Yolsuzluğa Karşı Özel Hukuk Sözleşmesi

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER YOLSUZLUKLA MÜCADELE
SÖZLEŞMESİ,
YOLSUZLUĞA KARŞI CEZA HUKUKU SÖZLEŞMESİ,
YOLSUZLUĞA KARŞI ÖZEL HUKUK
SÖZLEŞMESİ,GRECO.
Danışman
R.Bülent TARHAN
Başbakanlık Başmüfettişi
16.02.2010- ANKARA
Hazırlayan
BİLAL YILDIZ
Başbakanlık Müfettiş Yrd.
SUNUM PLANI






BM YOLSUZLUKLA MÜCADELE SÖZLEŞMESİ
-Sözleşmeye Giden Yol,
-Sözleşmenin Kısımlarının İncelenmesi,
YOLSUZLUĞA KARŞI CEZA HUKUKU SÖZLEŞMESİ
-Sözleşmenin Tarihçesi,
-Sözleşmenin Kısımlarının İncelenmesi,
YOLSUZLUĞA KARŞI ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMESİ
-Sözleşmenin Tarihçesi,
-Sözleşmenin Kısımlarının İncelenmesi,
GRECO, YAPISI VE TÜRKİYE
SÖZLEŞMELER KARŞISINDA TÜRKİYE
SORU - CEVAP
BM YOLSUZLUKLA MÜCADELE
SÖZLEŞMESİNE GİDEN YOL

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nun 2000 yılındaki 55/61 sayılı
Kararı ile, yolsuzlukla mücadelede bir sözleşme hazırlanması
kararlaştırılmış, sözleşmenin çerçevesinin oluşturulması amacıyla 30
Temmuz-03 Ağustos 2001 tarihlerinde BM Viyana Ofisi’nde Uzmanlar
Grubu Toplantısı düzenlenmiştir. Toplantıda yapılan müzakereler
sonunda;
Yolsuzluğa Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi adıyla bir sözleşme
hazırlanması, sözleşme metninin hazırlanması amacıyla bir Ad Hoc
Komite kurulması, Ad Hoc Komitenin çalışmalarını 2003 yılı sonuna
kadar tamamlayarak, hazırlanacak tasarının BM Genel Kurulu’nun
onayına sunulması, konularında mutabık kalınmıştır.

Bu tarihten sonra 2003 yılı Nisan ayına kadar, 5-6 toplantı yapan Ad Hoc
Komitenin nihai şeklini verdiği tasarı, 9-11 Kasım 2003 tarihleri arasında
Meksika’nın Merida kentinde imzaya açılmıştır. Türkiye tarafından
imzalanan sözleşme 18.05.2006 tarih 5506 sayılı Kanunla
onaylanmış,24.05.2006 tarihli resmi gazetede yayımlanmıştır.
BM YOLSUZLUKLA MÜCADELE
SÖZLEŞMESİ









GİRİŞ
BÖLÜM I : GENEL HÜKÜMLER
BÖLÜM II : ÖNLEYİCİ TEDBİRLER
BÖLÜM III: SUÇ OLARAK DÜZENLEME VE YASA
UYGULAMA
BÖLÜM IV : ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ
BÖLÜM V : VARLIKLARIN GERİ ALINMASI
BÖLÜM VI : TEKNİK YARDIM VE BİLGİ DEĞİŞİMİ
BÖLÜM VII : UYGULAMA MEKANİZMALARI
BÖLÜM VIII : NİHAİ HÜKÜMLER
BM YOLSUZLUKLA MÜCADELE SÖZLEŞMESİ
BÖLÜM I : GENEL HÜKÜMLER

Sözleşmenin amaçları:
a) Yolsuzluğun önlenmesi ve yolsuzlukla mücadele amacıyla alınan önlemlerin
daha etkin ve verimli kılınması,
b) Malvarlığının geri alınması dahil olmak üzere, yolsuzluğun önlenmesi ve
yolsuzlukla mücadelede uluslararası işbirliği ve teknik yardımlaşmanın teşvik
edilmesi, kolaylaştırılması ve desteklenmesi,
c) Bütünlüğünün, hesap verme sorumluluğunun ve kamusal işlemlerin ve kamu
malvarlığının uygun yönetimin teşvik edilmesi.

