
(3) İşyerinde görevli işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı
veya bu konuyla ilgili diğer sorumlu kişilerin birinci
fıkrada belirtilen listeye ulaşabilmeleri sağlanır.
ÇALIŞANLARIN GÖRÜŞLERİNİN
ALINMASI VE KATILIMININ
SAĞLANMASI
MADDE 14 – (1) İşveren, bu Yönetmelikte belirtilen
konularda 6331 sayılı Kanunun 18 inci maddesine
uygun olarak, çalışanların ve/veya temsilcilerinin
görüşlerini alır ve katılımlarını sağlar.
BAKANLIĞA BİLDİRİM
MADDE 15 – (1) İşverenler, aşağıdaki biyolojik etkenlerin
ilk kez kullanımında çalışma ve iş kurumu il
müdürlüğüne ön bildirimde bulunur:
a) Grup 2 biyolojik etkenler.
b) Grup 3 biyolojik etkenler.
c) Grup 4 biyolojik etkenler.
BAKANLIĞA BİLDİRİM
(2) Bu bildirim işin başlamasından en az otuz gün önce
yapılır. Üçüncü fıkrasında belirtilen hususlar saklı kalmak
kaydı ile işveren, grup 4’te yer alan her bir biyolojik
etkeni veya geçici olarak kendisinin yaptığı
sınıflandırmaya göre grup 3’te yer alan yeni bir biyolojik
etkeni ilk defa kullandığında da ön bildirimde bulunur.
BAKANLIĞA BİLDİRİM
(3) Grup 4 biyolojik etkenlerle ilgili tanı hizmeti veren
laboratuvarlar için, hizmetin içeriği hakkında
başlangıçta bildirimde bulunulur.
BAKANLIĞA BİLDİRİM
(4) İşyerinde bildirimi geçersiz kılan, proses ve/veya
işlemlerde sağlık veya güvenliği önemli ölçüde
etkileyecek büyük değişiklikler olduğunda, bildirim
yeniden yapılır.
BAKANLIĞA BİLDİRİM
(5) Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarda sözü edilen
bildirim;
a) İşyerinin unvan ve adresini,
b) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan iş
güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık
personelinin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki
yeterliliğini,
c) Risk değerlendirmesinin sonucunu,
ç) Biyolojik etken türlerini,
d) Öngörülen korunma ve önleme tedbirlerini,
içerir.
SAĞLIK GÖZETİMİ
MADDE 16 – (1) Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda
işveren çalışanların, çalışmalara başlamadan önce ve
işin devamı süresince düzenli aralıklarla sağlık
gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
SAĞLIK GÖZETİMİ
(2) Yapılan risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri
alınması gereken çalışanları tanımlar.
(3) Maruz kaldıkları veya kalmış olabilecekleri biyolojik
etkene karşı henüz bağışıklığı olmayan çalışanlar için
gerektiğinde, Sağlık Bakanlığının işyerinin bulunduğu
ildeki yetkili birimleri ile işbirliği içinde uygun aşılar yapılır.
İşverenler, aşı bulundurduklarında Ek-VII’de belirtilen
hususları dikkate alır.
SAĞLIK GÖZETİMİ
(4) Bir çalışanın, maruziyete bağlı olduğundan
kuşkulanılan bir enfeksiyona ve/veya hastalığa
yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi, benzer
biçimde maruz kalmış diğer çalışanların da aynı şekilde
sağlık gözetimine tabi tutulmasını sağlar. Bu durumda
maruziyet riski yeniden değerlendirilir.
(5) Sağlık gözetiminin yapıldığı bu durumlarda, kişisel
tıbbi kayıtlar, maruziyetin son bulmasından sonra en az
onbeş yıl süre ile saklanır. 13 üncü maddenin ikinci
fıkrasında belirtilen özel durumlarda kişisel tıbbi kayıtlar
bilinen son maruziyetten itibaren kırk yıl süre ile saklanır.
