Sinir Sistemi

Sinir Sistemi
Sinir Sistemi
Sinir sistemi dış ortamdaki değişikliklere uyum
sağlamamıza yardımcı olan iç iletişim sistemidir.
Dışarıdan ve içeriden gelen uyaranlar sinir
sistemi tarafından alınır, düzenlenir
 Uygun yanıtın verilebilmesi için kaslara, salgı
bezlerine, organlara gerekli uyarılar sinir sistemi
tarafından gönderilir.
Sinir Sistemi
Sinir sisteminin üç temel işlevi vardır;
 Duyu; iç ve dış uyarıları algılar
 Entegrasyon; Uyarıları analiz etmek, depolamak,
koşulları değerlendirmek ve ne yapılacağına karar
vermek
 Motor; alınan karar doğrultusunda uyarana yanıt
vermek
Sinir Dokusu
Sinir sistemi iki temel hücreden oluşur;
 Nöron
 Glia
Sinir dokusunda 10 ila 100 milyar arasında
nöron vardır.
Nöronlar sinir sisteminin özel işlevlerini
yerine getirir.
Glialar nöronları destekler, besler, ve korur.
Nöron
Sinir sisteminin temel hücresidir.
Uzantıları ve birbirleri ile olan bağlantıları ile
hücrelerden sinyaller alır ve onlara sinyaller
verirler.
Nöronların çoğu doğumda mevcuttur.
Nöron
 Bir nöron hücresini oluşturan bölümler;
 Hücre gövdesi;
• Nükleusu barındırır
• Hücrenin metabolik işlevlerini sürdürür
 Dentrit
 Akson
• Aksonlar bir çok dala ayrılarak sonlanır (akson terminali)
 Miyelin
• Aksonun etrafını saran, yağdan zengin, beyaz renkli bir kılıftır
• İnpulsların iletilmesinde aktif görev yapar
Nöron
Sinirsel İleti
Nöron içerisinde uyarının iletilmesi bir takım
biyokimyasal reaksiyonlar sonucu oluşan
elektiriksel aktivite ile oluşur.
Bu elektriksel aktiviteye aksiyon potansiyeli
denir.
AKSİYON POTANSİYEL EĞRİSİ:
Spike
Eşik voltaj
Na
K
FASİLİTE OLMUŞ NÖRONLAR:
Eşik değerin altında gelen uyarılarla daha
kolay uyarılabilir hale gelmiş nöronlar.
Sinirsel İleti
 Nöronlar arası ileti ise nörotransmitter denen kimyasal
maddelerin yardımı ile olur.
 Nöronlar gerçekte birbirlerine temas etmezler.
 Birbirlerinin arasında sinaptik aralık denen bir aralık
vardır.
 Aksiyon potansiyeli sonucu sinaptik aralığa salınan
kimyasal habercinin (nörotransmitter) diğer nöron
tarafından alınması sonucu iletim sağlanmış olur.
Normal Sinirsel İleti
Pre-sinaptik Sinir
Terminali
Monoamin
Sinaptik Boşluk
Post-sinaptik Sinir
Terminali
Reseptör
Nörotransmisyon
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Monoamin
Reseptör
Sinaps
Nörotransmitterler
 Sinir sisteminin kimyasal mesajcılarıdır.
 Nöronlar arasındaki kimyasal iletiden sorumludur.
 Nörotransmitterler nöron gövdesinde sentezlenir ve
veziküllerde depolanır.
 Aksiyon potansiyeli ile veziküller akson terminaline doğru
harekete geçerler, sinaptik aralığa salınırlar.
 Sinaptik aralığa salınan nörotransmitterler postsinaptik
nörona ulaşıp yüzeydeki reseptörlere bağlanırlar.
Nörotransmitterler
 Her bir nöron tek bir tip nörotransmitter salgılar.
 Vücutta bulunan bazı nörotransmitterler;
 Serotonin; duygu durumu, uyku, iştah, ağrıya dayanıklılık ve
ısı kontrolü
 Adrenalin; kalp atım sayısının ve kan basıncının artışı
 Noradrenalin; kan basıncının artışı
 Asetilkolin; Bellek ve öğrenme
 Dopamin; Harekete yönelik kas uyarıları
 Histamin; Mide salgısının artması, allerjik reaksiyonlar ve
tansiyon düşmesi
Gama Amino Bütirik Asit (GABA); inhibitör etki
Nörotransmisyon
Sinir Sisteminin Bölümleri
SİNİR SİSTEMİ
Santral Sinir Sistemi
Beyin
Periferik Sinir Sistemi
Omurilik
Somatik Sinir Sistemi
İskelet Kaslarını kasar
Otonom Sinir Sistemi
Otonomik Vücut Fonksiyonlarını
Regüle Eder
Sempatik Sistem
Uyarıcı
Parasempatik Sistem
İnhibitör
Santral Sinir Sistemi
Santral sinir sistemi iki ana yapıdan oluşur;
 Beyin
 Omurilik
Beyin
 İnsan beyni ortalama 1450 g ağırlığındadır.
