Rehberlik

REHBERLİK
ve
PSİKOLOJİK DANIŞMA
UZ. PSİK. DANIŞ. TEVFİK AŞIK
•Psikolojik Danışma ve
Rehberlik Hizmetleri
Ne Zaman Başlar?
Milyonlarca atom birleşerek DNA yı oluşturdu....
Milyonlarca DNA birleşerek hücreleri oluşturdu
ve iki hücre birleşti...
+
Sonra böyle bir hücre oluştu.
Bölündü,
Bölündü,
Tekrar,tekrar bölündü, milyarlarca kere...
Ve sonra bu hücreler tekrar birleşti. Ne mi oldu ?...
Böyle bir şey oldu...
• Yaşam bir gelişim sürecidir.
• Gelişim döllenme ile başlar.
• Gelişim belli ilkelere dayalıdır.
• Birey gelişim sürecinin her aşamasında
belli gelişim görevlerini tamamlar.
• Bu görevlerinin tamamlanmasında bireye
uygun çevre koşullarının oluşturulması ve
destek sağlanması gereklidir.
Bireyin yaşam donanımlarını
arttırmada PDR hizmetlerinin:
Rolü nedir?
Ne olmalıdır?
Eğitimin Amacı
• Bedence ve ruhsal yönden sağlıklı topluma
etkili bir şekilde uyabilen insanlar
yetiştirmektir.
• Edilgen Uyum
* Etken Uyum
Özetle Eğitimin Amacı
Bireyi Kendisi için
yetiştirmek
İyi bir meslek sahibi
Yapmak
-Toplumsal uyumunu
Sağlamak
-Kendisini geliştirebilmesi
İçin fırsatlar sunmak
Bireyi toplum için
yetiştirmek
-Toplumun düzenini sağlayacak
iyi bir insan ve vatandaş
olarak yetiştirmek
-Nitelikli insan gücü
- İş yaşamında esnek,
gelişmeye açık, yaratıcı
ve verimli olabilecek
davranışlar kazandırmak
Çağdaş Okul Yapısı
Geleneksel Eğitim
Anlayışı
• Öğretim
ve
• Yönetim
Çağdaş Eğitim Anlayışı
• Öğretim
• Yönetim
• Öğrenci Kişilik
Hizmetleri
ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ
VE REHBERLİK
• Çağdaş örgün eğitimin bölünmez bir
parçası,
• Öğretim ve yönetim faaliyetlerinden
ayrı
Ancak
• Onlara paralel olarak işlev gösteren
hizmetler grubudur.
-Sağlıkla ilgili önlemler
almak
-Psikolojik danışma
Sağlık
-Sağlık
eğitimi verme
- Oryantasyon
Hizmetleri
-Bireyi tanıma -Sağlık kontrolleri ve
-Bilgi toplama ve yayma taramalar
- Tedavi hizmetleri -Burs, kredi
- Yöneltme yerleştirme
Sosyal
Ek
görev, iş
-İzleme
değerlendirme
Rehberlik
Yardım
-Barınma
hizmetleri
-Müşavirlik
Hizmetleri
hizmetleri
Hizmetleri
-Araştırma geliştirme Öğ.Kiş. - Beslenme
-Ulaşım hizmetleri
Hiz.
-Boş zaman eğitimi
SosyoÖzel Eğitim
ve
-Yetiştirme
çalışmaları
-İlgilere göre çeşitli etkinlikler
- Özel yetenekleri
geliştirme
kültürel
Yetiştirme
planlama
-Kaynaştırma
eğitimi
Hizmetleri
Hizmetler
- Geziler
-Müze eğitimi
REHBERLİK
NEDİR
Rehberlik: öğrencilerin
*kişisel-sosyal
*eğitsel
*mesleki yönden sağlıklı
gelişebilmeleri,
*topluma aktif uyum
sağlayabilen,
-başarılı
-üretken
-mutlu kişiler
olabilmeleri için, yapılan
yardım hizmetleridir.
rehberlik
• Bireyin en verimli şekilde gelişmesini ve doyum verici uyumlar
sağlamasında gerekli olan tercihlerini, yorumları planları yapmasına ve
kararları vermesine yarayacak bilgi ve becerileri kazanması ve bu tercih
ve kararları yürütmesi için bireye yapılan sistemli ve profesyonel bir
yardımdır (Tan, 1992).
