SANTRAL ETKİLİ KAS GEVŞETİCİLER

SANTRAL ETKİLİ
KAS GEVŞETİCİLER
(Myörelaksanlar/Spazmolitikler)
Doç. Dr. E. Pelin Kelicen
http://yunus.hacettepe.edu.tr/~pkelicen
2
3
İSKELET KASI GEVŞETİCİLERİ
• NÖROMUSKULER
BLOKÖRLER (NMB)
– Transmisyonu
nöromuskuler son
plakta etkilerler
– SSS’ne etkileri yoktur
– Periferde etkili
• SPAZMOLİTİKLER
– Nörolojik durumlardaki
spastisiteyi giderirler
– Etki yerleri SSS’dir
(DANTROLEN hariç )
4
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
Santral Etkili Kas Gevşeticiler (SEKG)
• Çizgili kasların artmış olan tonusunu
SSS’ni etkilemek suretiyle azaltırlar
• Spazm halindeki kasların gevşemesini
sağlarlar (Spazmolitik etki)
5
• Beyin
• Supraspinal merkezler
(Kortikospinal yolaklaryukarı motor nöron,
retikülaspinal,
vestibülospinal yolaklar)
• Spinal yolaklar
(Medulla spinalis)
• Perifer
(Kas-iskelet sistemi,
kas iğciği ve kas lifi)
6
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
• Çizgili kaslarda spazm oluşması
1- Kas ve iskelet hastalıklarında periferden
gelen duyusal uyarı kalıbının bozulması
2- Bazı nörolojik hastalıklarda olduğu gibi,
omurilikteki motornöronlar üzerinde etkili
supraspinal kaynaklı eksitatör ve inhibitör
tonuslar arasındaki dengenin bozulması
7
8
9
10
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
• Periferik refleks yayları üzerindeki veya
supraspinal inici yolaklardaki sinapsları
etkilemek suretiyle gevşeme yaparlar
• Nöromüsküler kavşakta (NMK) etkileri
yoktur
• Mutad dozda kaslarda güçsüzlük
yapabilirler ancak parazi veya paralizi
YAPMAZLAR!
11
12
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
• Etkilerini
*Polisinaptik refleks yolları üzerindeki aranöronları inhibe ederek (Mefenazin vb)
*Polisinaptik ve monosinaptik refleks
yollarını inhibe ederek (Baklofen, BDZ)
İnhibitör nörotransmitter GABA’nın
etkinliğini arttırarak (BDZ)
gösterirler.
13
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
• Nörofizyolojik etki mekanizmaları-1
Kedide deneysel deserebrasyon rijiditesini
(gama-rijiditeyi) bloke ederler ve kaslarda
gevşeme yaparlar (insanda beyin-omurilik
lezyonları sırasında gelişen spastisiteyi
incelemek için bir model)
14
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
• Nörofizyolojik etki
mekanizmaları-2a
Fasilitatör supraspinal
uyarılar, omurilikteki
ara-nöronlar üzerinden
ön boynuzdaki gamamotornöronları
etkileyerek onların
deşaj frekansını arttırır.
15
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
• Nörofizyolojik etki
mekanizmaları-2b
SEKG, fasilitatör aksonlarla
gama-motornöronlar
arasındaki ara-nöronları
bloke ederek spinal
refleksler üzerindeki
supraspinal fasilitasyonu
ortadan kaldırırlar, kas
tonusunu azaltırlar,
deserebre hayvanda
rijiditeyi çözerler.
16
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
• Nörofizyolojik etki mekanizmaları-3a
Diğer bir deneysel rijidite türü olan beyin
iskemisi sonucu oluşan anemik (iskemik)
deserebrasyon rijiditesi (alfa-rijidite), alfamotor nöronların direkt supraspinal
merkezler tarafından stimülasyonuna
bağlıdır.
SEKG, bu rijiditede de etkilidirler. Bunu,
supraspinal yolaklarla alfa-motornöronlar
arasındaki ara-nöronları deprese ederek
yaptıkları sanılmaktadır.