 Vücudun toplam ağırlığının sadece % 2’sini
oluşturan beyin istirahat halinde iken vücudun
tükettiği oksijenin % 20’si gibi büyük bir
bölümünü kullanmaktadır.
 Beyin anatomik olarak 3 bölümde incelenir;
 Ön beyin
 Orta beyin
 Arka beyin
Beyin
Ön Beyin
Ön beyin;
Serebrum
Serebral korteks
Limbik sistem
Serebrum
Serebrum insan beyni ağırlığının yaklaşık % 85’i
kadardır.
Sol ve sağ olmak üzere iki hemisfere ayrılır.
Her iki hemisfer birbirine corpus callosum ile
bağlanır.
Sağ ve sol hemisfer anatomik olarak simetriktir,
ancak işlev bakımından farklıdırlar.
Serebrum
 Sol hemisfer; vücudun sağ tarafını kontrol eder.
 Mantık, akıl yürütme
 Matematik ve bilimsel beceri
 Dil, okuma, dinleme, anlama , hatırlama
 Sağ hemisfer; Vücudun sol tarafını kontrol eder.
 Duyguları ifade edebilme
 Müzik ve sanat
 Görsel-mekansal algı
Serebrum
 Serebrumun işlevleri;
 Duyu alanı; Duyusal uyaranları yorumlar
 Motor alan; Kas hareketlerini kontrol eder
 Assosiyasyon alanı; emosyonel ve entellektüel
süreçlerde rol oynar
 Bazal ganglia; Büyük, otomatik kas hareketlerini
kontrol eder, kas tonusunu düzenler
 Limbik sistem; davranışların duygusal, içgüdüsel
boyutları ile ilgilidir
Serebrum
Serebral Korteks
 Serebrumun dışında ince bir katmandır, beyni saran bir
kabuk gibidir.
 Gri renkli gözüktüğü için gri cevher olarak adlandırılır.
 Nöronların hücre gövdeleri tarafından oluşturulur.
 Nöronların akson uzantıları korteksin altında kalan
beyaz cevheri oluşturur.
 Korteks 2 mm kalınlığındadır ve toplam olarak 1.5 m2
alan kaplar.
Serebral Korteks
Serebral korteksteki işlevsel alanlar;
 Duyusal korteks
 Motor korteks
 Assosiyasyon korteksi
Serebral Korteks
Korteksin evrimsel gelişimde daha sonraki
dönemlerde gelişen bölümüne neokorteks
denir.
Neokorteks ince ve koordineli hareketleri
kontrol eder.
Korteksin üst kısımlarında bulunur.
Yüksek kortikal işlevler neokortekste
gerçekleşir.
Neokorteks
Yüksek kortikal işlevler
 Bellek, öğrenme
 Problem çözme, hesaplama
 Anlama, yorumlama
 Bilinç-dikkat
 Karmaşık konularda akıl yürütme
 İlişki kurma
 Mantıklı düşünme
 Konuşma-yazma
 Praksi (ince ve koordineli hareketleri pratik
olarak yapma)
Neokorteks; Loblar
Neokorteks çeşitli loblardan oluşur;
 Frontal lob
 Temporal lob
 Parietal lob
 Oksipital lob
Neokorteks; Loblar
Limbik Sistem
 Korteksin en eski, ilk gelişen parçasıdır.
 İlkel işlevlerden sorumludur.
 Duygusal-içgüdüsel-reflekse dayalı işlevler
 Korteksin iç kısımlarında yer alır.
 Limbik sistemi oluşturan yapılar;
 Hipokampus; bellek
 Hipotalamus; hormonal faaliyetler
 Talamus; duygusal ve motor uyaranların geçit istasyonu
 Septum; duygusal yanıtları bastırır
 Amigdala; şiddet ve agregasyonu aktive eder
Orta Beyin
Talamus ile pons arasında kalan bölge orta beyin
olarak adlandırılır.