• Bireye kendini anlaması, çevredeki olanakları tanıması, ve doğru
kararlar vererek özünü gerçekleştirebilmesi için yapılan sistematik ve
profesyonel yardım sürecidir (Kuzgun, 1992)
• Kendini anlaması, problemlerini çözmesi gerçekçi kararlar alması
kapasitesini geliştirmesi çevresine dengeli ve sağlıklı bir uyum yapması
ve böylece kendini gerçekleştirmesi için uzaman kişilerce yapılan
psikolojik yardımlardır (Koğlu, 1994)
Tanımlar farklı olsa da, rehberliğin
anlamına ilişkin olarak bazı ortak öğelerinin
olduğu görülmektedir.
Uyum sağlama
(Psikolojik) yardım
 Birey/Kişi
• Çevreyi
Kendini
tanıma
tanıma
Süreç
Profesyonel
yardım
Rehberlik & Psikolojik Danışma
• Rehberlik, psikolojik danışmayı da içine
alan geniş bir kavramdır
• Psikolojik
danışma,
problemli
kişi
(danışan) ile, onun kişisel problemlerinin
çözümüne
yardımcı
olabilecek
uzman/profesyonel
kişi
(danışman)
arasında, yüz yüze yapılan ve karşılıklı
etkileşimle gerçekleşen psikolojik yardım
ilişkisidir.
• Sınıflarda, ders dışı faaliyetlerde, sosyal
ilişkilerde, çocuğun sağlıklı bir şekilde
büyüyüp gelişmesini sağlamak için yapılan
rehberlik etkinliklerinin birçoğu, psikolojik
danışma ilişkisinde gereken birebir, yüz
yüze etkileşimi gerektirmez.
• Okulların
yıllık
rehberlik
planındaki
mesleki ve eğitsel birçok etkinlik okuldaki
sınıf rehber öğretmenleri ve diğer
öğretmenlerin katılımı ve işbirliğiyle
gerçekleştirilirken, kişisel ve duygusal
problemlerin
ele
alındığı
psikolojik
danışma süreci, bu konuda eğitim almış
ve uzmanlaşmış okul psikolojik danışmanı
(okul
rehber
öğretmeni)
tarafından
gerçekleştirilebilmektedir.
BİREY
REHBERLİĞİN AMACI
Kendini tanıma
Kendini anlama ve kabul etme
Bulunduğu ortamı ve çevreyi tanıma
Ben ne yapabilirim? Ne yapmalıyım?
KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME
SONAL AMAÇ
GELİŞİM ALANLARI ve TEMEL ÖĞRENME İHTİYAÇLARI
ÇOCUĞUN TEMEL İHTİYAÇLARI
OKUL ÖNCESİ EĞİTİM VE TEMEL EĞİTİMDE BAŞLICA GELİŞİM ALANLARI
Kişisel-Sosyal Gelişim
YAŞAMAYI
ÖĞRENME
•Kendini kabul
Eğitsel Gelişim
Mesleki Gelişim
ÖĞRENMEYİ
ÖĞRENME
ÇALIŞMAYI
ÖĞRENME
Öğrenme ile ilgili olumlu
tutumlar geliştirme
İş yaşamı ve çalışmaya ilişkin
olumlu tutumlar geliştirme
Kişisel nitelikleri ile okul
etkinlikleri arasındaki
ilişkileri keşfetme
Kişisel nitelikleri ile meslekler
/işler arasındaki ilişkileri
anlamaya başlama
•Toplum olgusunu anlama
Öğrenmeyi kolaylaştırıcı
beceriler kazanma
Meslekleri keşfetme
•Karar verme,
amaç belirleme
plan yapma ve yürütme
Karar verme,
amaç belirleme,
plan yapma ve yürütme
•Kendini tehlikelerden
koruma ve kişisel
güvenliğini sağlama
Okul-Aile-Toplum
arasındaki ilişkileri
kavrama
•Başkalarını anlama
ve kabul etme
•Ailenin değerini
anlama ve kabul etme
Boş zaman etkinlikleri ile ilgili
olumlu alışkanlıklar kazanma
Birlikte iş yapma/işbirliği
Toplum yaşamında çalışmanın
önem ve gereğinin
farkına varma
KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME
Kendini gerçekleştirme, bireyin her
yönüyle kapasitelerini sonuna kadar
geliştirebilmesi, daha verimli ve
mutlu bir düzeye ulaşabilmesidir.