17
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
• Nörofizyolojik etki mekanizmaları-3b
Omuriliğin arteriyel dolaşımını
engellemek suretiyle yapılan omurilik
iskemisine bağlı rijiditeyi de düzeltirler.
18
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
Genel Yan Tesirleri
• Limbik sistemde depresyon sonucu
uyuşukluk, sedatif etki.
• Çizgili kaslarda spazm çözücü etki
oluşturabilmeleri için gereken dozda
sedasyon da yaparlar.
19
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
•
KULLANILIŞ YERLERİ
İki grup hastalığın tedavisinde
1) Kas-iskelet kaynaklı spazmlar
(Ağrı da gelişir)
2) Çizgili kas spastisitesi
(Santral kaynaklı spazmlar)
20
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
• KULLANILIŞ YERLERİ-1
1) Kas-iskelet kaynaklı spazmlar (Ağrı da gelişir)
Kas, eklem, bursa ve kemiklerin travma, iltihap,
kireçlenme, tümör veye beslenme bozukluğu
gibi faktörlerle bozulması ya da periferik
sinirlerin bası veya irritasyona maruz kalması.
Kas gevşetici
(Metakarbamol, Klorzoksazon, Tiokolşikozid)
+ Analjezik ilaç (Aspirin)
21
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
• KULLANILIŞ YERLERİ-2
2) Çizgili kas spastisitesi
(Santral kaynaklı spazmlar)
Kortikospinal yolakların (yukarı motor nöronun)
veya omuriliğin çeşitli tiplerdeki lezyonlarına
bağlı nörolojik hastalıklarda ortaya çıkar,
spinal refleksler üzerindeki suprasipinal
inhibitör-fasilitatör denge bozulmuştur
Nörolojik hastalıklar (inme-hemipleji-, parapleji,
multipl skleroz, amyotrofik lateral skleroz,
serebral paralizi, omurilik hasarı ve hastalıkları)
BDZ, Baklofen,Tizanidin
22
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
SINIFLANDIRMA
1) Propandiol Türevleri
Metakarbamol, Meprobamat
2) Benzoksazol Türevleri
Klorzoksazon
3) Benzodiazepinler (BDZ)
Diazepam, Klordiazepoksid
4) Çeşitli İlaçlar
Tizanidin HCl, Mefenoksalon, Metaksalon,
Fenprobamat, Tiokolşikozid, Kinin
5) Selektif Etkili İlaçlar
Baklofen, Dantrolen, Riluzol
23
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
1)
Propandiol Türevleri
METAKARBAMOL
Kas-iskelet kaynaklı çizgili kas spazmına karşı etkili,
Analjezik ilaçlarla daha etkili.
Yan tesirleri:
Uyuşukluk, baş dönmesi,bulantı, allerjik
belirtiler
MEPROBAMAT
Hipnosedatiftir,
Sedatif ve kas gevşetici etkisi vardır.
24
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
2)
Benzoksazol Türevleri
KLORZOKSAZON
Kas-iskelet kaynaklı çizgili kas spazmlarında
tek başına veya aspirin vb analjezik
ilaçlarla birlikte,
Çocuklarda bazı serebral paralizi olgularında
başarılı
Yan Tesirleri:
Sedasyon, hepatotoksik etki potansiyeli.
25
3)
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
Benzodiazepinler (BDZ)
DİAZEPAM
Uzun etki süreli kas gevşetici, sedatif-hipnotik, antikonvülsan,
Çizgili kas spastisitelerinde etkili,
(Kas-iskelet kaynaklı spazmlarda da etkili)
Tetanusta meydana gelen spazm ve konvülsiyonlarda da kull.
Yan Tesirleri:
Sedasyon, uyuşukluk, kesiklik, baş ağrısı, alkolün etkisini
potansiyalize eder, bağımlılık yapar, yüksek dozda
solunumu deprese eder.
26
3)
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
Benzodiazepinler (BDZ)
KLORDİAZEPOKSİD
Uzun etki süreli BDZ , sedatif-hipnotik, antikonvülsan,
Çizgili kas spastisitelerinde etkili,
(Kas-iskelet kaynaklı spazmlarda da etkili)
Tetanusta meydana gelen spazm ve konvülsiyonlarda da
kull.