Sözleşmenin Kapsamı:
Sözleşme, hükümlerine uygun olarak, yolsuzluğun önlenmesi, soruşturulması,
kovuşturulması ve Sözleşmeye uygun olarak ihdas edilen suçların gelirlerinin
dondurulması, bunlara el konulması, müsaderesi ve iadesine uygulanır.
BM YOLSUZLUKLA MÜCADELE SÖZLEŞMESİ
BÖLÜM II : ÖNLEYİCİ TEDBİRLER
 Yolsuzluğa Karşı Önleyici Birim ya da Birimler
 Bu birimin sözleşme çerçevesi içindeki görevi
genel olarak;
a) Sözleşmenin 5. maddesinde belirtilen Yolsuzluğa Karşı
Önleyici politikaları uygulamak ve uygun görülen
hallerde bu politikaların uygulanmasını koordine ve
kontrol etmek;
b) Yolsuzluğun önlenmesi hakkında bilgiyi arttırmak ve
yaymaktır.
BM YOLSUZLUKLA MÜCADELE SÖZLEŞMESİ
BÖLÜM III: SUÇ OLARAK DÜZENLEME VE
YASA UYGULAMA












Madde 16) Yabancı Kamu Görevlilerinin ve
Uluslararası Kamu Kuruluşu Görevlilerinin Rüşveti
Madde 17) Malvarlığının Kamu Görevlilerince
Zimmete Geçirilmesi, Kötüye Kullanılması yada Diğer
Biçimlere Dönüştürülmesi
Madde 18) Nüfuz Ticareti
Madde 19) Görevi Kötüye Kullanma
Madde 20) Haksız Zenginleşme
Madde 21) Özel Sektörde Rüşvet
Madde 22) Özel Sektörde Zimmet
Madde 23) Suç Gelirlerinin Aklanması
Madde 24) Gizleme
Madde 25) Adaletin Engellenmesi
Madde 26) Tüzel Kişilerin Sorumluluğu
Madde 27) İştirak ve Teşebbüs
BM YOLSUZLUKLA MÜCADELE SÖZLEŞMESİ
BÖLÜM IV : ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ
 SUÇLULARIN İADESİ
 Hem talepte bulunan hem de talepte bulunulan Taraf
Devletin iç hukuklarına göre cezalandırılabilir ve
sözleşmeye uygun olarak ihdas edilmiş bir suç söz
konusu olduğunda,
 Ve iade talebine konu olan kişinin talepte bulunulan
Taraf Devletin ülkesinde bulunması halinde,
Uygulanır.
 ÖZEL SORUŞTURMA TEKNİKLERİ
BM YOLSUZLUKLA MÜCADELE SÖZLEŞMESİ
BÖLÜM V : VARLIKLARIN GERİ ALINMASI
 Varlıkların iadesi sözleşmenin en temel ilkelerinden
biridir. Bu bölümle suç gelirlerinin transferinin
önlenmesi ve tespit edilmesi,malvarlığının doğrudan
geri alınmasına yönelik önlemler ile gerekli
mekanizmaların kurulmasını temin etmek
amaçlanmıştır.
 58.Madde Taraf Devletlerin, Sözleşmeye uygun olarak
ihdas edilen suçların gelirlerinin transfer edilmesinin
önlenmesi, bununla mücadele edilmesi ve bu gelirlerin
geri alınmasına yönelik yol ve yöntemlerin teşvik
edilmesi amacıyla birbirleriyle işbirliği yapmasını ve bu
maksatla, şüpheli mali işlem raporlarını almak, analiz
etmek ve yetkili makamlara iletmekten sorumlu bir
mali istihbarat birimi kurmasını öngörmektedir.
BM YOLSUZLUKLA MÜCADELE SÖZLEŞMESİ
BÖLÜM VI : TEKNİK YARDIM VE BİLGİ
DEĞİŞİMİ
 Bu bölümle her Taraf Devletin,
-Gerekli olduğu ölçüde, yolsuzluğun önlenmesi ve
yolsuzlukla mücadeleden sorumlu personeli için
bilimsel eğitim programları başlatması, yürütmesi ve
geliştirmesi,
-Özellikle kalkınmakta olan ülkelerin yararına, bunların
yolsuzlukla mücadele plan ve programlarına yönelik
olarak, maddi destek ile birbirine en geniş biçimde
teknik yardım yapması,
-İade ve karşılıklı adli yardım alanlarında işbirliğini
kolaylaştıracak eğitim, yardım ve gerekli deneyim ile
uzmanlık bilgisinin karşılıklı değişimini sağlaması,
istenmiştir.
BM YOLSUZLUKLA MÜCADELE SÖZLEŞMESİ
BÖLÜM VII - VIII: UYGULAMA MEKANİZMALARI
VE NİHAİ HÜKÜMLER
 Sözleşmeye Taraf Devletler Konferansı
 Sekretarya
 Uyuşmazlıkların Çözümü
BM YOLSUZLUKLA MÜCADELE SÖZLEŞMESİ
YOLSUZLUĞA KARŞI CEZA HUKUKU
SÖZLEŞMESİ

