Klinik psikoloji

GELİŞİM
PSİKOLOJİSİNE
GİRİŞ
İnsanoğlu kendini ve doğayı yani içinde
bulunduğu dünyayı, anlama güdüsü taşır.
Tarih boyunca insanın kendisinin ne olduğu
ve dünyanın nasıl bir dünya olduğu soruları
insanın zihnini meşgul etmiştir.
Bilim (?)
• Bilgi kaynağı olarak bilim
• Süreç olarak bilim
• Toplumsal bir kurum olarak bilim
• Bilgi toplumu, insanların bilgiye ihtiyaç
duydukları toplumdur. Tarihte insanlar
bir sorunla karşılaştıklarında öncelikle
çözüm aramışlardır. Bilgi toplumunda ise
insanlar önce sorunu bilmek isterler. Bilgi
toplumundaki bilgi ihtiyacı bilim denen
kurum tarafından karşılanır.
Bilimin Özellikleri
Bilimin tanımında iki öge vurgulanmaktadır:
• Sistematik yollarla elde edilmesi ve sistematik bir bütün
oluşturması. Bu iki ögenin uzantısı olarak bilmin 9 özelliği
sayılabilir:
• Nesneldir: Bilimsel bilgi nesneldir, yani kişiye bağlı
değildir.
• Evrenseldir: Bilimsel bilgi, yere göre değişmez.
• Test edilebilirdir: Bilimsel bilginin en önemli özelliği
test edilebilmesidir. Bilmi güvenilir kılan da budur.
• Sistemlidir: Bilim belli yollarla bilgi üretir. Bilim
insanları kendiliklerinden bilgi üretemezler.
• Geneldir: Bilim tekil olaylarla değil, genel(lenebilir)
olaylarla ilgilenir.
• Yararlıdır: Bilimsel bilgi bir işe yaramalıdır
• Bütündür: Bilimsel bilgiler bölük pörçük, parça
parça değildir. Birbirleriyle uyumlu bir bütün
oluştururlar.
• Birikimlidir: Bilim insani bir üretimdir. Bilim
insanların ortaklaşa yaptıkları bir duvara benzer.
Eğer bilimsel bir araştırma yapılacaksa, daha önce
elde edilen bilgilerin üzerine inşa edilmek
durumundadır.
• Değişebilir: Birikimli bir bütün olan bilim, bu
özelliğinin bir uzantısı olarak değişebilme özelliği
gösterir.
Psikoloji
• Psikoloji, davranışlarımızı ve arka planında
yer alan iç dünyamızı anlamamıza yardımcı
olan bilim dalıdır.
• Latince psycho (tinsel yapı) ve logy (bilim)
• İnsan ve hayvan davranışlarını inceleyen
bilim dalı.
İnsanla ilgili tanımlar
• Homo politicus
• insan gülen bir yaratıktır.
• İnsan sosyal bir yaratıktır.
• İnsan düşünen bir yaratıktır.
• İnsan konuşan bir yaratıktır.
• İnsan alet yapabilen bir yaratıktır.
• Psikoloji hayvan davranışlarını da inceler. Bunu iki amaçla
yapmaktadır:
• Hayvan davranışlarını doğrudan inceleyen bilim dalı biyolojinin
bir altdalı olan etolojidir.
Davranış
• Organizma tarafından yapılan her türlü eylem…
• Davranışın özellikleri?
• Bilişsel davranış zihindeki bilgilerle ilgili olan bir
davranıştır. Bu davranışları gözle görülebilir hale
getirmenin yolu soru sormaktır.
• Davranışların duyuşsal yönü duygularla ilgilidir. Her
davranışın duyuşsal boyutu olmayabilir.
• Davranışların psiko-motor boyutu, davranışın bilişsel
ve duyuşsal yönüne bağlı olarak ortaya çıkar.
Psikoloji
• Psikoloji, diğer bilim alanlarına göre yeni bir bilim
alanıdır. 18. yüzyıla kadar felsefenin kapsamı
içinde ele alınmış, bilimsel anlayışa uygun ilk
psikoloji çalışmaları Almanya'da, 1879'da
Wilhelm Wundt tarafından başlatılmıştır.
• Psikoloji, olgusaldır
• Psikoloji, tekil olaylarla değil
• Psikoloji bulguları görelidir
• Psikoloji, kayıtlı ve birikimlidir. Bilinenler,
daha sonraki bulguların temelini oluşturur.
Psikoloji Bilimini Yönlendiren
İnsan Doğası Yaklaşımları
• İnsan kötüdür anlayışı: insan doğuştan bencil,
saldırgan, cinsel dürtülerin güdümünde, olumsuz
eğilimlere sahiptir. Kökeni dinlere dayalı bu
yaklaşım, insanı dürtüler demeti olarak gören
Freud’un psiko-analitik görüşlerinde tekrar
ortaya çıkmıştır. Kötü eğilimlerin erken yaşlarda
ceza eğitimi ile yok edileceğine inanır.