Rogers (1961), kendini gerçekleştirmeyi
organizmanın doğal bir eğilimi olarak
nitelendirmekte
ve onun kendi varlığını
sürdürmesi ya da gelişmesi için doğuştan
getirdiği
bir
yetenek
olarak
açıklamaktadır. Ona göre, insanların tek
temel
motivasyonel
gücü
kendini
gerçekleştirmedir.
Kendini
gerçekleştirme
kavramına,
“ihtiyaçlar piramidi“ ya da “ihtiyaçlar
hiyerarşisi“ olarak bilinen ve yine danışan
merkezli yaklaşım içerisinde yer alan
Maslow da önemli yer vermiştir.
•
Maslow insan güdülerini bir pramit gibi
belirli basamakları olan bir düzen içinde
düşünmüştür. Maslow’a göre;
İnsan davranışlarına yön veren ve güdüleyen
insanların ihtiyaçlarıdır.
Yaşamak için yeteri kadar yemek ve su bulmak
akranlarının saygısını kazanmanın önüne geçer.
Özellikle geleceği kestiremediğimizde ya da
politik ve toplumsal istikrar tehdit altında
olduğunda bu gereksinim daha belirgin hale gelir.
Bir kişiyi diğer bir kişiye bağlayan, ait
olma duygusunu yaratan, saygıyı güçlendiren
ve insan fizyolojisini besleyen duygudur.
İnsan, varlığını ebedi, anlamlı, değerli ve
saygın kılmak için üretir ve sonucunda da hem
maddi hem de manevi başarı elde etmek ister.
Bireyin her yönüyle kapasitelerini sonuna
kadar geliştirebilmesi, daha verimli ve mutlu bir
düzeye ulaşabilmesidir.
•
Alt düzeydeki ihtiyaçlar doyuma
ulaşınca birey üst düzeydeki güdülere
hazır hale gelir. Başka bir ifadeyle,
beslenme
ve
barınma
ihtiyaçları
giderilmeyen
bir
öğrenci
kendini
gerçekleştirme için güdülenemez.
•
Psikolojik danışma ve rehberlikte
öğrencilerin
fizyolojik
ve
güvenlik
ihtiyaçlarının giderilmesinde rehberlik;
daha üst düzeydeki ihtiyaçların ve
sorunların
giderilmesinde psikolojik
danışma hizmetlerinden yararlanılır.
Kendini
Gerçekleştirme
Saygı
PSİKOLOJİK
DANIŞMA
REHBERLİK
Sevme
Güven
Fizyolojik İhtiyaçlar
İhtiyaçlar Pramidi / Hiyararşisi
• Kendini gerçekleştirmekte olan birey,
aslında, psikolojik sağlığı yerinde olan
çağdaş
insanda
bulunması
gereken
özelliklere sahiptir.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bu özelliklerden bazıları;
Daha yeterli bir kişiliğe sahiptir
Kendini ve gerçeği olduğu gibi kabul eder
Kendisi ve başkaları hakkında olumlu düşüncelere
sahiptir
Savunucu değildir
Kendine ve başkalarına karşı dürüsttür
Sorumluluklarının farkındadır
Geçmişten çok geleceğe yöneliktir
Değişime ve yeni yaşantılara açıktır
Yaratıcıdır
Çevresinin farkındadır, sürekli çevresini
araştırır ve yeni şeyler dener
PDR HİZMETLERİNİN
DAYANDIĞI TEMELLER
• Psikolojik Temeller
– Bireysel farklılıklar
– Bireyin duygusal yönüne verilen önemin artması
– Kişilik gelişimine verilen önemin artması
• Sosyolojik Temeller
– Kültür boşluğu
– Yabancılaşma
– Kuşak çatışması
– Meslek yapısında ve iş yaşamındaki
dğeişiklikler
• Felsefi Temeller (Bireyci ve Toplumcu görüşler)
REHBERLİK İLE İLİŞKİLİ
ALANLAR
Sosyal
Psikoloji
Psikoloji
Sosyoloji
Ekonomi
Antropoloji
Eğitim
Bilimleri
REHBERLİĞİN KAPSAMI
• Rehberlik hizmetleri, öğrencinin her yönüyle
gelişmesini
ve
böylece
kendini
gerçekleştirmesini
amaçlayan
psikolojik
yardım hizmetlerini kapsadığı için bu
hizmetlerin bir bütünlük içinde verilmesi
gereği önem taşır.
