Doğa Koruma ve Korunan Alanlar sunum 5

TÜRKİYE’NİN TARAF OLDUĞU ULUSLARARASI
SÖZLEŞMELER
ÇEVRE VE DOĞA KORUMAYLA İLGİLİ ULUSAL VE
ULUSLARARASI ÖRGÜTLER
DERS 5
TÜRKİYE’NİN TARAF OLDUĞU
ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER
1-Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının
Korunmasına Dair Sözleşme
Sözleşme, 14 Nisan 1982 tarih ve 2658 sayılı Yasa ile onaylanıp, 14 Şubat 1983 tarih ve
17959 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Sözleşmenin amacı, gittikçe artan bir şekilde yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan ve
bütün dünya uluslarının ortak mirası olarak kabul edilen kültürel ve doğal kaynakların
korunmasıdır
Bu sözleşmenin amaçları bakımından
aşağıdakiler "kültürel miras" sayılmaktadır
Anıtlar: Tarih, sanat veya bilim açısından istisna oluşturan evrensel değerdeki mimari
eserler, heykel ve resim alanındaki şaheserler, arkeolojik nitelikte eleman veya yapılar,
kitabeler, mağaralar ve eleman birleşimleri.
Yapı toplulukları: Mimarileri, uyumlulukları veya arazi üzerindeki yerleri nedeniyle
tarih, sanat veya bilim açısından istisna oluşturan evrensel değere sahip ayrı veya
birleşik yapı toplulukları.
Sitler: Tarihsel, estetik, etnolojik veya antropolojik bakımlardan istisna oluşturan ve
evrensel değeri olan insan ürünü eserler veya doğa ve insanın ortak eserleri ile
arkeolojik sitleri kapsayan alanlar.
Bu Sözleşmeye göre aşağıdaki varlıklar ve
alanlar ise "doğal miras" sayılmaktadır:
a)Estetik veya bilimsel açıdan istisna oluşturan ve evrensel değeri olan,
fiziksel ve biyolojik oluşumlardan veya bu tür oluşum topluluklarından
meydana gelen doğal anıtlar,
b)Bilim veya muhafaza açısından istisna oluşturan ve evrensel değeri olan
jeolojik ve fizyografik oluşumlar ile tükenme tehdidi altındaki hayvan ve
bitki türlerinin yetiştiği sınırları kesin belirlenmiş alanlar,
c)Bilim, muhafaza veya doğal güzellik açısından istisna oluşturan ve
evrensel değeri olan doğal sitler veya sınırları kesin belirlenmiş doğal
alanlar.
2-Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama
Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern
Sözleşmesi)
1979 yılında İsviçre’nin Bern kentinde imzaya açılmış, yaban hayatının korunmasında en
etkili uluslararası sözleşmelerden biridir. 9 Ocak 1984 tarih ve 84/7601 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı ile onaylanmış ve 20 Şubat 1984 tarih ve 18318 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Sözleşmenin temel amacı, birçok türü yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan ve biyolojik
dengelerin devamlılığında rol sahibi yabani flora ve faunanın korunması ve gelecek
nesillere aktarılması için gerekli önlemleri almak üzerine yoğunlaşmıştır.
Bu amaca ulaşmak için gerçekleştirilecek olan etkinlikler 3 başlık
altında sıralanmıştır. Bunlar;
− Yaşama ortamlarının korunması,
− Türlerin korunması ve
− Göçmen türlere ilişkin özel hükümlerdir.
3-Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası
Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme
(Ramsar Sözleşmesi)
Sözleşme İran’ın Ramsar kentinde 1971 yılında imzaya açılmıştır. 28 Aralık 1993
tarih ve 3958 sayılı Yasa ile onaylanıp, 17 Mayıs 1994 tarih ve 21937 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Sulak alanlar ile onlara bağlı bitki ve hayvan topluluklarını, ileri görüşlü ulusal
politikalarla ve koordineli uluslararası faaliyetlerin birleştirilmesi yoluyla
korumayı amaçlamaktadır.
Bu Sözleşmeye göre, doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suları durgun veya
akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde altı
metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, bütün sular, bataklık, sazlık ve
türbiyerler sulak alanlar olarak kabul edilmektedir. Sözleşme hükümleri
gereğince her ülke kendi sınırları içinde “Uluslararası Öneme Sahip Sulak
Alanları” belirlemek ve korunması için önlemler almak zorundadır.
4-Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin
Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES Sözleşmesi)
1973 yılında Washington’da imzaya açılmıştır ve ülkemiz
tarafından 1992 yılında Taraflar Konferansınca kabul edildiği
şekliyle onaylanmıştır. 27 Eylül 1994 tarihli ve 4041 sayılı Kanun
ile onaylanması uygun bulunan bu sözleşme, 27 Nisan 1996
tarihli ve 96/8125 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla onaylanarak,
20 Haziran 1996 tarih ve 22672 sayılı Resmî Gazete’de
yayınlanmıştır.