SAĞLIK GÖZETİMİ
(6) İşyeri hekimi her bir çalışan için alınması gerekli
koruyucu ve önleyici tedbirler ile ilgili olarak önerilerde
bulunur.
(7) Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak
herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili olarak çalışanlara
gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir.
(8) Çalışanlar, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları
hakkında bilgi edinebilir ve ilgili çalışanlar veya işveren,
sağlık gözetimi sonuçlarının gözden geçirilmesini
isteyebilir.
SAĞLIK GÖZETİMİ
(9) Çalışanların sağlık gözetimi ile ilgili hususlar Ek-IV’te
verilmiştir.
(10) Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu
meydana gelen her hastalık veya ölüm vakaları
Bakanlığa bildirilir.
ÖZEL HÜKÜMLER
TANI LABORATUVARLARI DIŞINDA KALAN
İNSAN SAĞLIĞI VE VETERİNERLİKLE İLGİLİ
HİZMETLER
MADDE 17 – (1) Tanı laboratuvarları dışında kalan, insan
sağlığı ve veterinerlik hizmeti verilen işyerlerinde risk
değerlendirmesi yapılırken, aşağıdaki hususlara özellikle
dikkat edilir:
a) Hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan
alınan maddelerde ve örneklerde biyolojik etkenlerin
varlığı hakkındaki belirsizlikler.
b) Hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan
alınan maddelerde ve örneklerde var olduğu bilinen
veya var olduğundan şüphe edilen biyolojik etkenlerin
oluşturduğu tehlike.
c) İşin doğasından kaynaklanan riskler.
ÖZEL HÜKÜMLER
TANI LABORATUVARLARI DIŞINDA KALAN
İNSAN SAĞLIĞI VE VETERİNERLİKLE İLGİLİ
HİZMETLER
(2) Çalışanları sağlık ve güvenlik yönünden korumak
için aşağıdaki hususları da içeren uygun önlemler alınır:
a) Uygun dekontaminasyon ve dezenfeksiyon
yöntemlerinin belirlenmesi.
b) Biyolojik etkenlerin bulaştığı atıkların risksiz bir şekilde
işlenmesini ve ortadan kaldırılmasını sağlayacak uygun
yöntemlerin kullanılması.
ÖZEL HÜKÜMLER
TANI LABORATUVARLARI DIŞINDA KALAN
İNSAN SAĞLIĞI VE VETERİNERLİKLE İLGİLİ
HİZMETLER
(3) Grup 3 veya grup 4 biyolojik etkenlerle enfekte olan
veya olduğundan şüphelenilen hasta insanların veya
hayvanların bulunduğu izolasyon yerlerinde, enfeksiyon
riskini en aza indirmek için, Ek-V’in (A) sütununda belirtilen
önlemler alınır.
ENDÜSTRİYEL İŞLEMLER, LABORATUVARLAR VE
HAYVAN BARINAKLARI İÇİN ÖZEL ÖNLEMLER
MADDE 18 – (1) Teşhis laboratuvarları da dahil,
laboratuvarlarda ve grup 2, grup 3 ve grup 4 biyolojik
etkenlerle bilhassa enfekte edilmiş veya bunları taşıyan
veya taşıdıklarından şüphe edilen laboratuvar
hayvanlarının barınaklarında aşağıdaki önlemler alınır:
a) Araştırma, geliştirme, öğretim veya tanı amacıyla
grup 2, grup 3 ve grup 4 biyolojik etkenlerle çalışmaların
yürütüldüğü laboratuvarlarda, enfeksiyon riskini
asgariye indirmek için Ek-V’te belirtilen önlemler alınır.