Yan Tesirleri:
Sedasyon, uyuşukluk, kesiklik, baş ağrısı, alkolün
etkisini potansiyalize eder, bağımlılık yapar, yüksek
dozda solunumu deprese eder.
27
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
3) Çeşitli İlaçlar
TİZANİDİN HCl
Santral kaynaklı spazmlarda etkili,
Alfa-adrenerjik reseptör bloke edici etkisi de var (Klonidin
benzeri etki),
Karaciğer ve böbrek yatmezliğinde doz azaltılmalı
Yan Tesirleri:
Sedasyon, alkolle etkileşir, antihipertansif ilaçların
etkinliğini arttırır, kesiklik, uykusuzluk, ağızda
kuruma, baş dönmesi, bulantı, kaslarda güçsüzlük.
28
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
3) Çeşitli İlaçlar
MEFENOKSALON
Santral etkili kas gevşetici
Hepatotksik yan tesir nedeniyle terk
edilmiştir
METAKSALON
Etki profili Meprobamat’a benzer
Anksiyolitik, sedatif
29
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
3)
Çeşitli İlaçlar
TİOKOLŞİKOZİD
Kolşisin glikozidi
GABAA ve Glisinerjik reseptörler üzerine agonistik etki
gösterir (Glisinerjik reseptörler: Beyin sapında ve
omurilikte ara-nöronlar tarafından salıverilen inhibitör
nöronediyatör glisin tarafından etkilenirler.)
GABAA reseptörünü allosterik olarak aktive eden
barbitüratların antagonisti PİKROTOKSİN’in ve glisinin
antagonisti STRİKNİN’in yaptığı konvülsiyonları önler.
BDZ reseptörlerine dokunmaz.
Kas-iskelet kaynaklı spazma karşı, ağızdan
Yan Tesir:
Dispepsi, karın ağrısı, diyare
30
31
32
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
3) Çeşitli İlaçlar
KİNİN
Yaşlılarda gelişen noktürnal (gece) kraplarını
düzelttiği tesadüfen görülmüştür.
Motor sinir stimülasyonu sonucu oluşan çizgili
kas lifi tetanus ve kramplarında etkili.
Gece kramplarına karşı gece yatarken,
ağızdan.
33
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
5)
Selektif Etkili İlaçlar
SSS’nde yaygın depresyon
yapmayan
Sedatif etkileri zayıf/hiç
olmayan
BAKLOFEN
GABAB reseptör agonisti.
DANTROLEN
Çizgili kas hücresini özel
bir mekanizmayla etkiler.
34
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
5)
Selektif Etkili İlaçlar
BAKLOFEN
SSS’nin yaygın inhibitör nöromediyatörü GABA’nın lipofilik türevi.
Sistemik uygulandığında SSS’ne geçer.
(GABA sistemik uygulandığında geçemez).
SSS’nde presinaptik GABAB reseptörlerini aktive eder.
Antispastisite etki yeri omurilikte monosinaptik ve polisinaptik
refleksleri bloke eder.
Omurilikte primer aferent sinir uçlarından eksitatör bir
nörotransmiter (glutamat) salıverilmesini de inhibe eder.
Eksitatör bir nöromediyatör P maddesini antagonize eder.
Hipertoniyi supraspinal etkisiyle düzeltir.
Beyinde dopaminerjik yolakların ucundan DA salıverilmesini inhibe
eder.
35
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
5)
Selektif Etkili İlaçlar
BAKLOFEN
Farmakokinetiği
•
•
•
•
Mide-barsak kanalından yüksek oranda absorbe
edilir,
Eliminasyonu böbreklerden itrah,
Absorbsiyon oranı ve eliminasyon hızı bireyler arası
değişkenlik gösterir; doz bireyselleştirilmelidir,
Uzun süre kullanılırsa farmakolojik tolerans t.
gelişebilir.