Sözleşmeye taraf olan Devletler;
Yabani hayvan ve bitkilerin çok çeşitli ve güzel biçimleriyle
yeryüzünün doğal sistemlerinin yeri doldurulamaz bir parçası
olduğunu ve gerek mevcut gerekse gelecek kuşaklar için
korunmasının zorunlu olduğunu kabul etmekte,
Yabani hayvan ve bitkilerin estetik, bilim, kültür, eğlence-dinlenme ve
ekonomi açısından gittikçe artan değerini onaylamakta,
Toplumların ve Devletlerin kendi yabani hayvan ve bitki varlıklarının
en iyi koruyucularının yine kendilerinin olduğunu ve ayrıca, bazı
yabani hayvan ve bitki türlerinin, uluslararası ticaretin yol açtığı aşırı
kullanıma karşı korunması için uluslararası işbirliğinin gerekli
olduğunu kabul etmektedir.
5-Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi
Doğa koruma alanında en yaygın şekilde benimsenen ve uygulanan
sözleşmelerden biridir. 1992 yılında Brezilya’nın başkenti Rio de Janerio’da
gerçekleştirilen “Dünya Çevre ve Kalkınma Konferansı”nda hazırlanmıştır.
29 Ağustos 1996 tarih ve 4177 sayılı Yasa ile onaylanıp, 21 Aralık 1996
tarih ve 22860 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Sözleşmenin amacı, biyolojik çeşitliliğin korunması ve unsurlarının
sürdürülebilir kullanımına ilişkin düzenlemelerin getirilmesi; biyolojik
çeşitliliğin mevcut ve gelecekteki nesiller yararına korunması ve
sürdürülebilir biçimde kullanılmasıdır.
Sözleşmeye taraf ülkeler kendi özel koşul
ve olanaklarına göre:
(a)Biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımını
sağlamak üzere, bu Sözleşme’de yer alan ve ilgili Akit Taraf için
uygun olan tedbirleri yansıtacak ulusal stratejiler, planlar veya
programlar geliştirecek veya mevcut strateji, plan veya
programları bu amaçla uyarlayacaktır ve
(b)Biyolojik çeşitliliğin korunmasını ve sürdürülebilir kullanımını,
mümkün ve uygun olduğu ölçüde ilgili sektörel veya sektörlerarası planlar, programlar ve politikalarla bütünleştirecektir.
6-İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi
1992’de Rio’da Dünya Çevre ve Kalkınma Konferansında hazırlanmış, 1994 yılında yürürlüğe
girmiştir. Türkiye’nin sözleşmeye katılmasının uygun bulunduğuna dair kanun 21 Ekim
2003’de 25266 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Sözleşme atmosferdeki sera gazı birikimlerini, iklim sistemi üzerindeki tehlikeli insan kaynaklı
etkiyi önleyecek bir düzeyde durdurmayı başarmak amacıyla imzaya açılmıştır.
İklim değişikliği Çerçeve Sözleşmesinin ilkelerine dayalı olarak 11 Aralık 1997 tarihinde
Japonya'nın Kyoto kentinde düzenlenen bir zirvede “Kyoto Protokolü” hazırlanmıştır
sera gazı etkisi yaratan (karbondioksit ve metan… gibi) gazların salımında 2008-2012 yılları
arasında, 1990 yılındaki düzeyinden toplam yüzde 5,2 oranında bir azalma sağlamakla
yükümlü olduklarını kabul etmektedir. Türkiye’nin Kyoto Protokülüne katılmasının uygun
bulunduğuna ilişkin kanun 17 Şubat 2009’da yürürlüğe girmiştir.
ÇEVRE VE DOĞA KORUMAYLA İLGİLİ
ULUSAL VE ULUSLARARASI ÖRGÜTLER
Çevre konusunda artan kamuoyu duyarlığı, çevre sorunlarının tüm
insanlığı ilgilendiren ve sınır tanımayan özelliği ve bu sorunlarla
mücadelede ortak bir anlayış ve güç birliği oluşturma gereksinimi
çevre, doğa koruma ve diğer alanlarda ulusal ve uluslararası düzeyde
örgütlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır.
Uluslararası örgütlerin amacı genellikle ülkeler arasında çevre,
ekonomi ve sosyal açıdan dayanışma ve yardımlaşmayı sağlamaktır.
Dünyadaki ekonomik ve sosyal değişiklikler çevre ve doğa koruması
etkinliklerini de etkilemiştir.
Bu kapsamda günümüzde, doğa koruma alanında, hükümetlerin
katılımıyla kurulan ve etkinliklerini yürüten örgütler yanında, özellikle
sivil toplum örgütlerinin sayısındaki hızlı artış dikkat çekmektedir.
ULUSAL ÖRGÜTLER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Türkiye Tabiatını Koruma Derneği
Türkiye Çevre Vakfı
Doğal Hayatı Koruma Derneği
Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı
Türkiye Ormancılar Derneği
Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları
Koruma Vakfı
7. Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği
8. Doğa Derneği
9. WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı)
ULUSLARARASI ÖRGÜTLER
1-Devletlerin Denetimine Bağlı Uluslararası Örgütler
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO)
Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP)
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD)
Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO)
Dünya Bankası
2-Devletlerin Denetimine Bağlı Olmayan Uluslararası Örgütler
Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN)
Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF)
Uluslararası Çevre ve Kalkınma Enstitüsü (IIED)
Uluslararası Yeşil Barış Örgütü (Greenpeace)
3-Bölgesel Nitelikteki Uluslararası Örgütler
Avrupa Birliği
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)
Avrupa Çevre Politikası Enstitüsü (IEEP)
Avrupa Konseyi
Avrupa Milli Parklar ve Doğa Parkları Federasyonu (FNNPE)