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından 27 Ocak 1999’da
onaylanan “Yolsuzluğa Karşı Ceza Hukuku Sözleşmesi”nin
temel amacı, belirli yolsuzluk suçları için ortak standartlar
geliştirmektir.

Sözleşmeye taraf olan devletler, kamusal yaşamda, kamu
yönetiminde ve özel sektörde yolsuzluğu engellemek amacıyla,
ulusal düzeyde bir dizi yasal önlemleri almayı kabul etmişlerdir.

Kamuda ve özel sektörde rüşvet suçunun detaylı olarak yer
aldığı 42 maddelik Sözleşmede; nüfuz ticareti, yolsuzluk
suçlarından elde edilen gelirlerin aklanması ve muhasebe ile
ilgili suçlar hakkında da hükümler bulunmaktadır.

Türkiye tarafından imzalanan sözleşme 14.01.2004 tarih ve 5065
sayılı kanunla onaylanmıştır.
YOLSUZLUĞA KARŞI CEZA HUKUKU SÖZLEŞMESİ
YOLSUZLUĞA KARŞI CEZA HUKUKU
SÖZLEŞMESİ
 GİRİŞ
 BÖLÜM I : TANIMLAR
 BÖLÜM II : ULUSAL SEVİYEDE ALINACAK
ÖNLEMLER
 BÖLÜM III : UYGULAMANIN TAKİBİ
 BÖLÜM IV : ULUSLAR ARASI İŞBİRLİĞİ
 BÖLÜM V : NİHAİ HÜKÜMLER
YOLSUZLUĞA KARŞI CEZA HUKUKU SÖZLEŞMESİ
BÖLÜM II : ULUSAL SEVİYEDE ALINACAK
ÖNLEMLER













Madde 2- Ulusal kamu görevlilerine rüşvet verilmesi
Madde 3- Ulusal kamu görevlilerinin rüşvet alması
Madde 4- Ulusal kamu meclisleri üyelerinin yolsuzluğu
Madde 5- Yabancı kamu görevlilerinin yolsuzluğu
Madde 6- Yabancı kamu meclislerinin üyelerinin yolsuzluğu
Madde 7- Özel sektörde rüşvet verilmesi
Madde 8- Özel sektörde rüşvet alınması
Madde 9- Uluslararası örgüt görevlilerinin yolsuzluğu
Madde 10- Uluslararası parlamentolar üyelerinin yolsuzluğu
Madde 11- Uluslararası mahkemelerin hakim ve
görevlilerinin yolsuzluğu
Madde 12- Nüfuz ticareti
Madde 13- Yolsuzluk suçlarından elde edilen gelirlerin
aklanması
Madde 14- Muhasebe suçları
YOLSUZLUĞA KARŞI CEZA HUKUKU SÖZLEŞMESİ
BÖLÜM III – IV: UYGULAMANIN TAKİBİ
VE ULUSLAR ARASI İŞBİRLİĞİ