• "Tabula rasa" bakışı : Yeni doğmuş çocuk ne
iyidir, ne kötü. Sosyal çevresi tarafından her
yönde biçimlendirilebilir. İngiliz davranışçılarının
geliştirdikleri bu yaklaşım, toplumun sosyal
normlarına uyum davranışı kazandırmak için,
sosyal olarak istenmeyen davranışların
bastırılmasını önqörür.
• Hangi eğitim anlayışına karşılık geliyor?
Kendini gerçekleştirme
anlayışı
• İnsanın doğuştan masum olduğunu, kötülüklerin
toplumun etkisiyle oluştuğunu kabul eder. Bu
nedenle eğitimı çocuktaki var olan "iyi"
potansiyelin kısıtlanmadan özgür gelişimini
sağlamaya yönelik olmalıdır, insancıl psikologlar
ve bilişsel kuramcıların anlayışları buna yakındır.
Çağdaş bilişsel yaklaşım, bireyi, öğretilen bir
varlık olmaktan çok, öğrenen ve öğrenme
sürecinde etkin bir varlık olarak ortaya
koymaktadır. İnsan öğrenen bir varlıktır.
Yapısalcılık
• Bu görüşe göre, insan zihni çeşitli bilinç ögelerinden
oluşmaktadır. Bilincin bu ögeleri, saf duyumlardır. Psikolojinin
konusu bilinç, amacı ise, bilince ait ögeleri belirlemek ve
çözümlemek olmalıdır.
• İçe bakış (introspection)
Davranışcı Yaklaşım
• Davranışcılık; psikolojiyi bilim haline
getirebilmek için, katı bir ölçmeciliği
ve ölçülemeyen davranış ve özellikleri
dışta bırakmayı benimsemiş bir
yaklaşımdır.
Psikanalitik yaklaşım
• Psikanaliz (?); S. Freud tarafından öne sürülen bir yaklaşımdır ve
öncelikle psikolojik rahatsızlıkların tedavisi ile uğraşmaktadır.
• Psikanalitik yaklaşım, davranışa bilinçdışı etkileri ele alır ve biyolojik
içgüdüler, toplumsal istek ve baskılar ve çocukluk yaşantıları
arasındaki çatışmalar üzerinde durur. E. Erikson (?) psikanalitik
kuramın önemli revizyonistlerinden biridir. Kişilik gelişimi ile ilgili
konuda Freud ve Erikson'un görüşleri ayrıntılı
• bir şekilde ele alınmaktadır.
Nörobiyolojik yaklaşım
• Nörobiyolojik yaklaşım, sinir sisteminin davranış,
duygu ve düşünceleri anlamada önemli
roloynadığını öne sürer. Beyin incelemelerinin ağırlık
kazandığı bu yaklaşım biyoloji ve tıp alanına yakın
bir psikoloji yaklaşımıdır.
• Temel olarak zihnin ve davranışın işlevleri üzerinde
durur. Kişiliği ve davranışı çevreye uyum süreci (?)
olarak ele almışlardır. Kişiliğin işlevleri üzerinde
durup, öğrenme, problem çözme, motivasyon gibi
çevreye uyuma yardım eden konuları
incelemişlerdir.
• W. James-J. Dewey
• Bebeklerin kişilikleri doğduklarında şekillenmemiş
bir kil kütlesi gibidir. Geçirdikleri yaşantılar.
kişiliklerini bir heykeltıraşın kil kütlesini
şekillendirmesine benzer biçimde şekillendirir.
• Yukarıdaki görüşü savunan yaklaşım
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Davranışçı B) Psikoanalitik C) Bilişsel D) Ekolojik E) Yapısaıcı
İnsancıl yaklaşım
İnsancıl yaklaşım: (C. Rogers, Maslow)
Hümanist (insancıl) psikoloji akımını
savunanlar insanı, davranışını denetleyebilen
özgür bir varlık olarak ele alırlar. İnsanın
seçme özgürlüğünü sürekli kendini
gerçekleştirme yönünde kullandığı kabul
edilir.
Bilişsel yaklaşım
• Bilişsel yaklaşım, zihinsel işlevler ve davranışlar
üzerinde durur ve davranışların daha çok zihinsel
süreçler tarafından belirlendiğini öne sürer.
• Gestalt psikolojisi, bilişsel psikqlojinin
öncülüğünü yapmıştır. 1960'larda Almanya'da
Bütünselcilik (Gestalt) ekolü olarak ortaya çıkan
bu yaklaşım, öncekilerin parçacı yaklaşımını
eleştirmektedir .. Davranışların tek tek öğelerin
birleşmesinden oluşmadığını, bu nedenle de bir
bütün olarak ele alınması gerektiğini savunurlar.