36
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
5)
Selektif Etkili İlaçlar
BAKLOFEN
Etkileri
Amyotrofik lateral skleroz,
Multipl skleroz,
Omurilik lezyonlarına bağlı diğer nörolojik
hastalıklarda gelişen kronik spastisitede,
Mesane eksternal sfinkterinin spazmına bağlı
idrar retansiyonu tedavisinde,
Diğer ilaçlara (antasidler, nifedipin, BDZ,
nöroleptikler, amitriptilin) yanıt vermeyen
hıçkırıkta
37
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
5)
Selektif Etkili İlaçlar
BAKLOFEN
Doz Aşımında
SSS’de komaya kadar varan depresyon ve
konvülsiyon eğilimi yaratır.
Böbrek yetmezliğinde doz azaltılmalı
Yan Tesirleri:
Uyuşukluk, sedasyon, baş dönmesi, kesiklik,
konfüzyon, hipotansiyon, bulantı, dikkat isteyen
islerde bozukluk, KC zedelenme belirtileri, alkol
vd SSS depresanlarıyla aditif etkileşim.
38
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
5) Selektif Etkili İlaçlar
DANTROLEN
Kullanılış yerleri bakımından SEKG’e benzer,
Etki mekanizması ve yeri bakımından
SEKG ve NMBE’den ayrılır,
Çizgili kasları kas düzeyindeki primer etkisiyle
gevşetir.
39
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
5)
Selektif Etkili İlaçlar
DANTROLEN
Etki Mekanizması
Çizgili kas sarkoplazmik
retikulumundan (SR) Ca+2
salıverilmesini inhibe eder.
Bunu transvers tübül (T-tübül)
membranına yayılan
depolarizasyonun SR’u
etkilemesini
(T-tübül/SR kenetini) inhibe
ederek yapar. Ryanodin
reseptör aktivasyonu (RYR-1)
engellenir.
Eksitasyon-kontraksiyon keneti
bozulur; çizgili kaslarda
gevşeme meydana gelir.
40
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
5) Selektif Etkili İlaçlar
DANTROLEN
Etki
Beyin (inme gibi) ve omurilik lezyonları
nedeniyle oluşan nörolojik hastalıklardaki
kronik spastisiteye karşı kullanılır.
Klonusu da azaltır.
Mesane eksternal sfinkter kasının spazmına
bağlı idrar retansiyonu tedavisinde de kullanılır.
41
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
5) Selektif Etkili İlaçlar
DANTROLEN
Özel Kullanılış Yeri
MALİGN HİPERTERMİ (MH)’de
Nöroleptiklerin yaptığı MH’de de kull.
42
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
5) Selektif Etkili İlaçlar
DANTROLEN
Yan Tesirleri:
Tüm çizgili kaslarda güçsüzlük, diyare,
bulantı, uyuşukluk, baş dönmesi, fatal
hepatit, görme ve işitme halüsinasyonları
43
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
5)Selektif Etkili İlaçlar
DANTROLEN
KONTRENDİKASYONLARI!
Amyotrofik lateral skleroz
Solunum yetmezliği
Koroner yetmezlik
Kalp yetmezliği
KC bozukluğu
44
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
5) Selektif Etkili İlaçlar
RİLUZOL
Lateral amyotrofik sklerozlu hastalarda
gelişen alt ve üst motornöronların
harabiyetini geçici olarak yavaşlatır.
Glutamat NMDA reseptör antagonisti
etkisiyle sağ kalımı uzatır; mekanik solunum
ve trakeotomi gereğini geciktirir.
45
Santral Etkili Kas Gevşeticiler
(Myörelaksanlar/Smazmolitikler)
• Kaynaklar:
– Prof. Dr. S. Oğuz Kayaalp, Rasyonel Tedavi Yönünden
Tıbbi Farmakoloji, 10. Baskı, Hacettepe Taş, 2002.
– Bertram G. Katzung, Basic&Clinical Pharmacology, 7th
edition, Appleton&Lange, 1998.
– Mark F. Bear, Barry W. Connors, Michael A. Paradiso,
Neuroscience-Exploring The Brain, 2nd Edition,
Lippincott, Williams&Wilkins, 2001.
46