Korteksten gönderilen uyaranları pons ve omur
iliğe iletir, omurilikten gelen uyaranları talamusa
iletir.
Göz küresinin, başın ve gövdenin görsel ve
işitsel uyaranlara karşı hareketini kontrol eder.
Arka Beyin
Arka beyin;
 Medulla oblangata
 Pons
 Serebellum (beyincik)
Medulla Oblangata
Beyin ve omuriliğin çeşitli bölümleri arasındaki
duyu ve motor impulsların iletişiminden
sorumludur.
Bilinçlilik halinin sürdürülmesi ve derin uykudan
uyanma vb. sorumluluklarındandır.
Yaşamsal merkezleri barındırır;
 Kalp hızının sürdürülmesi
 Pons ile birlikte solunumun düzenlenmesi
Pons
 Beyin içi ve medulla spinalis ile beyin arası
iletişimde görev alır.
 Medulla Oblongata ile beraber solunumu
düzenler.
Serebellum (beyincik)
Kasların uyumlu çalışmasını, vücut postürünü ve
dengeyi sağlar.
İskelet kaslarının beceri isteyen hareketlerde
kasılmalarını kontrol eder.
Beyin Sapı
Medulla oblangata, pons ve orta beyinin bir
araya gelmesi ile oluşur.
Solunum ve kardiyak işlevler gibi hayati önem
taşıyan sistemlerin kontrolünü yapan merkezleri
içerir.
Orta, Arka Beyin ve Beyin sapı
Uyarının İzlediği Yollar
Kranial uyaranlar;
 Korteks veya limbik sistemden gelen uyaranlar
önce talamusa oradan ponsa gelir.
 Buradan ilgili fonksiyonlara göre medulla
spinalis üzerinden veya kranial sinirler ile
organlara, bezlere, kaslara iletilir.
Vücuttan gelen uyaranlar;
 Omurilikten ponsa oradan da talamus vasıtası
ile ilgili merkezlere gönderilir.
Medulla Spinalis (omurilik)
Uzun bir sinir dokusu olan medulla spinalis
beyin sapından aşağıya doğru uzanır.
Omurganın içinde vertebral kanal (spinal
kanal) içinde bulunur.
Medulla spinalis vücuttan aldığı uyaranları
beyine, beyinden gelenleri ise vücuda taşır.
Spinal Yollar
Aynı işlevi yapan organlara giden farklı
sinirler bir araya gelerek yollar oluştururlar;
 Duyusal yollar (afferent = çıkan)
• Spinotalamik yol
–
–
–
–
Dokunma
Isı
Ağrı
Derin basınç
• Posterior yol
– Kas, eklem ve tendonların hareketi
– Dokunulan noktanın yerinin ayırt edilmesi
Spinal Yollar
Motor yollar (efferent = inen)
• Piramidal yol
– Hareketle ilgili bilgileri serebral kortekse iletir
• Ekstrapiramidal yol
– Otomatik hareketleri serebral kortekse iletir
Medulla Spinalis
Refleks
Ani bir uyarana karşı istemsiz, bilinç dışı verilen
otomatik yanıtlardır.
 Spinal refleksler; beyinin işe karışmadığı omuriliğin
doğrudan kendisinin cevap oluşturduğu hızlı
reflekslerdir.
• Somatik refleks; iskelet kaslarının kasılması
• Visseral (otonomik) refleks; bilinç düzeyinde fark
edilmeyen düz kaslar, kalp kası ve bezlere ilişkin
reflekslerdir
Beyin Omurilik Sıvısı (BOS)
 Beyin ve onu koruyan kemik doku arasında ve
beynin içerisindeki boşluklarda bulunan BOS;
 Berrak
 Renksiz
 Steril
 Tüm sinir sisteminde 80-150 ml kadar bulunur.
 Devamlı olarak üretilir ve emilir.
 Glikoz, protein, laktik asit, üre, sodyum,
potasyum, kalsiyum, magnezyum, klor, bikarbonat
gibi iyonları ve lenfositleri içerir.
BOS
BOS’un işlevleri;
 Mekanik koruma; travmaya karşı
 Kimyasal koruma; nöral ileti için gerekli
uygun şartları ve iyon dengesini sağlar
 Dolaşım; kan ve sinir dokusu arasında oksijen,
besin ve artık madde alışverişi için uygun ortam
sağlar.
Periferik Sinir Sistemi
 Vücudun periferik organ ve organellerine, kaslarına
giden ve gelen sinir liflerinden oluşur.