• Danışan (etkin-edilgen?)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
3.Kuramsal olarak insanların koşullanma yoluyla her durum ya da
uyarıcıdan korkmayı öğrenmeleri mümkün olmakla birlikte pratikte
insanların doğası gereği kendileri için tehlikeli olan durum ya da
uyarıcılardan korkmayı daha çabuk öğrendikleri görülmektedir. Bu
da insanların bazı durum ya da uyarıcılardan korkmaya ---- olarak
yatkın olduğunu göstermektedir.
Parçadaboş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) bilişsel
B) davranışsal
C) sezgisel
D) biyolojik
E) kültürel
Psikolojinin Alt Dalları
• Deneysel psikoloji, deney yöntemini
kullanarak psikolojik bilgi üretimi ile
ilgilenir. Belli başlı konuları arasında algı,
tutum, hatırlama, öğrenme sayılabilir.
Deneysel psikologların büyük bir kısmı
psikolojiyi fen bilimlerinin bir altdalı olarak
görme eğilimindedir, çünkü deneysel
yöntem bu bilimler tarafından daha fazla
kullanılmaktadır.
• Sosyal Psikoloji: insanın sosyalortamdaki veya
sosyal uyarıcılar karşısındaki davranışlarını
inceleme konusu yapar. Kişilerin birbirlerini
algılamasında rol oynayan tutumlar, değerler,
normlar, kişisel çekim, ikna, itaat, uyum, boyun
eğme, etkileşim gibi konularda çalışılır.
• Sosyal psikolojinin sosyolojiden temel farkı?
• Psikometri; psikolojik ölçme
araçlarının geliştirilmesiyle
ilgilenir. Ölçme aracı geliştirme
yolları ve kullanılacak yöntemler
onun konuları arasındadır.
Fizyolojik psikoloji
• Fizyolojik psikoloji, kişinin bedensel yapısı ve
bedeninin işleyişiyle ruhsal durumu arasındaki
ilişkiyi konu edinir. Çalışmaların çoğu, sinir
sistemi yapıları ile davranış arasındaki ilişkiyi
inceler.
Klinik Psikoloji
• Klinik Psikoloji: Psikolojinin en yaygın ve en eski alanlarından
biridir. Bireye düşünsel, duygusal ve davranışsal düzeyde
yardımcı olarak, çevresiyle daha uyumlu bir ilişki kurmasını
sağlamak klinik psikolojinin amaçları içine girer.
• Bireyin zihinsel, davranışsal ve duygusal bozukluklarını
inceleyen psikoloji dalıdır.
• Klinik psikoloji, psikolojinin psikiyatristlere yakın olan alanıdır
Danışmanlık Psikolojisi
• Psikolojik danışma, gündelik yaşamlarını sürdürürken zorlanan
kişilere yardım etmeyi amaçlar. Psikoterapi ise psikolojik
rahatsızlıkları olan kişilerin tedavi edilmesi ile ilgilenir.
Endüstri ve örgüt psikolojisi
• Endüstri ve örgüt psikolojisi, çalışma ortamında ve kurum ve
kuruluşlarda insan davranışlarının nasıl bir seyir izlediğini
inceler. Verimlilik, yetenek ve beceri ölçümü gibi konularla
ilgilenir.
• Maslow?
Eğitim Psikolojisi
Eğitim psikolojisi eğitim ile psikolojinin kesiştiği alanı ifade eder.
Eğitim ortamı bağlamında öğrenme olgusunu ve öğrencinin,
taşıdığı özellikler ile bu özelliklerin öğrenmeyi nasıl etkilediğini
araştırır.
Öğrenme süreci, öğrenmeyi etkileyen faktörler, öğrencinin
gelişimsel özellikleri, öğrencinin bireysel özellikleri, güdülenme,
sınıf yönetimi ve sınıf-içi kişiler arası süreçler, öğrenme ürünlerinin
değerlendirilmesi gibi konularla ilgilenir.
Eğitim Psikolojisinin Alt Alanları
• Gelişim Psikolojisi
Psikolojinin en eski ve yaygın dallarından biridir. İnsan
davranışında, doğumdan ölüme kadar, tüm yaşamı
boyunca gözlenen biyolojik ve psikolojik değişiklikleri
inceler. Büyüme ve gelişme sonucu, davranış ve blllşsel
sistemde ortaya çıkan değişiklikleri inceleyen psikoloji
dalıdır. Kişinin kronolojik yaşıyla, kalıtımsal donanımı ve
içinde büyüdüğü çevre özellikleriyle, onun davranış şekli
arasındaki ilişkiyi araştırır.
Öğrenme psikolojisi
• Öğrenme psikolojisinde genel öğrenme ve
öğretme ilkelerinin yanısıra, farklı özellikler
taşıyan bilişsel, psiko-motor ve duyuşsal
öğrenme için gerekli öğrenme koşulları, kuram ve
ilkeler ile öğrenme ürünlerinin öğretimine
yönelik yöntem ve ilkeler üzerinde durulur.
• Algılama, düşünme, hatırlama, unutma, problem
çözme gibi bellek süreçlerini inceleme çalışmaları
da öğrenme psikolojisinin kapsamına girer.