Madde-20: Uzman Makamlar:
Taraflar, şahısların ve kurumların rüşvetle mücadelede
uzmanlaşması için gerekli gördükleri önlemleri alırlar.
Bunlar, yetkilerini her türlü yasadışı baskıdan uzak ve etkili
olarak ifa etmek için, Tarafların hukuk sistemlerinin temel
ilkeleri çerçevesinde gerekli bağımsızlığa sahip olacaklardır.
Taraflar, bu makamların personelinin ifa ettikleri görevlere
uyumlu bir formasyona ve mali kaynaklara sahip olmalarını
gözetirler.

Sözleşmenin 24.Maddesi Yolsuzluğa Karşı Devletler Grubu’ nun
bu sözleşmenin taraflarca uygulanmasını takip edeceğini
hükme bağlamıştır.
YOLSUZLUĞA KARŞI CEZA HUKUKU SÖZLEŞMESİ
BÖLÜM V : NİHAİ HÜKÜMLER
 Sözleşmeye katılımı düzenleyen
33.Maddeye göre Onama anında
Yolsuzluğa Karşı Devletler Topluluğu'na
(GRECO) üye olmayan bir Devlet,
Sözleşme'nin yürürlüğe girdiği gün
kendiliğinden Topluluğa üye olmuş
olacaktır.
YOLSUZLUĞA KARŞI CEZA HUKUKU SÖZLEŞMESİ
YOLSUZLUĞA KARŞI ÖZEL HUKUK
SÖZLEŞMESİ

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından 9 Kasım
1999’da kabul edilen “Yolsuzluğa Karşı Özel Hukuk
Sözleşmesi” medeni hukuk ve yolsuzlukla ilgili ilk ve tek
uluslararası belgedir.

Sözleşmeyle birlikte, yolsuzluktan zarar görenlerin
zararlarının tazmini, kamu görevlilerince gerçekleştirilen
yolsuzluklarda devletin sorumluluğu, yolsuzlukları yetkili
kişi ya da makamlara aktaran görevlilerin korunması,
hesapların ve denetimlerin doğru ve dürüst olması, delillerin
toplanması için etkin işlemlerin yürürlüğe konulması ve
uluslararası işbirliği konuları hüküm altına alınmıştır.

27.09.2001’de imzalanmış ve 17.04.2003 tarihli ve 4852
sayılı sayılı Kanunla onaylanmıştır.
YOLSUZLUĞA KARŞI ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMESİ
BÖLÜM I : ULUSAL SEVİYEDE ALINACAK
ÖNLEMLER

Amaç:
Tazminat elde edebilme imkânı da dahil olmak üzere,
yolsuzluk fiili neticesinde zarar görmüş bir şahsın haklarını
ve çıkarlarını savunmak üzere etkili başvuru yollarını
sağlamaktır.

Yolsuzluğun Tanımı:
Sözleşme çerçevesinden yolsuzluktan anlaşılması gereken
bir görevin olağan ifasına ya da haksız bir komisyondan
veya hak edilmemiş bir yarardan veya böyle bir hak
edilmemiş yarar vaadinden fayda sağlayanın, lazım gelen
davranışına etki eden haksız bir komisyonun veya diğer hak
edilmemiş bir yararın veya böyle bir yararla ilgili vaadin
doğrudan ya da dolaylı olarak talep edilmesi, sunulması,
verilmesi ya da kabul edilmesidir.
YOLSUZLUĞA KARŞI ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMESİ
BÖLÜM I : ULUSAL SEVİYEDE ALINACAK
ÖNLEMLER
 Hangi Hallerde Sorumluluk Doğar?
i) Davalının yolsuzluk fiilini işlemesi veya
yolsuzluk fiiline izin vermesi veya yolsuzluk
fiilinin işlenmesini önlemek için makul
önlemlerden imtina etmesi,
ii) Davacının bir zarara uğraması,
iii) Yolsuzluk fiili ile zarar arasında bir illiyet
bağının bulunması,
şartlarının bir araya gelmesi halinde
sorumluluk söz konusu olacaktır.
YOLSUZLUĞA KARŞI ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMESİ
YOLSUZLUĞA KARŞI DEVLETLER
GRUBU (GRECO)