ENDÜSTRİYEL İŞLEMLER, LABORATUVARLAR VE
HAYVAN BARINAKLARI İÇİN ÖZEL ÖNLEMLER
b) Risk değerlendirmesini takiben biyolojik etkenin risk
derecesine göre fiziksel koruma düzeyi tespit edilir ve
Ek-V’te belirtilen önlemler alınır. Aşağıda belirtilen
biyolojik etkenlerle çalışmalar;
1) Grup 2 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 2
olan,
2) Grup 3 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 3
olan,
3) Grup 4 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 4
olan,
ENDÜSTRİYEL İŞLEMLER, LABORATUVARLAR VE
HAYVAN BARINAKLARI İÇİN ÖZEL ÖNLEMLER
c) İnsanda hastalığa yol açabilecek fakat asıl amaçları
kültür veya onların konsantre halinde bulunmaları gibi
biyolojik etkenlerle çalışmak olmayan, biyolojik etkenleri
içerip içermediği belirsiz olan maddelerle yapılan
laboratuvar çalışmalarında koruma düzeyi en az 2 olan
önlemler uygulanır. Bakanlıkça daha alt düzeydeki
koruma önlemlerinin yeterli olduğu belirtilmedikçe,
gerekli olduğu bilinen ya da şüphelenilen durumlarda
koruma düzeyi 3 veya 4 olan önlemler uygulanır.
ENDÜSTRİYEL İŞLEMLER, LABORATUVARLAR VE
HAYVAN BARINAKLARI İÇİN ÖZEL ÖNLEMLER
(2) Grup 2, grup 3 veya grup 4’te yer alan biyolojik
etkenlerin kullanıldığı sanayi proseslerinde aşağıdaki
önlemler alınır;
a) Birinci fıkranın (b) bendinde tanımlanan koruma
ilkeleri, Ek-VI’da belirtilen uygulamaya yönelik önlemler
ve uygun prosedürler esas alınarak sanayi proseslerine
de uygulanır.
b) Grup 2, grup 3 veya grup 4’te yer alan biyolojik
etkenlerin kullanılması ile ilgili risk değerlendirmesine
göre, bu etkenlerin sanayide kullanılmasında alınması
gereken önlemlerin neler olduğuna karar vermeye
Bakanlık yetkilidir.
ENDÜSTRİYEL İŞLEMLER, LABORATUVARLAR VE
HAYVAN BARINAKLARI İÇİN ÖZEL ÖNLEMLER
(3) Çalışanlar için ciddi sağlık riski oluşturabilecek,
ancak kesin bir değerlendirme yapılamayan biyolojik
etkenlerle çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerinde
koruma düzeyi en az 3 olan önlemler alınır.
YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN
YÖNETMELİK
MADDE 19 – (1) 10/6/2004 tarihli ve 25488 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Biyolojik Etkenlere Maruziyet
Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik yürürlükten
kaldırılmıştır.
EK–I
BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYETİN OLABİLECEĞİ BAZI
İŞLER LİSTESİ
• Gıda üretilen fabrikalarda çalışma.
• Tarımda çalışma.
• Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünlerle
çalışma.
• Sağlık hizmetlerinin verildiği yerlerde, karantina dahil
morglarda çalışma.
• Mikrobiyolojik teşhis laboratuvarları dışındaki klinik,
veterinerlik ve teşhis laboratuvarlarındaki çalışma.
• Atıkları yok eden fabrikalarda çalışma.
• Kanalizasyon, arıtma tesislerindeki çalışma.
EK–II
BİYOLOJİK TEHLİKE İŞARETİ
( Sarı zemin üzerine siyah
sembol)
BİYOLOJİK RİSK
EK–III
SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ
Açıklamalar
1– Bu Yönetmeliğin kapsamına uygun olarak,
sınıflandırma listesine yalnızca insanı enfekte ettiği
bilinen etkenler dâhil edilmiştir.
Gerekli yerlerde, bu etkenlerin toksik ve alerji yapma
potansiyelleri belirtilmiştir.
İnsanı etkilemediği bilinen hayvan ve bitki patojenleri
çıkarılmıştır.
Sınıflandırılmış biyolojik etkenler listesine, genetik olarak
yapısı değiştirilmiş mikroorganizmalar dâhil edilmemiştir.
EK–III
SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ
Açıklamalar
2– Sınıflandırılmış etkenler listesi sağlıklı çalışanlarda o
etkenlerin yaptıkları etkilere dayandırılmıştır.
