www.biyolojiportali.com BAĞIŞIKLIK (İMMUN) SİSTEM 1

BAĞIŞIKLIK (İMMUN) SİSTEM 1
-Bağışıklık: Hastalık yapıcı (patojen) mikroorganizmaları
vücuda giren mikroorganizmaları yok eder.
vücudun yabancı olarak tanımasına ve bunlara karşı kendini
-Savunmanın ikinci hattı: Birinci hattı geçmeyi başarabilen
savunmak için gösterdiği tepkiye denir.
mikroplar savunmanın ikinci hattı ile karşılaşır. Fagositik
-Bağışıklığı oluşturan organların tümüne bağışıklık sistemi
hücreler, doğal kâtil hücreler, iltihaplanma (yangısal tepki),
(immun sistem) denir.
antimikrobiyal proteinler, savunmanın ikinci hattında yer alır.
-Bağışıklık hücreleri (elemanları) lökositler, makrofajlar ve
-Fagositoz: Monositler (makrofajlara dönüşebilir), nötrofiller,
plazma hücreleridir. www.biyolojiportali.com
ve eozinofiller fagositoz yetenekleri olan akyuvarlardır.
-Lökositler: Mikroorganizmaları fagositoz yoluyla veya
(Sıralama fagositoz yeteneklerine göre çoktan aza doğru
antikor üreterek etkisiz hale getiren akyuvarlardır.
yapılmıştır). Mikroorganizmalar vücuda girdiğinde uyarılarak
mikroorganizmaların bulunduğu bölgeye yönelir, fagositoz ile
-Makrofajlar (büyük-yiyiciler): Dolaşımdaki monositlerin
etkisiz hale getirirler.
farklılaşması ile oluşur. Karaciğer, dalak ve lenf bezlerine
yerleşir. Amipsi hareketlerle uyarılan yerlere giderek, gelişmiş NOT: Bazı makrofajlar vücutta dolaşır. Bazıları ise akciğer,
karaciğer, böbrekler ve beyin gibi organlarda sürekli kalır.
fagositoz yetenekleri ile ölü kan hücrelerini, vücuda giren
Örneğin karaciğerdeki Kupffer hücreleri, akciğerdeki
bakterileri yok eden hücrelerdir.
makrofajlar bulundukları yerde sürekli kalan ve mikropları
-Plazma hücreleri: Antikor üreterek bağışıklık sistemine
fagosite eden özel hücrelerdir.
yardımcı olurlar.
-Doğal kâtil hücreleri: Bunlar, mikroorganizmaları fagosite
-Antikor: Antijenleri yok etmek için bağışıklık sisteminin
etmez, salgıladıkları lizozim enzimleri ile yapıştıkları virüs
ürettiği protein yapılı özel savunma maddeleridir.
bulaşmış ya da kanserleşmiş hücreleri parçalayarak yok eder.
-Antijen: Vücuda girdiğinde bağışıklık sistemi tarafından
Doku ve organ nakillerinin reddinde en önemli faktör,
antikor üretimine yol açan yabancı moleküllerdir. Örneğin
doğal katil hücreleridir.
virüslere, bakterilere, mantarlara, protozoonlara, parazit
-İltihaplanma (yangısal tepki): Canlı dokunun zedelenmeye
solucanlara vb. canlılara ait moleküller antijendir.
karşı verdiği kızarıklık, sıcaklık artışı, şişkinlik, ağrı gibi tepkiye
-Toksin: Mikropların salgıladığı zehirlerdir.
yangısal tepki denir.
-Antitoksin: Toksinlere karşı yapılan antikorlardır.
-Çeşitli şekillerde zarar görmüş ya da mikroorganizmalar
-Bağışıklık hücrelerini üreten organlar ise dalak, timüs bezi,
tarafından enfekte edilmiş dokularda ortaya çıkar.
karaciğer, kemik iliği ve lenf düğümleridir.