 İki tip sinir tipi vardır;
 Kraniyal sinirler;
• Medullan spinalise girmeden doğrudan beyinden çıkarlar
• 12 adet karaniyal sinir vardır
• En uzunu ve nerede ise tüm iç organlara dallar veren Vagus siniridir
 Spinal sinirler;
• Omurilik ile son organlar arasında bağlantıyı sağlarlar
• Omurilikten çıktıkları yerlkere göre isimlendirilirler
Spinal Sinirler
Servikal sinirler; boyun hizasından
Torasik sinirler; sırt ve göğüs kafesi hizasından
Lumbar sinirler; bel hizasından
Sakral sinirler; kalça hizasından
Periferik Sinir Sistemi
Periferik Sinir Sistemi
 PSS’deki sinirler
işlevlerine göre iki
ana grupta toplanır;
 Afferent nöron;
vücuttan aldığı bilgi
ve duyu ile ilgili
uyaranları omurilik
vasıtası ile SSS’ne
iletir.
 Efferent nöron;
MSS’nin emirlerini
vücuda iletir.
Periferik Sinir Sistemi
PSS iki ana alt başlıkta incelenir;
 Otonom sinir sistemi
 Somatik sinir sistemi
Otonom Sinir Sistemi
Sempatik Sinir Sistemi
Parasempatik Sinir Sistemi
Sempatik Sinir Sitemi
(adrenerjik)
Vücudu devamlı olarak alarm, saldırı,
kaçma durumuna hazırlar.
Aktive olduğunda kalp hızlanır, kalp
kasılımı güçlenir,
Göz kasları uzağı görebilecek şekilde kasılır
ve göz bebekleri genişler
İç organlara giden damarlar gevşer
İdrar torbası gevşer, sfinkter kasları kasılır
Terleme artar
Sempatik Sinir Sistemi
(adrenerjik)
Postganglionik sinapslarda adrenalin ve
noradrenalin nörotransmitter olarak görev yapar.
Sempatik sistemde bulunan sinapslarda
nörotransmitterin bağlanacağı presinaptik ve
postsinaptik reseptörler vardır;
 Alfa reseptörler
 Beta reseptörler
Adrenerjik Reseptörler
 (alfa) reseptörler;
 1 reseptörler; postganglioner, postsinaptik
yerleşimlidirler.
 2 reseptörler; postganglioner, presinaptik
yerleşimlidirler. Uyarılmaları noradrenalin
salınımını azaltır.
Adrenerjik Reseptörler
 (beta) reseptörler;
 1 reseptörler; postganglioner ve postsinaptik
yerleşimlidir.
• Spesifik olarak kalpte bulunurlar
• Uyarılmaları kalbin kasılma gücünü, atım sayısını, miyokard’daki uyarı
iletim hızını ve miyokardın uyarılabilirliğini artırır
2 reseptörler; postganglioner yerleşimlidirler.
• Uyarılmaları vazodilatasyon, uterus gevşemesi ve 1 reseptörlerden daha
düşük oranlarda kardiyak uyarı meydana getirir
3 reseptörler; hem preganglioner hem de
postganglioner yerleşimlidir.
• Preganglioner olanlar adrenalin ve noradrenalin salınımını modüle eder.
• Postganglioner olanlar yağ dokusunda adenilat siklaz aktivitesi ile
lipoliz yapar.
Adrenerjik Reseptörler
Adrenerjik Reseptörler
Adrenerjik Sinaps
Parasempatik Sistem (kolinerjik)
Asetilkolin hem preganglionik hem de
postganglionik düzeylerde nörotransmitter olarak
görev yapar.
Kolinerjik Reseptörler
 Nikotinik reseptörler;
 Ganglion düzeyinde postsinaptik reseptörlerdir.
 Otonom ganglionlarda ve motor son plaklarda bulunurlar.
 Sinapslarda katyonik kanalların açılmasından sorumludurlar.
 Muskarinik Reseptörler;
 M1 ;
 M2; kardiyak etkilerden sorumludur. Atriyumların kolinerjik
uyarılımı sonucu kalp atım hızı yavaşlar, bradikardi oluşur.
Bunun yanında kasılma gücü azalır.
M3; damarlar dışındaki tüm düz kaslarda bulunur. Uyarılmaları
tonüs artışı ve peristaltik hareketlerin artması ile sonlanır.
Bronkokonstriksiyon ve üreter tonus artışıda beraberdir.
Salgılar artar, göz bebeği daralır (miyozis).
Sempatik ve Parasempatik İleti