Önceden var olan bir hastalık, ilaç kullanımı, kazanılmış
bağışıklık, gebelik veya emzirme gibi bir nedenle ya da başka
bir nedenden dolayı bir kişinin duyarlılığının etkilenebileceği
özel durumlardaki etkiler dikkate alınmamıştır.
Bu tür çalışanlardaki ek riskler bu Yönetmelikte öngörülen risk
değerlendirmesi kapsamında ele alınacaktır.
Grup 3 veya Grup 4 de yer alan biyolojik etkenlere maruz
kalınan veya maruz kalınabilecek bazı sanayi proseslerinde,
laboratuvar çalışmalarında veya hayvanlarla yapılan
çalışmalarda bu Yönetmeliğin 17 nci maddesine uygun teknik
önlemler alınacaktır.
EK–III
SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ
Açıklamalar
3 – Herhangi bir biyolojik etkenin Grup 2, Grup 3 veya
Grup 4 de sınıflandırılmamış olması ve listede yer
almaması, bu biyolojik etkenin Grup 1 de yer aldığı
anlamına gelmez.
Listede, birden çok türünün insanda patojen olduğu
bilinen etkenlerin hastalıklara en fazla neden olduğu
bilinen türleri yer alacak ayrıca, aynı cinsin diğer
türlerinin de sağlığı etkileyebileceğini gösteren daha
genel bir bilgi bulunacaktır.
Sınıflandırılmış biyolojik etkenler listesinde yer alan bir
cinsin patojen olmadığı bilinen türleri ve tipleri (strains)
listeye alınmamıştır.
EK–III
SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ
Açıklamalar
4– Bir suş (strain) zayıflatıldığında ya da bilinen virülans
genlerini yitirdiğinde, ait olduğu ve işyerindeki uygun risk
değerlendirmesine bağlı ana suşun sınıflandırılması için
gerek görülen korumanın mutlak olarak uygulanması
gerekli değildir.
Örneğin, böyle bir suş, koruyucu veya tedavi edici
amaçlar için bir ürün veya bu ürünün bir parçası olarak
kullanıldığı durumlarda.
EK–III
SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ
Açıklamalar
5– Bu listeyi oluşturmak için kullanılan sınıflandırılmış
etkenlerin nomenklatürü (bilimsel adlandırması) bu
listenin hazırlandığı tarihteki etkenlerin taksonomisi
(hayvan veya bitkilerin tasnifi) ve nomenklatürü ile ilgili
uluslararası anlaşmalara uygundur.
EK–III
SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ
Açıklamalar
6– Sınıflandırılmış biyolojik etkenler listesi,
oluşturulduğundaki bilgileri yansıtır ve en güncel bilgiyi
yansıtacak şekilde güncellenir.
EK–III
SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ
Açıklamalar
7- İnsanda yeni izole edilen ve henüz
değerlendirilmemiş olan ve bu ekte yer almayan bütün
virüslerin hastalığa neden olmadığı kanıtlanmadıkça en
az Grup 2’de sınıflandırılmış sayılacaktır.
EK–III
SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ
Açıklamalar
8– Grup 3 de sınıflandırılan ve karşılarında (**) işareti
bulunan biyolojik etkenler, genel olarak hava yolu ile
bulaşıcı olmadıklarından çalışanlar için sınırlı enfeksiyon
riski taşırlar.
EK–III
SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ
Açıklamalar
9– İşyerinde, parazitlerin sınıflandırılması sonucuna göre
belirlenen koruma düzeyine uygun gerekler, sadece
insanda enfeksiyona neden olabilecek parazitin yaşam
döngüsünün evrelerine uygulanır.
EK–III
SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ
Açıklamalar
10– Bu listede ayrıca biyolojik etkenin alerjik veya toksik
reaksiyonlara sebep olma ihtimalinin bulunduğunu, etkili
aşısının olduğunu veya maruz kalan çalışanların isim
listesinin 15 yıldan daha fazla tutulmasının tavsiye edildiği
de gösterilmiştir.