-Dalak: Diyaframın altında, karın boşluğunun sol üst kısmında -Yaralanan dokuda bulunan bazofiller ve mast hücreleri
ortama histamin verir. Histamin, damar geçirgenliğini arttırır,
yer alır. Lenfosit ve monosit üretir, kanı süzer. Embriyo
bu da yaralı dokuya kan akışının hızlanmasını sağlar.
döneminde ve daha sonraki dönemlerde kemik iliğindeki
alyuvar yapımı yetersiz olduğunda da alyuvar üretir. Makrofaj -Kılcallardan doku sıvısına kan sıvısı ve pıhtılaşma
faktörlerinin geçişi artar. Bunun sonucunda dokuda kızarıklık
hücreler dalağa gelen kanda bulunan yaşlı alyuvarları ve kan
ve ödem oluşur.
pulcuklarını fagosite eder.
-Kemik iliği: Kırmızı kemik iliğinden bütün kan hücreleri üretilir. - Ortamda bulunan hastalık etkeni bakteriler ve yaralı
dokudan salınan çeşitli maddeler, nötrofil ve makrofaj gibi
-Timus bezi: Tiroit bezinin altında bulunur. Yaş ilerledikçe
fagositoz yapan akyuvar hücrelerini uyarır ve yaralı dokuya
giderek küçülür ve yaklaşık 25 yaşlarında körelir. Kemik
geçmelerini sağlar.
iliğinde oluşan lenfositler, burada olgunlaşarak T lenfosit
- Akyuvarlar, burada bulunan patojenleri yok eder. Bu sırada
adını alır. Daha sonra da lenf düğümlerine yerleşir.
fibrinojen ve pıhtılaşmada rol oynayan diğer proteinler de
BAĞIŞIKLIK
pıhtı oluşturarak mikropların sağlıklı dokuya yayılmasını önler.
A. Özgül Olmayan Bağışıklık
B. Özgül Bağışıklık
Savunmanın
Savunmanın
Savunmanın
Birinci Hattı
İkinci Hattı
Üçüncü Hattı
Ağız,
-Fagositik
Lenfositler
burun,
hücreler
göz,
-Doğal kâtil
B
T
mide,
hücrelerİ
lenfositler lenfositler
deri, epitel
-İltihaplanma
doku ve
(Yangısal tepki)
Hümoral Hücresel
bunların
-Antimikrobiyal
Bağışıklık Bağışıklık
salgıları
proteinler
Şekil: Yangısal tepki oluşumu
-Yüksek ateş
-Antimikrobiyal proteinler: Virüslere karşı üretilen özel
A. Özgül (Spesifik) Olmayan Bağışıklık
antimikrobiyal protein, interferondur. Bazı akyuvar
-Savunmanın Birinci Hattı: Hastalık etkeninin vücuda girişini
çeşitlerinden ve virüsle enfekte olmuş hücreler tarafından
engeller. Bu ilk hat; ağız, burun, göz, mide, deri, epitel doku
üretilirler. İnterferon, komşu hücrelere sızarak bu hücrelerde
ve bunların salgılarından oluşur.
virüslerin çoğalmasını engelleyen başka kimyasal maddeler
-Deri: Mikropların vücuda girişini engeller. Ayrıca salgıladığı
üretilmesini sağlar. Bu yolla interferonlar nezle, grip gibi
ter ve yağ ile pH'ı düşürerek mikropların yerleşmesini ve
enfeksiyonlarda virüslerin hücreden hücreye yayılmasını
üremesini önler.
engeller. Aynı zamanda interferonlar fagositoz yapan
-Ağız, burun: Ağızdan ve burundan alınan hava içerisindeki
hücreleri uyararak mikroorganizmaların fagositozla yok
yabancı maddeler burundaki kıllar, soluk borusundaki siller ve edilmesini sağlar. www.biyolojiportali.com
mukus yardımıyla yakalanırlar. Ayrıca tükürük, solunum kanalı -Yüksek ateş: Vücuttaki, 40-43 0C gibi çok yüksek ateş enzim
ve sindirim kanalında bulunan lizozim enzimi
yapısını bozduğu için zararlıdır. Ancak 38,5-39 0C gibi orta
mikroorganizmaların vücuda girişini önler.
düzeydeki ateş, mikroorganizmaların üremesini durdurur.
-Gözyaşı: Gözyaşında, bulunan lizozim enzimi,
İnterferonların daha etkili çalışmasını sağlar, fagositik
mikroorganizmaların vücuda girişini önler.
hücrelerin etkilerini artırır.
-Mide asidi ve enzimler: Midedeki HCI ve enzimler, besinlerle
www.biyolojiportali.com