• Bir okulda ,öğrencilere dönük
yapılması
gereken rehberlik hizmetlerinden söz edelim.
Bu hizmetleri aşağıdaki şekilde şematize
edebiliriz.
Yöneltme ve
yerleştirme
İzleme
değerlendirme
Bilgi toplama
ve yayma
Psikolojik
danışma
Ar – Ge
Müşavirlik
Oryantasyon
Çevre / veli
İle ilişkiler
Bireyi
tanıma
Şemanın ifade ettiği noktalara dikkat
çekelim:
• Rehberlik
hizmetleri
bir
bütündür,birbirlerini tamamlarlar.
• Hizmetler birbirlerinin alanını kısmen
kapsasa da kendine özgü etkinlikleri de
içerir.
• Tüm hizmetlerin merkezinde psikolojik
danışma yardımı yer alır.
• Hizmetler arasındaki ilişkiler aynı ağırlıkta
ve yoğunlukta olan çok yönlü bir yapıya
sahiptir.
Şimdi bu hizmetler hakkında kısaca
açıklamalar yapalım.
• PSİKOLOJİK DANIŞMA
• Problemli kişi (danışan) ile, onun kişisel
problemlerinin çözümüne yardımcı olabilecek
uzman/profesyonel kişi (danışman) arasında,
yüz yüze yapılan ve karşılıklı etkileşimle
gerçekleşen psikolojik yardım ilişkisidir.
Psikolojik danışma bireysel olarak veya grupla
yapılabilir.
BİREYSEL DANIŞMA:Öznel problemleri olan,başka
öğrencilerin yanında öznel dünyasından bahsetmek
istemeyen veya böyle bir durumun sakıncalı
olabileceği durumlarda tercih edilir.
GRUPLA DANIŞMA:Benzer ya da farklı sorunlara
sahip öğrenciler arasında etkileşim ortamı
oluşturabilme,birbirlerine
destek
olmaların
sağlama açısından tercih edilmektedir
PSİKOLOJİK DAIŞMA SÜRECİNDE
TERAPÖTİK İLETİŞİM BECERİLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Yapılanma
Yakından ilgilenme
Konuşmaya açık davet
Asgari düzeyde teşvik
Duyguların yansıtılması
İçeriğin yansıtılması
Kişiselleştirme
Özetleme
Paylaştırma
Bağlama
•
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Okullarda Psikolojik Danışma Uygulamaları Özellikle Şu
problem Alanlarında Yoğunlaştırabilir
Sosyal Fobi
Madde Bağımlılığı
Şiddet
Zorbalık
Çekingenlik
Saldırganlık
Antisosyal Davranışlar
Düşük Öz Saygı
Akademik Başarısızlık
Öfke
Çocuk İstismarı
Yalnızlık
Aile ilişkileri
Başkaları ile ilişki kurabilme ve arkadaşlık konusundaki
problemler
2.Oryantasyon Hizmeti (Yeni
Ortama Alıştırma)
• Bu hizmet bir okula yeni başlayan öğrencilere
,eğitim yılı başında ,okulu,kurallarını,işleyişini
tanıtmak,okul ve o çevrede ihtiyaçlarını nasıl
karşılayacakları hakkında bilgi vermek ve
böylece yeni girdikleri ortama kısa sürede
alışmalarına yardımcı olmak üzere yapılan
çalışmalardır.
3.Bireyi Tanıma Hizmeti
• Öğrencinin gelişimine ve uyumuna yardımcı olabilmek
için onu tanımak gereklidir.Bireyi tanımada
amaç,bireyin kendini tanıması,kendi özellikleri
hakkında bilinçlenmesi,kendini zayıf ve kuvvetli
yönleriyle görüp kabul etmesini sağlamaktır.Tanıma
hizmetlerinde en önemli görev sınıf öğretmenine
düşer.