Bu göstergeler aşağıdaki harflerle ifade edilir.
A: Olası alerjik etkileri olan.
D: Bu biyolojik etkene maruz kalan çalışanların listesinin
bilinen son maruziyetten sonra 15 yıldan daha fazla
saklanması gereken.
T: Toksin üretimi olan.
V: Etkili aşısı bulunan.
Koruyucu aşılamanın uygulanması Ek–VII’de verilen
kılavuza göre yürütülecektir.
BAKTERİLER VE BENZER
ORGANİZMALAR
Listede görülen biyolojik etkenler için “spp.” ifadesi, insanda patojen olduğu
bilinen diğer türleri belirtir.
Biyolojik Etken
Actinobacillus actinomycetemcomitans
Actinomadura madurae
Actinomadura pelletieri
Actinomyces gerencseriae
Actinomyces israelii
Actinomyces pyogenes
Actinomyces spp.
Arcanobacterium haemolyticum
(corynebacterium haemolyticum)
Bacillus anthracis
Bacteroides fragilis
Bartonella bacilliformis
Bartonella quintana (Rochalimea quintana)
Bartonella (Rochalimea) spp.
Bordetella bronchiseptica
Bordetella parapertussis
Sınıflandırma
2
2
2
2
3
2
2
2
Notlar
2
2
2
2
2
2
2
BAKTERİLER VE BENZER
ORGANİZMALAR
Listede görülen biyolojik etkenler için “spp.” ifadesi, insanda patojen olduğu bilinen diğer türleri
belirtir.
Biyolojik Etken
Sınıflandırma
Bordetella pertussis
2
Borrelia burgdorferi
2
Borrelia duttonii
2
Borrelia recurrentis
2
Borrelia spp.
Brucella abortus
3
Brucella canis
Brucella melitensis
3
Brucella suis
3
Burkholderia mallei (Pseudomonas mallei)
Burkholderia pseudomallei(Pseudomonas pseudomallei)
Campylabacter fetus
2
Campylabacter jejuni
2
Campylabacter spp.
2
Cardiobacterium hominis
Chlamydia pneumoniae
Chlamydia trachomatis
2
Chlamydia psittaci (avian suşları)
3
Chlamydia psittaci (diğer suşları)
2
Notlar
V
2
3
3
3
2
2
BAKTERİLER VE BENZER
ORGANİZMALAR
Listede görülen biyolojik etkenler için “spp.” ifadesi, insanda patojen olduğu bilinen diğer türleri
belirtir.
Biyolojik Etken
Sınıflandırma
Clostridium botulinum
2
Clostridium perfringens
2
Clostridium tetani
2
Clostridium spp.
2
Corynebacterium diphteriae
Corynebacterium minutissimum
2
Corynebacterium pseudotuberculosis
Corynebacterium spp.
2
Coxiella burnetii
3
Edwardsiella tarda
2
Ehrlichia sennetsu (Rickettsia sennetsu)
Ehrlichia spp.
Eikenella corrodens
2
Enterobacter aerogenes/cloacae
2
Enterobacter spp.
2
Enterococcus spp.
2
Erysipelothrix rhusiopathiae
Escherichia coli (patojen olmayan suşları dışındakiler)
Escherichia coli, verocytotoxigenic suşları
(örn. O157: H7 veya O103)
3 (**)
T
Notlar
T
T, V
2
2
2
2
2
2
T, V
BAKTERİLER VE BENZER
ORGANİZMALAR
Listede görülen biyolojik etkenler için “spp.” ifadesi, insanda patojen olduğu bilinen diğer türleri
belirtir.
Biyolojik Etken
Flavobacterium meningosepticum
Fluoribacter bozemanae (Legionella)
Francisella tularensis (Tip A)
Francisella tularensis (Tip B)
Fusobacterium necrophorum
Gardnerella vaginalis
Haemophilus ducreyi
Haemophilus influenzae
Haemophilus spp.