GRECO, üye ülkelerin, AB Konseyi tarafından yolsuzlukla mücadele
alanında belirlenen standartlara uyumlarını izlemek üzere 1999 yılında
kurulmuştur.
GRECO’nun amacı; karşılıklı değerlendirmeler ve diğer üye devletlerin
gözlemleri yardımıyla üye ülkelerin yolsuzlukla mücadele kapasitelerini
artırmaktır.
GRECO üye ülkelere, gerekli yasal, kurumsal ve yapısal değişiklikleri
tavsiye ederek, ülkelerin ulusal yolsuzlukla mücadele mevzuatlarındaki
eksiklikleri belirlemek suretiyle yardımcı olmaktadır.
GRECO ayrıca, üye ülkelere yolsuzluğun belirlenmesi ve önlenmesi
alanlarında tecrübelerini paylaştıkları bir ortam da sağlamaktadır.
GRECO’ya üyelik, bahsedilen sözleşmelerin tamamını veya bir kısmını
onaylayan devletlerin yazılı olarak GRECO sekretaryasına başvurmaları
ile olmaktadır.
Ancak, ülke GRECO’ya üye olduktan sonra GRECO denetimini ve
değerlendirme süreçlerinin kurallarını kabul etmek zorundadır.
GRECO merkezi Strasbourg’dadır ve bir sekretaryası bulunmaktadır.
YOLSUZLUĞA KARŞI DEVLETLER GRUBU (GRECO)
GRECO’NUN DEĞERLENDİRME
SİSTEMİ
 GRECO’ nun üye ülkeleri izlemesi Değerlendirme ve Uygunluk
Raporları şeklindeki iki temel raporlama ile olmaktadır.
 Öncelikle ülkeleri 1. ve 2. aşama soru formlarına verilen
cevaplar ve ülke ziyareti çerçevesinde toplanan bilgileri esas
alarak incelemeye tabi tutan GRECO, bu incelemenin
sonunda çeşitli tavsiyelerin yer aldığı bir “Değerlendirme
Raporu” hazırlayarak ülkelerden bu tavsiyeleri yerine
getirmelerini talep eder. Bu rapordan itibaren 12-18 aylık bir
dönem sonunda da ikinci bir inceleme yapar ve bu
incelemenin sonucunda hazırladığı “Uygunluk Raporu” ile
tavsiyelerin ne ölçüde yerine getirildiğini belirler. Her iki rapor
da kamuoyuna sunulur.
YOLSUZLUĞA KARŞI DEVLETLER GRUBU (GRECO)
GRECO VE TÜRKİYE








Türkiye 01.01.2004 tarihinden itibaren GRECO üyesidir
Türkiye 1. aşama değerlendirme süreci tamamlandıktan sonra
(2002) üye olduğu için 1 ve 2. aşama değerlendirmesi birlikte
yapılmıştır.
21 tavsiye içeren rapor GRECO 27. Genel Kurulu’nda görüşülerek
kabul edilmiştir.
37. Genel Kurulda ise ‘Uygunluk’ Raporu görüşülerek kabul
edilmiştir.
7 tavsiye yerine getirildi, 8 tavsiye kısmen, 6 tavsiye ise içinse
yerine getirilmedi şeklinde tespitte bulunulmuştur.
Söz konusu kısmen veya yerine getirilmeyenler için 31.10.2009
tarihine kadar süre verilmiştir.
19-23.10.2009 tarihinde ise 3. aşama için GRECO çalışma grubu
tarafından ülkemizde yerinde inceleme ziyareti yapılmıştır.
Mart 2010’ da yapılacak Genel Kurul’ da 3. Aşama Değerlendirme
Raporu görüşülecektir.
YOLSUZLUĞA KARŞI DEVLETLER GRUBU (GRECO)
TÜRKİYE UYGULAMASI
PEKİ BİZ NEREDEYİZ?
KATILIMINIZ İÇİN
TEŞEKKÜRLER…