• Kuşkusuz tanıma çalışmalarını yürütürken sınıf
öğretmeni,okuldaki rehberlik uzmanından yardım
alır,bazı tanıma araçlarının hazırlanması ve
kullanılmasında onun uzmanlık bilgisinden yararlanır.
4.Bilgi Toplama ve Yayma Hizmeti
• Öğrencinin gerek duyabileceği her türlü
bilgiyi onun yararlanmasına sunmak için
yapılan çalışmalardır.
Ör: üst eğitim kurumları,üniversiteler ve
koşulları,okuldaki ve çevredeki eğitsel ve
kültürel etkinlikler vb.
5.Yöneltme ve Yerleştirme
Hizmetleri
• Öğrencinin kendine uygun bir
eğitim kurumuna ,branşa,işe ya da
mesleğe yönelmesi ve o konuma
yerleşmesi
için
yapılabilecek
yardım hizmetleridir.
6.İzleme ve Değerlendirme
Hizmeti
• Yapılan önceki hizmetlerin bir
devamı gibi düşünülebilir. Yöneltme
ve yerleştirme sürecinin sonucu ne
olmuştur? Psikolojik danışma yardımı
alan öğrencide bu hizmetin sonucu
beklenen değişiklik gerçekleşmiş
midir?
7.Müşavirlik (Konsültasyon)
Hizmeti
Okuldaki
rehberlik
uzmanının
,öğretmen
ve
yöneticilerin
ortak
bir
rehberlik
anlayışı
kazanmaları,bu alanlardaki bilgi ve becerilerini
artırmaları için onlara yardımcı olmasıdır.
Bir diğer deyişle okuldaki rehberlik uzmanı ile
öğrencinin eğitimi ve yetiştirilmesi ile ilgili bir yada
daha
fazla
sayıda
kişinin
(öğretmen,yönetici,veli…)işbirliği içinde
,öğrencinin gelişmesine yönelik olarak kurdukları
yardım ilişkisidir.
REHBERLİĞİN TEMEL
İLKELERİ
1. Rehberlik hizmetlerinin temelinde
demokratik ve insancıl (hümanist) bir
anlayış vardır.
REHBERLİĞİN TEMEL
İLKELERİ
2. Rehberlik anlayışı tüm boyutları ile
öğrenciyi merkeze alan bir eğitim
sistemini öngörür.
REHBERLİĞİN TEMEL
İLKELERİ
3. Rehberlik hizmetleri ve öğretim
çalışmaları karşılıklı olarak birbirine
bağımlıdır.
REHBERLİĞİN TEMEL
İLKELERİ
4. Rehberlik hizmetleri uygulanırken
öğrenciyle ilişkili kişilerin ortak
anlayış
ve
işbirliğinin
olması
gerekmektedir.
REHBERLİĞİN TEMEL
İLKELERİ
5.
Rehberlik
hizmeti
verilirken
öğrencileri her yönüyle tanımak
gerekir.
REHBERLİĞİN TEMEL
İLKELERİ
6. Rehberlik uygulamaları her okulun
amaç ve ihtiyaçlarına uygun olan
alanlarda yoğunlaştırılmalıdır.
REHBERLİĞİN TEMEL
İLKELERİ
7. Rehberlik hizmetlerinde yararlanmada
süreklilik ve gönüllülük esastır.
REHBERLİĞİN TEMEL
İLKELERİ
8. Rehberlik
önemlidir.
hizmetlerinde
gizlilik
REHBERLİĞİN TEMEL
İLKELERİ
9. Rehberlik hizmetleri planlı, programlı,
örgütlenmiş biçimde ve profesyonel bir
düzeyde sunulmalıdır.
PDR ile ilgili yanlış anlayışların
DOĞRUSU
• Her türlü problemin hemen çözülmesi mümkün değildir.
• PDR tek yönlü bir süreç değildir.
• Bireye acıma, bireyi kayırmak bireyin sorunlarını onun
yerine çözmek yoktur
• Bireylerin sadece duygusal yanı ile ilgilenmez
• PDR bir ders değildir.
• PDR hizmetleri okuldaki disiplin uygulamalarının bir
uzantısı değildir.
• PDR’de kullanılan teknikler bir amaç değil araçtır.
• Akıl ve öğüt verilmez, bireyin kendini tanıması ve
gerçekleştirmesi hedeflenir.
Bitti…