Helicobacter pylori
Klebsiella oxytoca
Klebsiella pneumoniae
Klebsiella spp.
Legionella pneumophila
Legionella spp
Leptospira interrogans (bütün serovarları)
Listeria monocytogenes
Listeria ivanovii
Morganella morganii
Mycobacterium africanum
Sınıflandırma
2
2
3
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
3
Notlar
V
BAKTERİLER VE BENZER
ORGANİZMALAR
Listede görülen biyolojik etkenler için “spp.” ifadesi, insanda patojen olduğu bilinen diğer türleri
belirtir.
Biyolojik Etken
Mycobacterium avium / intracellulare
Mycobacterium bovis (BCG suşu hariç)
Mycobacterium chelonae
Mycobacterium fortuitum
Mycobacterium kansasii
Mycobacterium leprae
Mycobacterium malmoense
Mycobacterium marinum
Mycobacterium microti
Mycobacterium paratuberculosis
Mycobacterium scrofulaceum
Mycobacterium simiae
Mycobacterium szulgai
Sınıflandırma
Notlar
2
3
2
2
2
3
2
2
3 (**)
2
2
2
2
V
VİRÜSLER (*)
Biyolojik Etken
Sınıflandırma
Notlar
Adenoviridae
2
Arenaviridae
LCM–Lassa–Virüs complex (old world arena virüsleri):
Lassa virüsü
4
Lymphocytic (suşları)
3
Lymphocytic choriomeningitis virüsü (diğer suşları) 2
Mopeia virüsü
2
Diğer LCM–Lassa complex virüsleri
2
Tacaribe –Virus– Complex (new world arena virüsleri):
Guanarito virüsü
4
Junin virüsü
4
Sabia virüsü
4
Machupo virüsü
4
Flexal virüsü
3
Diğer Tacaribe complex virüsleri
2
PARAZİTLER
Biyolojik Etkenler
Sınıflandırma
Acanthamoeba castellani
2
Ancylostoma duodenale
2
Angiostrongylus cantonensis
Angiostrongylus costaricensis
Ascaris lumbricoides
Ascaris suum
2
Babesia divergens
2
Babesia microti
2
Balantidium coli
2
Brugia malayi
2
Brugia pahangi
2
Capillaria philippinensis
2
Capillaria spp.
2
Clonorchis sinensis
2
Clonorchis viverrini
2
Notlar
2
2
2
A
A
MANTARLAR
Biyolojik Etken
Sınıflandırma
Notlar
Aspergillus fumigatus
2
Blastomyces dermatitidis (ajellomyces dermatitidis)
Candida albicans
A
Candida tropicalis
Cladophialophora bantiana (önceki; Xylohypha
bantiana, Cladosporium bantianum or trichoides)
Coccidioides immitis
A
Cryptococcus neoformans var. Neoformans
(Flobasidiella neoformans var. neoformans)
A
Cryptococcus neoformans var. Gattii
(Flobasidiella bacillispora)
A
Emmonsia parva var. Parva
A
3
2
2
3
3
2
2
2
ÇALIŞANLARIN SAĞLIK
GÖZETİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ
GEREKEN HUSUSLAR
Biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların sağlık gözetiminden
sorumlu olan işyeri hekimi, çalışanların sağlık durumlarını ve
maruziyet koşullarını bilmelidir.
Çalışanların sağlık gözetimi, işyeri hekimliğinin uygulama ve
prensiplerine uygun olarak yürütülmeli ve aşağıdaki önlemleri
içermelidir:
Çalışanların mesleki ve tıbbi özgeçmişleri ile ilgili kayıtlarının
tutulması,
Çalışanların kişisel sağlık durumunun değerlendirilmesi,
Uygun ise, erken ve geri dönüşü olan etkilerin saptanmasının yanı
sıra biyolojik ölçümleme.
Sağlık gözetimi yapılırken, her çalışan için, işyeri hekimliğinde
ulaşılabilen son bilgiler ışığında, konu ile ilgili daha ileri testler
yapılmasına karar verilebilir.